1. MÓZGOWIE-PODZIAŁ
2. RDZEŃ PRZEDŁUŻONY
3. bud zew
4. bud wew
5. MOST
6. opis zew
7. dół równoległoboczny
8. bud wew.
9. twór siatkowy
10. MÓŻDŻEK
11. bud zew
12. kora
13. warstwa ziarnista
14. istota biala
15. KOMORA CZWARTA
1. MÓZGOWIE (encephalon)
niemal całkowicie wypełnia jamę czaszki. Wyróżniamy w nim : dwie półkule mózgu oddzielone od siebie szczelin podłuzną, położony w tylnym dole czaszki móżdżek oddzielony od półkul szczelina poprzeczna, oraz spocywajacy na podstawie czaszki pień mózgu do którego zalicza się rdzen przedłużony, most, śródmózgowie i międzymózgowie.
Podział onto genetyczny opiera się na pierwotnych pęcherzykach mózgowia: przodomózgowia śródmózgowia i tyłomózgowia, z których powstaje 5 pęcherzyków wtórnych. Przodomózgowie dzieli się na kresomózgowie (telencephalon) i międzymózgowie ( diencephalon).
Śródmózgowie (mesencephalon) nie ulega dalszemu podziałowi
z Tyłomózgowia powstaje tyłomózgowie wtórne (netencephalon) obejmuje most (pons) i móżdżek ( cerebrllum) oraz rdzeniomózgowie (myelencephalon) tj. rdzeń przedłużony (medulla oblongata)
Z pierwotnego swiatła cewy nerwowej w mózgowiu wykształcaja się obszerne przestrzenie tzw. komory, natomiast w rdzeniu powstaje kanał środkowy.
wymienione przestrzenie łączą się między soba.
Rozróżniamy cztery komory: parzysta boczna, trzecią i czwarta. komory boczne (ventriculi laterales) powstają w półkulach kresomózgowia i łaćza się z komora trzecią otworami międzykomorowymi. komora trzecia (ventriculi tertius) jest połozona w międzymózgowiu i w małej nieparzystej czarci kresomózgowia. łączy się ona wąskim kanałem -wodociagiem mózgu- z komora czwarta.
Komora czwarta (ventriculus quartus) jest połozona w tyłomózgowiu i ku dołowi przechodzi w kanał środkowy rdzenia kręgowego. Komory SA wypełnione płynem mózgowo-rdzeniowym. wytwarzanym przez sploty naczyniowe komór. płyn mózgowo-rdzeniowyprzesuwa się z komór bocznych do komory trzeciej nastepnie wodociągiem mózgu do komory czwartej. stąd dostaje się jamy podpajenczynówkowej przez trzy otwory, znajdujące się w stropie komory czwartej
2. RDZEŃ PRZEDŁUŻONY
3. BUDOWA ZEWNETRZNA:
Rdzeń przedłużony (medulla oblongata) ma kształt stożka spłaszczonego w kierunku przednio-tylnym; jest położony w dole tylnym czaszki. Na jego powierzchni brzusznej biegnie nieparzysta szczelina pośrodkowa przednia (fissura mediana anterior), która w dolnej części wypełniona jest skrzyżowaniem piramid (decussatio pyramidum). Po obu str. tej szczeliny są położone piramidy (pyramidum), zawierające zgrupowane drogi piramidowe. Z boku piramid znajduje się parzysta bruzda boczna przednia (sulcus lateralis anterior), a za nią nieco ku górze uwypukla się owalna wyniosłość zwana oliwką (oliva). Z tyłu oliwka ograniczona jest przez bruzdę boczna tylną (sulcus lateralis posterior).
Na powierzchni grzbietowej rdzenia przedłużonego wyróżnia się dwie części. Część górno-przyśrodkową należy do dołu równoległobocznego, tworzącego dno komory czwartej. Część dolno-boczna jest przedłużeniem rdzenia kręgowego. Stąd też bruzdy powierzchni tylnej rdzenia kręgowego są widoczne także na powierzchni grzbietowej rdzenia przedłużonego.
