Wasal- człowiek wolny oddający się pod opiekę seniorowi i otrzymujący od niego lenno, zobowiązany wobec seniora do posłuszeństwa i świadczenia mu usług zbrojnych
Senior- człowiek możny przyjmujący obowiązek obrony wasala w zamian za jego służbę.
Lenno- ziemia nadana przez seniora w użytkowanie wasalowi
Lennik- użytkownik lenna
Islam- religia założona przez Mahometa. Ich święta księga to Koran. Mahomet to najwyższy prorok. Bogiem jest Allach.
Hołd lenny- ceremonia uroczystego przekazania lenna przez seniora swojemu wasalowi. Wasal klękał przed seniorem, wkładał złożone ręce w jego dłonie i uroczyście przysięgał mu dozgonną wierność. Potem następowała inwestytura
Inwestytura- wręczenie przez seniora wasalowi jakiegoś przedmiotu ( pierścień lub chorągiew) co było symbolicznym zobrazowaniem zawartego stosunku lennego.
Prawosławie- odłam kościoła chrześcijańskiego. Powstał w wyniku podziału w kościele chrześcijańskim w 1054, czyli w czasie tzw. schizmy wschodniej
Ikona- obraz sakralny powstały w kręgu kultury bizantyjskiej przedstawiający postacie świętych.
Lokacja- w średniowiecznej Polsce założenie nowego miasta lub wsi (albo przekształcenie już istniejącej osady)
Cech- stowarzyszenie zrzeszające rzemieślników danej profesji; przynależność do cechu była obowiązkowa.
Grunwald- miejscowość, pod którą w roku 1410 odbyła się bitwa między Zakonem Krzyżackim a wojskami Polskimi i Litewskimi.
Unia personalna- związek dwóch lub więcej państw posiadających wspólnego monarchę (króla), przy zachowaniu odrębnego systemu instytucji państwowych.
Janczarowie- elitarne oddziały regularnej piechoty sułtańskiej; obecnie- grupa ludzi wychowywana od dziecka w fanatycznym posłuszeństwie komuś.
Kronika- opis wydarzeń w układzie chronologicznym. Również utwór dziejopisarski o charakterze literackim, typowy dla średniowiecza. Kronika nie zawiera analizy tych wydarzeń, może jednak zawierać podsumowania oraz komentarz autora.
Rocznik- spis wydarzeń o charakterze publicznym z danego roku, zestawionych w porządku chronologicznym.
Feudalizm- ustrój społeczno- polityczno- ekonomiczny, który opierał się na zależności ziemskiej. Chłop podlegał właścicielowi ziemskiemu, ponieważ użytkował ziemię, która należała formalnie właścicielowi ziemskiemu. Właściciel ziemski mógł podlegać innemu właścicielowi z tego samego powodu
Herezja- głoszenie idei i poglądów sprzecznych z nauką kościoła.
Zasada senioratu- stosowana w średniowieczu zasada określająca porządek obejmowania tronu. Ustanawiana była często po podziale kraju między synów władcy i określała, że po jego śmierci władzę zwierzchnią ma każdorazowo sprawować najstarszy męski przedstawiciel rodu.
Krucjata- w sensie ścisłym odbywające się w średniowieczu na wezwanie kolejnych papieży wyprawy wojenne, których celem było wyzwolenie Ziemi Świętej z rąk Muzułmanów oraz ochrona pielgrzymów i chrześcijańskich mieszkańców Bliskiego Wschodu przed uciskiem ze strony islamu.
Krzyżacy- Zakon Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Sprowadzeni zostali na ziemie polskie w 1226 roku przez Konrada Mazowieckiego. Zakon rycerski powstał na fali krucjat w XII w.
Przywilej- prawo (dokument) nadane przez monarchę określonej grupie społecznej (stanowi) obowiązujące na danej ziemi lub w całym kraju (przywilej generalny). Przywileje najczęściej miały formę zrzeczenia się przez monarchę pewnych swoich kompetencji na rzecz wymienionych adresatów przywileju.
