Ćwiczenia 13 7.03.2008

Rozporządzenia (dekrety) z mocą ustawy

Historia rozporządzeń z mocą ustawy

Rozporządzenia z mocą ustawy obowiązują od odzyskania niepodległości.

Początek ich funkcjonowania wiąże się z brakiem władzy ustawodawczej, jedyną władzą był Naczelnik Państwa.

Później pojawiają się w 1923r. pojawiają się w związku z reformami Grabskiego.

Podział rozporządzeń

• bez upoważnienia ustawowego

• z upoważnienie ustawowym

Konstytucja Marcowa

Konstytucja Marcowa nie przewidywała takiej formy

1924 - Sejm wydał ustawę, która upoważniała Radę Ministrów do wydawania takich rozporządzeń.

Nowela sierpniowa

W regulacji konstytucyjnej po raz pierwszy pojawiają się w noweli sierpniowej (do Konstytucji Marcowej) w 1926r. Od tej pory obowiązują one nieprzerwanie, były uwzględniane przez wszystkie Konstytucje i przepisy.

Dwa typy rozporządzeń

• z upoważnienia Konstytucji - nie wymagały dodatkowego upoważnienia ze strony Sejmu, Prezydent mógł je wydawać w nagłej konieczności państwowej, w przerwie międzykadencyjnej, gdy Sejm nie sprawuje funkcji prawodawczej. Rozporządzenia nie mogły dotyczyć zmiany konstytucji, ordynacji wyborczej.

• z upoważnienia ustawowego- aby wydać rozporządzenie prezydent musiał mieć upoważnienie zawarte w ustawie uchwalonej wcześniej przez Parlament. Ustawa określała zakres czasowy i rzeczowy tych rozporządzeń. Nie mogły one upoważniać do zmiany Konstytucji. Prezydent wydawał je na wniosek Rady Ministrów.

Konstytucja Kwietniowa

3 rodzaje dekretów z mocą ustawy

• z upoważnienia Konstytucji - nie wymagały dodatkowego upoważnienia ze strony Sejmu, Prezydent mógł je wydawać w nagłej konieczności państwowej, w przerwie międzykadencyjnej, gdy Sejm nie sprawuje funkcji prawodawczej. Rozporządzenia nie mogły dotyczyć zmiany konstytucji, ordynacji wyborczej.

• z upoważnienia ustawowego- aby wydać rozporządzenie prezydent musiał mieć upoważnienie zawarte w ustawie uchwalonej wcześniej przez Parlament. Ustawa określała zakres czasowy i rzeczowy tych rozporządzeń. Nie mogły one upoważniać do zmiany Konstytucji.

• dekrety samoistne - prezydent mógł je wydawać samodzielnie, bez wniosku Rady Ministrów. Mogły one dotyczyć organizacji rządu, sił zbrojnych i administracji rządowej. Była to materia zastrzeżona dla prezydenta, uchylić dekret prezydencki w tych sprawach mógł tylko kolejny dekret, nie mogła tego uczynić ustawa a więc był to wyjątek. Był to rodzaj rozporządzenia charakterystyczny dla państw niedemokratycznych.

• dekrety na wypadek wojny Prezydent uzyskiwał prawo ich wydawania i mogły dotyczyć one wszystkiego

Mała Konstytucja 1947

Dekrety były wydawane przez Rada Ministrów z upoważnienia ustawy.

Warunki wydawania

• dekret musiał być wydany na podstawie upoważnienia ustawowego, które było wydawane:

• na okres między sesjami Sejmu

• po zakończeniu obrad Sejmu

• dekret nie mógł dotyczyć zmian

• Konstytucji

• ordynacji wyborczej

• budżetu

• poboru rekrutów

• dekrety podlegały zatwierdzeniu przez Radę Państwa (organ władzy wykonawczej, składający się z Prezydenta, Marszałka Sejmu, Prezes NIK i Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych) a następnie przez Sejm na najbliższym posiedzeniu

Konstytucja PRL 1952

Prawo do wydawania dekretów posiada Rada Państwa (organ, który zastąpił głowę państwa, pochodzący z wyboru Sejmu).

Warunki wydawania:

• mogły być wydawane między sesjami Sejmu

• nie mogły zmieniać Konstytucji ani zawieszać jej postanowień a także budżetu.

• musiały być przedstawione do zatwierdzenia Sejmowi na najbliższym posiedzeniu (w praktyce nigdy nie zdarzyło się, żeby Sejm nie zaakceptował dekretu).

Liczba dekretów była w tym okresie bardzo duża, potem coraz więcej było ustawodawstwa sejmowego.

W Konstytucji nie było wyraźnego ograniczenia przedmiotowego ale z innych przepisów Konstytucji wynikało, że nie mogą one dotyczyć zmian konstytucji i budżetu.

Dekret Rady Państwa z 1981r. o wprowadzeniu stanu wojennego został wydany z pogwałceniem Konstytucji, gdyż trwała wtedy sesja Sejmu.

1989 - 10.1992

Rada Państwa zostaje zlikwidowana, jej kompetencje przejmuje Prezydent ale bez prawa do wydawania dekretów. A więc w tym okresie nie mamy formy rozporządzenia z mocą ustawy.

Mała Konstytucja 10.1992

Powrócono do nazwy rozporządzenie z mocą ustawy. Prawo do ich wydawania miała Rada Ministrów i wydawane były na podstawie upoważnienia ustawowego.

