Dydaktyka teorią uczenia się - nauczania.
Dydaktyka ogólna- jest to nauka o nauczaniu i uczeniu się. System poprawnie uzasadnionych twierdzeń, hipotez i prawidłowości rządzących procesem kształcenia oraz metod, form organizacyjnych i środków pomocnych w wywołaniu u uczniów zamierzonych i względnie trwałych zmian.
Historyczne uwarunkowania rozwoju systemów dydaktycznych.
a). Jan Amos Komenski; ( „Wileka Dydaktyka”)
- wyodrębnił on dydaktykę jako osobną dyscyplinę naukową
- uważał dydaktykę za jedyną naukę pedagogiczną, obejmującą problemy nauczania i wychowania
-sensualistyczna teoria poznania- prawdziwośc i pewnośc nabywanej wiedzy zależy od świadectwa zmysłów
- zasada pogladowości w nauczaniu
- uniwersalna metoda nauczania- ogół ludzi powinien zostac objęty nauczaniem
- nie doceniał roli nauczyciela w procesie dydaktycznym
- klasowo-lekcyjny system nauki szkolnej- Komański wyodrębnił w nim 4 sześcioletnie szczeble. Najpierw w szkole macierzystej ,następnie w szkole języka ojczystego, w szkole jezyka łacińskiego i wreszcie w akadamii.
-wyższe szczeble szkoły miałybyc dostępne tylko dla dzieci zdolnych
- człowiek zmienia się przez własne kształcenie
b). Jan Jakub Rousseau
- walczył oprawo dziecka do własnej aktywności , do swobodnego rozwoju (Emil)
- wychowanie powinno mieć charakter praktyczny
c). Jan Henryk Pastalozzi
- stworzył oryginalny system dydaktyczny
- zmierzał do oparcia całego naucznia na psychologii dziecka
- kształcenie człowieka to „sztuka dopomagania naturze”
- za podstawę procesu nauczani uważał spostrzeganie
- zwrócił uwagę na rolę działania w procesie nauki szkolnej
d). Jan Fryderyk Herbart
-dydaktyka tradycyjna - uczenie się< nauczanie
- przedstawił własny system pedagogiczny, oparty na etyce i psychologii. Etyka stała się podstawą do sformułowania celów wychowania, a psychologia jego środków
- za główny cel kształcenia i wychowania uważał ukształtowanie moralnego charakteru, a za prowadzące do tego główne środki- kierowanie dziecmi, karnośc i nauczanie wychowujące
-„ pierwszym środkiem wszelkiego wychowania jest groźba
- teoria naucznia wychowującego , która później została nazwana teorią stopni formalnych. Herbart w tej teorii wyodrębnił 4 stopnie formalne;
* jasnośc
* kojarzenie
* system
* metodę
Stopnie te uważał za sposoby uczenia się
- pod wpływem Pastalozziego i Herbarta ukształtowała się szkoła tradycyjna.
e). Jan Władysław Dawid ( „Nauka o rzeczach”)
- zwolennik systemu klasowo- lekcyjnego
- przekonania materialistyczne stały się podstawą procesu poznawania „ przedmiotów zewnętrznych”
- rzeczy traktował jako zespoły cech
-poznanie uzależniał od poznania części i cech
- Dawid nie zatrzymuje uwagi ucznia na zewnętrznych cechach rzeczy, lecz wprowadza procesy uogólniania i tworzenia pojęc oraz różne formy działania praktycznego
- dostrzega wielostronnośc procesu nauczania
- wprowadza 3 środki nauczania; spostrzeganie, słowo i działanie
f). John Dewey( „Jak myślimy”) - dydaktyka progresywna - uczenia się > nauczanie
- szkoła powinna być przystosowana do życia społecznego
- zdobywanie wiadomości jest incydentem w procesie myślenia
- połączył poznanie z działaniem
- poznanie i działanie pozwala rozwiązywac problemy w codziennych doświadczeniach dzieci
g). Bogdan Nawroczyni („zasady nauczania”)
- zasugerował wprowadzie do szkół dwuch toków lekcji, opartych na stopniach formalnych herbartowskich i deweyowskich
h). Celestyn Freinet
- przystosowanie szkoły do dziecka
-w odpowiednim środowisku dziecko samo staje się twórcą
- dziecko jest aktywnym badaczem , samo tworzy „podręczniki”, tworzy własną ”literaturę”, własne dzieła sztuki i techniki
- w rozwoju dziecka wyodrębnił 3 fazy:
* faza prób i błędów
* faza urządzania się
* faza zabawy- pracy
- swobodna aktywnośc dziecka jest jego nauką
Przedmiot i zadania dydaktyki, związek z innymi naukami;
- Dydaktyka bada przed wszystkim nauczanie i uczenie się systematyczne i zamierzone, organizowane świadomie i planowo zarówno w szkole, jak i poza nią.
