HISTORIA

Etapy walk powstańczych z 1821
Powstaniu sprzyjały rewolucje (francuska i w Stanach), zmiany zachodzące w Europie, zamieszanie na Bałkanach. Od 1770, kiedy odbyła się pierwsza próba ;owstańczej walki, Grecy kształcili się w wojskach innych państw. W 1814 powstaje w Odessie Filiki Eteria (założone przez 3 kupców: Ksantosa, Skufasa i Tsakalofa). Towarzystwo w latach 1814-1821 działa bardzo aktywnie mając dwa główne cele: przygotowanie fundamentu do powstania (pieniądze, broń, szkolenie kadry oficerskiej) oraz znalezienie naczelnego wodza (Kapodistras się nie zgodził, przyjął funkcję Aleksandros Ipsilandis.

8 III 1821 - proklamacja powstania w Mołdawii, przekroczenie Prutu

23 III 1821 - wyzwolenie pierwszej miejscowości - Kalamaty przez Kleftów

25 III 1821 - symboliczny początek powstania na Peloponezie (poświęcenie sztandaru i broni w Patras)

kwiecień 1821 - powieszenie Grzegorza V - patriarchy

IV 1822 - rzeź mieszkańców wyspy Chios

1822 - ogłoszenie I konstytucji niepodległej Grecji w Epidauros

1823 - poprawienie konstytucji i połączenie się 3 lokalnych rządów w jeden centralny

1824 - wojna domowa o władzę między powstańcami: frakcja „wojskowa” (demokratyczna) i „cywilna” (arystokratyczna) + podział na tradycjonalistów i modernistów wewnątrz frakcji

1825 - Turcy zajmują Kretę, coraz więcej klęsk Greków

1826 - bohaterska obrona Mesolongi, śmierć Byrona, rzeź mieszkańców

IV-V 1827 - zgromadzenie w Trizinie - Kapodistrias obrany pierwszym prezydentem (objął urząd w I 1828), uchwalenie trzeciej konstytucji.

VII 1827 - Traktat Londyński: podpisanie przez Francję, Rosję i Wlk Brytanię porozumienia o pomocy dla Greków

X 1827 - zwycięska dla mocarstw bitwa pod Navarino

1828-29 - wojna rosyjsko-turecka, po niej Grecja otrzymuje autonomię

3 II 1830 - pełna niepodległość przyznana Grecji na konferencji w Londynie (Anglia, Francja, Rosja, Turcja). W skład państwa wchodzą ziemie: peloponez, Grecja Środkowa (Rumelia) oraz wyspy Cykady, Sporady Północne i Eubea.

Opisz wojny bałkańskie i I Wojnę Światową
I wojna Bałkańska (1912-1913)

Liga Bałkańska (Serbia, Bułgaria, Grecja i Czarnogóra) vs. Turcja

8 października, wykorzystując jako pretekst odrzucenie przez Turcję postulatów przyznania szerokiej autonomii prowincjom bałkańskim, Czarnogóra wypowiedziała Turcji wojnę. 19 października przyłączyły się do niej pozostałe państwa sojuszu bałkańskiego. Dysponująca dwukrotnie liczniejszymi siłami koalicja do końca 1912 zajęła m.in. Trację, Macedonię Grecką, Kretę, Epir. Po wprowadzeniu zawieszenia broni (4 grudnia 1912) podjęto rokowania pokojowe w Londynie.

Brak porozumienia między stronami oraz przewrót polityczny w Turcji, doprowadziły do wznowienia walk 3 lutego 1913. Wiosną 1913 Turcja poddała twierdze w Adrianopolu i Janinie. W maju 1913 wznowiono rokowania w Anglii.

Pokój w Londynie: Turcja zrzekła się prowincji powyżej linii łączącej miasto Enez nad Morzem Egejskim i miasto Midye nad Morzem Czarnym. Serbia zajęła większość Macedonii i wraz z Czarnogórą podzieliła ziemie Sandżaku Nowopazarskiego. Część Macedonii otrzymały także Bułgaria i Grecja, która uzyskała również kontrolę nad Kretą i zachodnią Tracją. W trakcie trwania pierwszej wojny bałkańskiej, 28 listopada 1912, proklamowała niepodległość Albania.

