Językoznawstwo =lingwistyka-nauka o języku zajmuje się badaniem budowy oraz rozwoju języka ogólnego. J. jest nauką humanistyczną bo w centrum zainteresowań jest człowiek postrzegany przez pryzmat używania języka. Poznajemy język by poznać człowieka.

Język naturalny to ten którym się posługujemy posiada reguły, historię powstaje spontanicznie jest on przedmiotem językoznawstwa.

Język sztuczny- przeznaczony dla pewnych dziedzin nie spontaniczny nie jest przedmiotem jęz. zna.

Rodzaje jez zna:

Opisowe (teoretyczne)- ma charakter empiryczny- by opisać język na wszystkich etapach jego budowy, odwołuje się do ustaleń teoretycznych, bada wszystkie języki by zbudować wspólną spójną teorię języka, by opisac szczegółowo wszystkie poszczególne języki.

Synchroniczne- bada system jęz. w określonym momencie historycznym, jest statyczne interesuje się tym co jest teraz obecnie w języku.

Diachroniczne(historyczne)- bierze pod uwagę język w jego rozwoju fazy rozwojowe zmiany jakie zachodzą w rozwoju. Przebieg i przyczyny zmian. Jest dynamiczne. Obrazuje proces przechodzenia języka z jednej fazy rozwojowej do następnej (np. oboczność, wzdłużenie zastępcze itp.)

Porównawcze- porównuje różne języki. Kładzie ogólny nacisk na aspekt historyczny, ujmuje podobieństwa i różnice w przemianach(metateza, rozwój sonantów)

Kontrastowe- ma char. Synchroniczny. Porównuje języki jakie są w danym momencie historycznym.

Ogólne.

Jęz. zna. dzieli się na:

Wewnętrzne- badanie samej budowy

Zewnętrzne- bada stosunek języka do innych zjawisk, do kultury społeczeństwa, glottodydaktyka- nauczanie języków.

Gałęzie jez. zna.

*socjologia jęz.- bada związek pomiędzy językiem a społeczeństwem punktu widzenia rozwarstwienia społecznego, które powoduje wytworzenie socjolekto-społecznych odmian języka. Rozwarstwienia pokoleniowe, wykształcenie… socjolekty

Jęz grup zawodowych profesjolekty.

Bada językowe w społecznościach dwu lub wielojęzycznych. Rozróżnienie na gwarę i jęz. lit dialektologia.

*psycholingwistyka (psychologia języka) Bada zjawiska psychologiczne i fizjologiczne zachodzące podczas komunikacji językowe. Bada opanowanie języka ojczystego przez dziecko w różnych fazach jego rozwoju oraz procesy związane z uczeniem się j. obcych przez dorosłych.

*etnolingwistyka (ling. Antropologiczna lub kulturowa) Bada język w aspekcie jego stosunku do kultury. Zmierza do odsłonięcia zawartego w tym języku tzw. obrazu świata.

INNY PODZIAŁ JĘZ.ZNA.

Teoretyczne(teoria języka) i stosowane (logopedia, glottodydaktyka, metodyka nauczania jez ojczystego, kultura jęz. Badania nad tłumaczeniami i teoria przekłady- translacja, badania nad doskonaleniem przekazu inf. W syst. Telekomunikacyjnych.

DZIAŁY JĘZ. ZNA.

Fonetyka- bada i analizuje dźwięki języka (artykulacyjna, audytywna, akustyczna)

Fonologia- ustala funkcje dźwięków mowy w procesie porozumiewania się, ustala cechy odróżniające np. b od p. zajmuje się inwentarzem fonemów.

Morfonologia- zajmuje się alternacjami czyli wymianami fonemów w obrębie morfemów, określa zakres, stopień regularności i typ uwarunkowań poszczególnych wymian.

Morfologia- opisuje budowę leksemów, które składają się z mniejszych cząstek znaczących, czyli morfemów.

Działy morfologii:

Fleksja, Słowotwórstwo, słownictwo(leksyka), składnia, semantyka, semantyka leksykalna, semantyka zdaniowa, pragmatyka językoznawcza.

