-*1. Układ ruchu człowieka:
- część bierna ( układ kostny i połączenia międzykostne )
- część czynna ( układ mięśniowy )
2. Układ kostny(szkieletowy) u człowieka dorosłego składa się z około 200 kości, połączonych ze sobą częściami miękkimi. Zespół tych kości i części miekkich nazywamy szkieletem naturalnym do którego zaliczamy cztery grupy kości :
- kości głowy ( to z kolei dzieli się na mózgoczaszkę i trzewioczaszkę )
- szyi i tułowia
- kończyny dolnej i górnej ( kości obręczy kończyny i kości kończyny wolnej )
3. Funkcje szkieletu:
- silne rusztowanie ciała oraz określa kształt i wielkość organizmu
- kości łączące się ze sobą za pomocą dobrze dopasowanych powierzchni stawowych wraz z przyczepionymi do nich mięśniami stanowią ramiona dźwigni ruchu. Rodzaj i zakres zależy od kształtu tych połączeń
- daje oparcie częściom miękkim oraz pełni funkcję ochronną wielu ważnym narządom( Mózgoczaszka ochrania mózgowie, klatka piersiowa ochrania płuca, serce i wątrobę)
- pełni funkcje amortyzatora ( kręgosłup, stawy kończym dolnych )
- zawarty w kościach szpik kostny sprawia, że układ kostny jest włączony czynnościowo do układu krążenia
4. Połączenia kości:
- ścisłe( nieruchome )
- wolne( połączenia maziowe, stawy ) dzięki temu, że kości nie są ze sobą zespolone, a przylegają do siebie powierzchniami stawowymi sprawia, że są dużo bardziej ruchome
5. Układ mięsniowy:
- ok. 450 mięsni poprzecznie prązkowanych szkieletowych
- mięsnie te przyczepiają się do sąsiadujących kości, gdzie w skutek skurczu tych mięsni, poszczególne częsci ciała mogą zmieniać swoje położenia