II Wojna Bałkańska (19 VI - sierpień 1913)

konflikt zbrojny pomiędzy Bułgarią a Serbią i jej sojusznikami: (Grecją, Czarnogórą, Rumunią) oraz walczącą przeciwko Bułgarii Turcją.

Sojusznicy z Ligi Bałkańskiej zaczęli kłócić się o podział zysków. Wojna wybuchła po zerwaniu przez Bułgarię pertraktacji z Serbią na temat nowego podziału Macedonii. Uderzenie Bułgarii na Serbię pociągnęło za sobą utworzenie wokół Serbii koalicji złożonej z Grecji, Czarnogóry, Rumunii i Turcji. Po trzytygodniowych niekorzystnych dla Bułgarii działaniach wojennych zawarto rozejm.

Pokój w Bukareszcie. Bułgaria traci:

* część zachodniej Macedonii na rzecz Serbii

* część zachodniej Macedonii i wschodnią Trację na rzecz Grecji

* południową Dobrudżę na rzecz Rumunii

* fragmenty zachodniej Tracji z Adrianopolem na rzecz Turcji

Grecja zyskała Kretę, północny Epir idzie do Albanii.

I Wojna Światowa

Grecja pozostaje neutralna aż do 1917 r., kiedy to przyłącza się do wojny o stronie Ententy. W tym czasie rozgrywał się konflikt między premierem Wenizelosem, a królem Konstantynem wokół kwestii udziału w wojnie. Wenizelos chciał brać udział w walkach po stronie Ententy (Rosja, Anglia, Francja) => mocarstwa miały zwyciężyć w wojnie i będą życzliwe zaspokojeniu terytorialnych ambicji Grecji (Wielka Idea). Król był zwolennikiem państw centralnych (Niemcy i Austro-Węgry). Również brytyjczycy nie za bardzo chcieli sojuszu z Grecją bojąc się dołaczenia do państw centralnych wrogów Grecji (Turcji i Bułgarii). Ostatecznie Turcja sama weszła do centralnych (bo WB zaanektowała Cypr). 1915 - Wenizelos podaje się do dymisji (król jest konstytucyjnym zwierzchnikiem spraw zagranicznych). Zaraz znów został i znów się odwołał. W 1916 Wenizelos powołuje rząd tymczasowy w Salonikach (rozłam państwa). W końcu wygnanie króla, teraz jego 2 syn Aleksander.

Konferencja pokojowa w Paryżu - przed jakimikolwiek ustaleniami Włosi idą na Smyrnę, nie dopuszczają do tego Grecy zajmując ją - wymordowanie wielu Turków - znów konflikty z Turkami.

1920 w Sevres pod Paryżem pokój z Imperium Osmańskim - utrzymanie jeszcze przez 5 lat administracji okręgowej w Smyrnie, po tym czasie miała nastąpić formalna aneksja tych ziem. Traktat nie został ratyfikowany przez Turcję.

Powrót króla Konstantyna, prześladowania zwolenników Wenizelosa.

1922 Turcy zdobywają Smyrnę, pogrom na niemuzułmańskim mieszkańcach => upadek „wielkiej idei”.

1922 - traktat w Lozannie, wymiana ludności - kryterium wyznaniowe

II Wojna Światowa

Reżym Metaksasa

1939 - Włochy zajmują Albanię, a Francja i Anglia udzielają Grecji i Rumunii gwarancji terytorialnych w zamian za ich opór przed zewntrzną agresją.

1940 - atak Mussoliniego na Grecję (chce pokazać Hitlerowi co to nie on) - w ciągu kilku dni został zepchnięty do Albanii.

1941 - śmierć Metaksasa, jego następca Korizis wzywa brytyjskie siły ekspedycyjne; gdy Niemcy atakują i odnoszą liczne zwycięstwa w Jugosławii, Bułgarii i Grecji, premier popełnia samobójstwo.

Tsuderos jego następca - ewakuacja ludności na kretę (po upadku Aten), potem pada tez Kreta.