W linii pośrodkowej biegnie bruzda pośrodkowa tylna (sulcus medianus posterior). Po obu jej stronach leży pęczek smukły, a bardziej bocznie pęczek klinowaty. Oba pęczki oddziela się od siebie bruzda pośrednią (sulcus intermedius). Pęczek smukły ku górze kończy się guzkiem jądra smukłego (tuberculum nuclei gracilis). Nieco wyżej i bardziej bocznie pęczek klinowy kończy się guzkiem jądra klinowatego (tuberculum nuclei cuneati). W wymienionych guzkach znajdują się odpowiednio: jądro smukłe (nucleus gracilis) i jądro klionwate (nucleus cuneatus). Kończą się w nich włókna czuciowe sznura tylnego rdzenia kręgowego. Włókna wychodzące z jądra smukłego i klinowatego podążają do przeciwległego wzgórza, tworząc drogę opuszkowo-wzgórzową zwana wstęgą przyśrodkową (lemniscus medialis). Włókna te przechodzą na przeciwległą stronę rdzenia przedłużonego, tworząc skrzyżowanie wstęg (decussatio leminiscorum).
4. BUDOWA WEWNĘTRZNA:
W budowie wew. rdzenia przedłużonego można wyróżnić dwie części: odcinek dolny - podoliwkowy i górny - oliwkowy. Rozmieszczenie istoty szarej i białej w odcinku podoliwkowym wykazuje duże podobieństwo do rozmieszczenia w rdzeniu kręgowym. Istota biała jest położona obwodowo w stosunku do istoty szarej i tworzy trzy pary sznurów: przedni, boczny i tylny.
Nowym tworem jest skrzyżowanie piramid, położone przed istotą szarą środkową. Przebieg włókien piramidowych powoduje podział rogu przedniego istoty szarej na część boczną i przyśrodkową. Część boczna tego rogu ulega dalszemu rozdrobnieniu i wchodzi w skład tworu siatkowatego (formatio reticularis). Część przyśrodkowa zostaje włączona do istoty szarej środkowej (substantia grisea centralis).
Róg tylny istoty szarej rdzenia przedłużonego częściowo wchodzi w skład tworu siatkowatego, natomiast pozostałe komórki, położone w obrębie głowy i istoty galaretowatej, tworzą jądro pasma rdzeniowego nerwu trójdzielnego (nucleus tractus spinalis n. trigemini). Z przemieszania komórek nerwowych i włókien powstaje w rdzeniu przedłużonym twór siatkowaty. Jest on przedłużeniem tworu siatkowatego rdzenia kręgowego.
Ponadto w części grzbietowej dolnego odcinka znajduje się jądro smukłe i nieco wyżej jądro klinowate. Włókna nerwowe rozpoczynające się w obu jądrach podążają do wzgórza jako wstęga przyśrodkowa.
Odcinek oliwkowy rdzenia przedłużonego ma budowę odmienną niż rdzeń kręgowy. Część brzuszna utworzona przez piramidę zawiera podłużnie biegnące włókna drogi korowo rdzeniowej. Część grzbietowa wspólnie z mostem tworzy nakrywkę tyłomózgowia. Można tutaj wyróżnić:
>jądro oliwki (nucleus olivaris) mające kształt pofałdowanego woreczka, którego wnęka jest skierowana przyśrodkowo. Jądro ma długość około 20 mm, biegunem górnym sięga do mostu, biegun dolny dochodzi prawie do skrzyżowania wstęg. Istota biała otaczająca jądro oliwki, tworzy płaszcz oliwki (amiculum olivare). Mniejsze grupy komórek tworzą jądra dodatkowe oliwki. Komórki nerwowe jądra oliwki i jąder dodatkowych mają taką samą budowę i podobne połączenie. Oliwka ma połączenie z móżdżkiem, rdzeniem kręgowym oraz z szeregiem jąder śródmózgowia i międzymózgowia.
>twór siatkowy (formatio reticularis), którego boczna część to przede wszystkim komórki nerwowe, natomiast przyśrodkowa to liczne włókna nerwowe.
>istotę szarą środkową (substantia grisea centralis),pokrywająca dno komory czwartej i zawierającą jądra nerwów czaszkowych.