Szkoły Językowe:

*Jęz. Zna. Funkcjonalne

*Gramatyka generatywna

*Różne szkoły strukturalistyczne.

Semiotyka-nauka zajmująca się znakami

Znak- zjawisko, które zwraca naszą uwagę na coś innego poza sobą, odsyła do znaczonej przez siebie treści np. czerwone światło -STOP

Znak= strona oznaczajaca+strona oznaczona.

Znaki jęz. Naturalne mogą występować w formie fonicznej- wypowiedzenie ciągu fonemów i w formie graficznej- litery.

Kanały docierania do nas znaków: wzrokowy, słuchowy węchowy, smakowy, dotykowy.

Podział znaków:

*UMOWNE(konwencjonalne)- odsyłaja nas do treści oznaczonej na zasadzie umowy, obowiązującej pewnej wspólnocie ludzkiej. Jest to wynik przyjętej konwencji (czerwone światło) Odczytanie tych znaków jest kwestią wtajemniczenia, znajomości konwencji, ustaleń.

*NATURALNE- związek między treścią oznaczoną a oznaczającą jest naturalny. Oparte są na podobieństwie, naśladują kształt wymiar. Odczytanie ich jest kwestią spostrzegawczości. Z punktu widzenia odbiorcy są jednostronne (nie maja nadawcy, nikt nie tworzy ich celowo np. kałuże) lub dwustronne (maja nadawcę i odbiorcę, są celowo nadawane, nazywają się sygnałami) Nie odnoszą się do wspólnego systemu pojęciowego. Niewiadomo jak zostaną odebrane (taniec muzyka) Nadawca celowo wpływa na odbiorcę, ale nie są one przekładane na inny, obiektywny, wspólny język, nie są weryfikowalne.

Znaki nie semantyczne - apele

Sygnały semantyczne- odsyłaja do pewnych wspólnych dla ludzi pojęć. Znaki jęz. są znakami semantycznymi. Odnoszą się do pewnych ustabilizowanych pojęć, które są wspólne dla wszystkich użytkowników jęz.

Znaki mogą być jednostkowe (dym jako objaw dymu) mogą tworzyć system- treść jednego znaku przeciwstawia się treści innego (czerwone -zielone)

Inny Podział:

Indeksy- wskazują na coś wprost (tablica z nazwą miejscowości wskazuje na tę miejscowość) Wyrażenia diektyczne (indeksowe) - wskazujące umożliwiają wskazanie elementów rzeczywistości wraz z gestem wskazującym. Np. zaimki osobowe (ten, ta, to- wskazują np. na nadawcę, odbiorcę wypowiedzi, wchodzą w akt komunikacji jęz., zaimki przysłowne- wskazują na miejsce- tu, czas- teraz jutro, dzisiaj- w którym nadawca wypowiada dany komunikat.

Ikony- podobne do tego co oznaczają

Znak ikoniczny (obraz)- opiera znaczenie na relacji względnego podobieństwa do przedmiotu który oznacza. Ma charakter naturalny, jest do pewnego stopnia umotywowany (znak drogowy z lokomotywą).

Symbole- oznaczają coś na zasadzie czystej konwencji.

Teoria physei i thesei

Physei- stosunek między nazwą rzeczy nazywanej jest naturalny i wynika z istoty rzeczy nazywanej (Heraklit z Efezu)

Thesei- uznaje że związek ten jest całkowicie konwencjonalny (Demokryt z Abdery) Te teorie to spór od czasów starożytnych, odżył w XIX w za sprawą F. de Sosiera. Dziś uznaje się za konieczne rozróżnienie pojęć: konwencjonalność i arbitralność. Znaki jęz. maja charakter arbitralny- między znakiem- pojęciem które oznacza a jego stroną dźwiękową nie ma naturalnego związku.

M. Martinet- fr.- Pojęcie podwójnej artykulacji języka- każde wypowiedzenie językowe rozklada się na mniejsze elementy na dwu poziomach:

1 Elementy mające znaczenie np. metafory

2 są to jednostki mające znaczenia czyli formy służą one do budowania jednostek znaczeniowych wyższego rzędu.

