Prowadzący:
Sonia Wawrzyniak ( soniawaw@wp.pl lub sonia@amu.edu.pl )
Dyżury: poniedziałek 11.30 - 12.30, środa12.00 - 13.00
Pokój 60 lub 61A budynek D WSE UAM
Przedmiot:
Dydaktyka ogólna,
1. Treści programowe:
Dydaktyka teorią uczenia się - nauczania
.- przedmiot i zadania dydaktyki, jej związek z innymi dyscyplinami pedagogicznymi oraz innymi naukami.
wzajemne zależności między dydaktyką ogólną a dydaktykami szczegółowymi
wyjaśnienie podstawowych pojęć jakimi posługuje się dydaktyka
Literatura:
Galloway Ch., Psychologia uczenia się i nauczania, PWN, W-wa 1988.
Konarzewski K., (red.), Sztuka nauczania. Szkoła, PWN, W-wa 2004, cz. 2.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, W-wa 2005.
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, PWN, W-wa 1995.
Sośnicki K., Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XIX i XX w., PZW W-wa
1967.
Charakterystyka systemów dydaktycznych
System dydaktyki tradycyjnej J.F Herbarta
System dydaktyki progresywistycznej J. Deweya
System dydaktyki współczesnej
-założenia psychologiczne i pedagogiczne
-rola nauczyciela i ucznia
-konsekwencje dla edukacji współczesnej
- przebieg procesu nauczania
Literatura:
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, W-wa 2005.
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, PWN, W-wa 1995
Aebli H., Dydaktyka psychologiczna, PWN, 1982
Sośnicki K., Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XIX i XX w., PZW W-wa
1967.
Kozielecki J, Rozwiązywanie problemów PZWS, W-wa 1969
Metody badawcze w dydaktyce
procedury badawcze stosowane w dydaktyce,
metodologia badań pedagogicznych
Literatura:
Gnitecki J., Zarys metodologii w pedagogice eksperymentalnej, Zielona Góra 1989.
Łobocki M., Metody badań pedagogicznych, PWN, W-wa 1984.
Muszyński H., Wstęp do metodologii pedagogiki, PWN, W-wa 1971.
Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, Ossolineum, W-wa 1977.
Zaczyński W., Praca badawcza nauczyciela, PZWS, W-wa 1981.
Zaczyński W., Metodologiczna tożsamość dydaktyki, WSiP, W-wa 1988.
1.4 Cele kształcenia
- taksonomie celów kształcenia (B. G. Bloom, J. P. Guilford, R. M. Gagne i ABC)
- proces operacjonalizacji celów
- kategorie celów ze względu na wybrane kryterium
Literatura:
Davis R. H., Aleksander L. T., Yclon S. L., Konstruowanie systemu kształcenia, PWN, W-wa 1983.
Denek K., Aksjologiczne aspekty edukacji szkolnej, Wyd. A. Marszałek, Toruń 1999.
Guilbert J.J., Zarys pedagogiki medycznej, PZWL, W-wa 1983.
Okoń W., Podstawy wykształcenia ogólnego, WSiP, W-wa 1987.
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wyd. „Żak”, W-wa 1998, wyd. 4.
Okoń W., Zarys dydaktyki ogólnej PWN Warszawa 1970
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, W-wa 2005.
Niemierko B. (red.), ABC testów osiągnięć szkolnych, WSiP, W-wa 1975.
Walker D. F., Soltis J. F., Program i cele kształcenia, WSiP, W-wa 2000.
1.5 Treści kształcenia
- podstawowe pojęcia dotyczące treści kształcenia.
- źródła stanowienia treści kształcenia.
- podstawy organizacji placówek oświatowo - wychowawczych publicznych oraz niepublicznych
- zasady finansowania oraz nadzoru pedagogicznego placówek różnych typów.
- poznanie prawidłowości dotyczących doboru i układu treści kształcenia.
Literatura:
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wyd. „Żak”, W-wa 1998, wyd. 4.
Półturzycki J., Dydaktyka dla nauczycieli, Płock 2002.
Materiały wydawane przez MEN z serii „Biblioteczka reformy”
1.6. Problemy doboru i układu treści kształcenia
- projektowanie treści kształcenia przy wykorzystywaniu różnych teorii doboru treści kształcenia.
- teoria egzemplarycznego i strukturalnego doboru i układu treści kształcenia.
- analiza budowy i układu treści w podręcznikach szkolnych (na wybranych przykładach z klas I - III oraz drugiego szczebla szkoły podstawowej).
