Miejska Szkoła Podstawowa nr 2 Program..... Konrad Wąsowicz
w Knurowie
WSTĘP
Populacja uczniów klas 1-3 Miejskiej Szkoły Podstawowej nr 2 w Knurowie , w roku szkolnym 2000/2001 , liczy sobie 241 osób. Wady postawy stwierdzono u 36 uczniów , co stanowi 14,81 % ( dane uzyskano z kart zdrowia uczniów). Po dodaniu 13 uczniów zagrożonych otyłością a co za tym idzie zagrożonych wadą postawy , wskaźnik procentowy wzrasta do 20,33 % .
Wskaźniki liczbowe mogą mieć tendencję wzrostową ponieważ współczesne życie w świecie postępu naukowo-technicznego powoduje ograniczenie aktywności ruchowej nie tylko osób dorosłych ale także i dzieci. Skutkiem tego jest niedobór ruchu (hipokinezja) , zmniejszający możliwości człowieka do przeciwstawiania się chorobom cywilizacyjnym , pogarszający postawę ciała człowieka i sprzyjający powstawaniu wad postawy .Działaniem zapobiegawczym będzie kształtowanie od najwcześniejszych lat zamiłowania do aktywności ruchowej.
Dzieci rozpoczynając naukę w szkole przeżywają „ pierwszy okres krytyczny” swojego rozwoju motorycznego. Zmiana trybu życia , spędzanie w pozycji siedzącej kilku godzin dziennie , powodują zagrożenie pogorszenia się stanu zdrowia dzieci. Szkoła powinna przedstawić program profilaktyczny przeznaczony dla tej grupy wiekowej. Dobrze byłoby gdyby program ten był kontynuacją wcześniej rozpoczętego kompleksowego działania obejmującego swym zakresem całe życie człowieka.
ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE
PODSTAWA PROGRAMOWA –„ szkoła kształtuje potrzeby i umiejętności dbania o własne ciało , zdrowie i sprawność fizyczną , wyrabia czujność wobec zagrożeń dla zdrowia fizycznego , psychicznego i duchowego”.
PODSTAWA PROGRAMOWA –„w klasach 1-3 nauczyciel prowadzi zajęcia edukacyjne wg ustalonego przez siebie planu dostosowując czas zajęć i przerw do aktywności uczniów. Wskazane jest takie organizowanie procesu dydaktyczno – wychowawczego aby w każdym dniu wystąpiły zajęcia ruchowe których łączny tygodniowy czas powinien wynosić co najmniej 3 godziny”.
Program jest propozycją podjęcia systematycznych działań w celu zapobiegania wadom postawy u dzieci pierwszego etapu edukacyjnego . Jak każda propozycja może zostać podjęty przez nauczycieli nauczania zintegrowanego w formie przedstawionej przez autora , może ulegać modyfikacjom stanowiąc inspirację do realizacji własnych pomysłów .
Program profilaktyczny wytycza kierunek działania pedagogicznego którym jest uzyskanie trwałych , pozytywnych i aktywnych , postaw w stosunku do kultury fizycznej , zakładając jednoczesne wspomaganie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju uczniów , w szczególności :
-umiejętności działania w różnych sytuacjach szkolnych i poza szkolnych , indywidualnie i grupowo , dla realizowania własnych potrzeb ruchowych
-rozbudzanie potrzeb kontaktu z przyrodą .
W zakresie treści program zakłada :
-poznawanie własnego ciała
-nabywanie umiejętności ruchowych oraz naukę ćwiczeń korygujących postawę ciała
-poznawanie zabaw i gier ruchowych
-przestrzeganie reguł w grach i zabawach.
Etapy konstruowania programu obejmują:
- diagnozę stanu zdrowotności uczniów 1-go etapu edukacyjnego ( konsultacja z higienistką szkolną i nauczycielami prowadzącymi zajęcia gimnastyki korekcyjno - kompensacyjnej)
-dyskusję w grupie osób zainteresowanych (dyrekcja szkoły , nauczyciele kształcenia zintegrowanego i nauczyciele w-f, rodzice, uczniowie) .
-opracowanie treści programu : przykładowych ćwiczeń lekcji w-f , zbioru zabaw i gier ruchowych, ćwiczeń śródlekcyjnych , systemu rywalizacji ruchowej
-wdrażanie treści wymienionych powyżej , obserwowanie ich skuteczności i modyfikowanie ich tak aby dążyć do optymalizacji działań których celem jest zdrowe i sprawne ruchowo dziecko wyposażone w umiejętność aktywnego uczestniczenia w kulturze fizycznej
-propagowanie aktywności ruchowej medialnie ( gazetki , prace plastyczne, programy radiowe itp.)
-opracowanie planu popularyzacji ruchu w kl .1-3 w formie rywalizacji klasowej , szkolnej, międzyszkolnej.
W klasach 1-3 wychowanie fizyczne powinno być nastawione przede wszystkim na ogólny rozwój dziecka w celu wytworzenia nawyków prawidłowych zachowań ruchowych i nawyku prawidłowej postawy ciała . Należy wykorzystać niepowtarzalny okres zapału do aktywności fizycznej małych uczniów stwarzając im możliwości do częstego, systematycznego uczestniczenia w kulturze fizycznej i wyposażenie ucznia 1-go etapu edukacyjnego w kompetencję :
-świadomego i umiejętnego uczestnictwa w zabawach i grach oraz innych dziecięcych formach aktywności ruchowej z zachowaniem obowiązujących reguł jako dbałości o własne zdrowie i poprawną postawę ciała.