Warunki wydawania:

• ustawa upoważniająca musiała wskazywać

• dokładny zakres przedmiotowy

• dokładny czas wydania

• rozporządzenie nie mogło dotyczyć

• zmiany Konstytucji

• ordynacji wyborczej

• budżetu państwa

• zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej

• statusu jednostki w państwie

Mieliśmy więc do czynienia z podwójnym ograniczeniem przedmiotowym, tym z Konstytucji i tym z ustawy upoważniającej.

• kontrola Prezydencka

• rozporządzenie musiało być podpisane przez Prezydenta i ogłoszone w dzienniku ustaw a więc posiadał on prawo do weta absolutnego

• Prezydent miał możliwość zwrócenia się do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie zgodności z Konstytucją

Wady i zalety rozporządzeń

Zalety

Wady

szybkość, łatwość regulacji - kwestia godzin lub dni podczas gdy proces ustawodawczy zaś trwa długo (miesiące, przy założeniu, że kontroluje się parlament bo silna opozycja ma instrumenty służące blokowaniu trybu ustawodawczego np. zgłaszanie dużej ilości poprawek, wnioski formalne, przerwy, długie przemówienia, opuszczanie posiedzeń sejmu <brak quorum>) odpolitycznienie procesu tworzenia prawa - doświadczenia okresu międzywojennego - okres trwania rozporządzeń może być uwolnieniem od sporu politycznego między stronnictwami politycznymi - kodeks zobowiązań, handlowy nie mogły być uchwalone przez Sejm ze względu na niezgodę, a zostały uchwalone rozporządzeniem Prezydenta. pozwalają zachować ciągłość prawodawczą w państwie (stan wojenny) pozwalają zachować zdolność prawodawczą państwa (parlament zantagonizowany, głęboka fragmentaryzacja)

niebezpieczeństwo nadużyć o charakterze politycznym lub kryminalnym brak kontroli w procesie tworzenia prawa, co jest w rozporządzeniu dowiadujemy się dopiero gdy zacznie obowiązywać podważają w pewnym stopniu zasadę trójpodziału władzy (od stanowienia prawa są organy władzy ustawodawczej a nie wykonawczej)

Rozporządzenia z mocą ustawy w obecnej Konstytucji

Rozporządzenia z mocą ustawy wydaje Prezydent. Są przewidziane jako możliwość zachowania ciągłości władzy.

Warunki wydawania:

• w państwie musi panować stan wojenny (jeden ze stanów nadzwyczajnych, wprowadzany w związku z zagrożeniem zewnętrznym państwa)

• Sejm (quorum) nie może zebrać się na posiedzenie

• musi być wniosek o wydanie ze strony Rady Ministrów (Rada Ministrów sporządza projekt)

• musi być opublikowane

• nie mogą zmieniać (ograniczenie przedmiotowe):

• Konstytucji

• ordynacji wyborczej

• ustawy o stanach nadzwyczajnych

• są zatwierdzane na najbliższym posiedzeniu Sejmu (Konstytucja znów nie wspomina o Senacie). Sejm spełnia w ten sposób swoją funkcję kontrolną

• obowiązek respektowania trzech zasad postępowania w stanach wyjątkowych:

• legalności - należy przestrzegać prawa

• proporcjonalności - powinno się stosować instrumenty stosowne do skali

• celowości - należy zmierzać do szybkiego przywrócenia stanów normalności

Czas obowiązywania rozporządzenia jest nieograniczony, oprócz tego, że rozporządzenie musi być zatwierdzone na najbliższym posiedzeniu Sejmu. Jednakże stan niemożności zebrania się Sejmu może się przedłużać a dodatkowo w stanie nadzwyczajnym nie może być nowych wyborów.

Kontrowersje

• Są wydawane gdy nie może zebrać się Sejm ale Konstytucja nic nie mówi o Senacie.

Czy Prezydent może wydawać Rozporządzenia gdy może zebrać się Sejm ale nie może Senat?

Wykładnia literalna - Prezydent nie może wydać rozporządzenia.

Wykładnia funkcjonalna - Brak Senatu nie eliminuje zdolności prawodawczej (jeśli Senat milczy przez 30 dni przyjmuje się, że nie zgłosił poprawek). Jednakże z punktu widzenia racjonalności, trwa wojna więc nie ma co czekać 30 dni, instytucja rozporządzenia jest przewidziana na czas wojny, więc Prezydent ma prawo wydać rozporządzenie.

Ponieważ pierwszeństwo przyznaje się wykładni literalnej ale jest to duży problem artykułu 234.

• Czy sensowne jest, że rozporządzenia mogą być wydawane tylko w stanie wojennym a nie ogólnie w stanach wyjątkowych, skoro konsekwencje obu tych stanów mogą być podobne?

• Czy Prezydent jest związany zakresem wniosku Rady Ministrów?

• Od kiedy obowiązuje rozporządzenie? Od chwili opublikowania czy od chwili zatwierdzenia przez Sejm?

Jeśli Sejm odmówi zaakceptowania rozporządzenia traci moc od momentu uchwały Sejmu (a nie od momentu opublikowania, żeby nie podważać zaufania do prawa i nie powodować roszczeń odszkodowawczych)

• Czy Trybunał Konstytucyjny może badać rozporządzenie przed zatwierdzeniem przez Sejm?

Trybunał Konstytucyjny może badać rozporządzenie dopiero po jego zatwierdzeniu przez Sejm mimo, że ze względów racjonalnych powinna istnieć możliwość zwrócenia się przez Prezydenta z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie zgodności z Konstytucją rozporządzenia przed jego opublikowaniem.

P.D.

Umowy międzynarodowe

prawo wspólnotowe

rozporządzenia wykonawcze

akty prawa wewnętrznego

3

---