6. Wiadomości ogólne:
- Kości (łac. ossa) wraz z zębami należą do najtrwalszych i najbardziej wytrzymałych składników ciała
- odporne na obciążenia
- w pewnym stopniu sprężyste
- stanowią podporę dla mięsni
- pełnią funkcję mocnych dźwigni dla przyczepów mięsniowych
7. Ogólna budowa kości:
- substancja organiczna ( nadaje sprężystość i elastyczność )
- substancje mineralne ( nadaje twardość )
- podział % u dorosłego człowieka; 51% subst. minerlana, 28% subst. organicznie, 21% woda
8. Istota kostna zbita
- składa się z osteonów, blaszek kostnych międzyukładowych oraz blaszek zasadniczych
- liczne podłużnie biegnące "kanały Haversa" , poprzecznie Kanały Volkmana, które łączą się ze sobą, w sieć kanałów, w których przebiegają naczynia krwionośne
- tworzy powierzchniową warstwę kości
- buduje trzony kości długich
- kości płaskie składają się z dwu blaszek istoty zbitej, między którymi znajduje się istota gąbczasta zwana śródkościem
9. Istota gąbczasta:
- tworzy charakterystyczne dla różnych kości układy krzyżujących się, o różnej grubości beleczek kostnych
- przestrzenie między beleczkami wypełnia szpik kostny czerwony
- układ beleczek zależny od kierunku działania siły ciężkości oraz sił mechanicznych
- budowa gąbczasta występuje w nasadach kości długich oraz kościach krótkich, różnokształtnych w postaci cienkiej warstwy śródkościa( kości płaskie )
10. Okostna:
- obficie unerwiona i unaczyniona błona łącznotkankowa
- zawiera włókna klejodalne i sprężyste w warstwie zewn. oraz składniki komórkowe w warstwie wewn.
- składniki komórkowe, czyli osteoblasty w okresie rozwoju kości wytwarzają tkankę kostną, dzięki czemu kość może przyrastać na grubość, wypełniać ubytki i braki tkanki kostnej po złamaniach, poprzez wytwarzanie " kostniny"
- okostna jest mocno unerwiona, dlatego powoduje "żywą" bolesność( jak się jebniesz w piszczel to boli w chuj) :D
11. Ochrzęstna:
- spełnia podobną rolę jak okostna
- pokrywa części chrzęstne
- w czasie rozwoju gdy chrząstka zmenia się w kość, ochrzęstna przekształca się w okostną
12. Szpik kostny czerwony i żółty:
-znajduje się w wnętrzu jam szpikowych, jako gąbczasta masa, silnie ukrwiona
- szp. czerw. występuje w istocie gąbczastej i jest narządem krwiotwórczym. Powstają w nim erytrocyty oraz granulocyty
-szp. żółty znajduje się w jamach szpikowych kości dlugich
- zawiera znaczną ilość komórek tłuszczowych
- w stanach braku erytrocytów szpik żółty może być zastąpiony szpikiem czerwonym i podjąć aktywną produkcję krwinek
- ogólna objętość szpiku u dorosłego człowieka waha się 3000-4000cm3, ilość szp. czerw i żółtego jest mniej więcej równa
14.Kości długie:
- wymiar długościowy jest większy od szerokości i grubości
- do grupy kości długich należą tzw. kości dwunasadowe, które posiadają środkową część czyli trzon, oraz dwa, zwykle zgrubiałe końce, bliższy lub górny i dalszy albo dolny
- przykłady : kość ramienna, promieniowa, łokciowa, udowa, piszczelowa, strzałkowa, paliczki palców u ręki i stopy, kości śródręcza i śródstopia
- trzon posiada " jamę szpikową" , która zawiera szpik kostny.
- połączenia ruchome pomiędzy sąsiednimi kościmi w pokryte są warstwą chrząstki szklistej lub włóknistej i noszą nazwę powierzchni stawowych
15. Kości płaskie:
- duża powierzchnia przy małym wymiarze grubościowym
- przykłady : kości sklepienia czaski, łopatka, kości biodrowe
16. Kości krótkie:
- są mniej więcej równomiernie rozwinięte we wszystkich trzech kierunkach( długość, szerokość, grubość)
- przykłady : kości nadgarstka, stępu
17. Kości różnokształtne:
- występują jako bryły najrozmaitszej postaci, ciężko opisać trzema podstawowymi wymiarami
- przykłady : kręgi, kość sitowa, klinowa
18. Kości pneumatyczne:
- kości zawierające puste przestrzenie wysłane błoną śluzową, wypełnione powietrzem
- przykłady : kość sitowa, czołowa, klinowa, kości szczęki
19. Właściwości biologiczne i fizyczne kości:
- ciężar kości wraz ze szpikiem wynosi 12kg mężczyźni, 10 kg kobiety
- wytrzymałość kości u dorosłego człowieka wynosi od 12,5kg do 17kg na 1mm2 |
- w wieku starczym wytrzymałość wynosi 6-7kg na 1mm2
- kości są plastyczne tzn. są podatne na kształtujący wpływ sąsiednich narządów, zwłaszcza w okresie rozwoju wzrostu kości
- posiada zdolność dostosowania swojej grubości, a nawet kształtu do odpowiednich warunków tzn. tam gdzie jest dużo obciążenia kość jest grubsza, a tam gdzie małe wręcz odwrotnie zanika
- posiada zdolność regeneracyjną, dzięki okostnej, która swoją działalność kościotwórczą zachowuję do końca życia
21. Podział i budowa połączeń ścisłych:
A - Więzozrosty ( połączenia włókniste)
- więzozrosty włókniste; utworzone przez włókna klejodajne np.: błony międzykostne przedramienia i goleni
- więzozrosty sprężyste; utworzone przez włókna sprężyste, elastyczne, nadające tkance żółte zabarwienie, np.: więzadła żółte rozpięte między łukami kręgów
- szwy, w których włókna łączące kości są bardzo liczne i jednocześnie krótkie (ok.,5mm), są niezwykle mocne
B - Szwy
- szew piłowaty; najmocniejszy i najczęściej występujące połączenie między kośćmi sklepienia czaszki, nieregularnie wycięte brzegi jednej kości zazębiają się w wgłębienia drugiej