>istotę białą, pokrywającą rdzeń przedłużony od boku. Zawiera ona drogi rdzeniowo-mózgowe i drogi pozapiramidowe
5. MOST
6. Opis zewnętrzny mostu
Most jest widoczny od str. Brzusznej jako silne uwypuklenie. Od góry i od dołu ograniczają go wyraźnie zaznaczone brzegi: górny i dolny mostu. W płaszczyźnie pośrodkowej mostu pow. Brzuszna podzielona jest na 2 części przez bruzdę podstawną. Po obu str. Bruzdy znajduje się wyniosłość piramidowa. Most w kier. Bocznym przedłuża się w konary środkowe móżdżku. Natomiast pow. Grzbietowa wchodzi w skł. Dołu równoległobocznego wraz z górną częścią pow. Grzbiet. Rdzenia przedłużonego.
7. Dół równoległoboczny
Stanowi dno komory 4 i jest utworzony przez część górno-przyśrodkową pow. Grzbiet. Rdzenia przedłużonego i całą pow. Grzbiet. Mostu. Ma kształt 2 trójkątów równoramiennych poł. podst. a granice między nimi stanowią prążki rdzenne komory 4. trójkąt górny należy do mostu a dolny do rdzenia przedłużonego. W miejscu gdzie łączą się trójkąty wyst. Zachyłki boczne komory 4.ku dołowi i ku górze dół zwęża się tworząc ostre kąty. Górny pokryty warstwą istoty białej zwanej zasuwka przechodzi w kanał środkowy rdzenia przedłużonego. Kąt górny przechodzi w wodociąg mózgu. Prze całą dł. dołu biegnie bruzda pośrodkowa. Po obu jej str. Znajduje się wyniosłość przyśrodkowa, ograniczona z boku bruzdą graniczną. powyżej prążków rdzennych na tej wyniosłości znajduje się wzgórek nerwu twarzowego. Poniżej prążków rdzennych wyniosłość przyśrodkowa zwęża się tworząc trójkąt nerwu podjęzykowego. W bok od niego i bruzdy granicznej znajduje się szare pole zwane trójkątem nerwu błędnego. Bocznie od wymienionych tworów na granicy mostu i rdzenia przedłużonego znajduje się pole przedsionkowe. W części górnej dołu znajduje się zabarwione pole zwane miejscem sinawym.
8.Budowa wewnętrzna mostu
w bud. Wew. Mostu można wyróżnić 2 cz.: brzuszną i grzbietową. Cz. Brzuszna zawiera pęczki włókien podłużnych włókna poprzeczne i kom. Nerw. Tworzące jądra mostu. gł. skł. Pęczków podłużnych są drogi korowo-rdzeniowe, do których dołączają włókna korowo-jądrowe i korowo-mostowe. Pęczki te dzielą włókna poprzeczne na warstwę powierzchowną i głęboką. Włókna poprzeczne drogi mostowo-móżdżkowe krzyżują pęczki podłużne i wchodzą w skł. konarów środk. Móżdżku. W cz. Brzusznej istota szara tworzy jądra mostu, które pośredniczą w przekazywaniu impulsów z kory mózgu do móżdżku. W cz. Grzbiet. tuz za cz. Brzuszną biegną trzy wstęgi: przyśrodkowa, której włókna poch. Z jądra smukłego i klinowatego, wstęga rdzeniowa zawierająca włókna drogi rdzeniowo-wzgórzowej oraz wstęga trójdzielna prowadząca włókna kom. Jądra nerwu trójdzielnego, która przewodzi impulsy czucia bólu ciepła i zimna z rejonu twarzy. wstęgę prrzyśrodk. Krzyżują pasma włókien poprzecznych, które tworzą ciało czworoboczne. Ciało to zawiera włókna drogi słuchowej, które poch. Z jąder ślimakowych jąder ciała czworobocznego i jąder oliwki. Włókna te wych. Z ciała czworob. Zmieniają kier. Z poziomego na pionowy i tworzą wstęgę boczną. Pow. Grzbiet. Mostu pokrywa warstwa istoty szarej środkowej skł. Się z drobnych kom. Nerw. Znajdują się tu także dwa pęczki włókien: pęczek podłużny grzbiet i pęczek podłużny przyśrodkowy.
