Rokitnik zwyczajny, rokitnik pospolity (Hippophaë rhamnoides L.) – gatunek rośliny z rodziny oliwnikowatych (Elaeagnaceae). Nazywany bywa także rosyjskim ananasem. Występuje w Europie i Azji, aż po Chiny, głównie wzdłuż wybrzeży morskich. W Polsce naturalne jego stanowiska znajdują się tylko nad wybrzeżem Bałtyku po ujście Wisły na wschodzie. Zdziczałe formy rosną również w Pieninach i w rejonach upraw, zwykle w obrębie obszarów zurbanizowanych. Często sadzony, jako roślina ozdobna oraz w celu umocnienia skarp.

Silnie rozgałęziony krzew (rzadko jest niskim drzewem), osiągający wysokość do 6 m. Wyglądem przypomina krzaczaste gatunki wierzb. Rośnie powoli, po 4 latach osiąga wysokość ok. 0,5 m.

Łodyga

Młode pędy są zakończone ostrymi cierniami. Pączki jajowate, złocisto-miedzianego koloru. Młode gałązki koloru pączków, starsze srebrzystoszare. Pędy z cierniami tworzą boczne odgałęzienia w postaci cierni drugiego rzędu.

Liście

Lancetowate, wąskie i krótkoogonkowe, miękko, srebrzyście owłosione, z wierzchu szaro-zielone, pod spodem srebrzyste. Mają długość do 7 cm, brzegi lekko podwinięte.

Kwiaty

Jest rośliną dwupienną. Męskie kwiaty o żółtozielonej barwie występują w pęczkach po 2-5, żółte kwiaty żeńskie pojedynczo.

Owoce

Pomarańczowe pestkowce, soczyste, aromatyczne, o charakterystycznym kwaśno cierpkim smaku. Zawierają bardzo dużo witamin. Są niesmaczne – kwaśne (zawierają mało cukru) i wydzielają zapach, przez niektórych uważany za nieprzyjemny. Po przemarznięciu stają się słodkie. Miąższ owoców rokitnika powstaje – inaczej niż u innych roślin z kielicha kwiatu.

Roślina wieloletnia, nanofanerofit. Wszystkie kwiaty są drobne i zakwitają przed rozwojem liści – od marca do maja. Roślina jest wiatropylna. Owoce utrzymują się na roślinie przez całą zimę, aż do wiosny.

Roślina objęta ochroną gatunkową.

Roślina ozdobna

Walorem rokitnika są barwne owoce, srebrzyste liście i małe wymagania oraz odporność. Nadaje się na żywopłoty – dobrze znosi cięcie i silnie krzewi się. Bywa też uprawiany dla owoców – wykorzystywanych w celach spożywczych i leczniczych.

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: owoce są bogate w witaminy i mikroelementy: zawierają 2,4 razy więcej witaminy C niż czarna porzeczka, witaminy: E, F, K, P, kwas foliowy, prowitaminę A i D, antocyjany, flawonoidy, fosfolipidy, garbniki, nienasycone kwasy tłuszczowe oraz makro i mikroelementy, m.in. mangan, żelazo, bor.

Działanie: wzmacniające siły obronne organizmu, przeciwbólowe. Owoce stosuje się przy dolegliwościach żołądkowych, chorobach reumatycznych, przeziębieniach i chorobach skóry.

Maseczki kosmetyczne z owoców rokitnika poprawiają wygląd cery i opóźniają jej starzenie się.

Z owoców można wykonywać dżemy, soki, przeciery. Zawiera dużo pektyn, umożliwiających zestalanie się przetworów. Co ciekawe, podczas gotowania witamina C nie ulega rozkładowi (jak w owocach innych roślin), gdyż rokitnik nie posiada enzymów rozkładających tę witaminę.

Owocami rokitnika leczono dawniej konie z robaków, co nadawało im zdrowy wygląd.

Olej rokitnikowy jest pozyskiwany z rokitnika, rośliny powszechnie występującej na wielu stanowiskach w Europie.