- szkoła + prace domowe + samokształcenie
- dydaktyka zajmuje się analizą wszelkiego uczenia się i nauczania, organizowanego w sposób świadomy, systematyczny i planowy.
- Przedmiotem badan dydaktyki ogólnej jest zatem proces nauczania się i uczenia( kształcenia), łącznie z czynnikami, które go wywołują, warunkami w jakich przebiega, a także wynikami do których prowadzi.
-W toku realizacji procesu nauczania i uczenia się zawsze zmierzamy do osiągnięcia określonego celu. Ponadto w procesie tym występują pewne treści, formy organizacyjne, metody i środki. Dlatego analizę tych właśnie czynników oraz wykrywanie prawidłowości rządzących procesem uczenia się i nauczania oraz ustalanie opartych na tych prawidłowościach norm postępowania, zalicza się do głównych zadan dydaktyki ogólnej i dydaktyk szczegółowych. Z niektórymi zadaniami dydaktyka radzi sobie sama, natomiast przy rozwiązywaniu innych korzysta z pomocy takich nauk jak socjologia, filozofia, psychologia i logika.
-dydaktyka jest ściśle powiązana ze wszystkimi metodykami.
-oprócz zadań teoretycznych dydaktyka spełnia również zadania praktyczne. Polegają one na wskazaniu czynności, które mogą prowadzic do przewidywalnych i zarazem pożądanych wyników nauczania i uczenia się.
- gdy chodzi o cele to zadaniem dydaktyki powinno być eksponowanie globalnych wartości społeczno- kulturalnych jako punktu wyjścia do formułowania wartości bezpośrednio odnoszących się do pracy szkoły.
- dydaktyka pomaga nauczycielowi w skutecznej realizacji jego pracy dydaktyczno- wychowawczej.
Zależności między dydaktyką ogólną, a dydaktykami szczegółowymi;
-Dydaktyka ogólna zajmuje się analizą i opisem systemów dydaktycznych różnych krajów, a dydaktyki szczegółowe analizą i opisem systemów nauczania poszczególnych przedmiotów
Dydaktyka ogólna analizuje wszystkie składniki w sposób „ponad przedmiotowy”, formułując na tej podstawie określone prawidłowości, w tym zasady nauczania i uczenia się np. zasadę aktywizowania uczniów podczas zajęc .
Dydaktyki szczegółowe postępują wprawdzie podobnie, ale zakres formułowanych przez nie prawidłowości dotyczących nauczania i uczenia się jest znacznie węższy- ogranicza się do jednego przedmiotu.
Dydaktyki szczegółowe są zatem dydaktykami poszczególnych przedmiotów!
***************
UCZENIE SIĘ- proces nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i nawyków, wpływających na jego zachowanie, a końcowe wyniki tego procesu zależą w znaczniej mierze od motywacji i aktywności.