Język jako system znaków

Język jest właściwy dla człowieka. To system znaków konwencjonalnych i semantycznych, które służą do porozumiewania się ludzi w danej społeczności. Układ wzajemnie powiązanych elementów. Systemowość języka przejawia się w budowie czyli hierarchii i skodyfikowaniu, w którym wyróżniamy poziomy:

-fonologiczny, czyli fonemy- jednostki znaczące.

-morfologiczny, czyli morfemy-najmniejsze cząstki znaczące,

-składniowy, składniki syntaktyczne- zdania,

-semantyczny, znaczeniowy.

KARL BUHLER sformułował teorię DWUKLASOWOŚCI.

Język stanowi dwuklasowy system znaków:

1klasa- wyrazy czyli słownik

2klasa- zdania zbudowane wg reguł gramatyki, czyli ze znaków klasy 1.

Komunikacja języka= znaki 1i2 klasy+ reguły łączenia 1 w znaki 2.

Język = słownik +gramatyka. Czyli ze znaków oraz reguł ich łączenia możemy stworzyć nieskończony zbiór wyrazów czyli zdania i komunikaty językowe. System jęz. jest elastyczny i otwarty.

Akty komunikacji jęz.

Akt komunikacyjny- każda sytuacja porozumiewania się. Składniki AKJ:

1nadawca,2.odbiorca,3komunikat,4kod, 5Kanał, 6kontekst.

Akt mowy ma charakter indywidualny, jest jednostkowym dziełem jednego człowieka, osadzonym w kontekście. Porozumienie jest osiągnięte, gdy odbiorca odpowiednio zinterpretuje intencję nadawcy

NADAWCA- pojedyncza osoba, grupa ludzi, urząd, instytucja, autor tekstu pisanego, osoba pośrednicząca w przekazie.

ODBIORCA-rozmówca słuchacz, czytelnik ksiązki, określona zbiorowość, całe społeczeństwo…

Teoria aktów mowy J. Austina

Wszystkie wypowiedzi można ocenic z punktu widzenia logiki-prawda/fałsz.

*Wypowiedzenie kostatywne- można orzekać czy jest prawdziwe czy fałszywe

*Wypowiedzenie perfomatywne- nie poddaje się analizie w kategoriach prawdy czy fałszu.

Każdy akt mowy jest działaniem językowym o 3 aspektach

- lokucyjny- nadawca tworzy wypowiedzenie, o określonej treści wynikające z systemu języka i artykułuje je.

-illikucujny- przez to wypowiedzenie nadawca realizuje jedną z możliwych intencji komunikacyjnych(prośba groźba)

-perlokucyjny- działanie językowe wywołuje określone skutki u odbiorcy. Wprowadza go w gniew, zakłopotanie, zmienia jego sposób myślenia zachowania.

Akty mowy pośrednie- intencja nie wyrażona wprost. Akt mowy bezpośredni- jawne intencje wyrażone wprost.

Klasyfikacja AM. Searle'a:

*asercj- nadawca przedstawia sądy o czymś(przypuszczenie, wątpienie)

*dyrektywy- nadawca wywiera nacisk na odbiorcy, chce go skłonić do porządnego działania (rozkaz, prośba)

*komisywy- nadawca podejmuje wobec odbiorcy jakieś zobowiązania (obietnica)

*ekspresywy- nadawca wyraz swój stan psychiczny emocjonalny (gratulacje, życzenia)

*deklaratywny- nadawca chce wywołać nowy stan w stosunkach społecznych (ogłoszenie, odwołanie)

Wg Grabias- funkcje wypowiedzi: informacyjne- oznajmienie, przeczenie, potwierdzenie, pytanie(nadawca ujawnia brak informacji i domaga się uzupełnienia tej wiedzy)

Modalne- wyrażenie pewności, przypuszczenie, wyrażenie wątpliwości, wykluczenie możliwości.

Emocjonalne- wyrażanie emocji pozytywnych (zadowolenie radość) i negatywnych(złość, żal…)

Sprawcza (per formatywna)- ujawnienie zainteresowania działaniem.

Akty mowy o funkcji grzecznościowej- komplementy, powitania, pożegnania. Funkcja fatyczna- nawiązanie i podtrzymanie kontaktu z odbiorcą.