- scenariusze zajęć dydaktycznych tworzonych przez nauczycieli na szczeblu kształcenia integralnego oraz drugiego etapu szkoły podstawowej.
Literatura:
Arends R. I., Uczymy się nauczać, WSiP, W-wa 1994.
Kameduła E., Środki dydaktyczne w strukturalizacji wiedzy uczniów, Wyd. UAM, P-ń 1989.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, W-wa 2005.
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wyd. „Żak”, W-wa 1998, wyd. 4.
Ornenstein A. C., Hunkins Fr. P., Program szkolny. Założenia, zasady, problematyka, WSiP, W-wa 1998.
1.7 Metody nauczania - uczenia się
- rozwój metod nauczania - uczenia się w ujęciu historycznym.
- teoretyczne podstawy leżące u podstaw każdej z grup metod.
- podstawowe wiadomości dotyczące typologii metod kształcenia, w tym: - metod asymilacji wiedzy; - metod samodzielnego dochodzenia do wiedzy; - metody waloryzacyjne (eksponujące); - metody praktyczne oraz metody realizacji zadań wytwórczych.
- nowe trendy w dydaktyce: koncepcja nauczania problemowego, zespołowego, wielostronnego i programowanego.
- zalety i wady poszczególnych grup metod z punktu widzenia wyzwalania procesów poznawczych uczniów.
- właściwy dobór metod nauczania w odniesieniu do określonych celów.
Literatura:
Arends R. I., Uczymy się nauczać, WSiP, W-wa 1994.
Kruszewski K., (red.), Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela, PWN, W-wa 2004, cz. 1.
Kruszewski K., Zmiana i wiadomość. Perspektywa dydaktyki ogólnej. PWN, W-wa 1991.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, W-wa 2005.
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wyd. „Żak”, W-wa 1998, wyd. 4.
Półturzycki J., Dydaktyka dla nauczycieli, Płock 2002.
1.8. Realizacja procesu kształcenia
- z dwie teorie uczenia się (klasyczne warunkowanie i instrumentalne uczenie się);
- prawidłowości procesu nauczania z punktu widzenia czynności nauczyciela i czynności uczniów.
- praktyczne umiejętności realizacji poszczególnych ogniw procesu nauczania w praktyce zarówno w toku podającym, jak również w toku poszukującym.
- informacje dotyczące cech współczesnego modelu procesu uczenia się - nauczania; - jedność procesu uczenia się - nauczania;
- jedność oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych;
- możliwość szerokiego zakresu realizacji zadań dydaktyczno - wychowawczych;
- możliwość obejmowania działalnością dydaktyczno - wychowawczą dzieci i młodzieży o zbliżonym wieku życia, ale różnym zasobie wiedzy wyjściowej;
- elastyczność organizacyjna i metodyczna.
- proces samokształcenia.
- proces kształcenia jako związek nauczania i uczenia się oraz jego gnoseologiczne podstawy.
Literatura:
Arends R. I., Uczymy się nauczać, WSiP, W-wa 1994.
Fenstermacher G. D., Soltis J. F., Style nauczania, WSiP, W-wa 2000.
Galloway Ch., Psychologia uczenia się i nauczania, PWN, W-wa 1988, t. 1-2.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, W-wa 2005.
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wyd. „Żak”, W-wa 1998, wyd. 4.
1.9 Zasady kształcenia
- charakterystyka najważniejszych zasad kształcenia,
- zasady jako ogólne normy kształcenia obowiązujące na każdym szczeblu kształcenia oraz w zakresie nauczania wszystkich przedmiotów,
Literatura:
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wyd. „Żak”, W-wa 1998, wyd. 4.
Klein H., Zasady i reguły dydaktyczne, PZWS, W-wa 1962.
Kruszewski K., (red.), Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela, PWN, W-wa 2004, cz. 1.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, W-wa 2005.
Szewczuk W., Psychologiczne podstawy zasad wychowania, PZWS, W-wa 1972.
1.10 Formy organizacyjne kształcenia
- zasady organizacji pracy dydaktyczno - wychowawczej we współczesnej szkole.
- praca jednostkowa (zajęcia indywidualne z uczniem chorym, opóźnionym w rozwoju umysłowym, zajęcia praktyczne w szkolnictwie, zajęcia w grupach)
- walory dydaktyczne i wychowawcze zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych.
- próby modyfikacji systemu klasowo - lekcyjnego.