Realizacja programu profilaktycznego to systematyczne postępowanie nauczyciela kształcenia zintegrowanego obejmujące swym zakresem :
-działania na lekcjach kształcenia zintegrowanego - kształtowanie nawyku poprawnej postawy ucznia siedzącego , stojącego - ćwiczenia śródlekcyjne
- działania na lekcjach wychowania fizycznego
prowadzenie urozmaiconych ćwiczeń kształtujących
nauka zabaw i gier , wprowadzenie do mini-gier , gimnastyki i l-a
- działania pozalekcyjne polegające na organizowaniu :
rywalizacji w klasie
rywalizacji szkolnej
rywalizacji międzyszkolnej
- udziału w imprezach rekreacyjnych organizowanych przez MOSiR , AKB , PCK i innych
- współpracy z rodzicami - zestawy ćwiczeń do zastosowania w warunkach domowych, pomoc ze strony rodziców w organizowaniu rywalizacji na terenie szkoły.
3.0 OMÓWIENIE REALIZACJI PROGRAMU PROFILAKTYCZNEGO.
Omówienie realizacji programu przeprowadzę przedstawiając propozycje postępowania nauczyciela w wymienionych powyżej zakresach jego działalności pedagogicznej .
3.1 Działania na lekcjach kształcenia zintegrowanego
Dzieci klas 1-3 , dla których ruch jest ważną potrzebą fizjologiczną są wtłoczone w nienaturalne dla swojego wieku rozwojowego warunki klasy szkolnej .
Szkoła wymaga od dzieci długotrwałej koncentracji , bezruchu i zachowania ciszy co powoduje zmęczenie psychofizyczne i pogarszanie postawy ciała , która staje się niedbała i przypadkowa .
Naszym zadaniem jest stworzenie warunków do przeciwdziałania temu zjawisku ,
Pierwszym elementem tego przeciwdziałania powinno być zachowywanie poprawnej postawy ciała w pozycji siedzącej , dominującej w szkole a drugim stosowanie ćwiczeń śródlekcyjnych i swobodny ruch na przerwach śródlekcyjnych.
Poprawna postawa ciała w pozycji siedzącej cechuje się siedzeniem na całym siedzisku, wyprostowanym tułowiem ,głową skierowaną ku górze, uczeń nie garbi się. Siedzenie powinno być dynamiczne - uczeń powinien często zmieniać pozycję unikając w ten sposób zmęczenia mięśni stabilizujących kręgosłup. Uczeń nie powinien wykorzystywać nadmiernie oparcia krzesła , nie siadać na jego kancie. Wysokość siedzenia powinna odpowiadać odległości pomiędzy dołem podkolanowym a podłogą przy stopach spoczywających na podłodze. Wysokość blatu stołu jest właściwa gdy przedramiona ugięte pod kątem 90 są równoległe do blatu, przy wyprostowanych plecach. W warunkach domowych dynamika siedzenia pozwala na przejście do pozycji klęcznej na taborecie lub podłodze z podparciem na przedramionach, lub do pozycji leżąc przodem stosując podparcie głowy na dłoniach z książką niżej od leżenia.
Prawidłowa pozycja stojąca powinna zapewnić utrzymanie kręgosłupa we właściwym położeniu - nogi i plecy pracują równomiernie , głowa pomiędzy ramionami , ramiona lekko ściągnięte w tył , brzuch wciągnięty , tułów wyprostowany, ciężar ciała równomiernie rozłożony.
Negatywny wpływ długotrwałego przebywania na siedząco powinien być zrekompensowany ćwiczeniami śródlekcyjnymi. Działanie ćwiczeń śródlekcyjnych
musi stworzyć warunki do :
- napinania tych grup mięśniowych które są rozciągnięte w czasie siedzenia (m.grzbietu , m.pośladkowe , m. ściagające łopatki , prostowniki stawu biodrowegoi)
rozciągnięcia i rozluźnienia mięśni nadmiernie napiętych i przykurczonych ( m.klatki piersiowej , m .brzuch, zginacze stawu biodrowego,)
angażowania układów : krążenia i oddechowego.
kształtowania nawyków prawidłowej postawy ciała
wyrabiania nawyku stosowania aktywnego wypoczynku w czasie pracy umysłowej (przeciwdziałanie zmęczeniu i znużeniu)
Ćwiczenia śródlekcyjne powinny mieć charakter kształtujący w obrębie szyi ,ramion , nóg, tułowia , we wszystkich płaszczyznach ciała.
W klasach 1-2 powinniśmy stosować metodę zabawową w prowadzeniu ćwiczeń śródlekcyjnych . Począwszy od 3-ciej klasy stopniowo wprowadzamy metody ścisłe łącząc je z zabawą.
Przykłady ćwiczeń śródlekcyjnych :
- „piłka skacze” -dzieci w postawie stojąc podskakują w miejscu
- „rozwieszanie bielizny”- dzieci , stojąc lub siedząc , naśladują ruchy mamy rozwieszającej pranie na wysoko zawieszonym sznurze
- „chodzenie po schodach” - w postawie stojącej naśladujemy wchodzenie po schodach
- „drzewa na wietrze” - w postawie stojącej naśladujemy ruch gałęzi w czasie silnego i słabego wiatru
- „ptaszki pijące wodę „ - w postawie siedzącej naśladujemy ptaszki pijące wodę wykonując skłony tułowia w przód
- „latające ptaszki” - dzieci , stojąc lub siedząc , naśladują ruchy wzbijającego się do lotu ptaszka
- „rozwijający się kwiatek” - przechodząc od pozycji siedzącej do stojącej , z zaznaczeniem pracy ramion , dzieci naśladują proces wzrostu rośliny
- „ dmuchanie piórka lub watki” - ćwiczenie oddechowe (można wykonać z przyborem lub bez )
- „dmuchawiec”- naśladujemy dmuchanie na łące na dmuchawce trzymane w prawej i lewej ręce
„zegar” - dzieci wykonują skłony w płaszczyźnie czołowej naśladując jednocześnie głosem tikanie zegara (tik-tak) , na hasło „zmiana” dzieci wykonują skłony w płaszczyźnie czołowej , głosem naśladują wybijanie godziny (bim-bom)
- „żarówka” - dzieci , stojąc lub siedząc , naśladują ruchy wkręcania i wykręcania żarówki z lampy umieszczonej na różnych wysokościach ( zwrócić uwagę na bezpieczeństwo w czasie kontaktu z elektrycznością)
- „nazwisko”- dzieci „piszą” prawą i lewą nogą swoje nazwisko na podłodze
- „opowiadanie ruchowe”- dzieci opowiadają ruchem jak pracuje drwal w lesie , dozorca domu mieszkalnego
- „ wąż” - dzieci , stojąc lub siedząc , naśladują syczenie węża
- „ nurek”- dzieci wykonują wspięcie na palce z jednoczesnym wdechem poczym wykonują przysiad ( wskakują do wody) i wydmuchują powietrze
- „koty i foki”- na hasło koty dzieci uwypuklają plecy , na hasło foki unoszą głowę w górę i uwypuklają klatkę piersiową
Prowadzenie ćwiczeń można uatrakcyjnić jeżeli wykorzystamy muzykę mechaniczną lub śpiew . Podaję przykłady:
- „taniec” - dzieci poruszają się w rytm muzyki
- „szukanie rytmu”- dzieci klaskaniem , wykonywanym w różnych postawach starają się zaznaczyć rytm podanej muzyki
- „fotograf” - dzieci poruszają się w rytm muzyki , na przerwę w muzyce każde dziecko przybiera dowolną pozę , fotograf wybiera najładniejszą wg niego pozę – ten uczeń staje się następnym fotografem
- „kto zapamięta”- dzieci poruszają się w rytm muzyki , przerwa w muzyce oznacza przyjęcie odpowiedniej pozycji np. przysiadu , kolejne przerwy to przyjęcie innej pozycji
- „ opowiadanie piosenki” - dzieci wykorzystują własną inwencję w opowiadaniu ruchem melodii lub słów piosenki.
