Pytania na egzamin licencjacki dla studentów, którzy będą mieli egzamin dyplomowy od roku akademickiego 2013/2014 semestr letni (od lutego/marca 2014) dla Wydziału Studiów Edukacyjnych - studia I stopnia.
Na egzaminie dyplomowym obowiązywać będą 3 pytania - 1 z zakresu metodologii, 2 pytanie - kierunkowe, 3 pytanie - specjalnościowe.
Metodologia badań pedagogicznych - pytania
1. Cele i zadania badania naukowego.
2. Charakterystyka badań typu ilościowego.
3. Charakterystyka badań typu jakościowego.
4. Jakie są etapy badania naukowego?
5. Charakterystyka badań pedagogicznych
6. Pojęcie przedmiotu i celu badań
7. Definicje i kategorie problemów badawczych.
8. Definicje i kategorie hipotez badawczych
9. Pojęcie oraz charakterystyka zmiennych i wskaźników.
10. Pojęcie i typologie metod badawczych.
11. Pojęcie i typologie technik badawczych.
12. Pojecie i typologie narzędzi badawczych.
13. Scharakteryzuj metodę sondażu diagnostycznego.
14. Scharakteryzuj metodę indywidualnego przypadku.
15. Scharakteryzuj metodę eksperymentu pedagogicznego.
16. Scharakteryzuj metodę monografii pedagogicznej.
17. Scharakteryzuj metodę obserwacji uczestniczącej.
18. Scharakteryzuj metodę biograficzną.
19. Scharakteryzuj metodę otwartego wywiadu pogłębionego.
20. Scharakteryzuj badania typu fenomenologicznego.
21. Charakterystyka i zastosowanie badań ankietowych.
22. Rodzaje i typy pytań ankietowych.
23. Zasady konstruowania kafeterii.
24. Zasady doboru próby badawczej w sondażu diagnostycznym.
25. Jaki jest cel badań pilotażowych?
26. Zasady sporządzania notki bibliograficznej
27. Zasady opracowania zebranego materiału badawczego.
28. Jaki jest cel statystycznego opracowania wyników badań własnych.
29. Na czym polega proces weryfikacji hipotez badawczych.
30. Zasady korzystania z tekstów innych autorów w pracy własnej.
Pedagogika - pytania ogólne
1. Pojęcie wychowania.
2. Dyrektywne definicje procesu wychowania.
3. Humanistyczne definicje procesu wychowania.
4. Adaptacyjne definicje procesu wychowania.
5. Wychowanie formalne i jego cechy.
6. Wychowanie nieformalne i jego cechy.
7. Wymień cechy procesu wychowania i scharakteryzuj jedną z nich.
8. Istota wychowania moralnego.
9. Wymień metody wychowania i jedną z nich scharakteryzuj.
10. Rola wartości w wychowaniu.
11. Wychowanie estetyczne i wychowanie przez sztukę.
12. Cele i zasady wychowania i ich uwarunkowania.
13. Pojęcie socjalizacji.
14. Charakterystyka socjalizacji pierwotnej i socjalizacji wtórnej.
15. Przedstawić trzy mechanizmy socjalizacji według Margaret Mead.
16. Porównaj wychowanie i socjalizację.
17. Ideał wychowania i jego komponenty.
18. Przedstawić ponowoczesne wzorce osobowe i omówić jeden z nich.
19. Omówić wpływ kultury popularnej na proces wychowania dzieci i młodzieży.
20. Przedstawić założenia wychowania personalistycznego.
21. Przedstawić główne tezy antypedagogiki jako krytycznego nurtu w pedagogice.
22. Przedmiot i zadania pedagogiki społecznej.
23. Etapy rozwoju pedagogiki społecznej w Polsce.
24. Wymień pedagogów społecznych, omów działalność pedagogiczną jednego z nich.
25. Warunki skuteczności nagród i kar w wychowaniu.
26. Porównać ideały wychowania w starożytnej Sparcie i Atenach.
27. Omówić dorobek Komisji Edukacji Narodowej.
28. Omówić dorobek Sejmu Nauczycielskiego (1919 r.)
29. Gdańskie Gimnazjum Akademickie - jego znaczenie dla rozwoju edukacji w XVI - XVIII w.
30. Sytuacja szkolnictwa Polski w okresie zaborów.
Specjalność: Pedagogika Opiekuńczo - Wychowawcza
1. Formy opieki nad dzieckiem i rodziną w ujęciu historycznym.