Głównym skł. Cz. Grzbiet. Mostu jest twór siatkowaty poł. między istotą szarą środk. A ciałem czworobocznym. W jego skł. Wchodzą biegnące w różnych kier. Włókna nerw. I leżące między nimi kom. Nerw. Oraz jądra: nerwu twarzowego ruchowe nerwu trójdzielnego czuciowe główne nerwu trójdzielnego. Od str. Tylnej wnika do mostu pasmo istoty białej - konary górne móżdżku kier. Siśródmózgowia.
9.Twór siatkowaty
Zajmuje znaczną część rdzenia przedłużonego, mostu i śródmózgowia. Na t5wór ten skł. Się biegnące w różnych kier. Włókna nerw. I leżące między nimi kom. Nerw. Twór ten rozp. Się od segmentów szyjnych rdzenia kreg. Gdzie położony jest na pow. Bocznej rogu tylnego. Niemniej pełny rozwój uzyskuje on powyżej skrzyżowania piramid w pniu mózgu. W pniu mózgu nast. Jego zróżnicowanie na cz. Przyśrodkową, w której przeważają włókna nerw. I cz. Boczną, w której dominują kom. Nerw. Największe zagęszczenie włókien nerw. W cz. Środk. Tworzy drogę środkową nakrywki. W części bocznej tworu siatkowego znajdują się jądra nerwów czaszkowych; twarzowego i trójdzielnego. Wyróżniamy: jądro boczne położone w pobliżu jądra oliwki, ma charakter jądra przekaźnikowego, jądro olbrzymiokomórkowe poł. na granicy rdzenia przedłużonego i mostu. Bardzo duże kom. Jądra przypominają neurony ruchowe a ich aksony kierują się w str. Rdzenia kreg. Mają one duże znaczenie w mechanizmie oddychania wpływają także na percepcje bólu. Jądro miejsca sinawego poł w górnej cz. Mostu bogate jest w noradrenaline. Jądro grzbietowe i brzuszne nakrywki leży na gr. Mostu i śródmózgowia, ma liczne powiązania z ukł. limbicznym. Jądra szwu ciągną się od rdzenia przedłużonego aż do śródmózgowia. Uważa się je za neurony serotoninergiczne. Twór siatkowaty rdzenia przedłużonego i mostu ma liczne połączenia z różnymi cz. Ośrodkowego ukł. nerw. Najbardziej wyraźny wpływ ma na motorykę sen i czuwanie percepcję bodźców czuciowych oraz czynności wegetatywne.
10. MÓŻDŻEK (cerebellum) zajmuje tylny dół czaszki i leży grzbietowo w stosunku do rdzenia przedłużonego, mostu i śródmózgowia. Od góry jest przykryty przez nasuwające się półkule kresomózgowia i dlatego jego górna powierzchnia jest spłaszczona. Natomiast dolna powierzchnia jest wypukła i znacznie większa od górnej. Obydwie zbiegają się w zaokrąglonym brzegu tylnym i ostrzejszym brzegu przednim. Brzeg tylny i przedni w płaszczyźnie pośrodkowej są przerwane przez odpowiednie wciecia tylne i przednie. W móżdżku wyróżnia się nieparzystą część środkową zwaną robakiem, który jest położony we wgłębieniu, tzw. Dolince móżdżku oraz dwie części boczne, które tworzą półkule móżdżku. Na powierzchni móżdżku są widoczne liczne blaszkowate zakręty oddzielone szczelinami. Przebiegają one w sposób ciągły z jednej półkuli przez robaka na druga półkulę. Głębsze szczeliny dzielą zarówno robaka, jak i półkule na szereg części zwanych płacikami. Ze względu na ciągły przebieg wielu szczelin przyjęto, ze kazda częśc robaka ma swój odpowiednik na półkulach. Na powierzchni górnej robaka wyróznia się: języczek móżdżku, płacik srodkowy, czub, spadzistość i liść robaka. Na pow. Dolnej znajdują się: guz robaka, piramida, czopek i grudka. Na powierzchniach półkul móżdżku, odpowiednio od robaka, znajduje się 9 płacików. Na powierzchni górnej półkuli występują kolejno:przewiązka języczka, skrzydło płacika środkowego, płacik czworoboczny, płacik prosty i płacik półksiężycowaty górny. Na powierzchni dolnej półkuli można wyróżni: płacik półksiężycowaty dolny, płacik dwubrzuśćcowy, migdałek i kłaczek. Przedstawiony podział móżdżku, oparty na różnej głębokości szczelin, ma znaczenie topograficzne. Natomiast w wyniku badań anatomoporównawczych w obrębie móżdżku wyróżnia się cztery większe jednostki strukturalne; płat przedni, płat środkowy, płat tylny i płat grudkowo-kłaczkowy, filogenetycznie najstarszy.