1941 - Grecja pod potrójną okupacją - niemiecką, włoska i bułgarską => wola oporu narodu - ruch oporu przeciw faszystowskiej okupacji (komuniści) - EAM, ELAS, EA, EPON; też niekomunistyczny EDES powstaje - płn-zach Grecja.

1943 - wymordowanie żydów z Salonikach; nieudane rozmowy z rządem na emigracji (Kair)

1943/44 - walki między komunistami i niekomunistami (jak zwykle między sobą).

Jeorjos Papandreu premierem na uchodźstwie.

X 1944 - umowaprocentowa między Stalinem a Churchillem - Grecja pod brytyjską strefą wpływów.

Kolejno wydarzenia wojny domowej

I faza:

Zaraz po zakończeniu II WŚ grudzień 1944 - styczeń 1945

Pierwszy etap wojny domowej rozpoczął się tuż po zakończeniu okupacji niemieckiej w listopadzie 1944. W czasie prawie czteroletniej okupacji Ruch Oporu skupiał się wokół dwóch organizacji:

• kontrolowanej przez komunistów - EAM-ELAS (Front Wyzwolenia Narodowego - Ludowa Armia Narodowo Wyzwoleńcza) - dowódca gen S.Serafis

• EDES (Narodowo Demokratyczna Armia Grecji) - dowódca płk. N. Zervas

Po wyeliminowaniu pomniejszych organizacji wojskowych EAM-ELAS na początku 1944 rozpoczęła operację wyzwolenia północnej i środkowej Grecji a w roku 1945 sformowała w górskich rejonach Grecji rząd tymczasowy. EDES pozostawała podporządkowana oficjalnym władzom Grecji: działającemu na wygnaniu (w Londynie) - Królowi oraz rządowi. Po wycofaniu Niemców w Grecji wylądowały wojska brytyjskie. W Atenach utworzono koalicyjny rząd, który rozpadł się jednak po kilku miesiącach. Powodem było wyjście z niego komunistów nie godzących się na rozbrojenie swego zbrojnego ramienia - ELAS.

3 grudnia 1944 wybuchły walki w Atenach zapoczątkowując pierwszy etap wojny domowej. Wojska Brytyjskie zdołały z wielkim trudem opanować sytuację w kraju. Komuniści musieli pogodzić się z porażką i w lutym 1945 przystąpili do rokowań. Na mocy porozumienia z 12 II 1945 zawartego w Warkizie ELAS została rozwiązana a w kraju przeprowadzono wybory powszechne (marzec 1946). Komuniści i ich sprzymierzeńcy zbojkotowali wybory, które zakończyły się sukcesem sił rojalistycznych (reprezentowanych przez partię Populistyczną). Premierem zostaje lider tej partii Konstantyn Tsaldaris (bratanek Panajotisa Tsalaradisa). 1 września 1946 w wyniku ogólnonarodowego plebiscytu zapada decyzja o restauracji monarchii, 27 września 1946 roku król powraca na tron... Pół roku później w kwietniu 1947 król Jerzy II umiera a jego następcą zostaje syn Paweł.

II faza 1946 -1949:

X 1946 - utworzenie Demokratycznej Armii Grecji (DSE) pod dowódctwem Markosa, byłego przwódcy politycznego ELAS. Skomplikowana sytuacja przerasta Wielką brytanię, protektorat przejmuje USA. Truman - uchwała o pomocy m.in. dla Grecji.

Walki partyzanckie DSE przeciwko regularnym oddziałom - koniec 1947 ustanowienie Tymczasowego Demokratycznego Rządu Greckiego. Stopniowo jednak przewaga na froncie przechodzi na stronę państwa. Miejsce Markosa zajmuje Zachariadis. Coraz częstsze przymusowe pobory stosowane przez komunistów. Gdy Jugosławia zaprzestała pomocy, komuniści nie mieli już szans (szczególnie że Rosja nie chciała ryzykować walką z USA).

Ogromna pomoc USA (sprzęt, wyszkolenie) przesądziło o zwycięstwie prawicy. W 1949 resztki komunistów zostały wypchnięte do Albanii - tak skończyła się wojna domowa.

