Na wekslu oprócz ustawowych elementów niezbędnych do jego ważności może znajdować się szereg klauzul, które bądź odnoszą się do samego zobowiązania wekslowego lub też do stosunków pozawekslowych.
Wśród klauzul odnoszących się do samego zobowiązania wekslowego wyodrębniamy trzy grupy:
klauzule o dokładnie określonym przez prawo wekslowe wpływie na zobowiązania wekslowe;
klauzule, które prawo wekslowe nakazuje uznać za nie napisane;
klauzule, które unieważniają weksel.
Do klauzul odnoszących się do stosunków pozawekslowych należą:
KLAUZULA WALUTY - regulowana jest w art. 3 prawa wekslowego. Wyraża to, co wystawca weksla już otrzymał, bądź otrzyma od remitenta w zamian za weksel. Klauzula ta może brzmieć: „wartość w twarze”, „wartość w gotówce”, „walutę otrzymałem”, „walutę otrzymam”, „Faktura Nr…”, „Umowa z dnia… Nr…”, „Umowa kredytowa z dnia… Nr…”. Jeżeli wystawca oddaje weksel remitentowi remitentowi polecenia i na rachunek osoby trzeciej, wówczas mamy do czynienia z rymesą komisową. Wyraża się to inicjałami komitenta w klauzuli waluty, np. „waluta w rachunku J.K.”. Z weksla zawierającego taką klauzulę odpowiada tylko wystawca. W praktyce klauzula ta nie występuje.
KLAUZULA POKRYCIA - może być ona umieszczona tylko na wekslu trasowanym. Zawiera polecenie wystawcy weksla skierowane do trasanta, aby zapłaconą sumą wekslową obciążył rachunek wystawcy. Klauzula ta może brzmieć: „wystawicie na rachunek” lub „wystawicie na rachunek według umowy”. Wskazuje ona na umowę pomiędzy wystawcą a trasantem, która stanowiła przyczynę wystawienia weksla, np. trasat jest dłużnikiem wystawcy, trasat udzielił kredytu wystawcy, przypadek tzw. akceptu bankowego.
Klauzula pokrycia może być użyta również, gdy wystawca na polecenie innej osoby (komitenta) poleca trasantowi zapłatę sumy wekslowej. Weksel tego typu nazywa się TRATAMI KOMISOWYMI, co wyraża się inicjałami komitenta w klauzuli pokrycia, np. „wstawicie na rachunek Jana Nowaka”. Klauzula taka oznacza, że Jan Nowak polecił wystawcy trasowanie weksla.
KLAUZULA ZAWIADOMIENIA (AWIZOWA) - ma ona na celu wskazanie trasantowi, czy przed przyjęciem lub zapłatą weksla ma oczekiwać pisma wystawcy z zawiadomieniem o wystawieniu weksla, czy też ma zapłacić za weksel bez oczekiwania na to zawiadomienie.
Klauzula taka brzmi: „za zawiadomieniem” lub „bez zawiadomienia”. Może ona być umieszczona tylko na wekslu trasowanym i występuje głównie na wekslach w obrocie zagranicznym.
ZASTRZEŻENIE „WEKSEL GWARANCYJNY” LUB „WEKSEL KAUCYJNY” - może mieć zastosowanie, gdy weksel został wręczony jedynie jako zabezpieczenie wykonania jakiegoś zobowiązania, np. spłaty udzielonego kredytu, czy na zabezpieczenie ewentualnego manka przy umowach ajencyjnych.
