Charakterystyka - Jak napisać?

Opis wewnętrzny człowieka może stać się podstawą dla charakterystyki

Charakterystyka

to forma wypowiedzi podkreślająca podmiotowość człowieka, wymaga nie tylko wyciągnięcia wniosków na podstawie własnych obserwacji, ale również oceny własnych spostrzeżeń (możesz się mylić). Charakteryzować można człowieka, na podstawie wyglądu lub/i zachowań oraz życia wewnętrznego (nie zawsze je jednak znamy).

Cechy charakterystyki:

• Na ogół charakterystyka jest bezpośrednia.

• Każda charakterystyka jest częściowa, bo autor wybiera najistotniejsze elementy osobowości i wyglądu bohatera.

• Każda charakterystyka bohatera lektury powinna zawierać cytaty potwierdzające spostrzeżenia.

• Powinna także korzystać z takich środków artystycznego wyrazu jak: zdrobnienia (deminutywy), zgrubienia (augmentatywy), synonimy itp.

Rodzaje charakterystyk:

charakterystyka porównawcza, gdy charakteryzuje się więcej niż jedną postać porównując je ze sobą

najpierw charakterystyka pierwszej, potem drugiej i w końcu porównanie ich ze sobą

równoległa charakterystyka wszystkich postaci pod względem wybranych cech, a w zakończeniu podsumowanie charakterystyki

charakterystyka statyczna, wybiera tylko te cechy, którymi powinna się dana postać odznaczać, tworzy raczej model bohatera niż jego wierne przedstawienie lub/i gdy postać przedstawiana jest jako niezmieniająca się

charakterystyka dynamiczna ukazuje człowieka ze wszystkimi nawet sprzecznymi cechami oraz człowieka, który pod wpływem splotu różnych okoliczności zmienił swoją osobowość, jest najtrudniejsza, wymaga oceny moralnych wartości człowieka

charakterystyka zewnętrzna – przedstawia wygląd i postępowanie postaci, czyli wszystko, co jest widoczne z zewnątrz (bliska opisowi) – prozopografia – wbrew pozorom nie jest to opis kompletny, ponieważ ogranicza się wyłącznie do tych informacji, które wskazują na obecność jakiejś cechy wewnętrznej

sposób poruszania się (szybki, lekki, powolny, ciężki, wlecze się jak żółw, sztywny, zamaszysty niezdarny, niezgrabny, jak słoń w składzie porcelany, zwinny, zgrabny, zręczny)

sposób mówienia (gadatliwy, małomówny, pyskaty, głośny, cichy, chaotyczny, zawiły, jasny, prosty, dobitny, piękny, donośnie, niedbały, poprawny, jąkając się, kalecząc język)

sposób ubierania (elegancki, sportowy, prosty, oryginalny, klasyczny, zmienny, stały, fantazyjny)

powierzchowność (miła, odrażająca, piękna, nieprzyjemna)

rysy twarzy (regularne, nieregularne, wyraziste, łagodne, ostre, pospolite, niepospolite, oryginalne, egzotyczne)

wyraz twarzy (surowy, marzycielski, dobroduszny)

spojrzenie (badawcze, czarujące, bystre, tepe, bez wyrazu, chłodne, zabawne, ironiczne, marzycielskie, ogniste)

postawa (sztywny, przygarbiony, spięty, rozluźniony)

charakterystyka wewnętrzna (etopeja) przedstawia:

cechy osobowości (= usposobienie(temperament, natura człowieka) + charakter + umysłowość + uczuciowość)

usposobienie(temperament, natura człowieka): towarzyski, pogodny, miły, wesoły, żartobliwy, poważny, mrukliwy,nieprzyjemny, kapryśny, wstydliwy, śmiały, agresywny, gwałtowny, popędliwy, powściągliwy, opanowany, łagodny, kłótliwy, leniwy, ponury, choleryczny, flegmatyczny, melancholijny

charakter (stały zespół cech): zły, chciwy, trudny, konfliktowy, chciwy, chytry, leniwy, zarozumiały, rozrzutny, podejrzliwy, mściwy, zakłamany, skryty, przewrotny, zmienny, chwiejny, słaby, dobry, silny, wpływowy, władczy, nieugięty, stały, nieskazitelny, dobroduszny, zawzięty, skomplikowany, kryształowy, szlachetny ugodowy, odważny, wierny, honorowy, cierpliwy, sprytny, naiwny, łatwowierny, krytyczny, drobiazgowy, oszczędny, pracowity, pomysłowy, optymistyczny, szczery, prawdomówny, szczodry, wytrwały, marzycielski, otwarty, wyrozumiały

umysłowość: spostrzegawczy, błyskotliwy, z wyobraźnią mądry, zdolny, pojętny,wszechstronny, inteligentny, ambitny, wnikliwy, ścisły, humanistyczny, logiczny, analityczny, głupi, tępy, ograniczony, powierzchowny, przeciętny,

uczuciowość: oschły szorstki, niewrażliwy, zamknięty w sobie, obojętny, wrażliwy, czuły, uczuciowy, płaczliwy, otwarty, tkliwy, przyjazny, życzliwy, opiekuńczy

psychikę ( życie wewnętrzne)

zdolności, umiejętności,

wierzenia

wiedzę

zainteresowania

światopogląd

postawę, system wartości

sposób działania

charakterystyka bezpośrednia – wprost dotyka postaci, formułowana jest przez podmiot literacki dzieła

charakterystyka pośrednia – postać charakteryzowana jest przez jej otoczenie, własne zachowania, postawy

charakterystyka całościowa – zmierza do kompletnej prezentacji postaci

charakterystyka częściowa – rezygnuje z mniej znaczących cechy lub przedstawia bohatera z jednej strony – skupia sie na fragmencie jego osobowości, lub koncentruje się na postaci charakteryzując ją z perspektywy jednej roli społecznej

autocharakterystyka – dokonuje jej ta osoba, której charakterystyka dotyczy

charakterystyka środowiska społecznego – jest ono złożone i zróżnicowane, dlatego wybierasz jednostkę, która reprezentuje część grup

Można scharakteryzować postać z obrazu. (na co tu zwrócić uwagę: na pozy, gesty, barwy, sąsiedztwo, otoczenie, oświetlenie, wyakcentowanie, umiejscowienie postaci w planie obrazu, na symbolikę)

Etapy pisania charakterystyki:

Faza I – obserwacja i gromadzenie cech postaci, faktów z nią związanych, jej życia, postępków, reakcji, wypowiedzi, sądów innych osób o niej

gromadzenie cech zewnętrznych, mówiące o osobowości postaci

sposób poruszania się

sposób mówienia

sposób ubierania

powierzchowność

rysy twarzy

wyraz twarzy

spojrzenie

postawa

gromadzenie faktów związanych z charakteryzowaną postacią

zebranie czynów postaci

wyszukanie wypowiedzi postaci

odnalezienie sądów postaci

Faza II – Analiza postępków, reakcji, wypowiedzi bohatera i wyciągnięcie wniosków, co do cech charakteru, intelektu, emocji

analiza czynów

znajdź stosunek do Boga, siebie, ludzi, natury(zwierzęta, rośliny, aura), rzeczy,

ocena czynów i motywów postępowania

wnioskowanie o cechach wewnętrznych postaci

Faza III – praca nad psychologicznym zrozumieniem osobowości, znalezienie motywów postępowania człowieka, uchwycenie wpływu środowiska, związku między emocjami a postępkami (faza ta wymaga umiejętności wyciągania wniosków, kojarzenia faktów itp.)

staraj się być obiektywny

nie bądź gołosłowny

nie bądź powierzchowny