Junta czarnych pułkowników (1967 - 1974):

1967 - grupa oficerów wojska, pod wodzą Jeoriosa Papadopulosa, dokonuje udanego zamachu stanu w celu nie dopuszczenia do wyborów, w których wygrała by prawdopodobnie Unia Centrum. Nie spotkali się z żadną próbą oporu - król, politycy i wyżsi rangą wojskowi znaleźli się pod strażą. Przez poprzednie 18 panował polityczny kryzys, stąd słaboś elit i tak łatwe przejęcie władzy przez juntę. => „rewolucja 21 kwietnia 1967 roku”. Początkowo usprawiedliwiali się obroną przed zdobyciem władzy przez komunistów (wzięli to od Metaksasa) - nie przedstwiono jednak dowodu na istnenie takiego zagrożenia ;P

Prawdziwy powód - obawa przed powrotem do władzy Unii Centrum (Andreas Papandreu) i przprowadzeniem przez nią czystek w wojsku.

Junta nie miała stronników - brała odwet na całym politycznym świecie - szczególna wrogość wobec rzeczywistych lub domniemanych komunistów. Areszty, wygnania, więzienia.

Papandreu umiera('68), jego pogrzeb cicha manifestacją stolicy (1/5 przyszła) przeciwko reżymowi.

1967 amatorki kontrpucz przeprowadzony przez króla - król ucieka.

Ustanowienie regencji. Papadopulos łączy funkcję premeira i kilku ministrów + też regenta. 1968 - autorytarna konstytucja - instytucjonalizacja władzy wojskowych.

1968 - nieudany zamach na Papadopulosa.

1973 - skok wskaźnika inflacji, opór studentów - okupacja olitecniki Ateńskiej (brutalnie stłumione), nieudany bunt w marynarce wojennej.

Ustanowienie prezydenckiej republiki parlamentarnej - detronizacja króla przebywającego na wygnaniu w Rzymie.

Tak brutalne działania (ofiary śmiertelne przy tłumieniu buntów) doprowadziły do przewrotu i obalenia premiera przez jeszcze twardszą juntę z szefem policji wojskowej na czele - Dimitriosem Joanidisem. Zamah stanu na Cyprze => Turcja odpowiedziała inwazją na Cypr w lipcu 1974. Nastąpiła mobilizacja wojsk po obu stronach, z tym że greckie wojska nie chciały - reżym zaczął się rozpadać, a ostatecznym ciosem było żądanie ze strony wojskowych wpływowych kręgów powrotu do władzy cywilnej. Przywódcy wojskowi wezwali Konstandinosa Karamanlisa do powrotu do kraju i przywrócenia demokracji. Powrót Karamanlisa po 11 latach emigracji - 24 lipca 1974.

„WIELKA IDEA”

Zakładała zjednoczenie wszystkich Greków, zwłaszcza tych, którzy zamieszkiwali tereny wykraczające poza granice królestwa, a także zjednoczenie wszystkich greckich ziem. Początkowo była to romantyczna iideologia narodowa nowego państwa.

Pojęcie „megali idea” stworzył Joanis Koletis - zhellenizowany Wołoch - lekarz Alego Paszy, jeden z najbardziej wpływowych polityków rodzącego się państwa.

W 1844 podczas debaty nad pierwszą konstytucją bronił heterochontów (greków spoza granic) przed hegemonistycznymi roszczeniami autochtonów => dowodził że Grekami są wszyscy ludzie zamieszkujący tereny związane z grecką historią lub nacją - istnieją dwa główne ośrodki hellenizmu: Ateny i Konstantynopol. Wielka idea stanowiła ideologiczny punkt wyjścia do odbudowy Grecji i jej tożsamości.

Otton chciał realizować wielką ideę, ale zbyt wiele sprzeczności w jego poglądach (np. popierał Austrię sprzeciwiającą się zjednoczeniowym dążeniom Włoch).

Hasła wielkiej Grecji służyły w kampaniom politycznym politykom. Np. używał go Delijanis w walce przeciwko Trikupisowi - było ono w tym przypadku populistyczne i chwytliwe, ale ni poparte realnymi mozliwościami.