RODZAJE KLAUZUL MAJĄCYCH WPŁYW NA ZOBOWIĄZANIA WEKSLOWE:
Prawo wekslowe rozróżnia następujące klauzule, które mają istotny wpływ na stosunek wekslowy:
oznaczenie domicyljata (art. 4 i 27 prawa wekslowego),
zastrzeżenie oprocentowania sumy wekslowej (art.5 prawa wekslowego),
zwolnienie się wystawcy od odpowiedzialności za przyjęcie (art. 9 prawa wekslowego),
klauzula „nie na zlecenie” (art. 11 prawa wekslowego),
zastrzeżenie przedstawienia do przyjęcia (art. 22 ust. 1 i art. 44 ust. 2 prawa wekslowego),
zakaz przedstawienia weksla do przyjęcia (art. 22 ust. 2 i 3 art. 56 prawa wekslowego),
zmiana ustawowego czasookresu do przedstawienia weksla do przyjęcia (art.23 ust. 2 i art. 35 prawa wekslowego),
zwolnienie od protestu (art. 46 prawa wekslowego),
zastrzeżenie co do waluty w jakiej ma nastąpić zapłata (art. 41 prawa wekslowego),
oznaczenie adresu w potrzebie (art. 55, 56 i 60 prawa wekslowego),
oznaczenie, gdzie się znajduje egzemplarz przeznaczony do przyjęcia lub oryginał weksla (art. 66 prawa wekslowego),
klauzula kastoryjna co do dalszych egzemplarzy weksla (art. 65 ust. 1 prawa wekslowego),
zastrzeżenie co do właściwego kalendarza (art. 37 prawa wekslowego).
Klauzule wymienione w pkt. 1, 2, 4, 8, 9, 10 oraz 13 mogą być umieszczane w wekslach własnych i trasowanych. Natomiast klauzule wymienione w pozostałych punktach mogą być zamieszczane tylko na wekslach trasowanych.
OZNACZENIE DOMICYLIANTA (KLAUZULA UMIEJSCOWIENIA)
Według art. 4 prawa wekslowego, weksel może być płatny również w miejscu zamieszkania lub w siedzibie osoby trzeciej. Osoba trzecia, u której weksel ma być płatny nazywa się domicyliatem.
Domicyliatem może być osoba trzecia, a więc inna niż trasat. Może nią być np. wystawca, indosat, poręczyciel itp. lub osoba nie będąca uczestnikiem stosunku wekslowego. Może to być osoba fizyczna jak i prawna. Domicyliat może być tylko jeden, gdyż wskazanie kilku domicyliatów unieważnia weksel.
Domicyliat nie jest dłużnikiem ani wierzycielem wekslowym. Jest to osoba, w lokalu której weksel ma być płatny i której dłużnik powinien dostarczyć środki na zapłatę weksla w terminie płatności. Pomimo wskazania domicyliata właściwym dłużnikiem wekslowym pozostaje nadal trasat lub wystawca weksla własnego. Domicyliata nie łączy z posiadaczem weksla stosunek prawny i nie ma wobec niego żadnych zobowiązań, zaś z trasatem lub z wystawcą weksla własnego łączą go stosunki zlecenia, unormowane w art. 734 - 751 kodeksu cywilnego.
Samo wystawienie weksla własnego lub zaakceptowanie weksla trasowanego domicylowanego oznacza danie domicyliatowi zlecenie zapłaty weksla. Dlatego też celowe jest, dla szybkości obrotu wekslowego, wskazanie jako domicyliata banku, w którym trasat lub wystawca weksla własnego posiada rachunek. Trasat lub wystawca weksla własnego musi spowodować, aby w dniu płatności weksla u domicyliata znalazły się środki na jego zapłatę bądź w postaci środków pieniężnych na rachunku bankowym, bądź w postaci kredytu w rachunku bieżącym. Jeżeli jako domicyliat zostanie wskazany bank, który prowadzi rachunek wierzyciela, wówczas trasat tub wystawca weksla własnego powinien przekazac środki na wykup w takim czasie, aby w dniu płatności znalazły się u domicyliata.
Domicyliat ma prawo uznać rachunek wierzyciela wekslowego lub obciążyć rachunek dłużnika wekslowego dopiero po przedłożeniu domicyliatowi weksla przez wierzyciela.
Osoba, która chce wskazywać jako domicyliata bank, który nie prowadzi ani rachunku trasata lub wystawcy weksla własnego ani wierzyciela, powinna uprzednio ustalić, w drodze umowy - zlecenia, zasady domicylowania weksli na ten bank oraz ich wykupu.
Ze względu na art. 736 kodeksu cywilnego, który mówi, iż kto zawodowo trudni się załatwianiem czynności dla drugich, a tak jest w przypadku banku, powinien on, jeśli nie chce zlecenia przyjąć, zawiadomić o tym niezwłocznie dającego zlecenie, czyli w przypadku weksla - trasata lub wystawcę weksla własnego. W przypadku nie powiadomienia domicyliat, który odmówi zapłaty weksla pomimo przekazanego mu pokrycia, odpowiada za wyrzadzoną trasatowi lub wystawcy weksla własnego szkodę, w granicach ujemnego interesu (art. 415 kodeksu cywilnego).