Cechy ucznia się;
planowowśc,
systematycznośc
aktywnośc uczącego się
„ukierunkowanie na wynik
Przyczyny;
chęc zaspokojenia określonych potrzeb poznawczych
wykonanie takiego lub innego zadania
Skutki;
nabycie przez uczący się podmiot pewnych wiadomości, umiejętności i nawyków jako podstawa do modyfikacji dotychczasowego zachowania lub zmian zachowania
Przedmiot;
rzeczywistośc przyrodnicza, społeczna, kulturowa i techniczna
NAUCZANIE- organizowanie uczenia się i kierowanie uczeniem się uczniów. Planowa, celowa praca nauczyciela ukierunkowana na wyposażenie uczniów w wiadomości, umiejętności oraz rozwijanie ich zdolności.
W nauczaniu przedmiotem zabiegów są dysproporcje instrumentalne. W procesie nauczania wykonywane przez uczniów czynności mają charakter poznawczy i prakseologiczny.
KSZTAŁCENIE- NAUCZANIE + UCZENIE SIĘ. Proces zamierzony, systematyczny i planowy, wymagający długotrwałego wysiłku.
kształcenie ogólne- zaznajamianie uczniów z nagromadzonym przez ludzkośc dorobkiem nauki, kultury i cywilizacji ,a ponadto wyposażanie dzieci i młodzieży w umiejętności teoretyczne i praktyczne niezbędne do życia. Końcowy wynik tego procesu to wykształcenie ogólne.
kształcenie zawodowe- proces zmierzający do przekazania uczniom określonego zasobu wiedzy i umiejętności o charakterze profesjonalnym w zakresie produkcji, rolnictwa i hodowli oraz szeroko rozumianych usług. Jego wynikiem jest wykształcenie zawodowe.
SAMOKSZTAŁCENIE- jest to taki rodzaj kształcenia, którego cele, treści, warunki i środki zależą od samego podmiotu.
Samodzielne zdobywanie wiadomości , umiejętności i sprawności praktycznych. Samokształcenie może mieć charakter czynności indywidualnej lub zespołowej.
WYCHOWANIE- wszelkie wpływy środowiska społecznego i przyrodniczego na człowieka , a wiec zarówno spontaniczne i okazjonalne, jak i zamierzone i planowe oddziaływania innych ludzi lub grup ludzkich.
W znaczeniu węższym- działalnośc zinstytucjonalizowana, której celem jest ukształtowanie kierunkowych cech osobowości tzn określonych wartości, przekonań, postaw i zasad postępowania.
*****************
TREŚCI KSZTAŁCENIA - określa je system wzajemnie powiązanych ze sobą wiadomości, informacji, nawyków i doświadczeń.
Wymagania: - psychologiczne (dostosowanie do wieku, rozwoju)
Układ treści kształcenia:
- liniowy - linia zagadnień, raz w ciągu całej nauki szkolnej, np. matematyka
- koncentryczny - materiał się powtarza i rozszerza treści, np. historia
- spiralny - połączenie obu powyższych układów, uczniowie wracają na wyższych poziomach,
stanowi okres zainteresowań podczas całego procesu nauki
Dobór treści:
- materializm dydaktyczny (encyklopedyzm) - człowiek który wie wszystko, wiedza bierna, uczenie się na pamięć, byle zaliczyć, nadmiernie rozbudowany program - opanowanie jak największej ilości materiału. Metody transmisyjne -> przekaz, wykład.
- formalizm dydaktyczny (Schmidt) - uczeń ma się rozwijać intelektualnie - musi nauczyć się myśleć, ma rozumieć materiał, brak wiedzy w każdej dziedzinie
- utylitaryzm dydaktyczny (Dewey) - praktyczne przygotowanie do życia, nacisk na działanie - praktykę, kształtowanie umiejętności, „ciasny praktycyzm” - niedocenienie wiedzy; brak usystematyzowania
- materializm funkcjonalny (Okoń) - działanie + wiedza = rozwój, integralny rozwój umysłu i poznanie rzeczywistości
- strukturalizm (Sośnicki) - w programie nauczania muszą być ujęte treści najbardziej istotne, „ stary dorobek: powinien być powiązany z najnowszymi osiągnięciami
- teoria problemowo-kompleksowa (Sychodolski) - układ materiału problemowo-kompleksowy, praca ucznia polega na rozwiązywaniu problemu korzystając z różnych dziedzin wiedzy, nauczanie kompleksowe - bogata wiedza o świecie
- egzemplaryzm - dobieranie materiału, przykładów dla danego kompleksu tematycznego np. użycie modeli, makiet itp.