2. Twórczość i działalność prekursorów pedagogiki opiekuńczej.
3. System wychowawczy Janusza Korczaka.
4. Koncepcja gniazd sierocych Kazimierza Jeżewskiego.
5. System wychowania opiekuńczego Józefa Czesława Babickiego.
6. Koncepcja ognisk wychowawczych Kazimierza Lisieckiego.
7. Zasady wychowania opiekuńczego.
8. Relacje pomiędzy wychowaniem a opieką.
9. Porównać pojęcia: opieka i pomoc.
10. Charakterystyka działań ratowniczych i kompensacyjnych.
11. Pojęcie potrzeb i ich klasyfikacje.
12. Diagnoza i jej rodzaje.
13. Profilaktyka i jej rodzaje.
14. Różnice i podobieństwa w definicjach rodziny.
15. Funkcje rodziny.
16. Typologie rodzin.
17. Charakterystyka postaw rodzicielskich.
18. Style wychowania w rodzinie.
19. Problem sieroctwa społecznego.
20. Opieka zastępcza nad dzieckiem.
21. Współczesne problemy adopcji.
22. Typy placówek opieki całkowitej.
23. Typy placówek opieki częściowej.
24. Opieka nad dzieckiem i rodziną w polskim ustawodawstwie.
25. Rola i zadania Ośrodka Adopcyjno-Opiekuńczego.
26. Funkcje Rodzinnych Ośrodków Diagnostyczno-Konsultacyjnych.
27. Zakres działalności pedagoga szkolnego.
28. Funkcje świetlicy szkolnej.
29. Hospicja - zadania i rodzaje.
30. Organizacja opieki i pomocy ludziom starszym.
Specjalność: Pedagogika pracy i doradztwo zawodowe
1. Przedmiot i zadania pedagogiki pracy
2. Geneza i rozwój pedagogiki pracy
3. Pojecie i definicje pracy ludzkiej
4. Praca człowieka w ujęciu uniwersalistycznym
5. Praca człowieka w ujęciu chrześcijańskim
6. Praca człowieka w ujęciu pragmatycznym
7. Motywacje do pracy
8. Zadania społeczne, socjalizacyjne i edukacyjne zakładu pracy
9. Społeczna rola pracy
10. Kwalifikacje i kompetencje zawodowe
11. Przemiany współczesnego rynku pracy
12. System kształcenia zawodowego w Polsce
13. Pojęcie i cele preorientacji zawodowej
14. Rola i zadania doradcy zawodowego
15. Formy i metody poradnictwa zawodowego
16. Uwarunkowania procesu uczenia się przez całe życie
17. Praca jako przedmiot polityki społecznej
18. Praca i bezrobocie w perspektywie historycznej
19. Pojęcie i definicje bezrobocia
20. Typy bezrobocia
21. Przyczyny bezrobocia
22. Charakterystyka bezrobocia strukturalnego
23. Skutki bezrobocia
24. Profilaktyka bezrobocia
25. Formy wsparcia osób i rodzin bezrobotnych
26. Funkcje i zadania urzędów pracy
27. Procesy dokształcania i doskonalenia zawodowego
28. Migracje zarobkowe - skutki społeczne i ekonomiczne
29. Problemy edukacyjne osób dorosłych
30. Formy i metody aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych
Specjalność: Pedagogika Resocjalizacyjna
1. Pojęcie i kryteria przystosowania społecznego.
2. Pojęcie patologii społecznej.
3. Definicje nieprzystosowania społecznego.
4. Objawy niedostosowania społecznego.
5. Stadia nieprzystosowania społecznego według Czesława Czapówa.
6. Pojęcie i zadania kurateli sądowej.
7. Ład społeczny i mechanizmy jego utrzymywania
8. Kary w procesie resocjalizacji: istota, cel, zasady stosowania i warunki skuteczności.
9. Nagrody w procesie resocjalizacji: istota, cel, zasady stosowania i warunki skuteczności.
10. Metody resocjalizacji oparte o wpływ osobisty wychowawcy; rola osobowości i autorytetu wychowawcy.
11. Nauczanie, praca i praca kulturalno-oświatowa jako metody resocjalizacji.
12. Trening asertywny jako narzędzie resocjalizacji.
13. Zajęcia wychowania fizycznego i sportu w procesie resocjalizacji.
14. Resocjalizacja nieletnich w warunkach otwartych i izolacyjnych w polskim systemie postępowania z nieletnimi.
15. Scharakteryzuj główne dziedziny pedagogiki resocjalizacyjnej.