3.2 Działania na lekcji w-f.
Ćwiczenia kształtujące
Ćwiczenia kształtujące są środkiem ruchowym najbardziej wszechstronnie i ogólnorozwojowo wpływającym na organizm ćwiczącego . Znajdują szerokie zastosowanie :
- na każdej lekcji wychowania fizycznego w części wstępnej
- w gimnastyce porannej lub śróddziennej
jako ćwiczenia śródlekcyjne , relaksujące
jako ćwiczenia korekcyjne lub kompensacyjne w rehabilitacji
w rozgrzewce zajęć treningowych
Ćwiczenia kształtujące to :
-kształtowanie właściwej postawy ciała
-wszechstronne przygotowanie organizmu do wysiłku fizycznego
-rozwój zdolności motorycznych
-stworzenie możliwości do samokontroli i samooceny postawy
-zdobywanie i utrwalanie wiadomości przez wykonywanie zadań.
Systematyka ćwiczeń kształtujących obejmuje :
-ćwiczenia głowy i szyi
-ćwiczenia ramion
-ćwiczenia tułowia w różnych płaszczyznach
-ćwiczenia nóg
Z obserwacji wynika , że ćwiczenia kształtujące to najsłabszy fragment większości lekcji w-f. . Dobór jakościowy tych ćwiczeń powinien być inny dla każdej lekcji.
Ogólnie można założyć wiele wariantów prowadzenia ćwiczeń kształtujących. Mnogość ta wynika z twórczego połączenia stosowanej metody nauczania z formą podziału uczniów , z zastosowanymi przyborami i muzyką .
Metoda :
-bezpośredniej celowości ruchu
-ścisła
-zabawowa
-zabawowo-naśladowcza
-opowieści ruchowej
Forma podziału uczniów:
-pojedynczo
-w dwójkach
-w trójkach
-w grupach
Przybór:
-bez przyboru
-z przyborem typowym
-z przyborem nietypowym
Muzyka:
-bez muzyki
-z muzyką
W czasie jednej lekcji musimy połączyć ćwiczenia wykonywane w miejscu z ćwiczeniami wykonywanymi z przemieszczeniem się uczniów.
Warto zwrócić uwagę na ćwiczenia angażujące emocjonalne uczniów w realizacji zadań lekcji .Nauczyciel powinien umiejętnie je wykorzystać do budowania dramaturgii lekcji ( poza częścią ćwiczeń kształtujących wykonanych w miejscu , w marszu lub w biegu) . Niżej podany podział powinien ułatwić nauczycielowi ich stosowanie :
- ćwiczenia pobudzające emocjonalnie
ćwiczenia pobudzające emocjonalnie i eksponujące twórcze działanie ucznia
ćwiczenia wdrażające do pracy samodzielnej.
Do tych pierwszych zaliczamy zabawy ruchowe - o których więcej w dalszej części programu.
Twórcze działanie uwidacznia się w elementach ekspresji o zmiennej dynamice i rozwiązywaniu zadań problemowych - z wykonaniem czynności ruchowych z przemieszczeniem lub bez.
Przykłady ćwiczeń wykorzystujących metodę ruchowej ekspresji twórczej w kształtowaniu psychomotoryczności dzieci są ilustrowaniem ruchem jak :
pędzi lokomotywa ,chodzi bocian , hamują samochody przed czerwonymi światłami , kręcą się skrzydła wiatraka , skacze młody źrebak , biegają dzieci w czasie przerwy , rozgrzewają się sportowcy, odlatują łabędzie , chodzi rak, pełza gąsienica ,wygląda most nad strumykiem , wygląda koci grzbiet , jak ćwiczysz podczas gimnastyki porannej , itp.
Starajmy się zwracać uwagę na skorygowanie postawy ciała w czasie ćwiczeń , przypominając :główka wyżej , wyprostuj plecki, wciągnij brzuszek , piętki razem , itp.
Proste zadania przytoczone powyżej rozbudowują zasób czynności ruchowych dziecka i umożliwiają wykonanie zadań bardziej złożonych polegających na ilustracji ruchem zdarzeń np.
- opowiedz na jakim filmie byłeś z klasą w kinie
- pszczoły przyleciały na łąkę zapylać kwiaty
- jak włączyłeś się w akcję sprzątania świata
- jesteś kibicem drużyny która gra w dwa ognie
- zauważyliśmy w lesie pożar
- idziemy zbierać kasztany
- na lodowisku jest nasza klasa
- jesteśmy na plaży
- jesteśmy na morzu w czasie sztormu itp.