FUNKCJE JĘZYKA

Funkcje języka w społeczeństwie:

F. komunikatywna (informacyjna)- język jest narzędziem porozumiewania się.

F. socjalizująca- włącza jednostkę do jakiejś grupy. Łączy wszystkich członków danej wspólnoty.

F. kulturotwórcza- jęz. umożliwia tworzenie, przechowywanie, przekazywanie wiedzy doświadczenia poprzednich pokoleń. Są to teksty-zabytki.

Funkcje wypowiedzi językowych:

f. przedstawieniowa (symboliczna, reprezentatywna, denotywna, kognitywna) Znaki językowe zastępują to o czym mówimy, a co istnieje w rzeczywistości fizycznej. Słownictwo i gramatyka umożliwiają nazywanie i klasyfikowanie tego co jest.

f. ekspresyjna (emotywna) Wyrażanie przez komunikat pewnych cech nadawcy. Jego emocji i stanów psychicznych. Objawia się to najczęściej w wykrzyknieniach, pozornych pytań (zdania nacechowane emocjonalnie)

f. charakteryzujące- Wypowiedź nadawcy zdradza jego charakterystyczne cechy często bez wpływu nadawcy. Np. barwa i ton głosu, akcent…

f. impresywna (apelująca, nakłaniająca, imperatywna, konotywna) Polega na oddziaływaniu komunikatu na odbiorcę. Nadawca wywiera nacisk na odbiorcę. Chce go skłonić do pewnych działań lub zachowań (wszystkie pytania nakłaniają odbiorcę do działania, rady instrukcje, poradniki.

f. fatyczna- cel-nawiązanie i podtrzymanie kontaktu z odbiorcą np. halo, słuchaj, aha… pozbawienie wypowiedzi rzeczowych informacji.

f. metajęzykowa- gdy za pomocą języka rozmawiamy o jego znakach.

f. poetycka (kreatywna, estetyczna) Wypowiedź jest nastawiona na sam kształt komunikatu językowego. Celem wypowiedzi jest kreacja dzieła sztuki, czyli właśnie powstającej wypowiedzi. Środki językowe wykorzystane w niestandardowy sposób. (poezja, frazeologia, gry słów)

schemat

W praskiej szkole struhleremkturalnej za Buhlerem możemy wyróżnić 3 funkcje jęz.: przedstawieniowa, ekspresywna, impresywna.

R. Jacobson dodał inne funkcje: fatyczna, poetycka, metajęzykowa.

Schemat Grzegorczykowej- funkcje jęz.

Cechy komunikacji ustnej(bezpośredniej)

*nadawanie i odbieranie komunikatu odbywa się w bezpośredniej rozmowie w tym samym miejscu i czasie

*uczestnicy wykorzystują znaki pozawerbalne (gesty, mimika) odwołują się do sytuacji, która towarzyszy rozmowie

*jęz. jest nośnikiem informacji,

*nadawca na gorąco tworzy wypowiedź,

*wymiana myśli jest dwukierunkowa

*komunikat ustny jest ulotny- przemija.

Cechy komunikacji pisanej:

*nadawanie i odbiór komunikatu w innym miejscu i czasie,

* Nie występują znaki sytuacyjne,

*Funkcja intonacji, akcentu, tonu zastępuje interpunkcja,

*Nadawca może wielokrotnie poprawiać tekst,

* Wymiana myśli jest jednokierunkowa- wymiana ról między nadawcą i odbiorcą jest niemożliwa

*Komunikat jest nieprzemijający, utrwalony.

Język Mówiony CECHY:

*dominuje dialog,

*słownictwo potoczne, konkretne

*styl werbalny- przewaga czas. Zaim. Rak granic między zdaniami (anakoluty, zd. współrz. Skróty składniowe)

*spójność wypowiedzi- używa się wyrażeń podtrzymujących rozmowę, bezpośrednie zwroty do rozmówców

*Luki, fragmentaryczność, powtórzenia, metatekstowa budowa tekstu głównego.

Język pisany CECHY:

*monolog,

*słownictwo wyszukane, abstrakcyjne

*styl nominalny- duży udział rzeczowników i przymiotników, przymiotniki w roli przydawek, spójniki wyspecjalizowane znaczeniowo, zdania wielokrotniezłoż.

