KRONIKA POLSKA TZW. GALLA

• oryginalny tytuł: Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum

• uznawana za dzieło literatury polskiej, chociaż:

• pisana po łacinie

• autor nie był Polakiem

• nie jest pierwszym polskim utworem

• pierwsze źródło literackie, opisujące dawne dzieje Polski

• autor:

• nie ma na jego temat nawet najbardziej ułamkowych wiadomości

• nie znamy nawet jego imienia

• być może był mnichem

• żył za czasów Bolesława III

• pierwszy wydawca Kroniki Gotfryd Lengnich (1748) nazwał autora Martinus Gallus

• dziś mówimy o nich Gall Anonim (imię tylko konwencjonalne)

• był to cudzoziemiec

• benedyktyn

• wykazywał krytyczne stanowisko wobec Niemców i Czechów, raczej nie pochodził z Rusi (bo pisałby w języku słowiańskim), także nie Litwin, Prusak, Pomorzanin ani członek plemienia słowiańskiego pomiędzy dolną Odrą a Łabą (nie było tam jeszcze chrześcijan) ze wszystkich krajów graniczących wówczas z Polską zostają tylko Węgry

• hipoteza prowansalsko-węgierska

• być może był Francuzem

• duże ślady kontaktu z Węgrami, jednak nie można jednoznacznie wskazać pochodzenia

• czas spisania Kroniki: 1112-1116

• pobyt kronikarza w Polsce

• wspomina on, że był świadkiem czegoś, co spisuje, czyni to, mówiąc o pielgrzymce pokutnej Bolesława Krzywoustego do Samogyvár (1113) - jeden tylko jedyny raz

• protektorzy autora

• bliższe więzy łączyły go z jednym zwłaszcza spośród biskupów polskich ( przedmowa do II księgi Kroniki)

• kronikarz w kancelarii książęcej

• obracał się w kręgu książęcym (Bolesław Krzywousty), ale nie należał do jej stałego personelu

• miejsce powstania Kroniki

• istnieje hipoteza, że był to przeważnie Kraków

• dorobek pisarski kronikarza

• na pewno motywem napisania Kroniki była nadzieja materialnego wynagrodzenia

• brak wiadomości zewnętrznych, tj. innego pochodzenia, na temat pobytu autora Kroniki i jego losów w Polsce

• zamierzenia kronikarza

• I księga - przodkowie Bolesława Krzywoustego

• II księga - dzieje 23 lat (1086-1109)

• III księga - obejmuje 4 lata (1109-1113)

• analogie obce

• krytyka źródła

• naczelną intencją Galla było uświetnienie panowania, a zwłaszcza rycerskich czynów Bolesława Krzywoustego - panegiryzm

• do dziś zachowały się trzy kopie dzieła (najstarsza pochodzi z 1340 roku)

• wstęp, epilogus - skrót - list do biskupów laudacja (pochwała) mecenasów

• kronika miała mieć charakter pochwalny

• epistola - list, wstęp pochwalno-dedykacyjny

• topika

• topos afektowanej skromności

• topika arkadyjska

• topos „wszystko głosi jego chwałę”

• topos „ubi sunt?”

• chorografia - opis położenia ziemi, warunków geograficznych

• amplifikacja - wyliczenia (ozdobność stylu)

• cudowne narodziny - miraculum (łac. `cud')

• w literaturze dawnej w gatunkach epickich istniały dwa modele:

• I - żywot rycerski, wojowniczy

• II - ludy osiadłe - pasterstwo, rolnictwo, hodowla

• kronika - nie faktografia

• przeszłość świetna zadanie: naśladować przodków

• Pieśń o śmierci Bolesława - apostrofy, personifikacje, pytania retoryczne (ubi sunt?)

Topos - łac. loci comunes - miejsca wspólne w literaturze (powtarzalne).

---