3. Cele kształcenia
3.1. Taksonomie celów kształcenia (B. G. Bloom, J. P. Guilford, R. M. Gagne i ABC)
A) Bloom- Jedną z pierwszych, ogólnych taksonomii celów nauczania stworzył zespół naukowców pod kierunkiem B. Blooma.
Taksonomia Blooma dotyczy sfery poznawczej, emocjonalnej oraz psychomotorycznej .
Dziedzina poznawcza
W tej sferze taksonomia wyróżnia następujące kategorie główne:
WIEDZA (jako podstawowa kategoria, eksponuje zapamiętywanie pojęć, treści, zjawisk, teorii i struktur);
ZROZUMIENIE (rozumienie zawartej w przekazie informacji poprzez:
1. przekład - wyrażenie informacji w innej formie;
2. interpretację - wyjście poza dosłowność przekazu;
3. ekstrapolację - rozszerzenie interpretacji zjawisk);
ZASTOSOWANIE (dotyczy umiejętności posłużenia się regułą, zasadą, ideą w konkretnej sytuacji);
ANALIZA (rozkładanie materiału na części składowe, uchwycenie związków i zależności między nimi);
SYNTEZA (składanie elementów i części tak, aby tworzyły całość);
OCENA (najwyższa kryteria, dotyczy wydawania sądów o wartościach na podstawie kryteriów zewnętrznych bądź wewnętrznych).
Braki w tej dziedzinie:
respektuje głównie wiadomości, pomija zaś tak ważne w procesie dydaktycznym sprawności (umiejętności i nawyki); “zastosowanie” nie jest rozwinięte;
brak rozwiązywania problemów oraz innych aspektów myślenia twórczego;
pominięcie “podejmowania decyzji” i “działanie”;
“analiza i synteza” po “zrozumieniu” - jednak nie można zrozumieć jakiegoś systemu , gdy się nie pozna jego elementów i związków między nimi (analiza) oraz nie powiąże się elementów w nowy system; właściwsza więc wydaje następująca sekwencja:
wiadomości
analiza synteza
rozumienie
zastosowanie
ocena
Największe podobieństwo do taksonomii Blooma zauważyć można w pracy autorstwa L. Vandelvelde. Tylko “syntezę” pojmowaną swoiście przez Blooma zastąpił “wytwarzaniem”.
B) Guilford- Taksonomia Guilforda uwzględnia trzy `wymiary' zdolności ludzkich. Właśnie najbardziej znany `wymiar' dotyczy operacji elementarnych. Składają się na nie operacje poznawcze, pamięciowe, wytwarzanie konwergencyjne (gdy chodzi o problemy z jednym rozwiązaniem ), wytwarzanie dywergencyjne, (przebiega w sytuacjach, które prowadzą do wielu możliwych rozwiązań) i operacje oceniania. Wymiar drygi odnosi się do materiału zdolności i obejmuje materiał figuralny, symboliczny, semantyczny i behawioralny, Trzeci wymiar wiąże się z wynikami końcowymi. Składają się na nie: jednostki klasy, stosunki, systemy i implikacje.