*spójność osiągana środkami ukrytymi, wypowiedzi przemyślane kompozycyjnie

*budowanie tekstu- zwięzłość, warstwa metatekstowa ukryta.

Liga językowa- termin powstały w szkole praskiej (Trubencki i Jacobson) grupa spokrewnionych (niekoniecznie blisko) języków, które z powodu oddziaływania wzajemnego na siebie, bliskich kontaktów, czynników geograficznych, społecznych historycznych w ich genezie, rozwoju i ich funkcjonowaniu można dostrzec podobne cechy systemowe. Ligę charakteryzuje się po ustaleniu składu poprzez wyliczenie ich cech.

Cykl pd- wsch- azjatycki.

Monosylab izm, ograniczona łączność fonemów i morfemów, rozwinięty system gramatycznej kategorii aspektu, skrajna analityczność, rygorystyczny porządek części zdania, konstrukcje teleskopowe, rozwinięta leksyka, gramatyczne środki grzecznościowe.

Cykl afrykański:

Harmonia wokaliczna, iloczas, rozbudowany system głosek nosowych, tonalność, klasyfikowanie pojęć-klasy nominalne, rozbudowane gramatyczne systemy temporalne i aspektowe, ideofony, rozdrabnianie dialektyczne duże, wpływ jęz. ang.

Geograficzna klasyfikacja języków europy:

Liga bałkańska (oprac. Dessiego/Decsy)

1 Liga wielkich języków europy:

Ang. Franc. Niem.Włos.Ros.

Cechy: *analityczny sposób ekspresji, *uproszczona odmiana przez przypadki z przymiotnikami, *prefiksacje czasownikowe, *wielka ilość odpowiedników słownikowych z łaciny. Kolebka tych języków jest zlatynizowana Europa Zach. 50 mln użytkowników danego języka.

2 Liga wikingijska:

Duński, norw. Szkocki, bretoński, walijski, szwedzki, fiński, skarelski, islandzki, wepski.

Cechy: *obecność spółgłosek międzyzębowych- szczelinowych, *duże obciążenie połączeń międzywyrazowych, *akcent na 1 sylabę, *uproszczona odmiana przez przypadki, *redukcja fleksji w fińskim i lapońskim, * zanika gram. Kat. Rodzaju w rzeczownikach, *w koniugacji zanik wykładników osoby, *słabo rozwinięta prefiksacja czasowników, *struktura semantyczna stałych form czasownikowych, *analityczny sposób ekspresji, *znacząca funkcja porządku wyrazów w zdaniu, *wpływ łaciny, *faworyzowanie rzeczowników i przysłówków odczasownikowych, czasownikowych form złożonych.

3 Liga pobrzeżna (litoralna):frygijski, holenderski, baskijski, hiszpański, portugalski, maltański.

4 Liga Pejpusa: estoński łotewski, włoski. Cechy: *akcent inicjalny, *duże bogactwo duftonów, *brak spółgł. Szczelinowych, *korelacja iloczasowa prozodyczna, *skłonność do palatalizacji, *rozbudowany paradygmat rzeczowników, *wspólne zapożyczenie leksykalne z j. szwedzkiego, ros. Niem., *ograniczony inwentarz spółgł. Wygłosowych.

5 Liga rokytnicka: polski, litewski, białoruski ukraiński kaszubski,

Cechy: *brak korelacji iloczasowej, *akcent ruchomy(wyjątek pl), *brak dyftongów, *rozbudowany system szczelinowych, *liczne wymiany spółgł. i samogł., alternacje, *nierozpowszechnione otwarte e, *wokalizacja twardego ł w wygłosie, które realizuje się w u niezgłoskotwórcze, *rozbudowana palatalizacja, *żywotny system rodzajów czynności, *bezosobowe konstrukcje imiesłowowe, *duża ilość wspólneg, oryginalnego słownictwa.