- szew gładki(prosty) stanowi połączenie dwu kości, których brzegi są prawie proste np. połączenie wyrostków podniebiennych szczęki
- szew łuskowy ; przebiega nie prostopadle, lecz skośnie do powierzchni kości, brzegi kości zachodzą na siebie dachówkowato( jak łuski na rybie ) np. łuska kości skroniowej na kość ciemieniową
- wklinowanie; jest to rodzaj umocowania zębów w szczękach. Korzenie zębów tkwią w zębodołach, coś jak gwóźdź w desce.

Szwy we wczesnym stadium życia, pozwalają na powiększenie się mózgoczaszki proporcjonalnie do wzrostu mózgowia, gdy ustaje wzrost, szwy ulegają procesowi kostnienia i zanikają.

C- Połączenie chrzęstne; połączenia kości za pomocą chrząstki szklistej lub włóknistej. Są częstym połączeniem w okresie rozwoju organizmu np. między trzonem a nasadami kości długich
- kościozrosty; efekt przemiany chrząstkozrostów
- chrząstkozrosty; połączenia kości za pomocą chrząstki szklistej
- spojenie ; jw. za pomocą chrząstki włóknistej
22. Budowa i podział stawów:

- Staw ( połączenie maziowe ) najbardziej ruchome połączenia kości, jak również najbardziej złożone
- staw składa się z: powierzchni stawowych, torebki stawowej i jamy stawowej
A - Powierzchnie stawowe;
- gładkie powierzchnie dwu lub więcej kości, które się ze sobą stykają
- może przyjmować rozmaity kształt, zależny od wykonywanego ruchu, zazwyczaj jedna kość jest wypukła, a druga pełniąca jej negatyw wklęsła ( pierwsza nazywana główką stawową, drugą panewką )
- każda z powierzchni jest pokryta cienką warstwą chrząstki szklistej zwana chrząstką stawową

