ZAGADNIENIA DO EGZAMINU - CISEK
1. Przedmiot pole badawcze przedmiot badan informatologii.
2. Co znajduje się w polu badawczym (tabela po angielsku).
3. Co to metoda i metodologia.
4. Pytanie o ludzi - badacze polscy i zagraniczni.
5. Czasopisma najważniejsze polskie i zagraniczne.
6. Kierunki badań (cybermetria, ekologia, architektura itp.)
7. Jak powstają kierunki badań? (prezentacja)
8. Związki z innymi dyscyplinami.
9. Jaką nauką jest informatologia? Do jakiej dziedziny należy?
10. Metody badań, o których mówiliśmy - podaj przykład badania, gdzie zastosujesz m. etnograficzną
11. Co to informacja?
12. Stowarzyszenia (polskie jest tylko jedno)
13. Historia
14. Źródła
Informatologia = nauka o informacji
1. Przedmiot, pole badawcze, przedmiot badań informatologii
Co bada nauka o informacji? Przedmiot badań
Przedmiotem badań jest szeroko rozumiana działalność informacyjna
Przedmiotem informatologii jest działalność naukowo-informacyjna, której zadanie polega na udostępnianiu wyników nauki lub osiągnięć praktyki w celu wykorzystywania tych zdobyczy do dalszego rozwoju nauki, kultury i gospodarki. Informatologia zajmuje się całokształtem zagadnień teoretycznych i praktycznych związanych z działalnością naukowo-informacyjną.
Przedmiotem badań jest przepływ informacji od źródła do użytkownika
Przedmiotem dociekań nauki o informacji jest całość problematyki związanej z przepływem informacji od źródła do użytkownika, wykrywanie zakłóceń występujących na poszczególnych etapach tego procesu oraz wskazanie sposobów usunięcia tych zakłóceń.
Przedmiotem nauki o informacji były i są, najogólniej mówiąc, obiekty, procesy, zdarzenia i zjawiska informacyjne w społeczeństwie, w świecie człowieka, widziane w perspektywie pośredniczenia pomiędzy utrwalonymi zasobami informacji a ludźmi, którzy jej potrzebują
Nauka o informacji bada obiekty, procesy, zdarzenia i zjawiska informacyjne w społeczeństwie, w świecie człowieka, w perspektywie pośredniczenia pomiędzy utrwalonymi zasobami informacji a ludźmi, którzy jej potrzebują.
Obszary badań
- pozyskiwanie, poszukiwanie, wyszukiwanie informacji
- infometria, webometria
2. Co znajduje się w polu badawczym (tabela po angielsku)
3. Co to metoda i metodologia
Metodologia = teoria metody, termin używany na określenie sposobu poznawania świata akceptowanego w danej dyscyplinie naukowej i obejmującego m.in.: paradygmaty, metody badawcze, techniki gromadzenia danych, formy i standardy prezentacji wyników
Metodologia nauki - bada to, co wspólne dla wielu nauk
Metodologia nauk - bada osobliwości poszczególnych dyscyplin
Metoda = sposób postępowania; określony przez pewne reguły, wytyczne; powtarzalny; stosowany celowo i świadomie, zawierający element normatywny
Metodologia
- ilościowa
- jakościowa
Metodologia jakościowa - badacze badają rzeczy w ich naturalnym środowisku, próbując nadać sens lun interpretować zjawiska przy użyciu terminów, którymi posługują się badani ludzie. Zaczyna się od ogólnego, roboczego (nieostatecznego) sformułowania problemu i gromadzenia materiału empirycznego. Nie należy przystępować do badań z gotową hipotezą. Badamy newielkie grupy, jednostki Bada się konkretne przypadki dobrane celowo. Wyników nie można generalizować. Preferowane metody badań: badanie w działaniu, etnografia, studium przypadku. Preferowane techniki gromadzenia materiału: obserwacja uczestnicząca, pamiętniki, materiały audiowizualne.