3.2. Proces operacjonalizacji celów
Operacjonalizacja polega na wyrażaniu planowanego do osiągnięcia celu w postaci zadań, których rozwiązanie lub nierozwiązanie jest możliwe do sprawdzenia i oceny pod względem ilościowym i jakościowym przez zewnętrznego obserwatora, a nie wyłącznie prze osobą rozwiązującą dane zadanie. Dlatego zadania te muszą być formułowane przy użyciu jednoznacznych terminów. Tego warunku nie spełniają np. takie terminy, jak opanować, Poznań, rozumieć itp. Często występujące w programach szkolnych. Czynią mu natomiast zadość terminy w rodzaju: wyliczyć wszystkie składniki zbioru x, powtórzyć dosłownie treść wiersza y, spośród trzech podobnych przedmiotów wskazać ten, który ma- jako jedyny- wymaganą cechę itp.
Rozwiązywane przez uczniów zadania wymagają od nich na ogół bądź reprodukcji posiadanej wiedzy, bądź jej zastosowania, bądź wreszcie umiejętności zdobywania nowej wiedzy. W pierwszym z tych przypadków uczniowie zazwyczaj odpowiadają na stawiane im pytania, w drugim- rozwiązują problemy, wykorzystując w tym celu zdobytą wcześniej wiedze reproduktywną, w trzecim- robią to samo, ale „odkrywają” nowe dla nich wiadomości oraz zdobywają nowe umiejętności
Operacjonalizacja- sprowadzenie celów ogólnych do zbioru celów szczegółowych (zamiana)
3 ważne procesy operacjonalizacji:
-skonkretyzowanie
-sprecyzowanie
-uszczegółowienie
3.3. Czynniki wchodzące w skład celów operacyjnych: zachowanie końcowe, warunki jego przejawiania i standardy osiągania zachowania końcowego.
Składniki celu operacyjnego
Cel operacyjny obejmuje:
opis zachowania końcowego,
opis warunków przejawiania zachowania końcowego, określony w sformułowanym celu i wykorzystywany w testach sprawdzających,
standardy osiągnięcia zachowania końcowego.
Zachowanie końcowe:
Określa, co uczeń będzie w stanie zrobić, żeby wykazać, iż założony cel osiągnął. Zachowanie to uznaje się za dowód, że uczeń się nauczył.
Czasowniki operacyjne - wykorzystuje się je do opisu zachowania końcowego ucznia. Odnoszą się one do takich słów jak np.: rozpoznać, wykreślić, wygłosić, zaprojektować, rozwiązać, uszeregować, wyliczyć, wybierać, gromadzić, mierzyć, zbierać.
Opisując zachowanie końcowe, jako składnik celu operacyjnego,nauczyciel powinien starać się odpowiedzieć na pytania:
co, zgodnie z moimi oczekiwaniami uczeń powinien umieć zrobić?
w jaki sposób uczeń mógłby wykazać, że się nauczył?
jakie efekty zachowania ucznia uznam za dowód, że się nauczył?
Warunki przejawiania zachowania końcowego - ten składnik celu operacyjnego opisuje warunki, a więc pewną sytuację, w której wymaga się od ucznia, aby zademonstrował zachowanie końcowe.
Rodzaje warunków:
Są to pomoce czy przybory, z jakich pozwala się uczniowi korzystać podczas wykonywania testu sprawdzającego, np.: książki, notatki, fantom, środki ochrony dróg oddechowych i skóry;
Są to ograniczenia nakładane na ucznia, takie jak konieczność ukończenia sprawdzianu w określonym czasie, dotyczące aspektów wykonania ćwiczenia, precyzji, szybkości;
Dotyczące formy prezentowania swoich osiągnięć: wypowiedź ustna, pisemne, wykonanie praktyczne z wykorzystaniem lub bez urządzeń technicznych.
Standardy osiągnięcia - to wielkości przy pomocy których będzie można oceniać osiągnięcia. Standard określa minimalny poziom realizacji, który można jeszcze uznać za świadectwo, że uczący się osiągnął cel.