- średnia grubość od 0,5mm do 2mm, powierzchnia wewnętrznej rzepki nawet 6mm
- chrząstka stawowa ma za zadanie zmniejszyć tarcie w czasie przesuwania się owej powierzchni, tym samym chroni te powierzchnie przed uszkodzeniem
B - Torebka stawowa
- łączy powierzchnie stawowe kości, jednocześnie tworząc osłonę stawu. Składa się z dwóch warstw; zewn. włóknistej i wew. maziowej
1B - Błona włóknista
- zawiera włókna klejodajne i małą ilość włókien elastycznych
- przebiegają zazwyczaj równolegle, lecz mogą się krzyżować
- znajduje się na brzegu chrząstki stawowej lub sięga nieco dalej
- silne pasma łącznotkankowe tworzą więzadła, które oprócz wzmocnienia torebki stawowej, wpływają również na zakres i rodzaj ruchu w danym stawie.
- do błony mogą również przyczepić się ścięgna, które podczas skurczu, pociągając torebkę, chronią ją przed wpukleniem w obręb stawu
2B- Błona maziowa
- miękka, cienka, bogato unaczyniona i unerwiona błona łącznotkankowa, zawierająca włókna sprężyste i komórki tłuszczowe
- tworzy liczne fałdy i wypuklenia do wewnątrz jamy stawowej i na zewnątrz torebki.
- te pierwsze nazywamy kosmkami i fałdami maziowymi, które powiększają wew. powierzchnie błony maziowej
- na zewnątrz jamy mogą tworzyć się uchyłki zwane "kaletkami maziowymi",
której ułatwiają ślizganie się mięśni lub ścięgien
- wytworem błony maziowej jest "maź"; która wypełnia jamę stawową
- jest gęstym, ciągnącym się płynem zawierającym w 95-97% wodę, mucynę i kuleczki tłuszczu
- ma za zadanie, pełnić funkcję naturalnego smaru stawu( zmniejsza siłę tarcia w trakcie przesuwania oraz odżywiania chrząstki stawowe)
- w stanach zapalnych wydziela większą ilość płynów wskutek czego jama stawowa ulega powiększeniu, a torebka stawowa jest mocno napięta
3 - Jama stawowa
- w stanie czynnym szczelinowata przestrzeń występująca między powierz. stawowymi, która wypełniona jest mazią
- ciśnienie wewnątrzstawowe regulowane ilością mazii
4 -Elementy uzupełniające
- chrzęstny obrąbek stawowy - powiększający i pogłębiający panewkę ( staw ramienny)
- krążki stawowe; zbudowane ze zbitej tk. łącznej włóknistej; dopasowują powierz. stawowe, dzielą jamę stawową na 2 komory, mogą zwiększyć ruchomość stawu ( staw mostkowo-obojczykowy)
- łąkotki stawowe; jw dzielą jamę stawową, jednakże nie tworzą przegrody jamy( nie oddzielają jej całkowicie) ponadto, wyrównują nie dopasowane do siebie powierz. stawowe, służą jako przesuwalne powierzchnie stawowe i działają amortyzacyjnie np. staw kolanowy
5 - Stawy dzielimy na ( proste, złożone, jednoosiowe, dwuosiowe, wieloosiowe)
- Staw prosty; łączy ze sobą dwie kości np. staw ramienny : łopatka z kością ramienną
- Staw złożony - łączy ze sobą więcej niż dwie kości np.: staw łokciowy; kości ramienną z kością promieniową i łokciową
- Staw zawiasowy; rodzaj stawu, w którym jedna powierzchnia stawowa jest wykształcona w formie bloczka, druga jest jego negatywem (wcięcie). Ruchy zginania i prostowania (stawy międzypaliczkowe)
- Staw obrotowy; rodzaj stawu, w którym jedna powierzchnia stawowa w kształcie walca obraca się w stosunku do drugiej. Wykonywane ruchy to rotacja w obie strony (staw promieniowo-łokciowy bliższy)
- Staw śrubowy; Ruch obrotowy wokół osi podłużnej łączy się w tym stawie z równoczesnym ruchem posuwistym wzdłuż tej osi. ruch podobny do wkręcania śruby ( staw szczytowo-obrotowy pośrodkowy)
- Staw kłykciowy; rodzaj stawu, w którym na przekroju jedna powierzchnia ma kształt eliptyczny, wypukły w stosunku do swojej osi długiej i krótkiej, a druga powierzchnia jest wklęsła. Wykonywane ruchy to: zginanie i prostowanie, odwodzenie i przywodzenie oraz ruch wypadkowy - obwodzenie. (promieniowo-nadgarstkowy)
- Staw siodełkowy; rodzaj stawu, w którym obie powierzchnie stawowe są wklęsłe, w kształcie siodełek. Wykonywane ruchy to: przywodzenie i odwodzenie, przeciwstawianie i odprowadzanie oraz ruch wypadkowy - obwodzenie. (nadgarstkowo-śródręczny kciuka)
- Staw kulisty; rodzaj stawu, w którym jedna powierzchnia stawowa jest wykształcona w formie wycinka kuli, druga jest jej negatywem, czyli panewką. W stawie kulistym wolnym (staw ramienny) głowa jest o wiele większa od panewki, co decyduje o bardzo dużej ruchomości, natomiast w stawie kulistym panewkowym (staw biodrowy) głęboka panewka obejmuje głowę aż poza jej równik powodując ograniczenie zakresu ruchów. Wykonywane ruchy to: zginanie i prostowanie, odwodzenie i przywodzenie, skręt na zewnątrz i do wewnątrz oraz ruch wypadkowy - obwodzenie.
- Staw płaski; rodzaj stawu, w którym powierzchnie stawowe są prawie płaskie, równe lub guzkowate, przeważnie tej samej wielkości.
- Stawy nieregularne; rodzaj stawu, w którym powierzchnie stawowe nie dają się porównać z innymi, wyraźnie określonymi. W stawach tego typu często występują dodatkowe krążki śródstawowe. Przykładami są staw obojczykowo-mostkowy lub obojczykowo-barkowy.