6 Liga dunajska: czeski, słowacki, węgierski, słoweński, serbsko-chorwacki.

Cechy: *akcent na 1 sylabę, *korelacja iloczasowo-samogłoskowa, nieznaczna rola dyftongów, *brak redukcji samogłosek nieakcentowanych, *tendencje do połączeń międzywyrazowych w j. mówionym, *występowanie niemego h w czes. i słow. utrata samo głos. tylko w wygłosie, *silne rozwinięta prefiksacja, *brak syntetycznych form czasu przyszłego.

7 Liga bałkańska: rumuński, mołdawski, bułgarski, macedoński, albański, grecki, turecki.

Cechy: *brak bezokolicznika, *prosto pozycyjny rodzajnik, *ruchomy akcent, *ubogi system wokaliczny przy bogatym systemie konsomatycznym, *silnie rozbudowana koniugacja, *duża ilość wspólnego, oryginalnego słownictwa, *ograniczenie przypadków.

8 Liga kamska: malijski, tatarski, baszkirski, wotiacki. Tworzą tylne podgórze językowe europy.

Typologia fonologiczna:

*jęz. o ubogim systemie fonologicznym (12-20 fonemów)

*jęz. o umiarkowaniem bogatym systemie fonemów.

*jęz. o bogatym systemie fonemów (45 fonemów. Skrajnie bogate i ubogie wycofują się. Zostają jęz. umiarkowanie bogate.

Typologia oparta na stosunku liczby samogłosek do spółgłosek v/c

*v/c >1 samogłoskowy,

*v/c=1 równowagi

*v/c <1 spółgłoskowy.

Typologia ze względu na fonologiczne wykorzystanie cech prozodycznych jęz.

*jęz. prozodyczne- wśród nich umiarkowanie prozodyczne- oddzielają wyrazy od siebie, wyrazy ze stałym akcentem dynamicznym, skrajnie prozodyczne- inne środki niż prozodia, harmonia konsonantyczna.

Języki z akcentem:

Dynamicznym-wyróżnienie pewnych sylab w wyrazie i tekście- wypowiada się je ze wzmocnieniem. (jęz. z akcentem stałym i ruchomym.

Toniczny- wyróżnienie ściśle określonych sylab albo ich części poprzez zmianę wysokości tonu. 3wzorce tonu: rosnący, opadający, rosnąco-opadający.

Języki tonalne- charakteryzują się stałym istotnym i realnym tonem na każdej sylabie. 2 typy tonów: rejestrowy- wysokość nie ulega zmianie w obrębie sylaby, konturowy- wysokość ulega zmianie w obrębie sylaby.

Typologia morfologiczna:

Wyrazy homoleksykalne- mają to samo znaczenie w danym języku.

WYRAZ- każdy minimalny segment.

Typologia ze względy na gramatyczną kategorię liczby:

*jęz. mające l. poj. i mn.

*l. mn. i podwójna.

*l poj. mn. i podwójna.

*jęz. bez liczbowe

Typologia ze względu na gramatyczną kategorię rodzaju:

*angielski- kat. rodz. ma znaczenie, zaimki osobowe He, She.

*rosyjski- męski żeński nijaki

*niemiecki- der, die, das,

*włos, hiszp, francuski- żeński, męski

*duński- podział na realny podział (m ż)

*węgierski- nie dzieli

*8 klas nominalnych: klasa ludzi zwierząt, roślin…

*jęz. posiadające klasyfikatory

Typologia ze względu na gramatyczną kategorię czasu:

*pl, ang. fr.- trój czasowe

*japoński- dwu czasowy (czas uprzedni i nie uprzedni)

Typologia ze względu na kat. aspektu:

j. japoński, koreański perfektywność i imperfektywność.

Typologia ze względu na określoność:

*rodzajniki (występowanie bądź niewystępowanie rodzajników)

Klasyfikacja oparta na kat. strony.

Niektóre języki posiadają 3 strony, w niektórych językach brak.

Każda kat. posiada wykładnik formalny kategorialny:

*pozycja wyrazu w stosunku do innych wyrazów. *intonacja, retufikacja, afiksacja, prefiksacja, *infiksacja, *sufiksacja, *komfiksacja, *iloczas, zmiany tonu, *akcent, *modyfikacja osnowy.