Metodologia ilościowa - badacz dąży do obiektywności. Uchwycenie zależności (najchętniej przyczynowo- skutkowych). Zaczyna się od sformułowania hipotezy, następnie się ją operacjonalizuje i testuje (potwierdza lub obala). Badacz zakłada że wie co jest istotne, o co warto pytać. Badamy pewną populację, zbiór złożony z „jednorodnych” pod jakimś względem - elementów. Wyniki generalizuje się na całą populację. Środowisko naturalne lub sztuczne. Preferowane metody badań: badania sondażowe, metody statystyczne. Preferowane techniki gromadzenia materiału: ankieta, wywiad, obserwacja.
Metodologia mieszana - Są to dociekania, w ramach których badacz zbiera i analizuje dane, łączy wyniki i wyciąga wnioski używając jednocześnie jakościowych i ilościowych podejść lub metod w pojedynczym projekcie lub programie badawczym
4. Pytanie o ludzi - badacze polscy i zagraniczni
Polscy:
- Maria Dembowska
- Wanda Pindlowa
- Jerzy Ratajewski
5. Czasopisma najważniejsze polskie i zagraniczne
Czasopisma naukowe
(Polskie)
Zagadnienia Informacji Naukowej
Półrocznik
Red. Nacz. Bożenna Bojar
Wydaw. SBP
Tematy m.in.: języki informacyjno-wyszukiwawcze, projektowanie, tworzenie, eksploatacja i oceny efektywności systemów informacyjnych (w tym systemów bibliotecznych), działalność informacyjna bibliotek, biblioteki wirtualne, cyfrowe, Internet, publikacje elektroniczne, społeczeństwo informacyjne, komunikacja naukowa,
Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej
Kwartalnik
Wydaw. Polskie Towarzystwo Informacji Naukowej
Red. Diana Pietruch-Reizes
artykuły problemowe, obszerne streszczenia z literatury zagranicznej z zakresu informacji naukowej i technicznej, wiadomości "z kraju i zagranicy", listy, polemiki, opinie oraz recenzje nowości wydawniczych
Przegląd Biblioteczny
Wydaw. SBP
Red. Barbara Sosińska-Kalata
Zagadnienia z: bibliotekoznawstwa, księgoznawstwa, bibliografii i informacji naukowej.
(Zagraniczne)
Information Research (Tom Wilson, OA)
Journal of Documentation
- stare, brytyjskie czasopismo, dostęp przez BJ
Journal of the American Society for Information Science and Technology JASIST
-stare, amerykańskie czasopismo, dostęp przez BJ
6. Kierunki badań (cybermetria, ekologia, architektura itp.)
Wybrane kierunki:
ARCHITEKTURA INFORMACJI
zajmuje się projektowaniem przyjaznych użytkownikowi systemów informacyjnych oraz badaniami nad nimi.
EKOLOGIA INFIORMACJI
zajmuje się przepływem informacji, środowiskiem informacyjnym człowieka, wpływem środowiska inf. na człowieka, dbanie o czystość środowiska inf., ekosystem informacyjny
KULTURA INFORMACYJNA
ZACHOWANIA INFORMACYJNE
INFOMETRIA, WEBOMETRIA
badanie zasobów internetowych poprzez użycie metody ilościowej (matematycznej). statystki, linki, powiązania, ilości.
NURT KOGNITYWNY
„Perspektywę kognitywną w informacji naukowej można ująć (…) następująco: należy zbadać jak ludzie myślą, jakie są ich struktury wiedzy, tj. wiedza o świecie, temacie (domenie), zadaniu, źródłach informacji (…) oraz procesy poznawcze, tj. uczenie się, pamiętanie, rozumienie, rozwiązywanie problemów, podejmowanie decyzji, wyobrażanie sobie etc. - w kontekście zachowań informacyjnych (…), następnie zaś - odzwierciedlić te regularności w budowie systemów informacyjno-wyszukiwawczych. Zatem - w paradygmacie kognitywnym (…) to nie użytkownik ma się dostosować do sposobu organizacji i „myślenia” systemu, lecz odwrotnie - system informacyjno-wyszukiwawczy buduje się tak, by „pasował” do struktur, procesów kognitywnych oraz potrzeb i zachowań informacyjnych człowieka (…).” (Cisek 2002, s. 104)
„Ujęcie kognitywne opiera się w zasadzie na psychologii kognitywnej oraz metodach badawczych nauk społecznych (…). Kładzie nacisk na użytkownika indywidualnego, jego struktury wiedzy i sposoby przetwarzania informacji, elementy subiektywne, aspekty psychologiczne oraz interakcje w procesach wyszukiwania informacji (człowiek - maszyna, użytkownik - system, użytkownik - pośrednik etc.).” (Cisek 2002, s. 109)
7. Jak powstają kierunki badań? (prezentacja)
•Co to jest kierunek badań?