Oznaczenie domicyliata następuje najczęściej przez napisanie słów: „płatny u…”, „płatny przez…”, „płatny w…”.
DOMICYLIATA MOŻE OZNACZYC NA WEKSLU:
wystawca przy wystawieniu weksla,
trasat przy przyjęciu weksla, ale tylko wtedy, gdy wystawca wskazał na wekslu miejsce zapłaty odmienne od miejsca zamieszkania lub siedziby trasata bez oznaczenia osoby, u której zapłata ma być dokonana. W razie braku tego oznaczenia uważa się, że akceptant sam zobowiązał się zapłacić w miejscu zapłaty. Gdy weksel płatny jest w miejscu zamieszkania trasata, może on w przyjęciu wskazać adres w tym samym miejscu, gdzie zapłata powinna być dokonana. Klauzula domicyliata wypisana przez trasata ma najczęściej brzmienie „przyjmuję do zaplaty w…”,
posiadacz weksla - jeżeli uzyska na to zgodę wystawcy weksla oraz innych osób podpisanych przed nim na wekslu. Dopisanie na wekslu domicyliata przez inną osobę niż wystawca weksla lub trasat, w przypadkach wyżej podanych, powoduje zmianę treści weksla.
Zmiana treści weksla będzie też umieszczenie na nim domicyliata przez wystawcę weksla w innym momencie niż wystawienie weksla lub przez trasata - trasanta innym momencie niż akceptowanie weksla, gdy po wystawieniu lub przyjęciu weksla podpisali się na nim indosanci czy poręczyciele. W takim przypadku dla skutecznego umieszczenia na wekslu domicyliata powinna być zgoda wystawcy i innych osób podpisanych na wekslu przed dniem opatrzenia weksla domicyliatem.
Skutki prawidłowego umieszczenia domicyliata na wekslu są następujące:
wystawca nie może zabronić przedstawienia do przyjęcia weksla płatnego u osoby trzeciej,
weksel trasowany z domicyliatem umieszczonym przez wystawcę musi być przedstawiony trasatowi do przyjęcia.
OPROCENTOWANIE SUMY WEKSLOWEJ
Według art. 5 prawa wekslowego, na wekslu własnym i na wekslu trasowanym możliwe jest zastrzeżenie odsetek.
Zastrzeżenie oprocentowania jest skuteczne jeżeli:
zostało dokonane na wekslach płatnych za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu,
stopa odsetek jest określona w samym wekslu,
dokonał go wystawca weksla.
Klauzula oprocentowania może przyjąć np. postać: „w miesiąc po okazaniu zapłacę za ten weksel na zlecenie „Frutex”sp. z o.o. sumę trzysta złotych złotych odsetkami 24 %”. Odsetki liczy się od daty wystawienia weksla, o ile nie wskazano na wekslu innej daty. Przy czym zgodnie z art. 73 prawa wekslowego do wyliczenia wysokości odsetek nie jest wliczany dzień początkowy, tj. dzień wystawienia weksla lub inny dzień wskazany na wekslu.
Zastrzeżenie oprocentowania traktuje się jako nie napisane, gdy:
dokonano go na wekslu płatnym w oznaczonym dniu lub w pewien czas po dacie,
nie określono stopy odsetek, bądź określono ją w sposób nieprawidłowy, np. „…z odsetkami ustawowymi”.
Przy wekslach, których termin płatności jest znany w momencie ich wystawienia, należne odsetki można uwzględnić przy wystawianiu weksla przez wliczenie ich do sumy wekslowej.
Umieszczenie klauzuli oprocentowania przez inną osobę niż wystawca weksla jest zmianą treści weksla. Dla skuteczności tej klauzuli niezbędne jest uzyskanie na jej umieszczenie zgody wystawcy weksla oraz innych osób podpisanych na wekslu przed posiadaczem weksla, który umieścił na wekslu klauzulę oprocentowania.
