1.

Rola planowania

:

- poprawia motywację uczniów
- pomaga ukierunkować uczenie się
- zmniejsza trudności związane z utrzymaniem ładu.
Minusy:
- może zniechęcić uczniów do samodzielnego podejmowania nauki
- może stępić w nauczycielach wrażliwość na samodzielne pomysły uczniów.

Tradycyjna postać planu dydaktycznego (postać liniowa)

:

Najpierw ustala się cele, później z dostępnych możliwości wybiera się sposoby działania i szczegółowe czynności
mające do nich doprowadzić.
CELE => DZIAŁANIA => WYNIKI
Model zakłada ścisłe związki między ustalającymi cele a odpowiadającymi za ich osiągnięcie.
Środowisko społeczne objęte planem ma pozostać względnie niezmienne.
Używa się mechanizmów pozyskujących informacje, w jakim zakresie osiągnięto cele.

Alternatywna postać planu

:

Rozpoczyna się od działań, które przynoszą przewidziane i nieprzewidziane rezultaty. Na końcu działania te
podsumowuje się i tłumaczy, przypisując do nich cele.
DZIAŁANIA => WYNIKI => CELE
Model zakłada, że plany nie muszą wytyczać kierunku działań, ale są symbolami, reklamą i usprawiedliwieniem
tego, co zostało wykonane.
Wiele w nim prób i błędów.

3 fazy planowania

:

1) przedlekcyjna – wybór treści, sposobu nauczania, gospodarowanie czasem i przestrzenią, ustalenie struktur,
motywowanie
2) śródlekcyjna – prezentacja, odpytywanie, pomaganie, ćwiczenia praktyczne, zmiany metodyczne, utrzymywanie
ładu
3) zamykająca – sprawdzanie zrozumienia, informacja zwrotna, chwalenie i krytykowanie, kontrola i ocena

5 okresów planistycznych

:

- planowanie dzienne
- planowanie tygodniowe
- planowanie jednostki tematycznej
- planowanie semestralne
- planowanie roczne.

Instrumenty planistyczne

:

- schemat struktury wiedzy – pierścienie „Warto znać”, „Ważne, by wiedzieć i umieć” i „Przyswoić na zawsze”
- tablica synchronistyczna – pozwala zobaczyć składniki zadania we wzajemnym powiązaniu i czasie
- tablica czynność-treść – ułatwia połączenie w nauczaniu celów, treści i oczekiwanych efektów; po lewej stronie
treści, po prawej czynności ucznia wg wybranej taksonomii
- mapa programu – umożliwia grupie nauczycieli ustalenie, czego nauczają w danej klasie lub na dany temat, by
wyszukać luki i powtórzenia
- taksonomie – pomagają klasyfikować cele i ukazywać związki między nimi
Np. taksonomia Blooma – wiadomości, rozumienie, zastosowanie, analiza, synteza, ocena.

Typy planów
- dzienny – zawiera cele, treści, sposoby motywowania, czynności uczniów, materiały dydaktyczne, kontrolę i ocenę;
różne formy
- jednostki tematycznej – kilka dni lub tygodni; cele sumaryczne, treści, fazy, zadane prace, kontrola i ocena
- roczny – mniej dokładne; ważne są myśl przewodnia, staranne ujęcie zakresu w czasie i dostosowanie planu do
cyklów rocznych

Badania naukowe

Zahorik:

wpływ planowania na zachowanie nauczyciela
- 12 nauczycielki czwartych klas z 4 szkół podzielono na planujące (dostają plan lekcji na określony temat) i
nieplanujące (mają zarezerwować lekcję, a temat dostają później)
- nagrywanie na magnetofon w czasie prowadzenia lekcji
- planujące – mniej wyczulone na pomysły uczniów, dążą do osiągnięcia własnych celów
- nieplanujące – zachęcanie uczniów, wykorzystywanie ich pomysłów
- planowanie wg celów może zmniejszyć nastawienie nauczyciela na kontakt z uczniem.
Housner & Griffey:

różnice w planowaniu i podejmowaniu decyzji przez nauczycieli doświadczonych i nie-
- 16 nauczycieli WF (8 z ponad 5-letnim stażem, 8 stażystów) – 60 minut na zaplanowanie 2 lekcji dryblingu
piłkarskiego i koszykarskiego dla 8-latków, nagrywanie głośnego myślenia, prowadzenie nagrywanych lekcji z 4-
osobowymi grupami, rozmowa przy oglądaniu nagrania nt. decyzji
- doświadczeni bardziej planują słowne objaśnienia, a nie- przystosowanie, zaprowadzenie ładu i ocenianie
- doświadczeni na lekcji zwracają większą uwagę na wykonywanie zadań, a nie- na zainteresowanie uczniów i
nastawienie ich na zadanie
Duchastel & Brown:

wpływ celów nauczania na uczenie się uczniów
- 2 grupy studentów uczą się materiału o grzybach (kilka części, 24 cele do każdej, cel - 1 zad. testowe)
- grupa I zna 12 z każdych 24 celów, II nie zna celów i ma umieć jak najwięcej
- grupy wypadają podobnie w teście, I odpowiada lepiej na pytania nt. znanych celów, II na pozostałe
- cele ukierunkowują uczenie się; nadmierna koncentracja na nich ogranicza inne ważne rezultaty uczenia się.

2.

