PSYCHOMETRIA
„dział psychologii zajmujący się teorią i opracowaniem testów psychologicznych” (Słownik języka polskiego)
„dział metodologii psychologicznej zajmujący się pomiarem zachowań ludzkich w aspekcie psychologicznym” (Słownik psychologiczny, Szewczuk 1979)
„dziedzina obejmująca badania psychometryczne (...) na ogół odnoszące się do różnych aspektów procesów psychicznych, w tym badania osobowości, inteligencji, określania zdolności” (Słownik psychologii, Reber 2000).
TEST PSYCHOLOGICZNY
Test psychologiczny jest narzędziem, które:
pozwala na uzyskanie takiej próbki zachowań, o których można przyjąć (np. na podstawie założeń teoretycznych), że są wskaźnikami interesującej nas cechy psychologicznej;
dostarcza reguł obliczania wartości mierzonej cechy;
spełnia określone kryteria formalne, takie jak obiektywność, standaryzacja, rzetelność, trafność i normalizacja;
określa dopuszczalne zachowania diagnosty;
zakłada kooperacyjną postawę osoby badanej;
posiada podręcznik, klucz, pomoce
Testy służą do pomiaru cech (dyspozycji), czyli zjawisk bezpośrednio nieobserwowalnych. Teoria wiążąca efekty badania z cechą:
Cechy psychologiczne powinny być definiowane w terminach operacyjnych i w powiązaniu z innymi konstruktami. Definicje semantyczne i syntaktyczne.
Żadna realizacja pomiaru psychologicznego nie ma charakteru uniwersalnego. Konstrukt może być powiązany z różną liczbą zachowań.
Pomiar psychologiczny jest oparty na ograniczonej próbie zachowań. Wybiera się najważniejsze (np. inteligencja, ekstrawersja).
Wyniki pomiaru psychologicznego są zawsze obarczone błędem.
Jak różnice otrzymane w pomiarze przekładają się na rzeczywiste różnice?
Kryteria dobroci testów:
Obiektywność - jeśli dwie osoby oceniające dochodzą do tych samych wyników (ślepa diagnoza)
Standaryzacja - jednolitość warunków badania: instrukcja, pomoce, zasady oceniania i interpretowania, sytuacja (test indywidualny i grupowy
Rzetelność - dokładność pomiaru (jaki błąd i z czego wynika)
Trafność - zastosowanie testu
Normy - znaczenie wyników
Właściwa adaptacja
KONCEPCJA MIERZONEJ ZMIENNEJ
I JEJ OPERACJONALIZACJA
Przedmiotem pomiaru psychometrycznego są cechy psychologiczne (por. psychologia cech).
Cechę w psychologii rozumie się jako wymiar (np. wzrost, ekstrawersja) a nie jako właściwość danego obiektu (np. wzrost 175 cm). Do właściwości obiektów używa się określeń “poziom cechy”, “nasilenie cechy”, itp.
Testy zasadniczo służą do badania różnic indywidualnych
(por. psychologia różnic indywidualnych).
Ocena poziomu mierzonej cechy odbywa się przez porównanie jednostki z innymi osobami z tej samej populacji. Poziom cechy danej osoby oznacza więc tyle, co usytuowanie tej osoby w populacji.
"X jest bardzo Inteligentny" oznacza więc: “X jest bardziej inteligentny niż inne osoby z porównywanej populacji"
W psychologii poszukuje się zazwyczaj cech które są:
- ogólne (dotyczą szerokiej klasy zachowań i sytuacji)
- pozwalają na przewidywanie innych cech:
zarówno cech obserwowalnych jak i innych konstruktów
teoretycznych.
Niekiedy testy mierzą cechy będące prostym uogólnieniem obserwowalnego zachowania (np. łakomstwo, gadatliwość).
Większość testów mierzy cechy, które są bezpośrednio nieobserwowalne (np. siła ego, ekstrawersja) a obserwowalne są jedynie wskaźniki cechy. Przy interpretacji wyników testu odwołujemy się do teorii mierzonej cechy.
Podstawą konstrukcji testu jest więc:
* ZDEFINIOWANIE MIERZONEJ CECHY
(czym jest mierzona zmienna)
* WYBÓR WSKAŹNIKÓW MIERZONEJ CECHY
(inaczej OPERACJONALIZACJA mierzonej cechy):
w jakich zachowaniach przejawia się cecha, co należy
zaobserwować aby móc wnioskować o poziomie mierzonej
cechy.
Pomiar psychologiczny polega ostatecznie na:
* obserwacji określonych próbek zachowania (wskaźników)
* wnioskowaniu na podstawie wskaźników o cesze --
w testach standardowych sposób tego wnioskowania jest
wcześniej ustalony.
Wiele cech psychologicznych ma charakter KONSTRUKTÓW TEORETYCZNYCH.