MIĘŚNIE

23. Wiadomości ogólne o mięśniach:
- mięśnie poprzecznie prążkowane tworzą układ ruchu czynnego.
- mięśnie te przyczepiają się do kośćca i dzięki skurczom mogą wykonywać pracę mechaniczną
- praca mięsni wytwarza ciepło
- wspomaga zwrotny dopływ krwi w żyłach w kierunku dosercowym
- mięśnie szkieletowe stanowią około 40-50% masy ciała ( przeciętnie 25-35 kg)
- 3 rodzaje mięśni; gładkie( ściany narządów wew., oraz ściany naczyń krwionośnych), mięsień sercowy, poprzecznie-prążkowane szkieletowe
- czynnościami dwóch pierwszych zarządza układ nerwowy autonomiczny
- trzecie zaś, zależą od ośrodkowego układu nerwowego i podlegają świadomemu działaniu
- budowa tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej( patrz zeszyt biol.)
24.Skład i kształt mięśni:
- włókna mięśniowe ===>pęczki ===>wiązki mięśniowe ===>mięśnie
- omięsna wew.; łącznotkankowa osłonka pęczków
- omięsna zewn.; otacza grupy pęczków
- namięsna; pokrywa cały mięsień
- powięź; okrywa namięsną
- podczas ruchu namięsna porusza się wraz z mięśniem, zaś powięź zostaje bez zmian
- część czynną mięśnia nazywamy brzuścem, który na końcach przechodzi w ścięgna lub rozcięgna( zbudowane są z tk. łącznej włóknistej)
- brzusiec stanowi część kurczliwą mięśnia, natomiast ścięgna przekazują skurcz na kości
- ścięgno początkowe(bliższe); głowa mięśnia
- ścięgno końcowe (dalsze); ogon
- przytwierdzenie ścięgna nazywamy; początkiem(przyczep leżący bliżej tułowia) i przyczepem
* podział mięśni ze względu na kształt brzuśca
- krótkie, długie, płaskie ( patrz str. 43 podr.)
- krótkie; kształt owalny, okrągły lub spłaszczony. Włókna ścięgniste zazwyczaj bardzo krótkie, występują w warstwie głębokiej mięśnia tj. prostownik grzbietu
- długie; przebieg brzuśca prosto- lub krzywoliniowy, ścięgna przeważnie długie
znajdują się przeważnie na kończynach, przebiegają często nad więcej niż jednym stawem, warstwa powierzchniowa prostownika grzbietu
- płaskie; przebieg krzywoliniowy, przyczepiają się do kości poprzez szerokie i płaskie rozcięgna, występowania- powłoka brzuszna