Trzecią grupę stanowią samodzielnie dobrane ćwiczenia mające spełnić cel wskazany przez nauczyciela np. rozgrzewamy mięśnie obręczy barkowej , mięśnie nóg itp.
Im starsi uczniowie, tym więcej powinno być w lekcji zadań samodzielnych. Systematyczne wykonywanie przez ucznia samodzielnie dobranych ćwiczeń kształtujących, ukierunkowanych na konkretny cel (np. .ćwiczenia gibkościowe ramion, ćwiczenia wzmacniające mm. brzucha lub grzbietu) jest podstawą utrwalania wiadomości dotyczących dbania o własną sprawność .
3.2.2 Zabawy i gry ruchowe
Zabawa ruchowa jest prostą nieskomplikowaną formą ruchu opartą na podstawowych ruchach motorycznych człowieka ( chód , bieg, skok, czworakowanie , pełzanie , rzucanie , itp.) . Rywalizacja ma charakter indywidualny i polega na ocenie kto ładniej , dokładniej , szybciej , dalej , wyżej itd. .
Gra ruchowa jest formą zabawy ruchowej w której udział biorą drużyny rywalizujące ze sobą o zwycięstwo . Rywalizacja ma charakter zespołowy.
Stosowanie zabaw i gier pozwala na uniknięcie znużenia i zmęczenia zajęciami ruchowymi , wpływa na wzrost zainteresowania tymi zajęciami
Czas zabawy nie powinien przekraczać 3-4 min. - w tym czasie dzieci są w stanie skoncentrować się na niej. Brak rywalizacji zespołowej ułatwia działania profilaktyczne oparte na ćwiczeniach korekcyjnych wykorzystanych w zabawie ( należy pamiętać o przeciwwskazaniach dla dzieci z wadami postawy - skoki , przewroty , przerzuty ,itp.).
Rywalizacja zespołowa występująca w grach zmusza prowadzącego zajęcia do konsekwentnego stosowania przepisów i wykorzystywania ich do kształtowania odruchu poprawnej postawy i sprzyjaniu pozycjom odciążającym kręgosłup od ucisku osiowego (leżenie , pełzanie , czworakowanie , ślizganie się). Prowadzący zajęcia wskazuje momenty zmuszające dzieci do przyjęcia poprawnej postawy ciała w siadzie , w staniu , w poruszaniu się. Poprawne wykonanie zadania ruchowego powinno być nagrodzone , złe - ukarane punktami karnymi .
Przy wyborze zabawy lub gry do lekcji należy uwzględnić liczebność klasy, miejsce zajęć ,rodzaj i ilość przyborów , stan zdrowia , stopień sprawności psychomotorycznej , zainteresowania dzieci .
W każdej zabawie lub grze akcentujemy poprawną postawę ciała zwłaszcza w pozycjach wyjściowych , końcowych , prawidłowe wykonanie ćwiczeń kształtujących będących częściami składowymi zabaw lub gier .
Stosowanie ćwiczeń kształtujących , zabaw i gier ruchowych powinniśmy wykorzystywać do nauczania i doskonalenia :
- elementów gimnastyki (różne pozycje wyjściowe ,przetoczenia , przewroty , ćwiczenia równoważne i koordynacyjne )
-elementów technicznych lekkiej atletyki ( biegi , skoki - należy pamiętać o przeciwwskazaniach dla dzieci z wadami postawy , rzuty)
- elementów technicznych gier właściwych( koszykówki, siatkówki , piłki ręcznej , piłki nożnej i innych gier zgodnych z zainteresowaniami dzieci - poprzez tzw. mini-gry).
Podaję przykłady zabaw i gier uniwersalnych , ogólnousprawniających :
- „ brek słupek” – ochroną przed daniem berka jest przyjęcie pozycji stojącej skorygowanej
- „berek - samolot” - berek dotykając gonionego zamienia go w „samolot” – dziecko staje w rozkroku , w postawie skorygowanej z ramionami w „skrzydełka” – przestaje być samolotem gdy ktoś przejdzie mu na czworakach między nogami.
- „chiński mur” - ustawienie w szeregu na końcu boiska , w strefie środkowej boiska 2-3 m. znajduje się dwóch łapaczy . Na sygnał dzieci przebiegają na druga stronę , dotknięte przez łapaczy ustawiają się w „skorygowany” mur. Wygrywa dwójka ostatnich złapanych.
- „lawina” - nauczyciel wyznacza goniącego i oznacza go np. szarfą, każdy złapany bierze od nauczyciela szarfę i dołącza do goniącego . Liczba goniących rośnie , zwycięża ten kto został złapany ostatni.
- „ wyścig na trzech nogach” – drużyny dwójkami na linii startu , każda dwójka ma spętane nogi wewnętrzne trzymają się za barki. Na sygnał biegną do półmetka i z powrotem
- „sadzenie ziemniaków” –drużyny w rzędach . Na sygnał biegną do półmetka , po drodze układają na przygotowanych trzech krążkach woreczki , wracają , obiegają swój rząd i przekazują sygnał następnemu . Ten biegnie do półmetka i w drodze powrotnej zabiera woreczki , obiega rząd i przekazuje woreczki następnemu .
- „wyścig krabów” - drużyny dwójkami na linii startu . Na sygnał biegną do półmetka trzymając się za ręce przodem , z powrotem biegną trzymając się za ręce tyłem
- „przeprowadzka” - drużyny w rzędach , na półmetku ustawiony kapitan . Na sygnał kapitan biegnie po pierwszego ustawionego w rzędzie, trzymając go za rękę „przeprowadza” na swoją stronę . „Przeprowadzony” wraca po następnego itd.