16. Co to jest profilaktyka społeczna, jakie są jej stopnie i do kogo są adresowane?
17. Od czego zależy jakość i intensywność profilaktyki?
18. Schemat procedury resocjalizacyjnej.
19. Co to jest diagnoza resocjalizacyjna i jakie są jej zadania?
20. Metody diagnostyczne pozyskania informacji o osobie wychowanka.
21. Elementy indywidualny program resocjalizacji i jego zadania.
22. Scharakteryzuj pojęcia: nieletni, małoletni, młodociany.
23. Typologia dewiacji i kryteria poszczególnych typów dewiacji.
24. Formy zachowania się człowieka w sytuacjach trudnych (stresowych).
25. Związek pomiędzy potrzebami a zjawiskami nieprzystosowania społecznego.
26. Normy społeczne i ich typologia.
27. Etapy i elementy procesu socjalizacji.
28. W jakich sferach aktywności człowieka przejawia się mechanizm nacisku wewnętrznego
29. Co to jest mechanizm nacisku zewnętrznego i na czym polega proces internalizacji?
30. Przedstawić techniki neutralizacji poczucia winy i odpowiedzialności.
Specjalność: Wczesna edukacja z nauczaniem języka angielskiego
1. Jaka jest różnica między przyswajaniem a uczeniem się języka. Uzasadnij znaczenie tego rozróżnienia w nauczaniu języka angielskiego.
2. Czy warto wcześnie rozpoczynać naukę języka angielskiego? Wymień popularne mity dotyczące wczesnego nauczania języka obcego.
3. Czy warto wcześnie rozpoczynać naukę języka angielskiego? Wymień najważniejsze korzyści wynikające z `wczesnego startu'.
4. Porównaj cele nauczania języka angielskiego dzieci w wieku przedszkolnym oraz dzieci w klasach I-III.
5. Wyjaśnij zasadę holistycznego ujęcia `świata dziecka' we wczesnoszkolnym nauczaniu języka angielskiego.
6. Uzasadnij wybór pól semantycznych (tematyki) na lekcji języka angielskiego w przedszkolu i klasach I-III.
7. Określ różnice pomiędzy nauczaniem wokół pola semantycznego (topic-based teaching) a wokół zadania językowego (task-based teaching).
8. Jaka jest rola gramatyki, a jaka słownictwa w nauczaniu dzieci języka angielskiego?
9. Wyjaśnij zasadę poglądowości w nauczaniu małych dzieci. Podaj praktyczne przykłady zastosowania tej zasady na lekcji języka angielskiego.
10. Wyjaśnij zasadę nauczania wielozmysłowego. Podaj praktyczne przykłady zastosowania tej zasady na lekcji języka angielskiego.
11. Na czym polega zasada nauczania `angielskiego przez angielski'? W jakich sytuacjach można używać języka ojczystego na lekcji języka angielskiego?
12. Wyjaśnij znaczenie nauczania języka angielskiego poprzez zabawę. Podaj przykład zabawy i omów korzyści wynikające z zastosowania tej zabawy na lekcji.
13. Jaka jest rola piosenek i rymowanek we wczesnoszkolnym nauczaniu języka angielskiego?
14. Wyjaśnij znaczenie wykorzystania tekstów narracyjnych (storytelling) we wczesnoszkolnym nauczaniu języka angielskiego?
15. Jak można wspomagać rozwój sprawności mówienia na lekcji języka angielskiego?
16. Jak można wspomagać rozwój sprawności rozumienia ze słuchu na lekcji języka angielskiego?
17. Opisz dwa różne sposoby nauczania i rozwijania sprawności czytania w języku angielskim.
18. Jak można wspierać rozwój sprawności pisania u małych dzieci?
19. Na czym polega i jak można zorganizować nauczanie między-przedmiotowe na lekcji języka angielskiego?
20. Co nauczyciel powinien uwzględnić planując lekcję języka angielskiego?
21. Podaj i wyjaśnij główne zasady planowania lekcji języka angielskiego w nauczaniu wczesnoszkolnym.
22. Czego należy unikać w nauczaniu dzieci języka obcego? Uzasadnij swój wybór.
23. Określ, jakie według Podstawy Programowej, powinny być standardy osiągnięć uczniów w zakresie języka angielskiego po zakończeniu klasy III.