•Spójny zespół zagadnień, tworzący pewną całość, rozwijający się w ramach danej dyscypliny naukowej
•Jak konstytuują się kierunki badań? Co jest / może być ich „ośrodkiem krystalizacji”?
•obiekt zainteresowań, problem badawczy, przedmiot dociekań, np. architektura informacji, ekologia informacji
•metoda, np. informetria, webometria (metody matematyczne)
•założenia podstawowe, w tym filozoficzne, np. nurt kognitywny
8. Związki z innymi dyscyplinami
Nauka o informacji jest multidyscyplinarna i ma liczne związki z innymi dyscyplinami naukowymi, np. z historią, socjologią, informatyką…
9. Jaką nauką jest informatologia? Do jakiej dziedziny należy?
Informatologia - jest nauką empiryczną, humanistyczną, nomologiczną (formułowanie uogólnień, hipotez, praw dotyczących badanego fragmentu lub aspektu rzeczywistości)
10. Metody badań, o których mówiliśmy - podaj przykład badania, gdzie zastosujesz m. etnograficzną
Badanie w działaniu - Badanie w działaniu polega na diagnozie sytuacji społecznej, w której znajduje się badacz oraz na próbie zmiany, ulepszenia danej sytuacji w trakcie trwania badania. Istotny jest fakt, że badacz jest aktywnym uczestnikiem, który dostrzega możliwości poprawy sytuacji na lepsze, właśnie przy jego udziale. Nie uczestniczy tylko w danej sytuacji, ale próbuje ją przekształcić. Badanie w działaniu charakteryzuje się tym, że badana sytuacja ma znaczenie dla badacza. Jego zadaniem nie jest tylko opisanie i rejestracja zjawiska, ale wyraźnie wywołanie zmian. Efektem tego staje się refleksja nad własnym działaniem i jego skutkami. Brak hipotezy. Można zbadać bariery informacyjne w bibliotece.
Metoda etnograficzna - bada ludzi w ich naturalnym środowisku. Przenikamy do tego środowiska przez co istnieje ryzyko utożsamiania się z badacza z badaną zbiorowością. Jest on w stałym, bezpośrednim kontakcie z badanymi. Wynikiem badania etnograficznego jest raport etnograficzny. Przyjmuje on formę narracji, rozbudowanej opowieści, która daje czytelnikowi możliwość pośredniego doświadczenia badanej społeczności. Jest do dokładne badanie lecz drogie i długie, pojawiają się również problemy z interpretacją danych. Brak hipotezy. Można zbadać relacje między pracownikiem informacji a użytkownikiem.
Studium przypadku - wszechstronnego opisu pewnej zbiorowości lub jednostki z uwzględnieniem bogatego zestawu zmiennych, gdzie interesują go zarówno wartości zmiennych, jak i zależności między nimi, do którego przystępuje się bez wstępnych hipotez. Analiza pojedynczego przypadku. Polegająca na wszechstronnym opisie pewnej zbiorowości lub jednostki, Metody wykorzystywane w studium przypadku, to, np. wywiad, test psychologiczny, kwestionariusz osobowości, obserwacja. Można zbadać np. architekturę informacji.
Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa - opis i ocena dotychczas osiągniętej wiedzy na jakiś temat, uporządkowanie tej wiedzy, wykrycie luk, poszukiwanie inspiracji, tematu badań
Metoda delficka - służąca opracowaniu długoterminowych prognoz dotyczących wybranego problemu, czy zjawiska („przewidywanie przyszłości rozwoju danej dziedziny”), metoda ekspercka, technika badań: ankiety
11. Co to informacja?
Informacja - Termin ten, definiowany na gruncie danej dziedziny badawczej, odwołuje się i dostosowywany jest do potrzeb danej dyscypliny, do innych znanych w tej dziedzinie pojęć i celów. Opis i interpretacja pojęcia «informacja» wynika z branych pod uwagę jego cech, własności oraz funkcji. Informacja zmniejsza lukę informacyjną odbiorcy
Cechy informacji: ta sama informacja ma różne znaczenie/wartość dla różnych odbiorców, różnorodna, jest zasobem niewyczerpalnym, powielana.
12. Stowarzyszenia (polskie jest tylko jedno)
Stowarzyszenia:
POLSKIE TOWARZYSTWO INFORMACJI NAUKOWEJ
AMERICAN SOCIETY FOR INFORMATION SCIENCE AND TECHNOLOGY
Konferencje:
KRAJOWE FORUM INFORMACJI NAUKOWEJ I TECHNICZNEJ (od 1991 r. co 2 lata)
ZARZĄDZANIE INFORMACJĄ W NAUCE (też co 2 lata)
Obydwie organizowane przez Polskie Towarzystwo Informacji Naukowej
13. Historia
Problematyka informatologii - ujęcie sprzed 20 lat
•„W ramach nauki o informacji można wyodrębnić dwa główne zakresy badań: 1/ ogólne problemy działalności informacyjnej, bez względu na dziedzinę, z którą ta działalność jest związana; 2/ problemy dotyczące działalności informacyjnej w poszczególnych dziedzinach wiedzy. [...] Można wskazać trzy grupy problemów badawczych: 1/ problemy logiczno-lingwistyczne, związane z przetwarzaniem informacji pierwotnej w różne formy informacji pochodnej oraz z porządkowaniem informacji, 2/ problemy psychologiczno-socjologiczne, związane z recepcją informacji, 3/ problemy organizacyjno-techniczne, związane z działalnością informacyjną” (Dembowska 1991, s. 23-24)
•„Andrew Dillon [2007] uważa, iż informatologia powinna uwolnić się od dominacji badań mniej lub bardziej stosowanych, związanych z systemami, usługami i produktami informacyjnymi. W zamian należy skupić się na tym, co jest w nauce w ogóle najważniejsze, to znaczy na sformułowaniu i n t e r e s u j ą c y c h pytań dotyczących badanego fragmentu rzeczywistości i poszukiwaniu na nie odpowiedzi.
•Innymi słowy, nauka o informacji powinna być sterowana przez znaczące zagadnienia poznawcze, „wielkie pytania” - a nie przez problemy badawcze implikowane bezpośrednio lub pośrednio przez działalność informacyjną (praktykę) bądź rozwój i zastosowania technologii. Przykładem „wielkiego pytania” jest: co stanowi istotę informacji, jaka jest natura? Albo: jak zapewnić powszechny/globalny dostęp do informacji w nadchodzących dekadach?” (Cisek 2009, s. 54)
14. Źródła
Najważniejsze czasopisma:
Polskie:
Zagadnienia Informacji Naukowej (SBP - red. nacz. Bożena Bojar)
Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej PTiNT (kwartalnik, red. nacz. Diana Pietruch-Reizes, Polskie Towarzystwo Informacji Naukowej)
Przegląd Biblioteczny i Zagadnienia naukoznawstwa (zdarzają się artykuły z informatologii)
Zagraniczne:
Information Research (Tom Wilson, OA)
Journal of Documentation (stare, brytyjskie czasopismo, dostęp przez BJ)
Journal of the American Society for Information Science and Technology JASIST (stare, amerykańskie czasopismo, dostęp przez BJ)
Bazy do wyszukiwania zagranicznych artykułów z czasopism:
LISTA (Library Information Science Technology Abstracts)
Journal Citation Reports (czasopisma z różnych dziedzin)
JCR Social Sciences Edition - Information Science and Library Science (najważniejsze czasopisma wg rankingów)
Scopus
DOAJ
Polskie bazy:
BABIN
Polska Bibliografia Biblilogiczna
Federacja Bibliotek Cyfrowych (Biblilologiczna Biblioteka Cyfrowa)
E-lis (artykuły w języku polskim)
8