Realizatorem idei był Wenizelos - za pomoca reform i modernizacji politycznej i społecznej uczynił możliwą realizację idei.

Podczas I WŚ idea przestała być jedynie ideologią jednoczącą naród, stała się jedną z przyczyn rozłamu narodowego (schizmy). Król uważał, że należy najpierw zintegrować posiadane ziemie, a potem walczyc o więcej. Zwyciężyła jednak idea Wenizelosa, który zręczną polityką zdobywał kolejne terytoria. Zdobycie Smyrny przez Turków w 1923 i pogrom na greckiej ludności zniweczyły marzenia o realizacji „wielkiej idei”.

ZDOBYWANIE TERYTORIÓW PRZEZ GRECJĘ

• proklamacja niepodległego państwa Grecji (1832): Peloponez, Grecja Środkowa (Rumelia), Cyklady, Sporady Północne, Eubea

• Wyspy Jońskie (na skutek przekazania) - 1864

• Tesalia (przekazanie) - 1878

• część Macedonii z Salonikami, Chios, Lesbos, Samos i inne wyspy egejskie (I Wojna Bałkańska 1913)

• Kreta (II Wojna Bałkańska 1913)

• Dodekanez (1948 - wyspy przekazane przez Włochy)

Do jakich wydarzeń nawiązuje powieść „Z”?

Vasilikos, czołowa postać salonickiej awangardy, nonkonformista; pogarda dla tradycyjnych wartości mieszczańskich, skłonność do polemik. Satyry, szyderstwa. Anarchizujący przeciwnik partyjnej dyscypliny, stronnik komunistycznych haseł „obrony pokoju i uciśnionych”.

Powieść odnosi się do płodnego propagandowego tematu zabójstwa komunistycznego deputowanego, „obrońcy pokoju”, w Salonikach w 1963 r. Jego zabójcy wywodzili się ze skrajnie prawicowego podziemia i mieli związki z wysoko postawionymi funkcjonariuszami żandarmerii. Vasilikos uczynił swą kronikę rodzajem powieści-reportażu, zmieniając nazwiska, wprowadzając własne komentarze, elementy fikcji, barwne dialogi i awangardowe „strumienie świadomości”. Zyskał tą powieścią międzynarodową sławę.

Morze w literaturze greckiej

„Poławiacze gąbek”

Grecy całkowicie zrozumieli morze, poskromili, podporządkowali, i uczynili szeroką drogą. Cierpliwość, bohaterstwo, miłość do ojczyzny, hart ducha niezbędny do przezwyciężenia lęku przed nieznanym. Morze - część życia codziennego, symbol życia i unicestwienia, , radości i egzystencjonalnych cierpień.

Proza marynistyczna, szczególnie koniec XIX i początek XXw. Ojciec nowelistyki morskiej - Andreas Karavitsas. Nie ma pisarza który nie zająłby się tym tematem. Kochają morze - wolność, to co nieznane.

Dla niektórych morze staje się nie tylko teatrem działań ale symbolem ogólnych sytuacji (A. Karkavitsas, Y. Maglis, D. Zades, K. Asimakopoulus, S. Mirivilis).

Inni łączą morze z racjami humanistycznymi i społeczno -politycznymi (Z. Skaros, S. Tsirkas, A. Nenedakis, E. Voiskou, A. Samarakis, M. Stafilas, P. Charis).

Przedstawiciele tematyki obyczajowej (A. Papadiamantis, Y. Goudelis, D. Kranis, G. Saranti, K. Valetas, A. Terzakis)

Liryczna spowiedź miłosna (G. Grigoris, N. Athanasiadis)

Piękne, dynamiczne opowiadania morskie łączą w jedną immanentnie życiodajną całość radość i zło, trud i cierpienie, spięcia przeciwstawnych pojęć o życiu, śmierci i bólu, miłości, szczęściu, goryczy i nadziei. Napisane wszystkimi barwami morza, jego rytmem, i śpiewnością, falą łagodzącą ból jak oliwa lub zakrywającą horyzont, spontanicznie operując nastrojami i sytuacjami. (bla blaa bla, zaraz się porzygam metaforami pana chadzinikolau..)

