Drama to metoda pedagogiczna, która ułatwia i przyspiesza naukę oraz wszechstronne dojrzewanie dziecka do społecznego i twórczego życia umożliwia aktywne zdobywanie indywidualnych i zespołowych doświadczeń w rozwiązywaniu różnorodnych problemów. Poprzez dramę odtwarzamy i poddajemy obserwacji zachowania ludzi, jak to się dzieje, skąd się one biorą i dokąd prowadzą. Sprawdzamy nasze poglądy w konfrontacji z poglądami innych. Atrakcyjność tej metody wywodzącej się z dziecięcych zabaw, jest wykorzystywana przez nauczyciela do realizowania określonych celów. Wychowanie przez dramę rozpoczyna się od czegoś, co wciąga nas w aktywne odgrywanie sytuacji, w którym postawy, a nie postacie są najważniejsze. Dzięki tym zajęciom nauczyciel może wykazać ogrom pracy procentującej w całym późniejszym życiu dziecka. Wyraz drama pochodzi z greckiego (drama, dramatos - od starogreckiego drao) i zgodnie ze swoim źródłosłowem oznacza czynność, akcję lub po prostu działanie. Drama istnieje w człowieku w sposób naturalny od zawsze. W każdym z nas już od pierwszych lat życia nieustannie odgrywa się improwizowany trening życiowych ról i sytuacji. Obserwuje się ją w formie uzewnętrznionej w grach i zabawach tematycznych dzieci np. w dom, czy sklep. Człowiek będąc małym dzieckiem, musi grać. Myśl dziecka na wcześniejszym etapie rozwoju jest utożsamiana z działaniem - to jest także przyczyna, dla której dzieci nie mogą wysiedzieć cicho i bez ruchu. Myślą więc i działają. W czasie dorastania odgrywanie to zamienia swoją formę, wkracza „do wewnątrz”, dorośli bowiem nie muszą już przekładać myśli na fizyczne działanie. Każdemu jednak dorosłemu zdarza się odgrywać w myśli wyimaginowaną rozmowę czy spotkanie. Wyobrażanie sobie i innych w różnego rodzaju sytuacjach jest w życiu dorosłego człowieka bezpośrednią kontynuacją dziecięcej zabawy. „Zdolności twórcze dzieci zmieniają się w kolejnych latach, szczególnie pomiędzy drugim a szóstym rokiem życia. Oznacza to konieczność dopasowania wspomagania rozwoju tych zdolności do wieku dzieci. Dotyczy to także różnic indywidualnych w zdolnościach twórczych przedszkolaków, a zwłaszcza tych dzieci, któ-re są mało twórcze, niesforne i nie zachowują się zgodnie z oczekiwaniami dorosłych.” M. Debesse. W okresie przedszkolnym - zwanym także wiekiem koziołka, sporo dzieci wykazuje się znacznymi zdolnościami twórczymi w zakresie mowy, twórczości plastycznej i muzycznej. Mimo to należy stosować w wychowaniu przedszkolaków te formy aktywności twórczej, w których dzieci mają okazję wypowiadać się na wiele sposobów. Dzieciom trudno jest tworzyć dla samego tworzenia. Dlatego trzeba zadbać o to, aby miały one świadomość osiągniętego wyniku, żeby wiedziały, że czegoś dokonały, choćby to było skromne i niedoskonałe. Problemy dziecięcych zabaw oraz inscenizacji znane są nauczycielom. Warto jednak nieco więcej uwagi poświęcić grom dramatycznym. Jest to ważne z tego powodu, że są one bliskie modnej obecnie - także w wychowaniu przedszkolnym - dramie. Czym jest więc drama?
Drama edukacyjna - to metoda dydaktyczno - wychowawcza, angażująca
w działanie dziecka całą jego wiedzę o świecie tworząc nowe jej jakości w związku z wykorzystywaniem wyobraźni, emocji, zmysłów, intuicji. Podstawą dramy jest rozgrywanie w różnych możliwych rolach nowych, nieznanych wcześniej nieraz bardzo sytuacji, w celu ich rozumienia, uwewnętrznienia, zdobycia bądź pogłębienia wiedzy o świecie, o sobie, o innych ludziach. Drama wdraża do samodzielności i aktywności, rozwija wyobraźnię, fantazję, wrażliwość emocjonalną, także plastykę ciała. W dramie dziecko musi wczuć się w postać, działać, a nie grać (w odróżnieniu od teatru). Jej uczestnicy działają bez scenariusza. Nauczyciel nastawia się głównie na przeżycia uczniów, co czyni poznanie bardziej trwałym. Dostarczając odpowiednich przeżyć, uczymy je właściwych reakcji wobec napotkanych w życiu trudności.
Drama, choć rzadko sobie to uświadamiamy, różni się znacznie od teatru
i małych form teatralnych. Uświadomienie tych różnic pozwoli nauczycielce lepiej organizować zajęcia tego typu. Oto najważniejsze cechy odróżniające dramę od teatru:
- w dramie nie ma podziału na aktorów i widzów, w teatrze zaś aktorzy grają przedstawienie, a widzowie je oglądają;
- w dramie uczestnicy zachowują się naturalnie i tak jak w życiu, natomiast
w przedstawieniu teatralnym aktor musi wczuć się w odgrywaną postać
i jednocześnie mieć świadomość obecności widza, dla którego gra;
- w dramie uczestnicy improwizują (pracują bez scenariusza), a w spektaklu teatralnym aktorzy realizują to, co jest przewidziane w scenariuszu.