ZWOLNIENIE SIĘ WYSTAWCY WEKSLA TRASOWANEGO OD ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA PRZYJĘCIE (KLAUZULA EWIKACJI, KLAUZULA LĘKLIWOŚCI)
Klauzula, na mocy której wystawca weksla trasowanego zwalnia się od odpowiedzialności za przyjęcie może być napisana w dowolnym miejscu na pierwszej stronie weksla trasowanego, ale tak żeby była objęta jego podpisem. Może ona brzmieć np. „bez oblega za przyjęcie”, „bez odpowiedzialności za przyjęcie” lub „bez oblega”, „bez odpowiedzialności”.
Skutkiem zwolnienia się wystawcy od odpowiedzialności za przyjęcie jest brak możliwości wszczęcia przeciwko niemu zwrotnego poszukiwania przed terminem płatności, w przypadku gdyby trasat odmówił przyjęcia weksla. Oznacza to, że dochodzenie roszczeń od wystawcy weksla trasowanego będzie możliwe dopiero z nadejściem terminu płatności weksla.
Zwolnienie się wystawcy weksla trasowanego od odpowiedzialności za przyjęcie zwalnia również od takiej odpowiedzialności poręczyciela za wystawcę. Nie zwalnia natomiast innych dłużników wekslowych.
Wystawca weksla trasowanego nie może zwolnić się od odpowiedzialności za zapłatę weksla. Zastrzeżenie, którym wystawca może zwolnić się od odpowiedzialności za zapłatę, uważa się za nie napisane, czyli nie wywoluje żadnych skutków prawnych, a co za tym idzie nie powoduje nieważności weksla.
KLAUZULA NIE NA ZLECENIE (REKTA - WEKSEL)
Użycie w wekslu wyrażenia „na zlecenie” oznacza, że może on być przenoszony przez indos.
Wystawcę weksla może interesować odebranie wekslowi możliwości jego przenoszenia, np. zależy mu, aby weksel poprzez indos nie dostał się w ręce osoby, której wystawca weksla jest dłużnikiem. Może to zrobić umieszczając na wekslu klauzulę „nie na zlecenie” lub inne zastrzeżenie równoznaczne, np.:
„zapłacę tylko Janowi Nowakowi”,
„zapłacę Janowi Nowakowi, ale nie na jego zlecenie”,
„zapłacicie tylko mnie samemu” (w przypadku weksli trasowanych na własne zlecenie wystawcy),
„bez indosu”,
„zakazuje się puszczać weksel w obieg”.
Szczególnego znaczenia nabierają klauzule zakazujące indosowania weksla, umieszczone na wekslach in blanco. Zapobiegają one wypełnieniu weksla przez wierzyciela i dowolnemu puszczeniu go w obieg, czego skutkiem jest brak możliwości podnoszenia przeciwko indosatariuszowi zarzutów z jego stosunków z tym wierzycielem, który wręczył mu weksel oraz ewentualność zapłaty sumy nienależnej.
Klauzula „nie na zlecenie” nie zabrania umieszczania na wekslu indosów mających charakter pełnomocnicy, tj.:
indosu pełnomocniczego „per procura”,
indosu zastawniczego,
indosu inkasowego.
Na mocy tych indosów nie następuje przeniesienie własności weksla, lecz jedynie udzielenie pełnomocnictwa do wykonywania praw wekslowych w imieniu właściciela weksla.
Weksle z zakazem dalszego indosowania noszą nazwę REKTA - WEKSEL (WEKSEL IMIENNY).
Takie weksle mogą być przenoszone na inną osobę tylko jako zwykły przelew. Nabywca takiego weksla nie korzysta więc z ochrony i przywilejów określonych w przepisach prawa wekslowego (m.in. art. 16, 17, 40, ust. 3 prawa wekslowego).
Klauzula „nie na zlecenie” może być również umieszczona przez indosanta w treści indosu (rekta - indos). Zakazuje on wówczas dalszego indosowania weksla.
ZASTRZEŻENIE PRZEDSTAWIENIA DO PRZYJĘCIA (KLAUZULA PREZENTACYJNA)
Zgodnie z art. 22 prawa wekslowego w każdym wekslu trasowanym wystawca może zastrzec, iż weksel ma być przedstawiony do przyjęcia z oznaczeniem lub bez oznaczenia terminu. Zastrzeżenie takie pisze się w sposób następujący: „weksel przedstawić do przyjęcia do dnia…”, „weksel przedstawić do przyjęcia po dniu…”, „przedstawić do przyjęcia od dnia…”, „przedstawić do przyjęcia”.