„Słońce śmierci” Prevelakisa

Śmierć ojca na morzu - tonie statek, matka popełnia samobójstwo skacząc do morza

„Kronika pewnego miasta” Prevelakisa

W morzu znajdują się przedmioty - drogocenne; skarbnica, ale też świadek historii zapomnianej przez człowieka, morze zachowało w dobrym stanie (wojna z Genuą) - statek z marmurem z Egiptu, który zbił się w całość pod wpływem wody

Wielki trójmasztowiec musiał być rozebrany, bo nie sposób go było wyciągnąć - morze zmusiło do rozebrania pięknego statku

Maltańczycy mają lepszy sprzęt, więc wyławiają mieszkańcom wszystkie ryby - w końcu mieszkańcy rzucają się na nich z nożami => morze prowokuje konflikty i wiąże się ze śmiercią i walką - o przetrwanie i o własność

W Greku Zorbie - miejsce oderwania się od rzeczywistości - zamyślenia, zatracenia w tańcu.

II WŚ w literaturze

Obyś trzech mężów miała

Miasta anarchii Tsirkasa

tłem powieści są wydarenia IIWŚ - kosmopolistyczna atmosfera miast i tarcia polityczne w greckim korpusie ekspedycyjnym. Autor, zgodnie z przekonaniami, staje po stronie komunistów. Negatywne postaci: wyzyskiwacze żerujący na wojnie i nędzy ludu. Intrygi polityczne, ale tez wątki erotyczne (niekiedy brutalna, ale i sentymentalne).

Elli ALEXIU - opowiadania pisane na emigracji dotyczące ruchu oporu.

Dni gniewu i eseistyka Petrosa CHARISA

Katastrofa małoazjatycka w literaturze

Kronika pewnego miasta Prevelakisa

Odisseas ELITIS (1911 - ) Godnym jest (1959)

obszerny poemat wiążący pierwiastek epicki z lirycznym. Utwór, rozpisany na wiele głosów, opiera się na schemacie nabożeństwa prawosławnego. Hymn składa się z 3 części: Narodziny, Męka, Hymn pochwalny. Najobszerniejsza jest część środkowa - powiązanie osobistych doświadczeń z dolą narodu greckiego w czasach wojny i okupacji. Koniec optymistyczny - hymn na cześć piękna wszech rzeczy.

Twórczość Prevelakisa (1909-1986)- gdzie się dzieje i o czym

• wybitny przedstawiciel pokolenia lat 30.; przyjaciel Kazantzakisa

• Kronika pewnego miasta - rzecz o dziejach, wyglądzie, życiu i obyczajach rodzinnego miasta Rethimno (1938):

Część I

• Rethimno - małe miasteczko, 7-8 tys. mieszkańców, pn Kreta, kiedyś ponoć znane, teraz bardzo ciche, spokojne, podupadające, od 1200 lat nieznacznie się tylko rozrosło, cały czas jest malutkie, Wenecjanie otoczyli je murami od strony lądu, z jednej strony dzikie skały, z drugiej piękna piaszczysta plaża,

• Upadek patryc jańskiego miasta, podupadły sklepy z tkaninami, bronią, kiedyś największą handlową ulicą była ulica Cara

• Joannis Konsolas ze Smyrny, chrześcijanin, miał sklep z perfumami, zubożał zupełnie, teraz sprzedaje gwoździe

• Amvuzis Montesenigos, dawniej miał skład w porcie, był bardzo wytwornym człowiekiem, teraz jest wędrownym handlarzem,

• Na bazarze nie było ustalonych cen, im większe zamieszanie, tym lepiej można było się targować, 9/10 przypadków towar był kradziony (rzecz jasna z sąsiedniej wsi), na targu sprzedawali Grecy i Turcy obok siebie, Grecy nosili czarne chusty, Turcy białe

• Turcy mieli majątki złupione niegdyś Wenecjanom, mieli piękne konie, dbali o nie bardziej niż o ludzi, nie używali ostróg ani bata, urządzali wyścigi, czyj koń jest lepszy