Rodzaje standardów:
pojawienie się określonego rodzaju zachowania,
określenie dokładności zachowania,
określenie liczby dopuszczalnych błędów, granicy, przedziału w którym mieścić się ma poprawne zachowanie,
podanie poziomu minimalnego czasu lub szybkości wykonania,
określić sytuację odniesienia wg której oceniana będzie dokładność wykonania,
opisz skutki zachowania, przedstaw model zachowania.
6. Prawidłowości procesu nauczania z punktu widzenia czynności nauczyciela i czynności uczniów.
Czynności nauczycieli |
Czynności uczniów |
|
|
1. Uświadamianie uczniom celów i zadań kształcenia
Cechy tego etapu kształcenia:
Uczniów zmobilizować do nauki można tylko wtedy, gdy zostaną oni uświadomieni o celach i zadaniach kształcenia oraz gdy zostanie wytworzona pozytywna motywacja do nauki.
Świadomość uczniów (działających pod kierownictwem nauczyciela) danej trudności teoretycznej lub praktycznej stanowi punkt wyjścia dla ich samodzielnego formułowania problemów, jakie mają oni rozwiązać głównie poprzez bezpośrednie poznanie.
Jest to ogniwo wstępne lecz bardzo istotne, gdyż jest odpowiedzialne za odpowiedni sposób myślenia uczniów oraz ukształtowanie w nich woli poprzez uświadomienie im, czego oraz w jakim celu mają się nauczyć.
Błędy popełniane przez nauczycieli:
brak uświadamiania uczniom celów lekcji
zbyt łatwe lub zbyt trudne cele wytyczane uczniom
podawanie jedynie tematu lekcji bez celów szczegółowych
brak ukazywania przydatności przerabianego materiału w praktyce
Trudności jakie wykazują uczniowie podczas tego etapu kształcenia:
brak świadomości celów lekcji
stosunek rodziców do szkoły - aspiracje rodziców
wpływ ich starszego rodzeństwa
brak motywacji
niezrozumienie tematu zajęć
chaos - brak porządku w jego umyśle
2. Poznawanie nowych faktów.
Proces ten opiera się zarówno na czynnościach teoretycznych jak i praktycznych, które są dostosowane do wieku oraz zdolności uczniów, co umożliwia przyswojenie przez nich określonych wiadomości, umiejętności i nawyków.
Istnieją następujące sposoby poznania:
poznanie bezpośrednie (na przykład spostrzeganie, obserwacja lub eksperyment)
poznanie pośrednie (na przykład mapy, strategie, schematy czy modele)
słowo mówione (na przykład opowiadanie, pogadanka, opis, wykład, dyskusja)
słowo drukowane (na przykład opowiadanie, opis czy praca z książką)
Błędy popełniane przez nauczycieli:
zmuszanie uczniów do podawania szybkich wypowiedzi oraz formułowania wniosków czy uogólnień
odpowiadanie za uczniów, samodzielne formułowanie wniosków (tzw. "niecierpliwy nauczyciel")
nieodpowiedni dobór obiektów do przeprowadzanej obserwacji oraz warunków w jakich ona przebiega
Trudności jakie wykazują uczniowie podczas tego etapu kształcenia:
brak koncentracji na najważniejszych cechach
problemy wynikające ze słabego wzroku
problemy wynikające z trójwymiarowości
problemy związane z używaniem pojęć w ich właściwym znaczeniu
problemy związane z rozumieniem i przyswajaniem treści typowo teoretycznych
trudności wiążące się z wyciąganiem odpowiednich wniosków
trudności związane z umiejętnością uchwycenia wszystkich elementów
brak zainteresowania tematem lekcji
3.Nabywanie pojęć
Proces ten ma dość złożony charakter - formowanie się określonego pojęcia w świadomości uczniów polega na "odkrywaniu" przez nich cech, a więc na abstrahowaniu. Pojęcia są wytworami poznawania otaczającej nas rzeczywistości, które posiadają cechy opisujące ją oraz umożliwiające jej definiowanie.
