85. Zasady udostępniania zbiorów.

Zasady udostępniania zbiorów – 5 praw Ranganathana zostało sformułowanych w 1931 roku. Są dość uniwersalne,

ponadczasowe:

1. Książki służą do użytku – O wartości biblioteki świadczy stopień wykorzystania jej zbiorów. Biblioteka powinna zapewniać

szybkie dotarcie do książek poprzez katalogi czy propagandę. Jakim kryteriom podlega biblioteka? Czy powinna pobierać opłaty

za korzystanie ze zbiorów?

2. Każdy czytelnik powinien otrzymać książkę – Czytelnik potrzebuje książki, ale i informacji o książce. Trzeba poznawać

potrzeby czytelników. Zasada ta jest dość ogólna – nie określa zasad realizacji życzeń czytelnika.

3. Każda książka powinna znaleźć swojego czytelnika – co to oznacza? Księgozbiór powinniśmy myśleć o czytelniku, o

sposobach dotarcia do czytelnika, powinniśmy zapewnić każdemu czytelnikowi dostęp do zbiorów i informacji o nich za pomocą

różnych środków propagandowych. Żeby dokument trafił do użytkownika musi być znany czytelnikowi. Możemy tu myśleć o

katalogach bibliotecznych, katalogach on-line

4. Oszczędzaj czas czytelnika – stwierdzenie to powinno być maksymą każdej biblioteki. Oszczędzać czas czytelnika można

poprzez rozszerzenie czasu otwarcia biblioteki, dogodną lokalizację, dobrze przygotowany bibliotekarz, prawidłowe gromadzenie

i opracowanie zbiorów, aktualizacja katalogów, porządkowanie na półkach wolnego dostępu.

5. Biblioteka jest żywym organizmem – to upomnienie o obowiązku zasilania biblioteki nowymi dokumentami, obowiązku

porządkowania zasobów biblioteki.

Prawa te może brzmią nieco trywialnie, są może ogólnie znane i oczywiste; sęk w tym, że to, co oczywiste nie zawsze jest

praktykowane. Dzisiejsze biblioteki niekoniecznie spełniają te prawa. A przynajmniej nie wszystkie. W zasadach tych odbija się pewien

idealizm, pewne myślenie życzeniowe, coś jakby marzenia o bibliotece i jej misji.

Zasady organizacji udostępniania zbiorów Jerzego Ratajewskiego sformułowane zostały 40 lat później. Dwa pokolenia później

na bibliotekę patrzono nieco odmiennie. Oto czym kierował się Ratajewski – stworzył również 5 zasad:

1. Zbiory powinno się udostępniać jak największej liczbie użytkowników stosownie do typu biblioteki, profilu zbiorów i

możliwości zatrudnionych bibliotekarzy.

2. Każdemu użytkownikowi powinno się dostarczać potrzebny dokument. To jakby powtórzenie 2 prawa Ranganathana.

3. Należy szanować czas użytkowników i bibliotekarzy – to szersze patrzenie na oszczędzanie czasu. Oszczędzać czas

bibliotekarzy powinni oczywiście kierownicy biblioteki

4. Należy tworzyć dogodne warunki materialne do korzystania ze zbiorów. To apel do władz samorządowych, władz...

5. Przechodzenie od biernego do aktywnego udostępniania zbiorów. W swoich czasach był to odważny postulat. Był to

moment, w którym dopiero po latach zaczęła się upowszechniać służba informacyjna.

Na bibliotekę Ratajewski patrzył już konkretniej. Drugie zasady organizacji udostępniania zbiorów Ratajewskiego:

1. Dyrektywa celowych powiązań między komórkami biblioteki

2. Zasada niekrzyżowania się dokumentów, bibliotekarzy i użytkowników (pierwszy postulował tą zasadę Leopoldo

Della Santo)

3. Zasada dostępności do zbiorów

4. Zasada minimalizacji czasu

5.Zasada wzajemnego zrozumienia czytelnia i bibliotekarza

Arilesa Dorusii (?) – francuska bibliotkarkaa – po 70 latach od Ranganathana przetworzyła prawa na potrzeby Internetu –

5 praw sieci:

1. Zasoby – strony internetowe nie są ani pomnikami, ani kościołami do oglądania z daleka. Ich pierwszoplanowe zadanie to

służenie społeczeństu Sieć jako centrum wolności, a nie cenzury

2. Każdemu zasoby sieciowe? – stosowanie takich strategii. Właściciel sieci powinien znać swoich użytkowników.

3. Każdy światowy zasób powinien znaleźć swojego użytkownika – to troska o właściciela sieci, jedność z zasobami

sieciowymi, możliwe szybkie i wygodne korzystanie z sieci (poprzez np. systematyzację dokumentów)

4. Szanuj czas użytkownika w sieci – np. udoskonalanie wyszukiwarek, standaryzacja map strony. Internet wzrasta rocznie o

350 miliardów stron

5. Sieć to rosnący organizm – wzrasta rola bibliotekarza, indeksatora – jako osoby katalogującej, tej, odpowiadającej na zapytania czytelnika. Zmiany te polegają w zasadzie na zmianie czytelnika na „użytkownika”, książki na „zasoby” czy „dokumenty”.