Klasyf. ze względu na stopień zwartości grupy (1836r.):

*j. izolujące, *j. aglutynacyjne, *j. fleksyjne, *j. alternacyjne.

4 typy jęz. wg Humolta:

1 Izolujące- pozycja nieodmiennego wyrazu niosąca informację leksykalną w stosunku do innych nieodmiennych wyrazów, które również niosą inf. Leksykalną oraz są tu także luźne morfemy czy inaczej wyrazy posiłkowe. Tu są one polifoniczne, niosą przeważnie złączenie gramatyczne.

2 augmentacyjny-

3fleksyjny- dominującym rodzajem wykładnika są afiksy (prefiksy, sufiksy, infiksy), konfiksy.

4 alternacyjny- dominujący typ. Funkcja leksykalna związana związana jest ze strukturą spółgł. a znaczenia gramatyczne mają być amplifikowane alternacjami w tej strukturze spółgłoskowej.

3 typy jęz. Hecketa:

1 izolujący

2 infektywny- (*augmaentacyjny, *fleksyjny, *alternujący.

3 polisyntetyczny

Podział jęz. na 2 typy morfologiczne:

*prepozycyjny- elementy kategorialne poprzedzają elementy leksykalne.

*postpozycyjny- przeważa sufiksalny char. Elementów kategorialnych, albo gdy wykładniki są inne niż sufiksy.

Typologia syntetyczna (składniowa):

Podział jez. Ze względu na stopień stałości szyków członów zdania:

W jęz. syntetycznych ta kolejność członów składniowych może ulegać zmianom bez zasadniczej zmiany znaczenia całego zdania,

W jęz. angielskim znaczenie się zmieni znacznie.

W jęz. Pol. należy zmienić przypadek.

s-podmiot

v-orzeczenie

o-dopełnienie

Różne możliwości kombinacji w jęz. świata:

svo- fiński, fr, niem. Pl.

sov- japoń, koreań, czuchocki.

vso- semickie, celtyckie, polinezyjskie.

Rzadkie typy:

vos- malgarski, fizyjski.

ovs- indiańskie

Milewski proponuje 3-członową typologię:

*j. pozycyjne, *j. przypadkowe, *j.koncentryczne (inkorporacyjne)

Typologia zdań złoż. współrzędnie- sposób łączenia zd. pojedynczych spójnikowe i bezspójnikowe. 3 typy:

*sekwencje zd. prostych łączonych spójnikami- jęz. europejskie.

*bezspójnikowe sekwencje zd. prostych- j afrykańskie indiańskie

*sekwencje zdań prostych łączone drogą afiksacji.

Typologia zd. podrzędnie złożonych:

*sekwencja zd. prostych połączonych zaimkami względnymi.

*sekwencja zwana konstrukcją teleskopową

*atrybutyzacje zd. podrzędnych.

Typologia samantyczna- służy do klasyfikowania języków ze względu na podobieństwa i różnice występujące między systemami leksykalnymi. Zwraca uwagę że w poszczególnych językach występuje bardzo rozbudowane słownictwo specjalistyczne. Tu wyróżniono 5 typów językowych:

1nominatywny- z opozycją podmiot-orzeczenie (indoeurop, japoński, koreański, chiński, semito-chamickie)

2typ ergatywny z opozycją agentywność- faktytywność (kaukaski, tybeto- birmańskie, czukocki, australijskie)

3typ aktywny- opozycja aktywność- nieaktywność (indiańskie)

4typ klasyfikujący, klasy nominalne (bantu Kongo)

5typ nautralny- jęz. nie wchodzące do poprzednich.

Typologia liczebników

Najbardziej typowy jest system dziesiątkowy. Inne niż dziesiątkowy:

dwójkowy (indiańskie)

trójkowy (indiańskie)

czwórkowy (indiańskie, paupaski)

piątkowy (afrykański)

szóstkowy (afrykański paupuski)

siódemkowy,

dziesiątkowy.

Typologia systemów graficznych:

*pisma nie fonetyczne:

Piktograficzne: właściwe (chiński indiańskie) ideograficzne (pismo chińskie japońskie koreańskie)

*pismo fonetyczne: sylabiczne, pismo alfabetyczne.

---