Literatura:
Arends R. I., Uczymy się nauczać, WSiP, W-wa 1994.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, W-wa 2005.
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wyd. „Żak”, W-wa 1998, wyd. 4.
Pielachowski J., Organizacja i zarządzanie oświatą i szkołą, Wyd. eMPi2, P-ń 1999.
Półturzycki J., Dydaktyka dla nauczycieli, Płock 2002.
1.11 Środki dydaktyczne w procesie kształcenia
- specyfika stosowania środków dydaktycznych w procesie kształcenia
- uzasadnienie koncepcji stosowania środków dydaktycznych prawidłowościami procesu kształcenia oraz zasadami dydaktycznymi, głównie zasadą poglądowości.
- funkcja ilustratywna i operatywna środków dydaktycznych w realizacji treści kształcenia.
- specyfika różnorodnych środków dydaktycznych na podstawie literatury oraz poprzez obserwację zajęć dydaktycznych z użyciem środków podczas hospitacji zajęć w szkole.
Literatura:
Kameduła E., Środki dydaktyczne w strukturalizacji wiedzy uczniów, Wyd. UAM, P-ń 1989.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, W-wa 2005.
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wyd. „Żak”, W-wa 1998, wyd. 4.
Półturzycki J., Dydaktyka dla nauczycieli, Płock 2002.
Strykowski W., Audiowizualne materiały dydaktyczne, PWN, W-wa 1984
1.12 Współczesne koncepcje kształcenia
- rola strukturalnych składników wiedzy ( opis, wyjaśnienie, norma i ocena) w budowie koncepcji
- porównawcza charakterystyka nauczania wielostronnego, problemowego i programowanego ukazująca główne założenia oraz różnice w podejściu do realizacji procesu kształcenia,
Literatura:
Denek K., Aksjologiczne aspekty edukacji szkolnej, Wyd. A. Marszałek, Toruń 1999.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, W-wa 2005.
Okoń W., Podstawy wykształcenia ogólnego, WSiP, W-wa 1976.
Okoń W., Nauczanie problemowe we współczesnej szkole, WSiP, W-wa 1997.
1.13 Ewaluacja procesu kształcenia
- analiza podstawowych pojęć dotyczących ewaluacji procesu kształcenia oraz obowiązującego systemu oceniania osiągnięć uczniów.
- omówienie kryteriów i norm ocen na podstawie urzędowych dokumentów MEN.
- podczas hospitacji zajęć w szkole studenci poznają sposoby kontrolowania, oceniania i rejestracji rezultatów uzyskiwanych przez uczniów na różnych szczeblach kształcenia.
- psychologiczne i pedagogiczne uwarunkowania procesu kontrolowania i oceniania uczniów.
Literatura:
Denek K., Kuźniak I., Kwalifikowanie wiedzy uczniów we współczesnej szkole, IKN, Koszalin 1980.
Kuźniak I., Optymalizacja procesu kształcenia, Wyd. UAM, P-ń 1993.
Niemierko B., Pomiar sprawdzający w dydaktyce, PWN, W-wa 1990; tenże, Między oceną szkolną a dydaktyką, WSiP, W-wa 1991.
Zaczyński W., Praca badawcza nauczyciela, PZWS, W-wa 1981.
1.14 Praca z uczniem zdolnym i z uczniem „trudnym”
- podstawowe wiadomości dotyczące: pojęcia zdolności i uzdolnień, ucznia zdolnego wraz ze sposobami diagnozowania zdolności.
- teorie zdolności, sposoby pracy z uczniem zdolnym i uzdolnionym.
- podstawowe akta prawne wydane przez MEN, regulujące działania władz oświatowych w odniesieniu do ucznia zdolnego.
- podstawowe wiadomości dotyczące trudności uczniów w procesie uczenia się.
- podstawowe przyczyny niepowodzeń dydaktycznych uczniów zdolnych
- metody diagnozowania niepowodzeń;
-sposoby prowadzenia profilaktyki dydaktycznej ( zarówno od strony teoretycznej, jak również praktycznej).
- praca z uczniem trudnym
- uczniowie ze specyficznymi trudnościami w nauce
- ADHD, DYSLEKSJA, ZABURZENIA SPOŁECZNO - EMOCJONALNE
- Niepowodzenia dydaktyczno - wychowawcze
Literatura:
Borzym I., Uczniowie zdolni, PWN, W-wa 1979.