DEFINICJE konstruktów (bądź ich teorie) wykraczają poza dostępne dane empiryczne. Mówi się w związku z tym, że konstrukt ma nadwyżkę znaczenia
Rodzaje testów
Podział testów ze względu na formę:
* WYKONANIOWE (np. testy inteligencji), badani
wykonują specjalnie przygotowane zadania;
* SAMOOPISOWE (np. kwestionariusze, wywiad) - badani
opisują siebie samych, udzielają informacji na swój własny temat.
Ze względu na materiał testowy
* WERBALNE (np. słownik, kwestionariusze)
* NIEWERBALNE (np. obrazkowe)
Szczególną formą testów werbalnych są KWESTIONARIUSZE, czyli testy złożone z pytań (lub twierdzeń) do których badany ma się ustosunkować.
Ze względu na populację
- do badania dzieci lub dorosłych,
- dla osób w normie intelektualnej lub powyżej normy
- dla populacji normalnej lub osób cierpiących na określone
zaburzenia (testy kliniczne)
- inne
Ze względu na cel badania
- do celów badawczych (nie wymagają norm)
vs do celów diagnostycznych
- indywidualne vs grupowe (przesiewowe)
Ze względu na obciążenie wpływami kulturowymi
- culture-free (wolne od wpływów kulturowych)
- culture-fair (sprawiedliwe kulturowo)
culture-reduced (w ograniczonym stopniu uwarunkowane kulturowo)
vs testy obciążone kulturowo
Zalety testów standardowych
(w porównaniu do innych metod pomiaru i diagnozy):
- są to metody relatywnie szybkie i tanie;
- są obiektywne
- pozwalają na porównywanie osób ze sobą (standaryzacja,
normalizacja);
- podają sposób interpretacji wyników (wiadomo co test
mierzy);
- znana jaka jest wartość uzyskiwanych wyników (trafność,
rzetelność)
Ograniczenia testów
- konstrukcja dobrego testu i jego opracowanie do użytku
praktycznego jest trudne i bardzo pracochłonne
- pomiar testowy nie może zastąpić diagnozy
psychologicznej (odpowiedzialność diagnosty!)
- zakres informacji jakich dostarcza test jest ograniczony;
diagnoza psychologiczna wymaga zwykle wykorzystania
wielu innych źródeł informacji.
Krótka historia testów
Jeśli testy rozumieć szeroko (standardowa próba będąca podstawą do oceny jednostki) to ich historia jest bardzo długa. Różne testy stosowano np. w służbie cywilnej w starożytnych Chinach.
Testy związane są szczególnie z psychologią różnic indywidualnych. W XIX w.:
Francis Galton - dziedziczenie geniuszu; badał różnice indywidualne w zakresie m.in. czasu reakcji. Wprowadził technikę „ko-relacji”.
James McKeen Cattell - wprowadził termin „testów umysłowych” (mental test)
Alfred Binet - 1905 pierwszy test inteligencji (na zlecenie francuskiego Ministerstwa Edukacji Publicznej - zadania dla dzieci z trudnościami w uczeniu się).
Binet-Simon Scale (1905, 1908, 1911)
- Skala 1905: 30 zadań o wzrastającej trudności, normy oparte na próbie n=50. Służyła do identyfikacji dzieci opóźnionych w rozwoju umysłowym (trzy szczeble upośledzenia: idiota, imbecyl , moron) . Przykłady pozycji:
(8) Wykonać proste polecenia
(14) Zdefiniować proste przedmioty (np. widelec)
(30) Czym różni się smutek od znudzenia?
Skala 1908: Oparta o zasadę wieku umysłowego (mental age). Poziom umysłowy dziecka = wiek chronologiczny w którym przeciętne dziecko uzyskuje dany wynik testowy.
1916 - L.M. Terman (Stanford University) opracował amerykańską wersję testu Bineta: Stanford-Binet Intelligence Scale (zmodyfikowane wersje w roku 1937, 1960).
Skala z roku 1916 pozwalała obliczać iloraz inteligencji:
wiek umysłowy/wiek kalendarzowy x 100
Test inteligencji Wechslera dla dorosłych:
Test składa się z wielu podtestów: 6 skal słownych i 5 bezsłownych, mierzących różne funkcje umysłowe. Umożliwia ocenę globalnego poziomu inteligencji, poziomu inteligencji słownej i bezsłownej oraz wyników uzyskiwanych w poszczególnych podtestach.
Etyka i praktyka testowania
Tylko dyplomowani psychologowie mają prawo stosować testy psychologiczne. Stąd oczekiwanie, że psycholog będzie ekspertem w dziedzinie testów (interpretacja ilościowa i jakościowa).
Do diagnozowania poszczególnymi testami potrzeba doświadczenia i treningu. Kwalifikacje zależą od obszaru stosowania testu: klinicznego, doradztwa zawodowego, szkolnego, naukowego itp.
Prawa osób badanych
Prawo do wyrażenia świadomej zgody na badanie testem - dlaczego są testowane (diagnoza, praca naukowa); jakie są tego konsekwencje
Prawo do informacji o wynikach testowania
Prawo do minimalizowania skutków etykietowania
Prawo do zachowania tajemnicy o wynikach testowania
Prawo do prywatności