* typy mięśni
- jedno, dwu, trój, wielogłowe; kolejno krawiecki, biceps(dwugłowy uda), triceps, mięsień czworogłowy uda
- mięśnie pierzaste, półpierzaste, okrężnopierzaste, wielopierzaste
- mięśnie wyrazowe; początek na kości, koniec na wewntrz. Powierz. Skory lub błony śluzowej lub całkowity brak przyczepu kostnego
* smugi ścięgniste
- mięsień może posiadać tzw. ścięgno pośrednie, które dzieli go na dwa brzuśce, wtedy mięsień taki nosi nazwę, mięśnia dwubrzuścowego.
- inna sytuacja gdy mięsień podzielony jest całkowicie lub częściowo przez krótkie ścięgienka tzw. smugi ściegniste
26.Narządy pomocnicze mięśni:
- powięzi, pochewki ścięgien, kaletki maziowe, bloczki, troczki i trzeszczki
-Powięzi- błony zbudowane z tkanki łącznej włóknistej, których zadaniem jest zewnętrzna osłona poszczególnych mięśni, grup mięśniowych i całej warstwy. Występują one przeważnie w kończynach, a ich odnogi przyczepiając się do kości oddzielają od siebie poszczególne grupy mięśniowe tworząc tzw. przegrody międzymięśniowe.
-Kaletki maziowe - występują między odcinkami narządu ruchu czyli między kością a ścięgnem lub mięśniem, między torebka stawowa a ścięgnem, między kością a skórą; ułatwiają ślizganie się narządów względem siebie.
-Pochewki ścięgien - obejmują ścięgna mięśni i podobnie jak kaletki maziowe ułatwiają ślizganie się narządów względem siebie. Zbudowane z cewki i dwóch blaszek: pokrywającej bezpośrednio ścięgno mięśnia i wyścielającej wewnętrzną powierzchnię pochewki włóknistej. Blaszki te przechodzą w siebie tworząc krezkę ścięgna.
-Bloczki mięśni - stanowią podporę, wokół których owijając się ścięgna mięśni zmieniając kierunek swego przebiegu i działania.
-Trzeszczki - działają podobnie do bloczków mięśni, lecz w przeciwieństwie do nich są ruchome oraz są włączone w ścięgna mięśni w pobliżu ich przyczepów. Trzeszczki zmieniają kierunek ścięgna.
-Troczki - są silnymi, krótkimi wiązkami ścięgnistymi utrzymującymi ścięgna mięśni blisko kości. Razem z kością mogą tworzyć kanały dla przebiegu ścięgien, umożliwiając z jednej strony zmianę ich położenia, z drugiej, zmieniają kierunek przebiegu ścięgien. Troczki działają zatem jako szczególny rodzaj bloczków mięśniowych.
27. Właściwości biologiczne i fizyczne mięśni:
- elastyczność; powracanie mięśnia do długości spoczynkowej po jego biernym rozciągnięciu. Mięsień nie pobudzony jest elastyczny, ale jest niewielki opór na rozciąganie. Elastyczność maleje wraz ze stopniem zmęczenia i wiekiem osobnika co może być konsekwencją jego zerwania
- Napięcie- każde włókno niezależnie od naszej woli ma pewien stan napięcia i ten stan napięcia nazywamy napięciem spoczynkowym. Najmniejsze napięcie występuje w czasie snu i relaksacji (. Wraz z wiekiem osobniczym stan napięcia ulega zmniejszeniu
- pobudliwość; reagowanie komórki mięśniowej na bodziec
- W wyniku pobudzenia, włókna mięśniowe się kurczą (czynnie się skracają, wzrasta ich napięcie);

Bodźce mogą pochodzić z zewnątrz (dźwięk, temperatura, światło i.in.), które działają bezpośrednio na tkankę mięśniową; Bodźce pochodzenia wewnętrznego (hormony)

Skurcz Izotoniczny – mięsień skraca swą długość przy równoczesnym zwiększeniu swojej grubości, napięcia mięśnia pozostaje bez zmian, ponieważ obciążenie nic się zmienia, np.; skurcz mięśnia dwugłowego ramienia podczas opuszczania przedramienia
Skurcz Izometryczny – wzrost napięcia mięśnia przy niezmienionej długości, wzrost napięcia mięśnia zwłaszcza przy zaciskaniu szczęk. Skurcze te zachodzą najczęściej w mięśniach krótkich utrzymujących postawę ciała
skurcz auksotoniczny – rodzaj skurczu w którym długość i napięcie równocześnie albo kolejno się zmieniają
Podczas skurczu w mięśniach jest zwiększony przepływ krwi doprowadza potrzebny do pracy mięśnia tlen i glikogen.