Z powyższych ustaleń wynika, że uczestnictwo w dramie różni się od sytuacji bycia aktorem na scenie. Uczestnik dramy identyfikuje się z tym, co przedstawiana przez niego osoba przeżywa w danej sytuacji oraz pokazuje swoje osobiste zachowania i doznania bez gotowego scenariusza.
Klasyfikacja dramy.
Według Gavina Boltona wyróżniamy cztery zasadnicze grupy zajęć
z dziećmi:
A. proste doświadczenia.
- wprawki dramatyczne
- ćwiczenia dramowe
- gry
- inne formy artystyczne
B. gry dramowe
C. teatr
D. drama właściwa.
Proste doświadczenia - często stosowane w pracy z dziećmi przedszkolnymi oraz w nauczaniu początkowym. Są to doświadczenia rozwijające wrażliwość następujących zmysłów:
• słuchu:
słuchanie dźwięków dochodzących z korytarza , podwórka, ulicy, idt.,
słuchanie dźwięków muzycznych i odtwarzanie ich z pamięci, zapamiętywanie i powtarzanie usłyszanych nazw : rzeczowników, przymiotników, czasowników.
• Wzroku - patrzenie :
obserwacja przedmiotów leżących na stole (nauczyciel po 20-30 sek. chowa niektóre z nich)
obserwacja zdjęć - zapamiętywanie szczegółów ilustracji,
obserwacja ćwiczeń ruchowych - powtarzanie ruchów po osobie pokazującej .
• dotyku:
dotykanie różnych przedmiotów (szkło, papier, wełna, jedwab),
zanurzanie rąk w wodzie o różnej temperaturze,
• węchu i smaku:
rozpoznawanie po zapachu pokarmów,
rozpoznawanie pokarmów za pomocą smakowania.
Wprawki dramatyczne - w tej grupie ćwiczeń można wyróżnić:
• ćwiczenia integracyjne (językowe) np.:
powiedz jak człowiek zdenerwowany, wesoły, smutny,
• ćwiczenia ruchowe np.:
chodzimy jak czapla
przeskakujemy
wspinamy się
• ćwiczenia mimiczne np.:
za pomocą mimiki twarzy przedstawiamy radość, złość, strach idt.
Ćwiczenia dramowe:
• dokończ opowiadanie:
dowolny uczeń lub nauczyciel rozpoczynają opowiadanie lub bajkę,
a kolejne osoby siedzące w kręgu dopowiadają ciąg dalszy.
• Zmień zakończenie opowiadania:
stosujemy najczęściej by zmienić tragiczne zakończenie opowiadania nabardziej optymistyczne
• Praca w parach np.:
wywiad z bohaterem opowiadania, z dyrektorem szkoły, sprzedawczynią
• Scenki i sytuacje improwizowane np:
odtwarzanie zajścia na wycieczce
• Inscenizacje improwizowane:
Uczniowie po zapoznaniu się z tekstem wchodzą w role i wypowiadają się własnymi słowami starając się zachować (w ogólnych zarysach) zgodność z treścią utworu.
Gry:
• gry z wyobrażonymi przedmiotami np:
ustala się, że każde dziecko ma inny przedmiot np. piłkę, kometkę, skakankę. Na sygnał nauczyciela bawią się wyobrażonym przedmiotem.
• gry w wyobrażonych sytuacjach np:
nauczyciel kładzie na ławce dowolny przedmiot i zwraca się do ucznia:
a) oglądasz go, bo cię zainteresował,
b) lękasz się go,
c) zachwycasz się nim,
d) uważaj, on parzy,
e) gryzie, gdy weźmiesz go do ręki itd.
• gry w wyobrażonej przestrzeni np.
zabłądziłeś w lesie, szukasz drogi do domu, słyszysz jakieś kroki, kto
lub co to może być?, (zaprezentuj swoje zachowanie mimiką twarzy)
• powstawanie z niczego:
wyobraź sobie, że jesteś nasionkiem, kiełkujesz, rośniesz i wyrasta z
ciebie kwiat
• gry matematyczne
gry służące utrwaleniu pojęć matematycznych
Inne formy artystyczne
• układanie opowiadań
• tworzenie melodii do tekstów
• tworzenie tekstów do melodii
• ilustrowanie tekstów wytworami plastycznymi
• malowanie obrazów słowami
• swobodny tekst
Opracowanie:
mgr Mirosława Frydecka
mgr Katarzyna Waisman
Literatura:
1. Udział w warsztatach - materiały własne „Drama i Teatr w Wychowaniu Przedszkolnym” Ewa Poręba Rybnik 2002/2003
2. „Program wychowania i kształcenia sześciolatków” - Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Ewa Zielińska, Gustawa Grabowska - Nowa Era Warszawa 2003
3. „Wiadomości Przedszkolaka” - WOM Bielsko-Biała Wrzesień 2001