- „ostatni odpada” - ustawienie w szeregu na linii . Na sygnał dzieci starają się jak najszybciej dobiec do linii mety ( 10 m.) . Ostatni odpada . Zabawę powtarzamy 6-8 razy. Ostatni pomaga w sędziowaniu.
- „ostatnia para na czoło” - ustawienie w kolumnach dwójkowych .Na sygnał ostatnie dwójki z każdej kolumny biegną na czoło swoich kolumn. Zwycięska dwójka otrzymuje punkt dla swojego zespołu.
- „wyścigi rzędów” - w różnych odmianach
- „trzeciak” - ustawienie dwójkami na obwodzie koła . W środku koła goniąca się dwójka . uciekający może schronić się przed schwytaniem jeżeli stanie ( siądzie) przed dowolną dwójką , wtedy uciekać musi ten „ trzeci”.
- „ wyścigi numerów” - ustawienie w rzędach lub na obwodzie koła , dzieci podzielone na drużyny , każde ma swój numer . Wywołane numery biegną do wyznaczonego miejsca lub dookoła , w czasie biegu mogą wykonać dodatkowe zadanie ruchowe np. przeciąganie szarfy przez siebie .
- „ przejdź przez obręcz” - ćwiczymy w dwójkach , dziecko z obręczą stara się wolno wypuścić obręcz , drugie dziecko stara się jak najwięcej razy przejść przez toczącą się obręcz zanim ona upadnie .
- „poczta” - dzieci podzielone na drużyny , ustawione w dwuszeregu twarzami do siebie w odległości 3-5 m. Podają do siebie piłkę tak by jak najszybciej dotarła do ostatniego i później na początek drużyny.
- „bombardowanie” – ustawienie w dwóch rzędach na liniach końcowych boiska , w środku leży piłka do siatkówki . każde dziecko ma piłkę palantową . Rzutami w piłkę siatkową drużyny starają się przetoczyć piłkę na linię końcową przeciwnika.
- „dwa ognie” – dzieci podzielone na dwa zespoły zajmujące po połowie boiska do siatkówki. Rzutami wykonywanymi piłka siatkową starają się trafić przeciwnika lub przerzucić piłkę do swojego „kapitana” ustawionego za linią końcową. Wygrywa zespół który zdobędzie więcej punktów lub wcześniej „strąci”
z boiska wszystkich przeciwników.
- „ chińska piłka nożna” – dwa zespoły . Dzieci poruszają się w podporze tyłem. Gra się dwoma piłkami o różnym zabarwieniu .Jedną z piłek kopiemy nogą prawą a drugą piłkę nogą lewą .wygrywa zespół który strzeli więcej bramek.
Przykłady zabaw i gier ukierunkowanych na nauczanie i doskonalenie elementów technicznych mini-gier :
Mini-koszykówka -
- „ berek z kozłowaniem piłki” – dzieci w dwójkach. Jedno dziecko ucieka skokami jednonóż lub obunóż .Drugie dziecko kozłując stara się dogonić partnera.
- „ogonki” – dzieci dzielimy na dwa zespoły. Jeden zespół zakłada szarfy za spodenki, na sygnał „ogonki” uciekają a partnerzy starają się zdobyć ich szarfy . Po 2-3 min. następuje zmiana ról . Zwycięża zespół który zdobędzie więcej szarf.
- „lustro” – klasa stoi w rozsypce przed prowadzącym ., który wykonuje określone ruchy charakterystyczne dla danej gry . Dzieci starają się naśladować ruchy prowadzącego.
Odmiana - można ćwiczyć w mniejszych grupach ( w dwójkach , w trójkach).
- „ atak zwinnych” – ustawienie w dwójkach. Atakujący stara się położyć piłkę na oddalonym o 10 m. materacu .Obrońca stara się pracując na możliwie nisko ugiętych nogach utrudnić wykonanie zadania atakującemu.
Odmiana - atakujący kozłuje piłkę.
- „piłka do kapitana”- drużyny ustawione w rzędach , 3-4m. przed rzędem stoi kapitan, piłka u pierwszego w rzędzie. Pierwszy podaje do kapitana , obiega go i ustawia się na końcu rzędu . Kapitan podaje do drugiego , drugi do kapitana i obiega go itd.
- „ król strzelców” – wyznaczamy cztery punkty rzutowe . Dzieci rzucają do kosza z pierwszego punktu , kto trafi przechodzi rzucać do drugiego punktu .Wygrywa ten kto trafi pierwszy w czwartym punkcie .
- „ żywy kosz” – gra toczy się na boisku do siatkówki. Dwie drużyny składające się z 6-ciu graczy . Na liniach końcowych kładziemy po jednym materacu a na nim staje jeden gracz. Drużyna stara się skierować piłkę do „żywego kosza”, przeciwnicy starają się odebrać lub przechwycić piłkę i podać własnego „żywego kosza”. Obowiązują uproszczone zasady gry w koszykówkę.
Mini-siatkówka
- „żonglerka z piłką” – dzieci jak najdłużej starają się utrzymać piłkę do mini-siatkówki lub gumową w górze podbijając ją oburącz lab jednorącz .
- „10 podań” – dzieci ustawione w dwójkach naprzeciw siebie , odbijają piłkę jak przy zagrywce dolnej ( możemy stosować różne postawy wyjściowe a dzieci odbijać piłkę sposobem górnym , dolnym lub innym zadanym (wymyślonym przez siebie ) sposobem)
- „kot i myszy” - trzech uczniów ustawionych w trójkąt przebija do siebie piłkę , czwarty usiłuje przechwycić piłkę . Przechwycenie powoduje zmianę.
- „wybijany w kole” - dzieci ustawione w małych kołach , jedno z nich stoi w środku . Stojący na obwodzie starają się skuć zbiciem siatkarskim ucznia w środku . Broniący się ma prawo złapać piłkę lub wykonać unik
- „etapowy wyścig piłek” - drużyny kilku osobowe , ustawione w rzędach , pomiędzy zawodnikami około 2m . odległości . Piłka podawana jest od pierwszego zawodnika poprzez kolejnych do ostatniego i z powrotem .
