POJĘCIE UŻYTECZNOŚCI

Dokonując wyborów, nabywca danego dobra kieruje się przede wszystkim UŻYTECZNOŚCIĄ. Użyteczność jest rozumiana jako zadowolenie, satysfakcja z nabycia danego dobra, jest mierzona w utylach.

UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA to całkowite zadowolenie, jakie osiąga jednostka z tytułu konsumpcji określonej ilości danego dobra.

UŻYTECZNOŚĆ KRAŃCOWA (MARGINALNA) to dodatkowe zadowolenie, jakie osiąga konsument ze zwiększenia konsumpcji dobra o kolejną, dodatkową jednostkę

7. Użyteczność całkowita i użyteczność krańcowa.

Krańcowa stopa substytucji

UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA (ogólna) (Użc) - Suma zadowolenia wynikająca z dotychczasowej konsumpcji danego dobra.

UŻYTECZNOŚĆ KRAŃCOWA (Użk) - jest to przyrost satysfakcji (zadowolenia) uzyskany ze spożycia kolejnej jednostki danego dobra.

UŻYTECZNOŚĆ KRAŃCOWA (Użk) = zmiana użyteczności całkowitej / zmiana ilości konsumowanego dobra

Podczas gdy użyteczność całkowita zmienia się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra (początkowo rośnie, osiągając w pewnym punkcie maksimum, a następnie spada), użyteczność krańcowa zmniejsza się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra.

***

KRAŃCOWA STOPA SUBSTYTUCJI - ilość jednego dobra X zastępowanego jednostką dobra drugiego Y, gdy zmieniają się ich proporcje ilościowe, ale poziom satysfakcji całkowitej nie zmienienia się - konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności !

Stała krańcowa stopa substytucji - charakterystyczna dla bliskich substytutów oznacza, iż w miarę ubytku jednego dobra X kolejne jednostki dobra drugiego Y substytuują stałe ilości ubywającego dobra X.

Malejąca krańcowa stopa substytucji - w miarę ubytku jednego dobra X jednostka dobra drugiego Y rekompensuje coraz mniejsze ilości dobra ubywającego X.

Rosnąca krańcowa stopa substytucji - w miarę jak zmniejsza się konsumpcja dobra Y, kolejne jednakowe przyrosty dobra X substytuują coraz większe ilości dobra Y.

Miary użyteczności

Teoria zachowania się konsumenta, na której opiera się mikroekonomia, mówi, że konsumenci podejmują na rynku takie decyzje, które pozwalają im uzyskać maksymalną satysfakcję, utożsamianą z użytecznością. Użyteczność jest sumą zadowolenia (satysfakcji) indywidualnego konsumenta uzyskana z konsumpcji lub posiadania danego dobra lub usługi, a także z udziału w jakimś rodzaju działalności. Użyteczność jest podstawową kategorią ekonomiczną i ma charakter subiektywny, jest również kategorią, którą posługuje się analiza wyborów konsumenta. Użyteczność jest właściwie kategorią niemierzalną, którą zmierzyć można jedynie umownie, za pomocą sztucznie skonstruowanych jednostek miar zwanych utilami (utility - ang. użyteczność). Użyteczność jednak jest kategorią porządkową, której można przypisać wartości porządkowe. Pozwala to na usytuowanie dóbr i usług względem siebie z punktu widzenia satysfakcji jaka czerpie się z konsumpcji.

W swoich wyborach konsument dąży do maksymalizacji użyteczności, czyli do wybrania takiej kombinacji konsumowanych dóbr, które dają mu możliwie największe zadowolenie. Wybierze więc te alternatywy, dla których relacja korzyści do kosztów jest największa.

Zadowolenie konsumenta ze spożycia kolejnych jednostek danego dobra zmniejsza się, w związku z czym można wyróżnić użyteczność całkowitą oraz użyteczność krańcową (marginalną).
Użyteczność całkowita (UC) jest sumą użyteczności indywidualnego konsumenta z posiadania lub konsumowania danych dóbr i usług. Użyteczność całkowita jest miarą ogólnego zadowolenia konsumenta uzyskanego z konsumpcji. UC wzrasta w miarę konsumpcji każdego kolejnego dobra, wzrost ten jest jednak coraz mniejszy w miarę jak wzrasta ilość konsumowanych dóbr i usług, aż w pewnym momencie tendencja się odwróci. Miarą tego zjawiska jest użyteczność krańcowa (marginalna).
Użyteczność krańcowa (UK) wyraża zadowolenie konsumenta ze zwiększenia (zmniejszenia) konsumpcji danego dobra o kolejno dodawaną jednostkę. UK to przyrost użyteczności całkowitej spowodowanej wzrostem konsumpcji dobra o jednostkę.

gdzie:
UK - użyteczność krańcowa
ΔUC - przyrost użyteczności całkowitej,
ΔQ - przyrost ilości konsumowanego dobra.