11. Budowa wew móżdżku W budowie wew móż wyróżnia się istotę szarą oraz istotę białą. Istota szara nosi nazwę kory móżdżku, pokrywa całą powierzchnię zewnętrzną móżdżku zarówno na wypukłościach, jak i w szczelinach jednolitą warstwą grubości około 1-2 mm. Pod nią znajduje się istota biała, tworząc ciało rdzenne. Od caiła rdzennego do powierzchni biegną blaszki białe, które na przekroju móżdżka wytwarzają tzw. Drzewo życia. Wewnątrz istoty białej leżą cztery parzyste skupienia istoty szare, zwane jądrami móżdżku. Największym z nich jest jądro zębate, polożone najbardziej bocznie. Jadro to pod względem budowy przypomina jądro oliwki; ma kształt silnie pofałdowanego woreczka, którego wnęka jest skierowana przyśrodkowo. Natomiast najbardziej przyśrodkowo w obrębie robaka położone jest jądro wierzchu. Pomiędzy nimi są położone dwa dalsze jądra móżdżku, tj. jądroczopowate i jądro kulkowate. Móżdżek łączy się z sąsiednimi częściami mózgowia za pośrednictwem pasm istoty białej, zwanych konarami móżdżku. Konary te wchodza do móżdżku nad zchyłkiem bocznym komory czwartej. Konary dolne móżdżku łączą móżdżek z redzeniem przedłużonym i pojawiają się w rdzeniu przedłużonym powyżej guzka smukłego i klinowatego. Przez konary dolne wnikaja przede wszystkim drogi rozpoczynające się w jądrach przedsionkowych, w rdzeniu kregowym i w jadrach oliwki. Konary środkowe lączą móżdżek z mostem. Konary te są najobszerniejsze i położone najbardziej bocznie. Przez konary środkowe wchodza do móżdżku drogi mostowo-móżdżkowe, prowadzące impulsy nerwowe z kory mózgu. Konary górne biegną w kierunku śródmózgowia. Są one mniejsze od pozostałych i prowadzą głównie włókna odmóżdżkowe do jądra czerwiennego i do wzgórza.Między tymi konarami jest rozpięta cienka blaszka istoty białej, tzw. Zasłona rdzeniowa górna.
12. Kora móżdżku W korze móżdżku można wyróżnić trzy warstwy: od zewnątrz- warstwę drobinową, nastepnie warstwe zwojową i najgłębiej połozona-warstwę ziarnistą. W warstwie drobinowej znajduja się komórki gwiaździste małe i duże oraz komórki koszyczkowe. Odgałęzienia komórek koszyczkowych oplatają komórki gruszkowate, tworząc na ich powierzchni charakterystyczne „koszyczki”, jeden neuryt komórki koszyczkowatej obejmuje znaczną liczbe komórek gruszkowatych. Warstwa zwojowa składa się głownie z komórek gruszkowatych ułożonych obok siebie. Są to duże komórki charakterystyczne tylko dla móżdżku. Komórki te wysyłają dendryty do warstwy drobinowej. Neuryty komórek gruszkowatych kierują się do warstwy ziarnistej i do istoty rdzennej., oddając po drodze bocznice wsteczne, które kończą się w warstwie ziarnistej lub na innych komórkach gruszkowatych. W istocie białej móżdżku neuryty te tworzą głównie włókna odśrodkowe.
