IDEALIZM- stanowisko filozoficzne głoszące tezę o pierwotności czynnika duchowego (myśli, idei, świadomości) wobec materialnej rzeczywistości. Przeciwstawiane materializmowi i naturalizmowi.

Wyróżnia się dwa podstawowe kierunki idealizmu: obiektywny oraz subiektywny. Idealizm obiektywny zakłada, że jedynym obiektywnym bytem rzeczywistym jest idea, która istnieje niezależnie od materii i świadomości ludzkiej. Główni przedstawiciele tego kierunku: Platon, Tomasz z Akwinu i G.W.F. Hegel.

Idealizm subiektywny oparty jest na twierdzeniu, że świat realny jest jedynie wytworem podmiotu poznającego, neguje istnienie obiektywnej rzeczywistości. Reprezentanci: G. Berkeley, D. Hume, H. Bergson.

Termin stosowany także do opisania postawy cechującej się wzniosłymi ideałami oderwanymi od rzeczywistości, a także na oznaczenie bezkrytycznego dążenia do realizowania nierealnych poglądów.

Mianem idealizmu obiektywnego określa się kierunki filozoficzne, gdzie idea głosi, że myśli i mądrość są pierwotne w stosunku do wszelakiego bytu. Przykładem takiego idealizmu jest idealizm stworzony w starożytnej Grecji przez Platona. Platon twierdził, iż wszystko "płynie" niczym rzeka Heraklita. Głosił, że świat realny nie jest jedyny. Aby zobrazować swą myśl, posługuje się Alegorią Jaskini. Po swoich obserwacjach otoczenia Platon wykrywa, że podobieństwa zjawisk w przyrodzie świadczą o ograniczonej liczbie form, które są "nad" i "za" tym, co widzimy. Natomiast owa idea stanowi specyfikę myśli. Do Platona odnosi się również stwierdzenie miłości platonicznej.

Alegoria Jaskini – "(…) w podziemnej, ciemnej pieczarze znajdują się skuci kajdanami „kajdaniarze”. Siedzą oni plecami do wyjścia, skrępowani tak, że mogą tylko patrzeć na ścianę przed sobą. Z tyłu, u wylotu jaskini w świetle dziennych coś się dzieje, jednak kajdanowy nie mogą opuścić pieczary i jedynie obserwują „teatr cieni”. Siedzą oni tak od urodzenia, w tej samej pozycji ,więc nie czują ciężaru kajdan. Myślą, że żyją wolnie i niezależnie, bo nie są świadomi, co może się dziać na zewnątrz jaskini."

EMPIRYZM- filozofia zakładająca, że źródłem ludzkiego poznania są wyłącznie, lub przede wszystkim bodźce zmysłowe docierające do naszego umysłu ze świata zewnętrznego, zaś wszelkie idee, teorie itp. są w stosunku do nich wtórne.
Empiryzm stoi w ostrej sprzeczności z racjonalizmem, który zakłada, że źródłem poznania są właśnie idee, zaś bodźce zmysłowe mają znaczenie drugorzędne.
Pierwszym filozofem, który krytykował takie poznanie był Heraklit - "Złymi świadkami są oczy i uszy ludziom, którzy noszą duszę barbarzyńców".Współczesna koncepcja empiryzmu została wysunięta przez Rogera Bacona anastępnie rozwinięta i doprowadzona do paradoksalnych konsekwencji przez Johna Locka, George'a Berkeley'a oraz Davida Huma.
Empiryzm ma dwa rodzaje: metodologiczny (całe życie człowieka jest oparte na doświadczeniu pośrednim lub bezpośrednim) i genetyczny (człowiek rodzi się pusty i czysty jak tablica - tabula rasa, dopiero w miarę dorastania i dojrzewania tablica zapisuje się i wypełnia doświadczeniami człowieka).

RACJONALIZM- to filozofia zakładająca wyższość poznania umysłowego nad poznaniem zmysłowym.
Racjonalizm w sensie metody naukowej to ogólne podejście do zdobywania wiedzy polegające na porządkowaniu zasobów wiadomości według z góry ustalonego porządku.
Racjonalizm w potocznym znaczeniu to postawa polegająca na porządkowaniu i poddawaniu logicznej krytyce docierających do nas wiadomości i odrzucanie tych, które nie pasują do wcześniej przyjętych ogólnych założeń.

