Budowa układu chłonnego.
Naczynia krwionośne włosowate nie stykają się bezpośrednio ze wszystkimi komórkami narządów. Płyny ustrojowe, znajdujące się w przestrzeniach międzykomórkowych, zapewniają ciągłość środowiska i umożliwiają przenoszenie produktów odżywczych do komórek i produktów przemiany materii z komórek. Z przestrzeni międzykomórkowych płyny tkankowe dostają się do naczyń chłonnych, które odprowadzają je do dwóch przewodów: przewodu piersiowego oraz do przewodu chłonnego prawego. Układ chłonny, w przeciwieństwie do układu krwionośnego, jest układem otwartym tzn. drobne naczynia chłonne otwierają się bezpośrednio do przestrzeni międzykomórkowych.
Ściany naczyń chłonnych budową przypominają żyły. Naczynia drobne mają ściany zbudowane z jednej warstwy śródbłonka. Ściana naczyń większych zbudowana jest z błony wewnętrznej, środkowej i zewnętrznej. Zastawki naczyń chłonnych są rozmieszczone o wiele gęściej niż w naczyniach żylnych. Wygląd zewnętrzny drobnych naczyń chłonnych różni się od wyglądu tył następującymi po sobie rozszerzeniami i zwężeniami, co przypomina wyglądem paciorki. W miejscach zwężeń znajdują się zastawki.
W skład układu chłonnego poza naczyniami wchodzą również węzły chłonna. Węzłami chłonnymi nazywamy twory o kształcie zbliżonym do ziarenka fasoli, o średnicy od 2 do 30mm. Węzeł chłonny pokrywa torebka, z której w głąb narządu wnikają beleczki łącznotkankowa. Zrąb węzła chłonnego tworzą liczne komórki tkanki siateczkowatej. W okach siateczki tkwią skupienia limfocytów, tzw. grudki chłonne. Grupują się one w obwodowej części węzła chłonnego, wchodząc w skład |ego kory. Wewnątrz poszczególnych grudek chłonnych znajdują się młodsze pokolenia limfocytów, tzw. limfoblasty.
Część wewnętrzną węzła chłonnego zajmuje rdzeń, w którym widoczna są pasma rdzenne, odpowiadające grudkom chłonnym na obwodzie. Pomiędzy miąższem a torebką oraz pomiędzy miąższem a beleczkami łącznotkankowymi znajdują się wolne przestrzenie chłonne, którymi przepływa chłonka.
(Węzły chłonne pełnią bardzo ważną rolę. Są one miejscem, w którym powstają limfocyty, tu również zostają zatrzymywane i niszczone bakterie płynące z prądem chłonki. Również w węzłach chłonnych zatrzymywane zostają ciała stałe, które dostały się do chłonki. Węzły chłonne układają się przeważnie w grupy od kilku do kilkunastu sztuk.
Grudki chłonne w błonie śluzowej jelita noszą nazwę mieszków i budową przypominają grudki chłonne w więzadłach. W jelicie czczym i krętym spotykamy mieszki chłonne samotne. W odcinku końcowym jelita krętego mieszki chłonne samotne łączą się w większe zespoły, tworząc mieszki chłonne skupione.
Układ chłonny jest prawdopodobnie ściśle związany z jamami surowiczymi. Łączność ta jest możliwa dzięki drobnym otworkom leżącym pomiędzy komórkami śródbłonka.
Chłonka jest płynem lekko żółtawej barwy, o składzie chemicznym i biologicznym podobnym do składu osocza krwi. Od krwi różni się brakiem krwinek czerwonych i znaczną zawartością limfocytów, których ilość w 1 mm wynosi od 2000 do 20-000.
Główne naczynia i węzły chłonne
- głowa i szyja: węzły potyliczne, zauszne, podżuchwowe, szyjne powierzchowne i głębokie, nadobojczykowe
- kończyna górna i dolna: powierzchowne i głębokie
- klatki piersiowej: śródpiersiowe, pień oskrzelowo-śródpiersiowy
- jamy brzusznej i miednicy małej: węzły biodrowe wewnętrzne, lędźwiowe, trzewne, kreskowe, trzewne, pień lędźwiowy, przewód piersiowy.
Śledziona
Jest narządem barwy ciemnoczerwonej, spoistości miękkiej, o wymiarach średnio 4x7 x 12 cm ł ciężarze ok. 150 g. Należy jednak zaznaczyć, że wymiary i ciężar śledziony są bardzo zmienne, zależnie od stanu i czynności organizmu.
Ma kształt śledziony wpływają sąsiadujące z nią narządy. Tak więc wyróżniamy na niej gładką i wypukłe powierzchnię przeponową oraz położone od strony jamy brzusznej powierzchnie: żołądkową, nerkową i okrężnicę. Między powierzchniami nerkową i żołądkową znajduje się wnęka śledziony. Przez wnękę wnika do narządu tętnica śledzionowa oraz wychodzi kilka gałęzi żylnych, łączących się w żyłę śledzionową. Powierzchnię przeponową od pozostałych oddzielają brzegi: górny, ni którym można dostrzec kilka wcięć, dolny. Brzeg górny przechodzi w dolny na końcach śledziony przednim i tylnym.
Śledziona leży w podżebrzu lewym, schowana pod łukiem żebrowym, między IX a XI żebrem. Oś długa śledziony, łącząca oba końce, jest równoległa do X żebra. Śledziona przylega do przepony, żołądka, nerki lewej, okrężnicy i ogona trzustki.
Budowa śledziony
Narząd otoczony jest torebką łącznotkankową. Wysyła ona przegrody do miąższu śledziony, dzieląc ją na nieregularne zraziki. Zarówno w torebce, jak i w przegrodach łącznotkankowych spotykamy włókna mięśniowe gładkie, umożliwiające kurczenie się śledziony. W miąższu śledziony wyróżniamy grudki śledzionowe, które są ośrodkami rozmnażania limfocytów.
Przez każdą grudkę przechodzi tętniczka, która następnie rozpada się na drobne naczynia, zwane pędzelkami. Otwierają się one do rozszerzonych naczyń włosowatych żylnych, zwanych zatokami. Ściany zatok zbudowane są z komórek, o wydłużonych jądrach, w kształcie pręcików. Zatoki śledzionowe łączą się w żyły, które zbierają się w żyłę śledzionową.
Funkcje
Wspomniano wyżej, że w obrąbie grudek śledzionowych odbywa się rozmnażanie limfocytów. Młodsze ich postacie leżą bliżej środka grudki. W miazdze czerwonej znajdują się również krwinki czerwone w różnych stadiach rozpadu. Jak więc w śledzionie z jednej strony przebiega rozpadanie się starych krwinek, a z drugiej powstawanie nowych elementów krwi. Przy małym zapotrzebowaniu część krwi zostaje wyłączona z krwiobiegu i magazynowana w różnych narządach. Śledziona magazynuje krew, a w chwilach dużego zapotrzebowania kurczy się, wyrzucając ją do naczyń. Daje się to czasami odczuć jako kłujący ból w podżebrzu lewym. Śledziona powiększa się nieco podczas trawienia. W chorobach zakaźnych, np. w zimnicy czy durze brzusznym, śledziona powiększa się znacznie i wystaje wtedy spod łuku żebrowego.