24. Wyjaśnij różnice między ocenianiem formatywnym a sumatywnym? Który sposób oceniania jest bardziej przyjazny dla ucznia?
25. Uzasadnij, dlaczego należy wprowadzać element samooceny na lekcji języka angielskiego.
26. Jak można rozwijać inteligencje wielorakie na lekcji języka angielskiego?
27. Jak można rozwijać twórcze myślenie dzieci na lekcji języka angielskiego?
28. Jaka jest rola rodziców w procesie nauczania języka angielskiego? Podaj sposoby nawiązania efektywnej współpracy szkoła-dom.
29. Wyjaśnij, dlaczego zapewnienie wysokiej jakości nauczania języka angielskiego ma fundamentalne znaczenie dla procesu nauczania dzieci. Jak zapewnić wysoką jakość nauczania języka angielskiego w edukacji wczesnoszkolnej?
30. Wymień komponenty dobrego pakietu materiałów do nauczenia małych dzieci języka obcego. Jaką rolę odgrywają materiały audiowizualne? Podaj przykłady materiałów pomocniczych i określ ich znaczenie w nauczaniu języka angielskiego.
Specjalność: Wczesna edukacja z logopedią
1. Kompetencje osobowe i zawodowe nauczyciela wczesnej edukacji.
2. Pedagogika wczesnoszkolna jako subdyscyplina pedagogiki.
3. Cele edukacji przedszkolnej
4. Dojrzałość, gotowość szkolna dziecka.
5. Adaptacja dziecka do warunków przedszkola
6. Psychologiczne podstawy pracy pedagogicznej we wczesnej edukacji - J. Piaget,
L. Wygotski, J. Bruner
7. Alternatywne metody nauki czytania
8. Planowanie pracy w przedszkolu
9. Zabawa jako podstawowa forma aktywności dziecka w wieku przedszkolnym.
10. Wstępne i zasadnicze ćwiczenia w mówieniu i pisaniu w edukacji wczesnoszkolnej
11. Modele i płaszczyzny integrowania treści w edukacji wczesnoszkolnej
12. Sposoby kontroli i oceny postępów i osiągnięć uczniów w młodszym wieku
szkolnym.
13. Trudności specyficzne i niespecyficzne w uczeniu się na poziomie edukacji wczesnoszkolnej
14. Liczba naturalna i jej aspekty
15. Cele i zadania wczesnej edukacji polonistycznej.
16. Praca z tekstem literackim w klasach 1-3.
17. Rodzaje i cele ćwiczeń ortograficznych w edukacji polonistycznej w klasach 1-3 szkoły podstawowej
18. Cele i zadania wczesnej edukacji matematycznej.
19. Rola zadań tekstowych w kształtowaniu pojęć matematycznych, rodzaje,
metody rozwiązywania.
20. Koncepcja nauczania czynnościowego.
21. Rola doświadczeń i eksperymentów w poznawania środowiska społeczno -
przyrodniczego
22. Cele i zadania edukacji ekologicznej w klasach 1-3
23. Charakterystyka systemu opieki logopedycznej w Polsce.
24. Etapy rozwoju mowy dziecka.
25. Przyczyny i objawy zaburzeń mowy i wad wymowy u dzieci.
26. Definicje: zwykłej niepłynności mowy, jąkania wczesno-dziecięcego
oraz jąkania.