- „ rzucanka siatkarska” - dwie drużyny na boisku do siatkówki lub mniejszym , boisko podzielone siatką lub wysokimi stojakami. Grę zaczyna jeden z uczniów rzutem piłki jednorącz na stronę przeciwną . Gracze przeciwnej drużyny starają się nie dopuścić do upadku piłki na podłoże i jak najszybciej odrzucić piłkę . Drużyna zdobywa punkt jeśli piłka dotknie podłoża.
Mini- piłka ręczna
zabawy z trafianiem do celu różnymi piłkami ( do tarczy lub piłki lekarskiej) oraz zabawy ze skuwaniem - „zbijany w kole” , „wybijanie węża w kole”
„rozsypka” - dzieci stojąc w kole , starają się zapamiętać od kogo przyjmują piłkę i komu ją podają . Na znak nauczyciela rozbiegają się po sali i zaczynają podawać piłkę pilnując by podawać temu komu podawały wcześniej i przyjmując od tego od kogo przyjmowały wcześniej
„piłka w trójkątach” - dzieci stawione w dwóch trójkątach tworzących gwiazdę sześcioramienną. Na sygnał prowadzącego każdy zespół podaje piłkę między współpartnerami , starając się wyprzedzić piłkę przeciwnika
podania piłki w dwóch rzędach w biegu . Po podaniu współpartnerowi dziecko przechodzi na koniec przeciwnego rzędu.
„kto szybszy” - na środku sali ( boiska) wyznacza się miejsce w którym znajduje się ok. 20-stu piłek . Jeden z uczniów lub prowadzący wyrzuca na sygnał piłki w różne strony , pozostali starają się w tym czasie zebrać piłki i ułożyć je z powrotem w wyznaczonym miejscu. Rzucający wygrywa , jeśli wyrzuci wszystkie piłki z wyznaczonego miejsca.
„ myśliwi i kaczki” - na połowie boiska do siatkówki ustawiona jest grupa dzieci ok.10 - osobowa (kaczki) .Druga grupa równie liczebna, ustawia się na obwodzie wyznaczonego boiska (myśliwi). Zadaniem „myśliwych” jest na sygnał prowadzącego zbicie kaczek trafieniami w nogi . Gra toczy się na czas i punkty
sztafeta wahadłowa z kozłowaniem piłki . Zespół podzielony na dwie grupy ustawione na przeciw siebie w odległości 8-10m. Na sygnał wyznaczeni grający rozpoczynają kozłowanie w stronę swojego partnera z przeciwległej strony. Ten kozłując , biegnie z powrotem. Gra kończy się kiedy uczestnicy zamienią się miejscami.
„ruchomy cel” – na boisku rysuje się koło o średnicy ok.8 m. Na obwodzie koła ustawiona jest dowolna liczba uczestników. Pośrodku koła ustawiony jest jeden z uczestników z obrońcą, którego zadaniem jest niedopuszczenie do podania piłki do środkowego.
Mini piłka nożna -
„wyścig rzędów” – zespoły podzielone na rzędy ustawione naprzeciw siebie w odległości 10-15m. Na sygnał pierwsi prowadzą piłkę dowolna lub określoną częścią stopy podając w końcu do partnera stojącego naprzeciw. Wygrywa zespół który szybciej wróci do ustawienia początkowego
„w cztery strony” – uczestniczą cztery zespoły. Boisko o wymiarach 2020 m. w środku wyznaczone pole o wymiarach 5 5 . każdy zespól ustawiony jest przy boku małego pola . Na sygnał zespoły starają się jak najszybciej doprowadzić piłki nogą do linii bocznej dużego boiska i ustawiają się w szeregu.
„ myśliwi i zwierzyna” - dwa równe zespoły . Jeden (myśliwi) zajmuje miejsce na obwodzie koła ( kwadratu, prostokąta), drugi zajmuje miejsce w środku (zwierzyna). Na sygnał „myśliwi” starają się trafić piłką w „zwierzynę”. Za każde trafienie otrzymują punkt. Grę prowadzimy na czas.
„ walka piłek”- dwa równe zespoły , każdy ustawiony dowolnie na własnej połowie boiska, z własnymi 3-4 piłkami . Na sygnał zespoły starają się wykopywać piłki na boisko przeciwnika. Po określonym czasie ( np. 30s) prowadzący przerywa grę . Wygrywa zespół który ma mniej piłek na własnej połowie.
„wyścig piłek w kole” - ćwiczący ustawieni w kole , około 3m. jeden od drugiego( musi być nieparzysta liczba). W lukach między nimi ustawia się drugi zespół . Każdy zespół ma własną piłkę. Na sygnał piłka podawana jest po obwodzie koła . Wygrywa zespół który wcześnie zakończy podania po obwodzie.
3.3 Działania pozalekcyjne
Działania pozalekcyjne realizowane mogą być w wymienionych wcześniej formach rywalizacji w klasie , szkole , między szkołami , imprezach organizowanych przez inne niż szkoła instytucje ( MOSiR , PCK , MOPP , AKB ). Osoby organizujące tą działalność ( nauczyciele , rodzice , instytucje ) powinny określić formę tych zajęć i ich treść . Powinny one być dostosowane do pory dnia i tygodnia , powinny uwzględniać treści ożywiające , stymulujące, kompensacyjne, korektywne , zabawy i gry sportowe , wędrówki turystyczne itp.