Eby J. W., Smutny J. F., Jak kształcić uzdolnienie dzieci i młodzieży, WSiP, W-wa 1998.
Lewowicki T., Kształcenie uczniów zdolnych, WSiP, W-wa 1971.
Partyka M., Zdolni, utalentowani, twórczy, Wyd. CMPPP MEN, W-wa 1999.
Piotrowski E., Pedagogika zdolnych i uzdolnionych, (w: )W. Dykcik, Pedagogika specjalna, wyd. 4, Poznań 2003.
Szumski G., Dobór i kształcenie uczniów zdolnych, Wyd. WSPS, W-wa 1995.
Wasyluk - Kuś H., O nauce szkolnej uczniów zdolnych, PZWS, W-wa 1971.
Żuk T., Uzdolnienie twórcze a osobowość, Wyd. UAM, P-ń 1986.
Cz. Kupisiewicz, Niepowodzenia dydaktyczne
Warunki zaliczenia:
Zaliczenie na podstawie aktywności studentów podczas zajęć; sesje referatowe;
kolokwium pisemne
Literatura podstawowa:
Bereźnicki Fr., Dydaktyka kształcenia ogólnego, Kraków 2001.
Bogaj A., Kształcenie ogólne. Między tradycją a ponowoczesnością, Warszawa 2000.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, Warszawa 2005.
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Warszawa 1998.
Okoń W, Zarys dydaktyki ogólnej PWN W-wa 1970
Pachociński R., Podstawy kształcenia wyższych umiejętności poznawczych w nowoczesnej szkole, Warszawa 1997.
Pachociński R., Współczesne systemy edukacyjne, Warszawa 2000.
Półturzycki J., Dydaktyka dla nauczycieli, Płock 2002.
Stróżyński K., Zasady wewnątrzszkolnego oceniania, Jelenia Góra 1999.
J. Kozielecki, Koncepcje osobowości człowieka
Tomaszewski T., Z pogranicza psychologii i pedagogiki.
Literatura uzupełniająca:
Anderson J. R., Uczenie się i pamięć. Integracja zagadnień, Warszawa 1998.
Bagrowicz J., Edukacja religijna współczesnej młodzieży, Toruń 2000.
Baron G. L., Komputery w edukacji, Warszawa 1990.
Berezowski E., Lisiecka H., Ostrowski R., Vademecum technicznych środków kształcenia, Warszawa 1982.
Chomczyńska-Miliszkiewicz M., Pankowska D., Polubić szkołę, W-wa 1998.
Davis R. H., Alexander L. T., Yelon S. L., Konstruowanie systemu kształcenia, Warszawa 1983.
Denek K., Na wakacyjnych szlakach, Toruń 1996.
Denek K., Obecność programowania dydaktycznego w edukacji, w: Edukacja. Technologia. Media, K. Denek, F. Januszkiewicz, W. Strykowski (red.), Poznań 1993.
K. Denek (red.) Programowanie dydaktyczne w szkole wyższej, W-wa 1984
Denek K, Wycieczki we współczesnej szkole, Poznań 1997.
Denek K., Gąsior H., Gnitecki J., Programowanie dydaktyczne w szkole ogólnokształcącej i zawodowej, Katowice 1982.
Denek K., Gnitecki J., Kuźniak I., Kontrola i ocena wyników kształcenia w szkole wyższej, Warszawa 1984.
Denek K., Kuźniak I., Kwalifikowanie wiedzy uczniów we współczesnej szkole, Koszalin 1980.
Duraj - Nowakowa K., Nauczyciel. Kultura - osoba - zawód, Kielce 2000.
Dylak S., Wizualizacja w kształceniu nauczycieli, Poznań 1995.
Korporowicz L. (red. ), Ewaluacja w edukacji, Warszawa 1997.
Fenstermacher G. D., Soltis J. F., Style nauczania, Warszawa 2000.
Gagne R. M., Briggs L. J., Wager W. W., Zasady projektowania dydaktycznego, W-wa 1992.
Galloway C., Psychologia uczenia się i nauczania, Warszawa 1998, t. I-II.
Gnitecki J., Globalistyka, Poznań 2000.
Gnitecki J., Supernauczanie. Perspektywy nowej edukacji, Poznań 1998.
Gołębniak B. D., Zmiany edukacji nauczycieli. Wiedza - biegłość - refleksyjność, Toruń - Poznań 1998.
Guilbert J. J., Zarys pedagogiki medycznej, Warszawa 1983.