27. Dyslalia w ujęciu: L. Kaczmarka i G. Jastrzębowskiej.
28. Rodzaje rotacyzmu i pararotacyzmu.
29. Charakterystyka opóźnionego rozwoju dziecka.
30. Afazja dziecięca - definicja i opieka logopedyczna.
Specjalność: Nauczyciel - Bibliotekarz szkolny
1. Rodzaje bibliotek (cechy, zadania)
2. Zadania i rola bibliotek szkolnych we współczesnym systemie oświaty.
3. Wynalazek druku i jego konsekwencje dla rozwoju kultury, życia społecznego i nauki.
4. Nowe formy książki (np. książka elektroniczna, papier elektroniczny).
5. Narzędzia komunikacji piśmienniczej (np. pismo, piśmiennictwo, druk, dokument, książka, broszura, periodyk etc.)
6. Instytucje komunikacji piśmiennej (wydawnictwa, księgarnie, biblioteki, archiwa, zbiory dokumentów i informacji itd.) i ich miejsce w kulturze i społeczeństwie.
7. Miejsce czytelnika i użytkownika w procesach komunikacji piśmiennej.
8. Zautomatyzowane systemy biblioteczne wykorzystywane w polskich bibliotekach.
9. Język naturalny a język sztuczny.
10. Rola języków informacyjno-wyszukiwawczych w wyszukiwaniu informacji. Rodzaje języków informacyjno-wyszukiwawczych.
11. Struktura opisu bibliograficznego.
12. Dokumenty tworzone w ramach pracy biblioteki szkolnej.
13. Klasyfikacje nauki i piśmiennictwa.
14. Bibliografia (cele tworzenia, rodzaje).
15. Marketing biblioteczny i jego narzędzia.
16. Pojęcie biblioteki cyfrowej.
17. Rynek wydawniczy książki dziecięcej w Polsce.
18. Czasopiśmiennictwo dziecięco-młodzieżowe.
19. Czytelnictwo dzieci i młodzieży (typy preferowanej literatury, rodzaje nośników, aktywność czytelnicza różnych grup wiekowych).
20. Biblioterapia (zadania, narzędzia).
21. Dodatkowe formy pracy biblioteki szkolnej z użytkownikiem dziecięcym.
22. Rola strony internetowej biblioteki szkolnej w nawiązywaniu kontaktu z użytkownikami.
23. Stopnie awansu nauczycieli-bibliotekarzy.
24. Standardy IFLA/UNESCO dla bibliotek szkolnych.
25. Podstawowe akty prawne regulujące zasady funkcjonowania bibliotek w Polsce.
26. Stowarzyszenia bibliotekarskie w Polsce i na świecie.
27. Wybrane arcydzieła literatury dla dzieci i młodzieży w Polsce i na świecie.
28. Książka terapeutyczna.
29. Rola multimediów w pracy biblioteki szkolnej.
30. Gramatyka Języka Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodowej. Konstrukcja hasła, określniki.
Nauki o Rodzinie - zagadnienia ogólne
1. Ontogeneza człowieka - czynniki rozwoju człowieka, periodyzacja i charakterystyka rozwoju w kolejnych etapach życia
2. Wybrane teorie rozwoju człowieka
3. Wczesne doświadczenia człowieka i ich wpływ na jego dalszy rozwój
4. Psychologiczna problematyka starzenia się i starości
5. Opieka paliatywna a umieranie, śmierć i żałoba - kontekst medyczny, psycho-społeczny, aksjologiczno-etyczny
6. Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania na wybranym przykładzie (rozwój i funkcjonowanie poszczególnych układów schematu: rozwój-budowa-funkcjonowanie, zagrożenia rozwoju, wstępne rozpoznanie ew. patologii rozwojowych, leczenie i rehabilitacja - aspekty pedagogiczne)
7. Promocja zdrowia i edukacja (pro)zdrowotna
8. Charakterystyka metod planowania rodziny: metody ekologiczne i nieekologiczne - zalety, trudności i skuteczność
9. Planowanie rodziny a sytuacje szczególne w życiu kobiety na wybranym przykładzie (pokwitanie, cykle nieregularne, powrót płodności po odstawieniu antykoncepcji hormonalnej, premenopauza, hormonalna terapia zastępcza)
10. Małżeństwo i rodzina w tradycji judeochrześcijańskiej
11. Psychologia małżeństwa i rodziny: modele funkcjonowania rodziny
12. Psychologia małżeństwa i rodziny: scharakteryzuj wybrane relacje w rodzinie (mąż - żona, rodzice - dzieci, dziecko - dziecko, rodzina rozszerzona lub zawężona)