Wyróżniamy dwie fazy reakcji mięśniowej: tlenową i beztlenową;

Beztlenowa – powstaje kwas mlekowy; nadmierne nagromadzenie kwasu obniża sprawność mięśnia (jest twardy, bolesny)

Tlenowa – część powstałego kwasu mlekowego zostaje rozłożona na wodę i dwutlenek węgla. Energia powstała w wyniku beztlenowej i tlenowej przemiany węglowodanów 30% praca mechaniczna, a 70% energia cieplna. 

Skutki Skurczu
    * Powoduje pociąganie elementów kostnych – RUCH – skurcz izotoniczny; koncentryczny
    * Nie dochodzi do ruchu, bowiem wystąpił równoczesny i równoważny skurcz – izometryczny
    * Mobilizuje mięśnie agonistyczne i antagonistycznych – skurcz ekscentryczny

Skurcz Koncentryczny
    * Powoduje przyciągnięcie do siebie ścięgien (przyczepy kostne) czyli wykonuje ruch w określonym kierunku; skrócenie długości mięśnia z jednoczesnym powiększeniu swego przekroju. Napięcie mięśnia pozostaje bez zmian

Skurcz Ekscentryczny
    * Wydłużenie mięśnia z jednoczesnym włączeniem siły pasywnej – faza przeciwnej skróceniu mięśnia. Ten rodzaj skurczu zapewnia tkance mięśniowej elastyczność.

28. Ruchy mięśni
- synergistycznych ruchu mięsni współdziałających np.; zgięcie stawu
- antagonistyczny- prostowanie stawu
29. AKTON
- jednolity anatomicznie mięsień może składać się z kilku jednostek czynnościowych; te jednostki nazywamy 'aktonami'
- Jest to część całość lub zespół mięśni o jednakowym lub bardzo zbliżonym przebiegu włókien co w efekcie daje mu możliwość wykonywania samodzielnej jednakowej funkcji względem osi stawu, nad którym przebiega. Jeżeli wiele mięśni wykonuje ten sam ruch, mówi się o zespole aktonów współpracujących (synergistycznych).
- Liczba funkcji jakie może przejawiać akton zależy zarówno od ilości stawów nad którymi akton przebiega (np. głowa długa m. czworogłowego uda zgina staw biodrowy zaś prostuje (staw kolanowy), jak też od kierunku przebiegu jego włókien nad osią stawu. Zazwyczaj mięśnie przebiegają skośnie w stosunku do osi stawu co daje im dodatkową funkcję, np. część przednia m. naramiennego może zginać ramię przywodzić je oraz nawracać, a w szczególnym przypadku wykonywać FUNKCJĘ ANTAGONISTYCZNĄ tj. współdziałać w odwodzeniu ramienia powyżej poziomu.
30.Osie ciała:

- osie pionowe lub długie wyznaczają kierunek górny i kierunek dolny. Najdłuższą oś biegnącą od szczytu głowy do podstawy ciała nazywamy osią główną;
- osie poprzeczne lub poziome są prostopadłe do osi pionowych i biegną od strony prawej ku lewej, określając kierunek boczny i przyśrodkowy

- osie strzałkowe mają kierunek przednio-tylny, są prostopadłe do obu poprzednich osi i określają kierunek przedni lub brzuszny oraz tylny lub grzbietowy

Płaszczyzny ciała odpowiadają osiom, przez które przechodzą:
- płaszczyzny strzałkowe określone przez oś strzałkową i pionową, biegną z przodu do tyłu. Płaszczyznę strzałkową środkową przechodzącą przez oś główną, która dzieli umownie ciało na dwie połowy, nazywa się płaszczyzną symetrii lub płaszczyzną pośrodkową

- płaszczyzny czołowe biegną w przybliżeniu równolegle do czoła i są określone przez oś poprzeczną i pionową;

- płaszczyzny poprzeczne lub poziome określone przez oś poprzeczną i strzałkową, biegną poziomo, prostopadle do obu płaszczyzn poprzednich.