Proces kształtowania się pojęć ma 3 etapy:
1. skojarzenie nazwy z odpowiednim przedmiotem
2. stworzenie przedpojęcia (dzięki znajomości zewnętrznych cech rzeczy lub zjawiska)
3. nabywanie pojęcia naukowego
Błędy popełniane przez nauczycieli:
brak uwzględniania wszystkich etapów
podawanie gotowych definicji nie powiązanych z ich analizą
nieodpowiednia realizacja kolejnych etapów kształtowania się pojęć
próba zestawiania nieporównywalnych przedmiotów
zbyt duża liczba pojęć
źle dobrane przykłady pojęć
uogólnienie cech przedmiotów w oparciu o zbyt małą liczbę przykładów
egzekwowanie definicji i pojęć od uczniów nie sprawdzając uprzednio rozumienia przez nich ich treści
wdrażanie uczniów do posługiwania się pojęciami w nowych sytuacjach
Trudności jakie wykazują uczniowie podczas tego etapu kształcenia:
błędne wnioskowanie
zbyt wiele pojęć
przekazywanie gotowych pojęć bez uprzedniego ich kształtowania
4. Poznawanie prawidłowości i systematyzowanie wiedzy.
Do warunków skuteczności utrwalania zdobytych przez uczniów wiadomości zalicza się:
występujące u uczniów nastawienie na trwałe zapamiętywanie
właściwe rozumienie utrwalanego materiału przez uczniów
zastosowanie odpowiednich technik zapamiętywania
Błędy popełniane przez nauczycieli:
utrwalanie wiadomości bez ich rozumienia
brak postawy u uczniów nastawienia na trwałe zapamiętywanie
niestosowanie systematycznej kontroli uzyskiwanych wyników nauczania
zapamiętywanie błędnych skojarzeń
utrwalanie treści niezrozumiałych dla uczniów
pomijanie najistotniejszych faktów i uogólnień
utrwalanie wiadomości w sytuacji, gdy uczeń już nie pamięta poprzednio przerobionego materiału
stosowanie tylko jednej metody utrwalania wiadomości
Trudności jakie wykazują uczniowie podczas tego etapu kształcenia:
problemy związane z zapamiętywaniem wiadomości
trudności w zapamiętywaniu nazw, dat lub wzorów
problemy z zapamiętywaniem treści, które nie interesują uczniów
problemy związane z warunkami zapamiętywania nowych wiadomości
mieszanie podobnych do siebie pojęć, które zostały wprowadzone w krótkim okresie czasu
5. Przechodzenie od teorii do praktyki
Łączenie teorii z praktyką polega na wiązaniu bezpośredniego poznania (czyli praktyki) z pośrednim (czyli teorią), oraz na łączeniu nabywanych wiadomości z posługiwaniem się nimi w działaniu. Podstawowe pojęcia tego etapu stanowią teoria oraz praktyka.
Fazy przechodzenia od teorii do praktyki:
Uświadomienie sobie przez uczniów nazwy, naukowych podstaw i znaczenia danej umiejętności.
Sformułowanie na podstawie znanych uczniom wiadomości jednej lub więcej reguł działania.
Pokaz wzoru danej czynności.
Pierwsze samodzielne czynności uczniów.
Systematyczne i samodzielne ćwiczenia.
Błędy popełniane przez nauczycieli:
oddzielanie teorii i praktyki
samodzielne wykonywanie ćwiczeń przez nauczyciela
nieodpowiednie przygotowanie do lekcji przez nauczyciela
Trudności jakie wykazują uczniowie podczas tego etapu kształcenia:
problemy związane z wykorzystaniem wcześniej przyswojonych wiadomości do opracowywanego materiału
trudności związane z rozwiązywaniem zadań tekstowych
trudności związane ze znalezieniem związku pomiędzy wielkością daną i szukaną
6. Wykonywanie zadań praktyczno - wytwórczych.
Wykonywanie zadań praktycznych służy przetwarzaniu rzeczywistości. Praca przy tworzeniu sprzyja weryfikacji poznania. Końcowy produkt pracy jest potwierdzeniem słuszności reguł, na których jego wytwarzanie zostało oparte, jak też stopnia zrozumienia tych reguł oraz ich związku z prawami nauki.