• Stratis (Evstratikos) Birmizakis, nauczyciel z Perdiki, wsi położonej 3 godziny drogi od Rethimno, pochodził z Krety, był sługą w haremie sułtana, , wyjechał do Konstantynopola gdzi był sekretarzem bardzo bogatego Greka, pisał historię Grecji, po śmierci swojego pana musiał wyjechać, dostał się do niewoli tureckiej podczas której studiował angielski, uniewinniony, zostaje nauczycielem w Perdiki. Miał oślicę imieniem Zabeta, wszyscy ją podziwiali, była bardzo rozkapryszona,

• Knajpy tureckie, gdzie Turcy palili nargile (szisze), bajarze opowiadali Nakli (baśnie); Charchalidakis - bajarz, dobrze urodzony, opowiadał o wydarzeniach historycznych, zmyślał, Hasanki - bajarz, dziecko portu, biadny, bosy, opowiadał sprośne bajki, dowcipne

• Byli wśród mieszkańców ludzie ze sławnych rodów bizantyńskich i włoskich, nosili strój europejski, każdy miał swoje hobby,

• Gdy były święta chrześcijańskie, każdy dom patryc jański stał otworem, wywieszano flagi: Rosji, Francji, Stanów Zjednoczonych,

• 9 listopada - święto na pamiątkę tego, że powstańcy wysadzili skład prochu w Arkadii,

• Trzech Króli - wszyscy gromadzili się w jednym miejscu, na przykład u stóp latarni morskiej, przychodził biskup z popami, czytali pobożne pisma i biskup wrzucał krzyż do morza, wtedy ktoś z kapłanów albo arystokracji rozbierał się i wskakiwał do wody (w styczniu!!!), walczono (na serio, czasami z nożami) o krzyż, i zwycięzca oddawał krzyż biskupowi, wszyscy się cieszyli; zwycięzcą był zazwyczaj Dimitris Paduvas, większość jego rodziny była murarzami, słynęli z odwagi,

• Dawniej stocznie i przystań w Rethimno były wspaniałe,

• Pewnego dnia przy pogłębianiu portu nurek wydobył z mułu: sztylet o brązowej rękojeści, moździerz i mosiężną tacę, po kilku dniach wydobył jakiś inny dziwny przedmiot i tak codziennie coś wyławiał, Rada Miejska ogłosiła, że wszystkie znaleziska trzeba jej oddawać, następnego dnia wyłowiono armatę, po oczyszczeniu okazało się, że to wenecka armata z czasów wojny z Genuą, później znaleziono zatopiony trójmasztowiec, który w kadłubie miał mnóstwo kamieni, więc nie można go było wyciągnąć na powierzchnię, wszyscy myśleli, że jest tam skarb, zbierano pieniądze tylko po to by móc kontynuować pracę nad wydobyciem statku ze skarbem na powierzchnię, wysadzano kamienie dynamitem, okazało się, że statek był wypełniony marmurem z Egiptu, który pod wpływem wody morskiej zbił się w jedną skałę

• Port przestał istnieć, ale żeglarze o tym nie wiedzieli i często widząc latarnię płynęli w jej kierunku i ładowali się na mieliznę, jeden Żyd grabarz robił na tym interes, bo jak tylko jakiś statek ugrzązł w mule on oferował pomoc w wyciągnięciu za niezłą kasę, brał towary do swojego magazynu; któregoś razu władował się na mieliznę wielki trójmasztowiec, kapitan nie chciał pomocy Żyda Abramka, wezwał dwa holowniki z Pireusu, ale one nic nie pomogły a zażądały zapłaty w towarze, później załoga zaczęła rozbierać statek, wszystko władowano do magazynu, komornik to zalakował, a załoga odpłynęła z innego portu. Prevelakisowi płakać się chce gdy opisuje, jak załoga potraktowała swój własny statek, jak go odarła ze skóry i poćwiartowała, szkielet statku został wchłonięty przez piasek, „Na przykładzie statku, co zginął tak niezasłużenie, miasto rozpamiętywało swą dolę”

Część II

• - Rybacy maltańscy zawijali do Rethimno na 6 miesięcy, mieli bardzo dobry sprzęt, a miejscowi rybacy głodowali z ich winy, Maltańczycy wyjaławiali wody, bo ich sieci raniły jaja i ryby; aż w końcu miejscowi rybacy rzucili się z nożami na Maltańczyków