W myśl art. 22 ust 4 prawa wekslowego każdy indosant może zastrzec, że weksel ma być przedstawiony do przyjęcia z zastrzeżeniem lub bez zastrzeżenia terminu, chyba że wystawca zabronił przedstawienia weksla do przyjęcia. Nakaz ten powinien wskazywać od kogo pochodzi. Można to uczynić umieszczając ten nakaz obok podpisu danego indosanta lub przez wyraźne podpisanie tej klauzuli. Umieszczenie tej klauzuli daje czas na poinformowanie trasata o ciągnieniu na niego weksla oraz na prowadzenie ewentualnych negocjacji w sprawie zaakceptowania przez niego weksla.
Posiadacz weksla, który w ogóle nie przedstawił go do przyjęcia lub przedstawił go w niewłaściwym terminie, traci prawo do zwrotnego poszukiwania z powodu nieprzyjęci:
w stosunku do wszystkich zobowiązanych z weksla, jeżeli nakaz pochodził od wystawcy,
w stosunku do indosanta, który umieścił taki nakaz.
Jeżeli weksel zostanie przedstawiony do przyjęcia po terminie oznaczonym na wekslu, a trasat odmówi zaakceptowania weksla, posiadacz ma prawo dochodzić roszczeń w trybie zwrotnego poszukiwania.
ZAKAZ PRZEDSTAWIANIA WEKSLA DO PRZYJĘCIA (KLAUZULA PREZENTACYJNA)
Według art. 22 ust. 2 prawa wekslowego wystawca może zabronić przedstawienia weksla trasowanego do przyjęcia.
Klauzula taka nie może być umieszczona na wekslach płatnych:
u osoby trzeciej,
w innej miejscowości niż ta, w której trasat ma miejsce zamieszkania,
w pewien czas po okazaniu.
Zakaz taki można wyrazić następująco: „nie przedstawiać do przyjęcia”. Klauzule takie są umieszczane przez wystawcę, gdy ciągnie on weksel na osobę, która sobie tego nie życzy, ale wystawca ma nadzieję, że weksel zostanie w terminie wykupiony. Wystawca może także zastrzec, że przedstawienie weksla do przyjęcia nie może nastąpić przed dniem oznaczonym. Klauzula taka może brzmieć: „nie przedstawiać do przyjęcia przed dniem…”.
Jeżeli mimo zakazu weksel został przedstawiony do przyjęcia, a trasat go nie przyjął, to posiadacz traci prawo zwrotnego poszukiwania z powodu odmowy przyjęcia weksla przed terminem płatności. Jeżeli natomiast wbrew zakazowi weksel przedstawiono do przyjęcia i trasat go przyjął, to przyjęcie jest ważne.
Indosant nie może zakazać przedstawienia weksla do przyjęcia. Klauzulę pochodzącą od indosanta traktuje się jak nie napisaną.
KLAUZULA OKREŚLAJĄCA TERMIN PRZEDSTAWIENIA DO ZAPŁATY WEKSLA PŁATNEGO ZA OKAZANIEM
Weksel płatny za okazaniem musi być przedstawiony do zapłaty w ciągu roku od dnia wystawienia.
Wystawca weksla przez umieszczenie odpowiedniej klauzuli może termin skrócić lub wydłużyć. Konieczne jest wskazanie w treści terminu, w jakim weksel może być przedstawiony do zapłaty, np.: „przedstawić do zapłaty w ciągu dwóch lat”, „przedstawić do zapłaty w ciągu sześciu miesięcy”.
Indosanci mogą termin przedstawienia weksla do zapłaty jedynie skrócić.
Ponadto wystawca weksla może umieścić na wekslu klauzulę, w której zakazuje przedstawienia weksla płatnego za okazaniem do zapłaty przed oznaczonym w klauzuli okresem.