Monarchia stanowa- forma ustroju politycznego, charakterystyczna dla schyłkowego okresu średniowiecza. Władza monarchy została ograniczona na rzecz stanów, szczególnie rycerstwa i duchowieństwa.
Immunitet- zwolnienie osób (lub określonych obszarów) od podległości powszechnym obowiązkom prawnym.
Bogurodzica-najstarsza utrwalona polska pieśń religijna i najstarszy zachowany polski tekst poetycki. Prawdopodobnie pierwszy hymn Polski. Śpiewana już pod Grunwaldem.
Dagome Iudex- nazwa jednego z najbardziej znanych tekstów dotyczących wczesnej historii Polski. Wydany przez Mieszka I do ówczesnego papieża w sprawie oddania Polski pod opiekę Kościoła (?)
Stan rycerski- jeden ze stanów w rozdrobnieniu feudalnym. W chwili przyjęcia do stanu rycerskiego kandydat przysięgał nie tylko wierność swemu panu, ale i gotowość do obrony kościoła i wiary chrześcijańskiej, opiekę nad ubogimi, wdowami i sierotami. Cechy dobrego rycerza to: pobożność męstwo odwaga prawość szacunek i cześć dla kobiet, honor i gotowość niesienia pomocy będącym w potrzebie. Podstawowym obowiązkiem rycerzy była walka. Ćwiczyli swe umiejętności bojowe na polowaniach , zawodach szermierczych i turniejach rycerskich. Stan rycerski był międzynarodowy, obejmował całą społeczność chrześcijańską.
Cyryl i Metody- bracia misjonarze na Morawach. Chrystianizowali słowian. Opracowali pierwszy słowiański alfabet, tzw. głagolicę oraz przetłumaczyli na współczesny język Słowian księgi liturgiczne i ewangelię
Otton III- cesarz niemiecki. Wziął udział w zjeździe gnieźnieńskim w roku 1000. W czasie zjazdu gnieźnieńskiego symbolicznie koronował Bolesława Chrobrego
Karol Wielki- król Franków i Longobardów, od 800 roku cesarz Imperium Rzymskiego. Za jego panowanie państwo Franków osiągnęło swoją największą świetność
Włodzimierz Wielki- wielki książę kijowski od ok. 980. Jako pierwszy władca swojego kraju przyjął chrzest.
Gall Anonim- pierwszy kronikarz działający na ziemiach polskich. Wiadomo że pochodził z Gali, jego imię i nazwisko są nieznane
Wincenty Kadłubek- polski kronikarz i dziejopisarz. Autor Kroniki polskiej spisanej w latach 1190- 1208.
Praca benedyktyńska- Praca drobiazgowo dokładna, mrówczo pracowita, wytrwała i żmudna.
Praca syzyfowa- praca nie mająca konkretnego celu, bezsensowna, bezcelowa
Pójść do Canossy- zrobić coś na co nie ma się najmniejszej ochoty
Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną-
Władca |
Dynastia |
Król/Książe |
Data panowania i koronacji |
Wydarzenia osiągnięcia za jego panowania |
Mieszko I |
Piast |
Książe |
960- 992 |
- 966- chrzest Polski -968- biskupstwo misyjne w Poznaniu - 972- bitwa pod Cedynią -Dagome Iudex -przyłączenie do Polski Śląska i Małopolski z Krakowem |
Bolesław Chrobry |
Piast |
Król |
992-1025 |
-997- śmierć Wojciecha -1000- zjazd gnieźnieński -1018- Wyprawa kijowska, odzyskanie grodów czerwieńskich - przyłączenie do Polski Milska i Łużyc |
Mieszko II |
Piast |
Król |
1025-1034 |
-1031- Konrad II i Jarosław Mądry najeżdżają na Polskę Gdy do władzy dochodzi Bezprym: - utrata Milska, Łużyc i Grodów Czerwieńskich -utrata symboli suwerenności państwa -utworzenie przez Miecława z Mazowsza odrębnego państwa -Polskę opanowuje totalny chaos |