13. Psychologia małżeństwa i rodziny: metody poznawania rodziny
14. Omówić wybrane patologii i zagrożeń życia rodziny (przyczyny, sytuacje, skutki)
15. Omówić wybrane problemy poradnictwa rodzinnego (proces poradnictwa, jego etapy, warunki pracy poradni, porada, osobowość doradcy)
16. Kryzysy, konflikty oraz sposoby ich rozwiązywania
17. Pomoc społeczna i praca socjalna
18. Metody pracy socjalnej
19. Praca socjalna z rodziną a rozwiązywanie problemów społecznych
20. Omówić wybrane problemy komunikacji interpersonalnej (komunikowanie się - aspekty psychologiczne, społeczne i kulturowe, komunikat, nadawca - odbiorca, media i komunikowanie masowe)
21. Pojęcie małżeństwa i rodziny w prawie kanonicznym i polskim
22. Powstanie i ustanie małżeństwa wg. polskiego prawa rodzinnego i prawa kanonicznego
23. Prawa i obowiązki małżonków oraz rodziców i dzieci wobec siebie według kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
24. Socjologiczne teorie rodziny
25. Wewnętrzna struktura rodziny
26. Typy i formy życia rodzinnego
27. Funkcje rodziny
28. Przemiany we współczesnej rodzinie polskiej (warunki życia, struktura rodziny, funkcje)
29. Typologizacja rodzin w aspekcie funkcjonowania wychowawczego
30. Pedagogika rodziny w Polsce - rys historyczny, dorobek - ogólnie, stan obecny
Specjalność: Kurator i mediacje rodzinne
1. Historia i podstawy prawne przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie w Polsce
2. Uwarunkowania społeczne prowadzenia przedmiotu wdżwr
3. Przegląd podręczników i innych pomocy dydaktycznych do przedmiotu wdżwr
4. Metody i techniki pracy na przedmiocie wdżwr
5. Osobowość nauczyciela przedmiotu wdżwr wychowania do życia w rodzinie
6. Dojrzewanie i integracja seksualna a przedmiot wdżwr
7. Strategie w polskiej profilaktyce
8. Szkolny program profilaktyki
9. Wybrane kierunki profilaktyki w szkole (przedwczesna inicjacja seksualna, uzależnienia, HIV/AIDS, choroby przenoszone drogą płciową, sekty, agresja i przemoc, choroby cywilizacyjne)
10. Choroby narządów mowy będące rezultatem wadliwej fonacji i nadmiernego wysiłku głosowego
11. Najczęstsze błędy dykcyjne w mowie dzieci i dorosłych
12. Podstawowe metody, techniki i narzędzia działań diagnostycznych
13. Pedagodzy polscy i ich dorobek w zakresie diagnozowania (H. Radlińska, J. Korczak, A. Kamiński)
14. Podstawowe błędy diagnostyczne i wymogi etyczne
15. Diagnozowanie w praktyce wybranego przypadku (przemoc w szkole i placówkach wychowawczych, przemoc w rodzinie, ubóstwo, uzależnienia, niepowodzenia szkolne, niedostosowanie społeczne)
16. Wybrane problemy patologii społecznej (alkoholizm i narkomania, samobójstwa, działanie sekt, grupy przestępcze o charakterze mafijnym, niebezpieczne subkultury młodzieżowe, agresja)
17. Mediacja jako sposób rozwiązywania konfliktów
18. Podstawy prawne mediacji rodzinnych
19. Specyfika, obszary zastosowań, trudności i przeciwwskazania do podjęcia mediacji w sprawach rodzinnych
20. Etapy mediacji i zadania mediatora
21. Mediator ¬¬¬- kodeks etyki, warunki szkolenia i mediowania
22. Podstawy prawne pracy kuratora zawodowego i społecznego
23. Dozór kuratorski, rodzaje orzeczeń sądowych ze stosowanym dozorem, podmioty sprawujące dozór
24. Metodyka sprawowania dozoru kuratorskiego
25. Specyfika pracy kuratora z osobami uzależnionymi i ich rodzinami
26. Rola i zadania kuratora rodzinnego
27. Psychoterapia. Wybrane szkoły, zjawiska, techniki
28. Psychoterapia grupowa oraz środowisko terapeutyczne
29. Systemy resocjalizacyjne w Polsce i świecie (rozwój i współczesność)
30. Systemy resocjalizacji wybranych grup (nieletni, narkomani, alkoholicy)