Cechy klasy

(6):

- wielowymiarowość – duża różnorodność zdarzeń, różni uczniowie
- jednoczesność – jednoczesne zachodzenie trudnych zdarzeń
- gwałtowność – szybkość i nieplanowość zdarzeń
- nieprzewidywalność
- jawność – klasa jest miejscem publicznym
- przeszłość – wspólna i niepowtarzalna.
Nauczyciel nie do końca ma na nie wpływ – musi je przyjąć, zaakceptować.

Procesy społeczne

(6):

- oczekiwania (wobec siebie i innych)
- przywództwo
- atrakcyjność – stopień szacunku, przyjaźni
- normy wobec zachowania się w klasie
- porozumiewanie się (werbalne i nie-)
- spójność – uczucia wobec grupy, stopień związania z nią.
Nauczyciel ma na nie duży wpływ.
Budują korzystny klimat społeczny klasy.

Strategie motywowania

(9):

- wierzyć w możliwości dziecka niezależnie od jego pochodzenia i koncentrować się na czynnikach, które da się
kontrolować, a nie na czynnikach społecznych
- nie przeceniać motywacji zewnętrznej – korzystać z niej rozważnie i minimalizować jej efekty negatywne (nagroda
musi być ceniona, kara odczuwana jako przykrość)
- nadawać pozytywny koloryt emocjonalny sytuacji dydaktycznej (klimat)
- opierać się na zainteresowaniach uczniów i atrakcyjności wewnętrznej - nawiązywać do zainteresowań, zwracać się
po imieniu, ożywiać materiał, urozmaicać naukę
- wywołać stan uniesienia – dopasować stopień trudności zadania do umiejętności ucznia, jasne i jednoznaczne cele,
informacje zwrotne
- dostarczać informacji zwrotnej – powinna być szybka, szczegółowa i nieosądzająca, wydobywająca atrybucje
wewnętrzne; nie usprawiedliwiać i nie pomijać niepowodzeń, ale i nie karać za nie
- pamiętać o potrzebach ucznia, w tym potrzebie samosterowności – dawać uczniom okazje do dokonywania
wyboru, np. poprzez tygodniowe „zalety i życzenia” czy przydzielanie im drobnych obowiązków (rozdawanie
materiałów, opieka nad akwarium). Ważna jest też potrzeba włączenia – wiedza uczniów o sobie nawzajem,
zespołowe cele i nagrody
- dostosowywać strukturę celu i trudność zadania do uczniów
- wspomagać rozwój grupy
Zadania nauczyciela w poszczególnych stadiach rozwoju grupy:
1) nawiązać osobisty kontakt z uczniami, pomóc w nauce imion i nawiązaniu relacji, nowym uczniom w uzyskaniu
akceptacji
2) ustalić normy społeczne i porządkowe
3) pokazać uczniom ich udział w decyzjach, usunąć napięcia w klasie
4) stawiać wysokie oczekiwania, motywować do dużych osiągnięć
5) przygotować do rozstań, dalszych zadań życiowych.

Badania naukowe

Santrock:

wpływ środowiska klasy (radosnego lub smutnego nastroju) na motywację uczniów
- losowy podział uczniów z pierwszych i drugich klas na kilka grup
- po drodze do klasy opowiadanie dzieciom wesołej, smutnej historyjki lub żadnej
- zachowanie eksperymentatora zgodne z historyjką (wesołe, smutne lub neutralne)
- pomieszczenia w klasie ozdobione obrazkami wesołymi, smutnymi lub neutralnymi
- praca w klasie przerywana prośbą, by pomyśleć o czymś smutnym, wesołym lub neutralnym; uczniowie mogą
odstąpić od pracy, gdy chcą
- dłużej wytrwali uczniowie przebywający w radosnym środowisku

Lippitt, White, Lewin:

wpływ zachowania nauczyciela na uczniów (jednostkę i grupę)
- 4 kluby 11-letnich chłopców pracujące zespołowo, dobrane wg zachowań przywódczych i koleżeńskich
- 3 style zachowań nauczyciela: autorytarny, demokratyczny, liberalny
- obserwacja zachowań w obecności nauczyciela i pod jego nieobecność
- styl autorytarny => nieposłuszeństwo, mniejsza koncentracja na pracy, przerywanie jej pod nieobecność nauczyciela
- styl demokratyczny => nieprzerwana praca
- styl liberalny => przerywanie pracy pod nieobecność nauczyciela
- zachowanie nauczyciela wpływa na chęć uczniów do współdziałania i wytrwałość, np. zbyt surowy nie odnosi
efektów, gdy nie ma go z uczniami.
Marshall:

wpływ strategii motywacyjnych nauczyciela na uczniów
- obserwacja 3 doświadczonych nauczycieli w klasie – notowane wypowiedzi rozpoczynające lekcję, przywracające
uwagę, zachęcające do odpowiedzialności za naukę + wywiad z nimi + wyniki sprawdzianu z czytania
wypowiedzi zapowiadające: endogeniczne (przydatność materiału, „będzie dobrze”), egzogeniczne – nagrody i
sankcje
wyp. przywracające uwagę: pozytywne, negatywne
- naucz. X – wypowiedzi endogeniczne, pozytywne; odpowiedzialność ucznia za naukę; pochłonięcie pracą; postęp:
rok
naucz. Y

– egzogeniczne, negatywne; odpowiedzialność nauczyciela; postęp: 1,5 roku

naucz. Z

– neutralne, rzadko negatywne; brak koncentracji; brak postępu

- wnioski: skuteczny nauczyciel zachęca do odpowiedzialności za naukę, przypisuje ją uczniom, stosuje wypowiedzi
zapowiadające i przywracające uwagę; największy postęp – nauczyciel Y.