Na program takich zajęć dla klas 1-3 mogą składać się :
-konkurencje lekkoatletyczne - bieg , skok w dal mierzony z miejsca odbicia, rzuty na odległość i do celu . Przeprowadzić je można w formie zespołowego współzawodnictwa( np. wyścigi rzędów ,rzuty lub skoki zespołowe - każdy następny od miejsca gdzie dorzucił lub doskoczył poprzednik ), w formie zadaniowej ( np. ilu zawodników danego zespołu przeskoczyło przeszkodę lub rzuciło do celu)
- zabawy i gry ruchowe dobrane według programu nauczania z uwzględnieniem warunków lokalowych lub terenowych
- tory przeszkód rozgrywane najlepiej w formie współzawodnictwa na torach równoległych
Wszystkie elementy programu zajęć pozalekcyjnych powinny wynikać z programu nauczania. Zajęciami powinny być objęte wszystkie dzieci a najlepszą widownią powinni być rodzice, którzy mogą być współorganizatorami zajęć, mogą czerpać z tych zajęć inspirację do pracy nad doskonaleniem sprawności ruchowej swojego dziecka . Zasady współzawodnictwa muszą być proste , zrozumiałe i jednoznaczne w interpretacji . Należy stosować zasadę nagradzania wszystkich uczestników zajęć - zróżnicowanego w zależności od zajętego miejsca.
Mini-koszykówka -
Klasa1- treści programowe zakładają nauczanie i doskonalenie ćwiczeń oswajających z piłką , poruszania się po boisku bez piłki przodem , tyłem, w lewo, w prawo, podań oburącz sprzed klatki piersiowej i z nad głowy , chwytów oburącz w miejscu i w ruchu , kozłowania piłki w miejscu i w ruchu prawą i lewą ręką. Zastosowanie poznanych elementów w zabawach i grach.
Klasa 2 - treści programowe zakładają doskonalenie elementów poznanych w klasie pierwszej , nauczanie podań jednorącz półgórnych w miejscu i w ruchu, kozłowania ręką prawą i lewą po prostej , slalomem po obwodzie trójkąta , kwadratu, mijanie przeszkody w czasie kozłowania, zatrzymanie z piłką po kozłowaniu, rzut do kosza (lub do celu) oburącz . Zastosowanie poznanych elementów w zabawach i grach.
Klasa 3 - treści programowe zakładają nauczanie rzutu do kosza ( lub do celu) po kozłowaniu ręką prawą i lewą , kozłowania ze zmianą kierunku poruszania się , pracy nóg w rytmie dwutaktu zakończonej rzutem do kosza , pivotów - obrotów. Zastosowanie poznanych elementów w zabawach i grach oraz właściwej mini-grze.
Mini- siatkówka –
Klasa 2 - nauczanie i doskonalenie odbicia piłki ( plażowej , gumowej , siatkowej) sposobem górnym i dolnym w miejscu i w ruchu , odbicia piłki w siadzie , podrzucania piłki w górę i chwytu w wyskoku sposobem oburącz górnym, odbicia piłki od ściany w postawie wysokiej. Zastosowanie poznanych elementów w zabawach i grach.
Klasa 3 - nauczanie i doskonalenie rzutu piłki oburącz do współćwiczącego, odbicia piłki sposobem górnym i dolnym, odbitej od podłogi , odbić pilki sposobem górnym i dolnym w postawie wysokiej i niskiej indywidualnie i w dwójkach. Zastosowanie poznanych elementów w zabawach i grach oraz właściwej mini-grze.
Klasa 1 – nauczanie i doskonalenie ćwiczeń oswajających z piłką , chwytów piłki podrzuconej w górę, odbitej od podłoża, rzuconej przez współćwiczącego , podania i chwyty w marszu w dwójkach , kozłowanie w miejscu, w marszu i w biegu po prostej zakończone rzutem piłki w ścianę . Zastosowanie poznanych elementów w zabawach i grach.
Klasa 2 – doskonalenie elementów poznanych w klasie 1 ,nauka i doskonalenie podań piłki półgórnych w miejscu, w tył , w lewo i w prawo , kozłowania piłki ręką prawą i lewą , po prostej i slalomem zakończonego rzutem do bramki , rytmu trzech kroków . Zastosowanie poznanych elementów w zabawach i grach.
Klasa 3 - doskonalenie elementów poznanych w klasach 1-2, nauczanie i doskonalenie podań piłki w dwójkach i w trójkach z zachowaniem odległości i rytmu trzech kroków , kozłowania piłki slalomem ręką dalszą od przeszkody, rzutu piłki do bramki z marszu i z biegu . Zastosowanie poznanych elementów w zabawach i grach i właściwej mini-grze.
Mini-piłka nożna-
Klasa 1 - nauczanie i doskonalenie ćwiczeń oswajających z piłką, prowadzenia piłki nogą prawą i lewa , podbijania kolanem i stopą w miejscu i w marszu, uderzenia i przyjęcia piłki wewnętrzną częścią stopy z miejsca, do współćwiczącego ( to samo z marszu i z biegu ), prowadzenia piłki w dwójkach , strzału na bramkę . Zastosowanie poznanych elementów w zabawach i grach.
Klasa 2 - doskonalenie elementów poznanych w klasie 1 , nauczanie i doskonalenie prowadzenia piłki w dwójkach zakończonego strzałem na bramkę, uderzenia piłki wewnętrznym podbiciem : z miejsca, będącej w ruchu, zewnętrznym podbiciem : z miejsca, będącej w ruchu, podań w dwójkach raz wewnętrznym raz zewnętrznym podbiciem , uderzenia piłki prostym podbiciem. Zastosowanie poznanych elementów w zabawach i grach.
Klasa 3 - doskonalenie elementów poznanych w klasach 1-2, , nauczanie i doskonalenie uderzenia piłki różnymi podbiciami : upuszczonej z rąk , odbitej od podłoża , podanej przez partnera , przyjęcia piłki rzuconej przez partnera ze startem do niej, prowadzenia piłki slalomem nogą prawą i lewą . Zastosowanie poznanych elementów w zabawach i grach i właściwej mini-grze.
Gimnastyka - elementy gimnastyczne , w większości , można wykorzystywać w zabawach i grach ,wyścigach rzędów, torach przeszkód po uprzednim opanowaniu ich przez uczniów. Staramy się egzekwować dokładność wykonania danego elementu gimnastycznego. Pamiętamy o ewentualnych przeciwwskazaniach dzieci do niektórych ćwiczeń gimnastycznych.