Kazimierz Odnowiciel |
Piast |
Książe |
1034-1058 |
-1038-39- najazd Brzetysława na Polskę -1047- odzyskanie Mazowsza -1050- odebranie Czechom Śląska -za Śląsk Kazimierz płacił Czechom coroczną daninę - doprowadził do wewnętrznej odbudowy państwa -odbudowa struktury kościelnej |
Bolesław Śmiały |
Piast |
Król |
1058-1076-1079 |
-1079- zabójstwo biskupa Stanisława - bunt rycerstwa -wzmocnienie struktury państwa -zabezpieczenie u Papieża suwerenności Polski -ponowne przyłączenie do Polski grodów czerwieńskich |
Władysław Herman |
Piast |
Książę |
1079-1102 |
-Polska ponownie spada do roli lennika -utrata zdobyczy terytorialnych Śmiałego |
Bolesław Krzywousty |
Piast |
Książe |
1102- 1138 |
-1109- obrona Głogowa -1113- pomoże pod zwierzchnością Polski -1121-23- wyprawy na Pomoże Zachodnie -1138- testament Krzywoustego -podzielił państwo na dzielnice dla swoich synów -chrystianizacja Pomorza zachodniego |
Władysław II Wygnaniec |
Piast |
Książe |
1138- 1146 |
-1146- wygnanie Władysława przez młodszych braci |
Bolesław Kędzierzawy |
Piast |
Książe |
1146- 1173 |
-1163- przywrócenie Śląska synom Władysława Wygnańca |
Mieszko Stary |
Piast |
Książe |
1173-1177 |
|
Kazimierz Sprawiedliwy |
Piast |
Książe |
1177- 1194 |
|
Władysław Łokietek |
piast |
Król |
1306-1320-1333 |
-1305-1314- zajęcie przez Łokietka małopolski, ziemi sieradzkiej, łęczyckiej i Kujaw -1308- opanowanie przez krzyżaków Pomorza gdańskiego - 1331- bitwa pod Płowcami - utracenie Pomorza gdańskiego -Kraków stolicą |
Kazimierz Wielki |
piast |
Król |
1333- 1399 |
- 1343- wieczysty pokój z Krzyżakami -1348- pokój w Namysłowie -1364- założenie Akademii Krakowskiej -uzyskał zrzeczenie się pretensji do korony ze strony czeskiej -sprzymierzenie się z Węgrami -przyłączenie do Polski Rusi halicko- włodzimierskiej, Wołynia i Podola -przyłączenie miast, między innymi Lwowa -zwierzchnictwo na Santokiem i Drezdenkiem -przyłączenie Wałcza, Czaplinek i Drabim -bogatsze państwo i bogatsi poddani Utworzenie sądu w Krakowie -budowa zamków obronnych - ujednolicenie państwa |
Styl romański- styl w sztukach plastycznych wykonywanych z kamienia XI - XIII wieku. Najwcześniej formy stylistyczne zostały ukształtowane na terenach zajmowanych obecnie przez dzisiejsze północne Włochy, Francję i zachodnie Niemcy. Charakterystyczne dla tego stylu
- grube mury
- budowle na kształt krzyża
-małe okna
-surowość
-brak ozdób
-sklepienie kolebkowe
-portale
Styl gotycki- (gotyk) styl w architekturze europejskiej okresu późnego średniowiecza, od około połowy XII do początku XVI wieku. Za wzorcowy przykład budynku gotyckiego uważa się gotycką katedrę, choć w rzeczywistości był to również okres rozwoju architektury świeckiej. Charakterystyczne dla tego stylu:
-duże strzeliste okna
-witraże w oknach
- kolory
-sklepienie krzyżowo żebrowe
- rozwinięcie sztuki świeckiej
Zabytki gotyckie |
Zabytki romańskie |
- Katedra Noter Dame w Paryżu - Katedra w Remis - katedra w Amiens - katedra w Chartres - katedra w Koloni
|
-katedra w Remis -katedra w Moguncji -bazylika w Vezelay -katedra w Santiago de Compostela -kościół Sante-Foy w Conques -katedra w Aunt |