SENSUALIZM- pogląd filozoficzny będący skrajną formą empiryzmu genetycznego. Polega na uznaniu, że zarówno cała wiedza, jak i dyspozycje ludzkiego umysłu mają swe źródło w poznaniu zmysłowym. Zwykle sensualizm wiąże się z postacią E.B. de Condillaca, który w słynnym eksperymencie myślowym (zwanym posągiem Condillaca) próbował udowodnić, że człowiekowi nie potrzeba żadnej wrodzonej wiedzy, by powstało w nim życie duchowe, a wystarczy jedynie zdolność odbierania wrażeń.

REALIZM- postawa, która opierając się na doświadczeniu i rozumowaniu, charakteryzuje się obiektywną oceną rzeczywistości, liczeniem się z faktami w działaniu, powziętych celach, poglądach.

a) r. ontologiczny – stanowisko w teorii poznania uznające istnienie rzeczywistości obiektywnej niezależnie od świadomości podmiotu poznającego; realizm metafizyczny.

b) r. epistemologiczny – stanowisko w teorii poznania przyjmujące istnienie rzeczywistości obiektywnej, która sama jest przedmiotem i źródłem poznania; realizm teoriopoznawczy.

c) r. pojęciowy – stanowisko w dyskusji o uniwersalia przyjmujące istnienie odpowiedników pojęć ogólnych.

PRAGMATYZM - system filozoficzny, którego podstawowym elementem jest pragmatyczna teoria prawdy, uzależniająca prawdziwość tez od praktycznych skutków, przyjmująca praktyczność za kryterium prawdy. Pragmatyzm przyjmuje wynikające z przyjmowania tez skutki i ich użyteczność za kryterium prawdy.

Potocznie pragmatyzmem nazywana jest także postawa, polegająca na realistycznej ocenie rzeczywistości, liczeniu się z konkretnymi możliwościami i podejmowaniu działań, które gwarantują skuteczność.

LIBERALIZM- ideologia i kierunek polityczny według którego wolność jest nadrzędną wartością. Liberalizm jest ściśle związany z indywidualizmem, stanowczo odrzuca kolektywizm oraz opowiada się za jak najmniejszym krępowaniem wolności jednostki poprzez prawo. Konsolidując, liberałowie uważają, że kompromis pomiędzy prawem a nieskrępowaną wolnością powinien być jak najmniejszy.

Liberalizm wywodzi się z okresu Oświecenia. Skupiał on zwolenników tej epoki i związanych z nią nurtów filozoficznych. Postulował przeprowadzenie szeregu reform społeczno-politycznych, takich jak: zniesienie ustroju feudalnego, ograniczenie przywilejów szlacheckich, zastąpienie pańszczyzny wolnością gospodarczą, wprowadzenie równości obywateli wobec prawa, ograniczenie roli Kościoła, zniesienie monarchii i absolutyzmu, wprowadzenie demokracji opartej na konstytucyjnej zasadzie trójpodziału władzy czy też respektowanie praw człowieka, swobód obywatelskich i zasad tolerancji.

KONSERWATYZM- orientacja, która bazuje na hasłach obrony istniejącego porządku społeczno-gospodarczego oraz zachowywania i umacniania tradycyjnych wartości, takich jak: religia, naród, państwo, rodzina, hierarchia, autorytet, własność prywatna. Konserwatyści chcą obronić stary porządek ze względu na przekonanie o dewolucyjnym charakterze zmian społecznych. Konserwatyzm zrodził się na przełomie XVIII i XIX w., był próbą przeciwstawienia się racjonalistycznej myśli oświeceniowej. Nowoczesny konserwatyzm stanowił reakcję na wydarzenia Rewolucji francuskiej. Za twórcę podstaw ideologicznych nurtu uważany jest Edmund Burke. Jako idea polityczna termin ten po raz pierwszy użyty został w 1820 r. przez zwolennika restauracji dynastii Burbonów, François René de Chateaubriand (1768–1848), który wydawał pismo "Konserwatysta".

W znaczeniu politycznym konserwatyzm to termin odnoszący się do jednej z wielu filozofii lub ideologii politycznych, także na określenie opcji politycznej reprezentowanej przez wiele współczesnych partii politycznych (zwykle kojarzonych z prawicą).