Między ilością konsumowanego dobra a użytecznością z konsumpcji występują zależności:

1. Użyteczność całkowita konsumpcji danego dobra rośnie (spada) wraz ze wzrostem (spadkiem) ilości konsumowanego dobra. Wyrazem graficznym tej zależności jest krzywa użyteczności całkowitej.

2. Użyteczność krańcowa zmniejsza się (wzrasta) wraz ze wzrostem (spadkiem) ilości konsumowanego dobra. Wynika stąd, że jeżeli każda dana jednostka przynosi mniejszy przyrost satysfakcji to konsument nie jest skłonny do nabywania kolejnych jednostek tego samego dobra. Graficzną ilustracją użyteczności krańcowej jest jej krzywa.

Krzywa użyteczności całkowitej.

Krzywa użyteczności krańcowej.

Fakt obniżenia się krańcowych użyteczności jest przykładem działania prawa malejącej użyteczności krańcowej.

Prawo malejącej użyteczności krańcowej stwierdza, że zadowolenie maleje w miarę wzrostu ilości konsumowanego dobra.

Prawo malejącej użyteczności krańcowej mówi więc, że jeśli konsumuje się więcej dobra, to całkowita użyteczność rośnie, gdy jednak konsumuje się go wciąż więcej i więcej, to całkowita użyteczność będzie rosnąć w coraz wolniejszym tempie. Ten coraz wolniejszy wzrosty całkowitej użyteczności bierze się stąd, że krańcowa użyteczność zmniejsza się w miarę konsumowania coraz większej ilości dobra. A więc można powiedzieć, że wzrostowi użyteczności całkowitej odpowiada spadek użyteczności krańcowej. W punkcie, w którym użyteczność całkowita jest największa, użyteczność krańcowa wynosi zero.

1 Pojęcie użyteczności i jego geneza

Określenie konsument odnosi się do jednostki i gospodarstwa. W tym ujęciu brany jest tylko popyt efektywny. Staramy się zrozumieć reguły kształtujące ekonomiczne decyzje.

Dana jednostka woli posiadać więcej dobra niż mniej. To pociąga za sobą fakt, że człowiek zużywa dochód na życie, oszczędności lub na kombinację tych dóbr. Proporcja zależy od konsumenta i dochodu.

Pociąga to za sobą fakt, że poszczególni ludzie będą stosować jakąś metodę porównywania stopnia zaspokojenia potrzeb i właściwości różnych dóbr.

Taką miarą stopnia zaspokojenia potrzeb dla jednostki ludzkiej i jej gospodarstwa domowego jest użyteczność konsumowanych dóbr i usług.

Użyteczność można zdefiniować jako satysfakcję, przyjemność lub korzyść osiąganą przez konsumenta w wyniku spożycia dobra lub usługi.

Nasiłowski, Kamerschen, McKenzie, Nardinelli powołują się na Wiliama Stanleya Jevonsa (1835-1882) w swoich opracowaniach wniósł on bardzo duży wkład do opracowania teorii myśli ekonomicznej.

Jevons podchodził do zagadnienia wyjaśniania wartości różnych dóbr z punktu widzenia zachowania dwóch osobników prowadzących ze sobą wymianę.

Do wymiany może dojść tylko i wyłącznie wtedy, gdy dla każdego z jej użytkowników końcowa ważność dobra pozyskanego jest wyższa od końcowej ważności dobra odstąpionego.

Krańcowa ważność jest kategorią zmienną dla różnych osób.

Użyteczność całkowita (pojęcie abstrakcyjne) - można znać jedynie krańcową wartość przyrostu ilości jednego dobra w stosunku do ubytku ilości drugiego dobra.

Jevons przejął spostrzeżenie zaobserwowane w sferze fizjologii głoszące, że siła reakcji na dany bodziec słabnie w określonym przedziale czasu z każdym kolejnym powtórzeniem bodźca i sformułował prawidłowość o malejącej użyteczności krańcowej.

Jevons oparł ekonomiczną zasadę malejącej użyteczności krańcowej na prawidłowości fizjologicznej zastępując zasadę analogii i redukcji. Z tego wyprowadził równanie wymiany: stosunek w jakim dwa dobra wymieniają się na siebie nawzajem jest odwrotnie proporcjonalny do finalnych stopni użyteczności. Warunek proporcjonalności użyteczności krańcowych do stosunkowych cech. Niech A i B oznaczają ilości dóbr w posiadaniu dwóch osób. Im większe znaczenie przypisuje się jakiemuś dobru tym mniej tego dobra każdy uczestnik wymiany jest skłonny odstąpić za coś innego.

Z powyższego wynika, że krańcowa użyteczność zmienia się w kierunku odwrotnym do ilości posiadanego dobra a co za tym idzie i ilości dóbr odstępowalnych.

Jevons skoncentrował się na przypadku wyizolowanego aktu wymiany w mniemaniu, że pozwoli to na proste przedstawienie czystej logiki procesu ustalania cen, którą logikę można przenieść na wszystkie formy konkurowania.

---