Klasa 1- wspinanie na niskie przeszkody , pełzanie i czołganie pod niskimi przeszkodami , pełzanie z przyborami , przetoczenie się po miękkim podłożu, odtwarzanie obrazów za pomocą ciała , reprodukcja liter za pomocą ciała , zwis przodem i tyłem, przysiad zwieszony , przewrót w przód z przysiadu do siadu lub przysiadu , ćwiczenia koordynacji ruchowej i orientacji przestrzennej - marsz po narysowanej linii, po ławce , po listwie, przejście równoważne utrudnione dodatkową pracą RR i NN, przejście na czworakach po ławeczce – postawa – zeskok do przysiadu podpartego, rozwiązywanie zadań w układzie uczeń – przybór ( np. rzuć piłkę , poczekaj aż upadnie i chwyć odbitą od podłoża, przejdź pod piłką odbitą od podłoża , wykonaj dowolne ćwiczenie z użyciem woreczka, laski gimnastycznej , przyboru nietypowego)
Klasa2 - wspinanie na niezbyt wysokie przeszkody, wspinanie się na ukośni ustawiony przyrząd, przewrót w przód z miejsca iż ruchu, przewrót w tył , skoki zajęcze, przeskoki zawrotne przez ławeczkę, zeskoki z niskich przyrządów do przysiadu podpartego, z przysiadu podpartego wierzganie konika , przejście równoważne po listwie ławeczki, wspinanie się po drabinkach , przechodzenie z jednej drabinki na drugą, wahanie się w zwisie , podciąganie się po skośnie ustawionej ławeczce w leżeniu przodem i tyłem , rozwiązywanie zadań w układzie uczeń – przybór, uczeń – przyrząd , indywidualnie i zespołowo( np. wykonaj ćwiczenia z piłką tylko nogami , tylko rękami. Pokaż jakie ćwiczenie można wykonać z pomocą skakanki, szarfy, laski , krążka , ławeczki, materaca).
Klasa 3 – wspinanie się , wychodzenie i schodzenie na przyrządach( urządzeniach ) do wys. 1,5 m. , zeskoki na miękkie podłoże z wysokości do 1,5 m. , zwisy , półzwisy , wymyki i odmyki na drążku , przejście równoważne z ruchami ramion lub nóg z przekraczanie przeszkody , lub pod przeszkodą , z przekładaniem lub podrzucaniem przedmiotu , przejście równoważne przodem i tyłem , przewroty w przód z miejsca i z ruchu , przewroty w tył z różnych pozycji wyjściowych, przewroty łączone w przód i w tył , stanie na rękach z oparciem nóg o ścianę z uniku podpartego , z ochroną , zwis czynny i bierny, skoki zawrotne przez ławeczkę ustawioną poziomo i skośnie ,
Klasa 1 - marsze i biegi w zmiennym tempie po prostej, po obwodzie koła , kwadratu , trójkąta , slalomem , zabawy bieżne z użyciem różnych przedmiotów, chody i biegi między przeszkodami na czworakach przodem i tyłem , biegi z wymijaniem i obieganiem przeszkód , bieg 30 m. na czas
skoki jedno i obunóż w miejscu, skoki przez niskie przeszkody, skoki w dal z miejsca i z rozbiegu do piaskownicy , zabawy skoczne w połączeniu z marszem i biegiem ,
rzuty małymi przedmiotami w miejscu i w ruchu, na odległość i do celu ( jednorącz -prawą i lewą ręką , oburącz znad głowy) , zabawy rzutne, zabawy z mocowaniem
zadania ruchowe według pojęć : gonić , dogonić , przegonić ( współćwiczącego , tocząca się piłkę ) , różne rodzaje sztafet , starty z różnych pozycji wyjściowych, łączenie biegu z rzutem i skokiem , pokonywanie przeszkód naturalnych
Zabawy i gry rekreacyjne według inwencji nauczyciela , uczniów i rodziców
Skoki dosiężne i wieloskoki , skoki przez przybór będący w ruchu (skakanka , piłka ) , skoki łączone( np. na nodze prawej, na nodze lewej – wyskok na przyrząd – zeskok na materac ) , skok w dal sposobem naturalnym , zabawy skoczne z różnymi przyborami
Rzuty różnymi przedmiotami ręką prawa i lewą , oburącz dołem , oburącz znad głowy , rzuty na odległość i do celu stałego i ruchomego, rzut piłką lekarską 1 kg. oburącz znad głowy na odległość , zabawy i gry rzutne z użyciem różnych przyborów , zabawy z mocowaniem
Zabawy i gry rekreacyjne według inwencji nauczyciela , uczniów i rodziców
Przenoszenie , toczenie , pchanie , przeciąganie przedmiotów ( do 5 kg.) pojedynczo i parami . Zabawy z mocowaniem w miejscu i ruchu z użyciem różnych przyborów
J.TALAGA : TECHNIKA PIŁKI NOŻNEJ. WSiT .Warszawa 1987
R TRZESNIOWSKI : GRY I ZABAWY RUCHOWE WSiT . Warszawa 1987
M. HARABASZ : PRZYKŁADOWY ROZKŁAD MATERIAŁU Z KULTURY FIZYCZNEJ DLA KLAS 1-3 . WFiHS nr 7 /1982
K.GÓRNA :PROPOZYCJE UATRAKCYJNIENIA LEKCJI WF
. WFiZ nr 1 /1996
R. KULGAWCZUK : PIŁKA SIATKOWA – NAUCZANIE I DOSKONALENIE GRY. RCM-SKFiS. Warszawa 1990
J.DEMBIŃSKI : ZASÓB ĆWICZEŃ W NAUCZANIUPODSTAW TECHNIKI GRY W KOSZYKÓWKĘ. Wydawnictwo AWF Wrocław 1993
Adres autora :
Konrad Wąsowicz
Miejska Szkoła Podstawowa nr 2 im. Karola Miarki
44-190 Knurów ul. Wilsona 22
e-mail: Konra100@poczta.onet.pl