Olej rokitnikowy (Oleum hippophae) jest bogatym źródłem witamin z grupy A, C, E, K, B1, B2, B6, P, kwasu foliowego, kwasów organicznych, cukrów, garbników oraz licznych soli mineralnych.

O leczniczym działaniu oleju rokitnikowego wiedziano od dawna. Był on wykorzystywany na szeroką skalę w medycynie ludowej. Niestety, obecnie niewielu producentów posiada olej rokitnikowy w swoim asortymencie naturalnych produktów leczniczych.

Działanie lecznicze tego preparatu opiera się na wpływie przede wszystkim na wszelkiego rodzaju śluzówki: przewodu pokarmowego, układu moczowo-płciowego, skórę, śluzówkę oka.

Olej rokitnikowy może być stosowany wewnętrznie i zewnętrznie.

Chciałbym przytoczyć kilka przykładów zastosowania oleju rokitnikowego w odniesieniu do wybranych przypadków chorobowych.

Układ pokarmowy: afty, zapalenie dziąseł o różnej etiologii, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy – w tych schorzeniach stosujemy wewnętrznie 3 razy dziennie 1/2 łyżeczki 30 minut przed posiłkiem. Dodatkowo w stanach zapalnych jamy ustnej można płukać jamę ustną 2-3 razy dziennie.

Doustne stosowanie oleju rokitnikowego w chorobie wrzodowej żołądka, dwunastnicy, stanach zapalnych układu pokarmowego powoduje znaczne zmniejszenie dolegliwości bólowych oraz gojenie się nadżerek czy też wrzodów, potwierdzone badaniem gastroskopowym.

Przy żylakach odbytu (hemoroidach), szczelinach i bolesnych pęknięciach odbytu można smarować olejem okolice odbytu 1-2 razy dziennie lub tamponów z waty, nasączonych olejem.

Inną wersją jest stosowanie czopków, których głównym składnikiem jest olej rokitnikowy.

Układ moczowo-płciowy: stany zapalne pochwy, których głównym składnikiem jest olej rokitnikowy. W tych przypadkach stosujemy najczęściej olej w formie czopków. Kuracja trwa 12 dni. Pacjentki stosują zwykle 1 czopek dopochwowo na wieczór. Leczenie powtarzamy za 4-6 tygodni. Skuteczność tak przeprowadzonej kuracji wynosi ok. 80% i jest potwierdzana ginekologicznym badaniem (wziernikowanie i cytologia) przed i po kuracji.

Oczy i skóra: stany zapalne spojówek, stany po oparzeniach termicznych i chemicznych spojówek, odmrożenia i poparzenia skóry, odleżyny, trudno gojące się, ropiejące rany, podrażnienia i uszkodzenia skóry po radioterapii.

Układ naczyniowy: olej rokitnikowy zawierając wiele witamin i mikroelementów zapobiega rozwojowi zakrzepowego zapalenia żył, działając antyagregacyjnie zapobiega rozwojowi miażdżycy oraz zawałom serca.

Przeciwwskazaniem do stosowania preparatów z olejem rokitnikowym są stany zapalne wątroby i trzustki oraz ostre stany zapalne pęcherzyka żółciowego.

Reasumując: olej rokitnikowy jest bardzo korzystnym środkiem, stosowanym w różnych formach (jako substancja płynna lub czopki), działającym leczniczo na śluzówki różnych organów i narządów.

Dodatkowo wywiera wpływ kojący na doznania bólowe, związane ze stanem zapalnym śluzówek.

Stosowanie preparatu w naszej Klinice dowiodło wysokiej skuteczności preparatów z olejem rokitnikowym, co potwierdziły liczne badania (również z użyciem nowoczesnych technik wziernikowania śluzówek narządów wewnętrznych: przewodu pokarmowego, układu rozrodczego).

Należy podkreślić, że jest to preparat naturalny i nawet długotrwałe jego stosowanie nie zaburza równowagi biologicznej organizmu.

Postępy Fitoterapii 2-3/20