13.Warstwa ziarnista składa się z komórek ziarnistych małych i dużych. Cechą charakterystyczną komórek ziarnistych małych, oprócz ich dużej liczebności, jest to, że ich wypustki wraz z włóknami kiciastymi i neurytem dużych komórek ziarnistych tworzą tzw. Kłębuszki móżdżkowe. Komórki ziarniste duże wysyłają swoje dendryt do warstwy drobinowej, a częściowo rozgałęziają się w warstwie ziarnistej. Neuryt tych komórek albo pozostają w warstwie ziarnistej, albo wnikaja do blaszki białej. Włókna nerwowe dośrodkowe, dochodzą do kory móżdżku, to włókna kiciaste i włókna pnące. Włókna kiciaste są zakończeniami dróg wstępujących móżdżku, wnikaja do warstwy ziarnistej i oddaja tu liczne bocznice. Włókna pnące kierują się do kory móżdżku, gdzie rozgałęziają się we wszystkich warstwach, a na dendrytach komórek gruszkowatych pna się w postaci cienkich włókienek. W istocie białej móżdżku biegną w róznych kierunkach włókna nerwowe, które tworzą drogi nerwowe.
14.Istota biała Oprócz włókien doprowadzających i odprowadzających, które wchodzą w skład konarów móżdżku i tworzą wspólne włókna rzutowe, w istocie białej móżdżku znajdują się włókna składające się na drogi własne, rozpoczynają się one i kończą w obrębie móżdżku. Drogi doprowadzające i odprowadzające łącza móżdżek z innymi częściami ośrodkowego ukł nerwowego. Drogi własne móżdżku łączą kore z jądrami móżdżku lub też różne cześci kory móżdżku jako włókna kojarzeniowe krótkie i długie.W obrębie gróg rzutowych najliczniejsza grupe tworzą grogi domóżdżkowe filogenetyczne stare, kończące się w obrębie dawnego i starego móżdżku. Są to drogi: przedsionkowo-móżdżkowa, rdzeniowo-móżdżkowa, opuszkowo móżdżkowa, jądrowo móżdżkowa oraz drogi rozpoczynające się w pierwotnych ośrodkach integracji pnia mózgu-droga siatkowo- móżdżkowa, pokrywowo-móżdżkowa i oliwkowo-móżdżkowa dodatkowa. Natomiast do dróg filogenetycznie nowych zalicza się drogę mostkowo-móżdżkową, która pozostaje w ścisłej łaczności z drogą korowo- mostkową i dzieki temu istnieje powiązanie czynnościowe między móżdżkiem, a korą mózgu. Drugą droga jest droga oliwkowo-móżdżkowa, której włókna zasadniczo kończą się w korze móżdżku jako charakterystyczne włókna pnące. Do dróg odprowadzających, które rozpoczynają się w jądrach móżdżku należą: peczki móżdżkowo- opuszkowe, biegnące w konarze dolnym móżdżku do jader przedsionka i tworu siatkowego, droga móżdżkowo-czerwienna oraz droga móżdżkowo wzgórzom. Drogi te powstają z włókien rozpoczynających się w jądrach móżdżku i tworza konar górny móżdżku. Móżdżek stanowi ważny ośrodek włączny w różnorodne obwody neuronalne, które reguluja mechanizmy równowagi, napięcie mieśni i precyzyjna koordynację czynności ruchowych
15. KOMORA CZWARTA (ventricuus quartus) jest polozona miedzy mozdzkiem a mostem i rdzeniem przedluzonym. Ku gorze komora czwarta zweza się i przechodzi w wodociag mózgu. Również ku dolowi zweza się i przechodzi w kanal srodkowy rdzenia. Komora czwarta ksztaltem przypomina czworoscienna piramide, ktorej podstawe czyli dno tworzy dol rownolegloboczny, a szczyt skierowany ku tylowi w strone mozdzku. Tylna sciane czyli strop komory czwartej w czesci gornej tworza konary gorne mozdzku wraz z rozpieta miedzy nimi zaslona rdzeniowa gorna. Czesc dolna stropu komory czwartej zawiera grudke robaka, parzysta zaslone rdzeniowa dolna i tk naczyniowkowa komory czwartej. W obrebie tk naczyniowkowej znajduja się trzy otwory, przez które komora uzyskuje polaczenie z jama podpajeczynowkowa. Sa to : nieparzysty otwor posrodkowy w dolnym koncu komory przy brzegu zasuwki oraz dwa symetryczne otwory boczne, które znajduja się przy obwodowych koncach zachylkow bocznych. Z tk naczyniowkowej wpukla się do komory splot naczyniowkowy (plexus choroideus ventriculi quarti)