Drynda D. (red.) Inspiracje dla współczesnej edukacji w dydaktyce Drugiej Rzeczypospolitej,), Katowice 2000.
Juszczyk S. , Gruba P., Elementy informatyki dla pedagogów, Katowice 1996.
Kameduła E., Środki dydaktyczne w strukturalizacji wiedzy uczniów, Poznań 1989.
Karpińska A., Drugoroczność. Pedagogiczne wyzwanie dla współczesności, Białystok 1999.
Komorowska H., O programach prawie wszystko, Warszawa 2000.
Kruszewski K. (red.), Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela, W-wa 2004.
Kuźma J., Nauczyciel przyszłej szkoły, Kraków 2000.
Kuźniak I., Optymalizacja procesu kształcenia, Poznań 1993.
Kwiatkowska H., Edukacja nauczycieli. Konteksty, kategorie, praktyki, Warszawa 1997.
Nalaskowski A., Nauczyciele z prowincji u progu reformy edukacji, Toruń 1997.
Niemiecko B., Pomiar wyników kształcenia, Warszawa 1999.
Łobocki M., Metody i techniki badań pedagogicznych, Kraków 2000.
Łobocki M., Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, Kraków 1999.
Okoń W., Wizerunki sławnych pedagogów polskich, Warszawa 2000.
M. Jakowicka M. (red. ), Denek K., Optymalizacja procesu kształcenia, Zielona Góra 1984.
Pachociński R., Oświata XXI wieku. Kierunki przeobrażeń, Warszawa 1999.
Palka S., Pedagogika w stanie tworzenia, Kraków 1999.
Parsons A. T., Nauczyciel. Teoria i praktyka w kształceniu nauczycieli, Warszawa 1994.
Piotrowski E., Operatywność wiedzy uczniów, Poznań 1998.
Półturzycki J., Lekcja w szkole współczesnej, Warszawa 1985.
Reid A. J., Forrestal P., Cook J., Uczenie się w małych grupach w klasie, Warszawa 1996.
Siemieniecki B., Komputery i hipermedia w procesie edukacji dorosłych, Toruń 1998.
Skrzydlewski W., Technologia kształcenia. Przetwarzanie informacji. Komunikowanie, Poznań 1990.
Skrzypczak J., Konstruowanie i ocena podręczników. Wybrane problemy metodologiczne, Radom 1996.
Strykowski W., Gwarecki L., Metody i środki kształcenia stosowane w szkole, Warszawa - Kraków 1990.
Szempruch J., Pedagogiczne kształcenie nauczycieli wobec reformy edukacji w Polsce, Rzeszów 2000.
Tripp D., Zdarzenia krytyczne w nauczaniu. Kształtowanie profesjonalnego osądu, Warszawa 1996.
Sikorska J.(red.), Białecki I., Wykształcenie a rynek pracy, Warszawa 1998.
Zaczyński W. P., Uczenie się przez przeżywanie. Rzecz o teorii wielostronnego kształcenia, Warszawa 1990.
Zakrzewska B., Trudności w czytaniu i pisaniu. Modele ćwiczeń, Warszawa 1996.
54. Banach Cz., Z polską edukacją w XXI wiek. Wyzwania i zadania, Jelenia Góra 2000..
56.Bogaj A., Kształcenie ogólne. Między tradycją a ponowoczesnością, Warszawa 2000.
Denek K., Aksjologiczne aspekty edukacji szkolnej, Toruń 2000.
58. .Denek K., O nowy kształt edukacji, Toruń 1998.
59.Denek K., Wartości i cele edukacji szkolnej, Poznań - Toruń 1994.
60.Denek K., W kręgu edukacji, krajoznawstwa i turystyki w szkole, P-ń 2000.
61.Grodzicki J., Edukacja czynnikiem rozwoju gospodarczego, Toruń 2000.
62 Janowski A., Uczeń w teatrze życia szkolnego, Warszawa 1998.
65.Ornstein A.C., Hunkis F.P., Program szkolny. Założenia, zasady, problematyka, Warszawa 1998.
66.Pachociński R., Podstawy kształcenia wyższych umiejętności poznawczych w nowoczesnej szkole, Warszawa 1997.
.69.Stróżyński K., Zasady wewnątrzszkolnego oceniania, Jelenia Góra 1999.
70.Szymański M.J., Przemiany edukacyjne w latach dziewięćdziesiątych, Kraków 2000.
71.Szymański M., O metodzie projektów, Warszawa 2000.
1