• - Różne były przejścia z Turkami, ale kiedy nadeszła wiadomość o porozumieniu Venizelosa z Kemalem, na mocy którego miło dojść do wymiany ludności tureckiej i małoazjatyckiej, w mieście zapanował smutek, Turcy wcale nie chcieli się wyprowadzać, zaczęli zabierać ze sobą nawet okiennice, ludzie myśleli, że chcę zebrać dużo drewna, żeby podpalić miasto, wszyscy zaczęli się na siebie rzucać, w końcu Turcy odpłynęli, zostało tylko kilku, m.in. chłopiec-sierota, rodzina Turecka, która się schroniła w zakonie i ochrzciła i kobieta z łaźni,

• - Uchodźcy przejęli rzemiosło po Turkach.

Vitsentzos Kornaros Erotokritos

żył w I poł. XVII w., kreteńczyk, skąpe dane biograficzne, zamieszczone na końcu poematu.

• poemat miłosny (dziś zwany poematem narracyjnym, epos rycerski lub dworski); akcja toczy się w fantastycznych atenach na feudalnym dworze. W pięknej córce władcy - Aretuzie zakochuje się rycerz, syn doradcy króla. Uczucia Erotokritosa i Aretuzy są wystawione na liczne próby. Młodzieniec idzie na wygnanie, panna zostaje sama. Dopiero rozstrzygająca interwencja zmienionego nie do poznania Erotokritosa, uratowanie króla w walcw z Wołochami i ostateczne rozpoznanie obojga kochanków prowadzi do szczęśliwego zakończenia.
  15-zgłoskowiec, pisany w demotyku, piękny i bogaty język, barwna charakterystyka postaci, żywość scen milosnych, obyczajowość, kreteński folklor.

• Wydany w 1713 w Wenecji

Trylogia Tsirkasa

Stratis Tsirkas (ur w Kairze w 1911)

• trylogia o wspólnym Akwernites Polites (cz 1 Klub, cz.2 Ariagni, cz. 3 Nietoperz => tych tytułów nie jestem pewna) - tłumaczenie wspólnego tytułu zawsze bedzie interpretacja - za dużo znaczeń. Akcja dzieje sie na Bliskim Wschodzie - 3 tomy - 3 miasta (Kair,
  Jerozolima, Aleksandria) - łączy je wspólny bohater
  Akcja powieści dzieje się od 1941-1944.
  Powieść pełna formalnych eksperymentów - swoboda czasu  (retrospekcja, antycypacja), różne miejsca (miasta kosmopolityczne), a więc różni bohaterowie (różne armie, uciekinierzy, uchodźcy)
  
  Bohater - młody grecki żołnierz Manos Simonidis ("marksizujący Hamlet)
  Narrator w 3 os., ale wcale nie jest obiektywny.
  Przedstawienie dwóch sposobów pojmowania historii: linearnie i cyklicznie.

DZIEŁO I MYŚL KAZANTZAKISA (1883-1957)

• pokolenie Palamasa, tworzy poza granicami Grecji

• w rodzinie tradycja rebelii, walk o wolność; jego ojciec był tyranem dla córek, syn miał kontynuować walkę, ale nikos się do tego nie nadawał → widoczne w jego utworach miłosno-nienawistne stosunki z ojcem.

• Studiuje w Atenach i w Paryżu - z zadupia trafia do centrum wolności → duchowymi mistrzami są Nietzsche (idea nadczłowieka) i Bergson (wola życia) => rozwija własną filozofię, nihilizm heroiczny

• zadanie zyciowe - duchowaa droga przez życie - droga duchowego doskonalenia i zdolność asymilacji różnych poglądów - uwewnętrzniał ideologie i poglądy, by je potem odrzucić

• jego bohaterami są zawsze buntownicy nie mieszczący się w swojej epoce

• Dzieło życia - Sztuka Ascezy (1922) - credo autora, wszystko inne to komentarz.

• Odysea (1938) poemat epicki - kontynuacja Homera

• c.d. Patrz własne notatki :D

4

---