Błędy popełniane przez nauczycieli:
pomijanie jednego lub więcej etapów kształcenia umiejętności oraz nawyków
nieodpowiednia dydaktyczna realizacja etapów kształcenia
rezygnacja z kształcenia umiejętności i nawyków
pokazywanie uczonej czynności tylko raz
niekontrolowanie pierwszych samodzielnych czynności uczniów
niewłaściwe rozłożenie ćwiczeń w czasie
zadawanie do domu zbyt trudnych ćwiczeń w stosunku do tych realizowanych podczas lekcji
za szybkie tempo realizacji ćwiczeń
jedynie powtarzanie i pomijanie części ćwiczeń
brak dostosowania ćwiczeń do wieku, zręczności oraz umiejętności uczniów
Trudności jakie wykazują uczniowie podczas tego etapu kształcenia:
brak motywacji
nuda i zniechęcenie
niewłaściwe objaśnienie przydatności danej czynności
brak adekwatności wykonywanych czynności z tempem uczniów
nieodpowiedni sposób wyjaśniania
braki uczniów w zakresie poprzedniego materiału
zbyt skomplikowane umiejętności
brak odpowiedniego wprowadzenia do wykonywania samodzielnej pracy
7. Sprawdzanie osiągnięć.
Kontrola polega na sprawdzaniu osiągnięć uczniów, a więc czy opanowali oraz na w jakim stopniu opanowali oni materiał nauczania (jakich pojęć, reguł i umiejętności nabyli). Ocena stanowi konieczny element pracy dydaktycznej, polegający na kontrolowaniu stanu wiadomości oraz umiejętności uczniów.
Błędy popełniane przez nauczycieli:
subiektywizm ocen
wieloaspektowość stopni
brak systematyczności w kontrolowaniu
niejawność ocen oraz ich uzasadnienia
nieodpowiednia atmosfera w trakcie kontroli
stosowanie nieodpowiednich metod kontroli
brak stosowania ocen lub ich nadmierne stosowanie
ocenianie na podstawie ogólnego zachowania uczniów podczas lekcji
Trudności jakie wykazują uczniowie podczas tego etapu kształcenia:
brak samokontroli u uczniów
mechaniczna kontrola niezrozumiana przez uczniów przez co wywierająca na nich negatywny stosunek
brak umiejętności koncentracji w trakcie podczas kontroli
brak umiejętności wypowiadania swoich opinii przez uczniów
****************
Pytania w dydaktyce:
- co jest? - badania oparte na obserwacji
- co było? - badania porównawcze typu historycznego
- co będzie? - badania eksperymentalne ( co będzie jeśli do danego procesu dodamy inne czynniki)
W celu przewidywania przebiegu zjawisk i procesów związanych z nauczaniem - uczeniem się wskazane jest prowadzenie badań w sposób uwzględniający podane fazy:
ustalenie zmiennej zależnej i ustalenie jej związku z istotnymi dla niej zmiennymi niezależnymi ( „ Co jest zmienną zależną?” „Od czego i w jaki sposób zmienna ta zależy?”)
sprecyzowanie tzw. pytań i hipotez istotnościowych („Jakie zmienne niezależne są istotne dla danej zmiennej zależnej?”)
formułowanie hipotez o związkach danej zmiennej zależnej z istotnymi dla niej zmiennymi niezależnymi
sprawdzenie hipotez o tych związkach z czym wiąże się ewentualne wprowadzenie nowych zmiennych niezależnych od planu badań
uogólnienie wyników badania („Jaki jest zasięg wniosków sformułowanych w wyniku badań?” „Czy wnioski te są reprezentowane dla całej populacji, której tylko proba była przedmiotem badania?”)