ZWOLNIENIE OD PROTESTU (KLAUZULA DYSPENSOWA)
Wystawca weksla, indosant lub poręczyciel przez napisanie na wekslu zastrzeżenia „bez kosztów”, „bez protestu”, „b.k.”, „b.p.” lub innego równoznacznego, mogą zwolnić posiadacza weksla od protestu z powodu nieprzyjęci lub niezapłacenia weksla. Zastrzeżenie powinno być podpisane przez osobę, od której pochodzi.
Zastrzeżenie może pochodzić od:
wystawcy weksla trasowanego lub własnego; jest wtedy skuteczne wobec wszystkich dłużników wekslowych,
indosanta lub poręczyciela za indosanta lub wystawcę weksla i jest skuteczne wyłącznie wobec tego, który umieścił tę klauzulę.
Indosant lub poręczyciel, który umieścił klauzulę „bez protestu” naraża się na to, że w przypadku braku protestu i wykupienia przez niego weksla nie będzie mógł dochodzić roszczeń wobec swoich poprzedników. Będzie mógł żądać regresu tylko od akceptanta lub wystawcy weksla własnego i ich poręczycieli.
Gdyby mimo zastrzeżenia pochodzącego od wystawcy posiadacz weksla dokonał protestu, sam ponosi koszty jego sporządzenia. Jeżeli zaś zastrzeżenie pochodziło od indosanta lub poręczyciela, koszty dokonanego protestu obciążają wszystkich pozostałych dłużników wekslowych.
ZASTRZEŻENIE CO DO WALUTY W JAKIEJ MA NASTĄPIC ZAPŁATA
Zgodnie z art. 41 prawa wekslowego, jeżeli weksel wystawiono na walutę, która nie jest walutą miejsca płatności, sumę wekslową można zapłacić w walucie krajowej według jej wartości w dniu płatności.
Jeżeli dłużnik dopuści się zwłoki, posiadacz może żądać zapłaty sumy wekslowej w walucie krajowej, według swego wyboru, albo po kursie w dniu płatności albo w dniu zapłaty.
Wartość waluty zagranicznej ustala się według zwyczajów miejsca płatności. Wystawca weksla może zastrzec, że: suma przypadająca do zapłaty ma być obliczona według kursu podanego na wekslu lub, że zapłata ma być uiszczona w oznaczonej walucie, tzw. klauzula zapłaty w walucie efektywnej. Brzmi ona następująco: „zapłaci Pan na zlecenie X sumę dwa tysiące dolarów USA efektywnie”. Klauzula taka nie może być umieszczona na wekslach wystawionych i płatnych w Polsce.
ZASTRZEŻENIE CO DO WŁAŚCIWEGO KALENDARZA
Gdy weksel jest płatny w oznaczonym dniu w miejscu, gdzie obowiązuje kalendarz odmienny od kalendarza miejsca wystawienia, uważa się, że data płatności została określona według kalendarza miejsca płatności.
Przy wekslu płatnym na pewien czas po dacie, przekazanym z jednego miejsca w inne, w którym obowiązuje kalendarz odmienny, przelicza się dzień wystawienia na dzień odpowiadający kalendarzowi miejsca płatności i według tego oznacza się termin płatności.
Zasad tych nie stosuje się, jeżeli z zastrzeżeń na wekslu lub jego treści wynika, że należy stosować inne zasady. Może mieć to zastosowanie przy zawieraniu kontraktów z krajami, gdzie obowiązuje np. kalendarz mahometański lub chiński.
KLAUZULE, KTÓRE PRAWO WEKSLOWE NAKAZUJE UZNAĆ ZA NIE NAPISANE
Klauzule te nie unieważniają weksla i należą do nich:
zwolnienie się wystawcy od odpowiedzialności za zapłatę (art. 9 prawa wekslowego),
zastrzeżenie oprocentowania kwoty wekslowej na wekslu płatnym w oznaczonym dniu i w pewien czas po dacie (art. 5 prawa wekslowego),
klauzule oprocentowania, w której nie została określona wysokość odsetek (art. 5 prawa wekslowego).
Należy jeszcze powiedzieć o KLAUZULACH UNIEWAŻNIAJĄCYCH WEKSEL. SĄ NIMI:
uzależnienie zapłaty weksla przez wystawcę od warunku lub świadczenia wzajemnego,
oznaczenie terminu płatności w sposób inny niż określony w art. 3.
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl