Relacje między organizmami
Antagonistyczne
-konkurencja
Dwa gatunki mają podobne nisze ekologiczne. Korzystają z tych samych, ograniczonych zasobów środowiska np. pokarm, miejsca do rozrodu, gniazdowania, światło, woda itp. Obok konkurencji międzygatunkowej, istnieje konkurencja wewnątrzgatunkowa
Obie populacje oddziałują na siebie niekorzystnie. Konkurencja o: pokarm, miejsca do gniazdowania, schronienia itp. lub bardziej aktywna konkurencja: zabijanie młodych konkurencyjnej populacji, allelopatia.
Możliwy końcowy efekt: wyginięcie lub wyparcie jednego z gatunków, bądź ich koegzystencja połączona ze zróżnicowaniem nisz ekologicznych
Konkurencja międzygatunkowa - wywieranie wpływu na siebie dwóch gatunków, które albo korzystają z tych samych, ograniczonych zasobów środowiska - wówczas korzyść odnoszona przez gatunek A jest jednocześnie szkodą dla gatunku B, ponieważ tego, z czego oba chcą skorzystać, nie starcza dla nich obu naraz - albo ograniczają się nawzajem (szkodzą sobie, przeszkadzają sobie), gdy korzystają z tych samych zasobów środowiska, chociaż te zasoby nie są ograniczone - wówczas gatunek A zmniejsza gatunkowi B dostępność do jakiegoś zasobu środowiska lub dostępność ta zmniejsza się dla obu gatunków;
Przykłady:
szczur śniady - szczur wędrowny
wiewiórka ruda - wiewiórka szara
ropucha paskówka - ropucha szara
królik - roślinożerne torbacze w Australii
Pojęcie niszy ekologicznej:
Całokształt interakcji organizmu ze środowiskiem biotycznym i abiotycznym; m.in..:
środowisko życia,
pokarm,
organizmy, którym służy za pokarm,
organizmy, z którymi konkuruje, wpływ tej konkurencji,
miejsca do życia,
wymagania odnośnie: światła, temperatury, wilgotności.
-Drapieżnictwo
Występuje wówczas gdy populacja pierwszego gatunku działa na szkodę populacji innego gatunku i nie może bez niego żyć.
Drapieżnik jest dla populacji ofiar czynnikiem selekcyjnym, wybiera te osobniki które woli zjeść , albo te które jest w stanie schwytać. W ten sposób wpływa na losy populacji ofiar. Zmienia jej liczebność, zagęszczenie, strukturę.
Przykłady Drapieżnictwa:
*owady i rosiczka, biedronka i mszyce, lew i antylopy, jastrząb i zając
drapieżnik-ofiara to np: lew-gnu, wilk-owca, pająk-mucha, płoć-dafnia, mrówkolew-mrówka, rekin-foka, szczupak-karaś itd.
Lew ma następujące przystosowania do drapieżnictwa:
- kły
- pazury
- dobrze rozwinięte narządy zmysłów
- inteligencja.
Gnu ma z kolei kontr-przystosowania, mające ją chronić przed lwem:
- rogi
- kopyta
- rączy bieg
- dobrze rozwinięte narządy zmysłów.
Płoć ma następujące przystosowania do drapieżnictwa:
- dobrze rozwiniety wzrok
- szybkość.
Dafnia ma z kolei swoje kontr-przystosowania, chroniące ją przed płocią:
- wędrówki pionowe w litoralu
- dobrze rozwinięty zmysł chemiczny (wykrywa kairomony płoci)
- wyrostki, hełmy, utrudniające rybie schwytanie i pożarcie ofiary.
Metody obrony przed Drapieżnikami
a)posiadają zdolność szybkiej ucieczki(antylopa, b)posiadają barwy maskujące w środowisku (np.żaba) lub odstraszające (np.. salamandra plamista- kolor czarno-żółty ) c)posiadają kolce (jeż) d)posiadają twarde osłony np. muszle(ślimaki), pancerze (żółw), skorupy (krab), w których chowają się podczas ataku drapieżnika. e)wydzielają odstraszające substancje zapachowe (skunks) f)wydzielają substancje parzące, paraliżujące (meduzy, ropucha) g) kamuflarz polegajacy na upodobaniu się do elementów otoczenia (patyczak, liściec) h)upodobnienie się do jadowitego zwierzęcia(Wąż mleczny - niejadowity, ale naśladuje ubarwieniem jadowitego węza koralowego)
-Pasożytnictwo
Typ interakcji międzygatunkowej, w której osobniki populacji oddziałują niekorzystnie na osobniki drugiej, same odnosząc korzyści. Pasożytnictwo jest związkiem czasowym lub trwałym. Populacja, z której korzystają pasożyty której rozwój jest przez to hamowany nosi nazwę żywiciela(gospodarza). Pasożyt rzadko zabija żywiciela, który nie jest dla niego wyłącznie źródłem energii. Pasożytnictwo oznacza ścisłe związki funkcjonalne, żywiciel stanowi swoisty biotop dla pasożyta. Nisza ekologiczna pasożyta jest na ogół ściśle określona( pasożyty mają sprecyzowanego żywiciela) Gdy pasożyt związany jest, przynajmniej podczas jednego ze swoich stadiów rozwojowych, z powierzchnią ciała żywiciela, nazywa się go ektopasożytem. Gdy żyje wewnątrz żywiciela nosi nazwę endopasożyta. Endopasożyty są zwykle silniej zaadaptowane do pasożytniczego trybu życia niż ektopasożyty.
.Pasożytnictwo, forma współżycia organizmów żywych, polegająca na wykorzystywaniu organizmu żywicielskiego przez organizm pasożytniczy, bytujący jego kosztem. Pasożytnictwo jest niekorzystne dla żywiciela i powoduje jego osłabienie bądź chorobę. Organizm żywicielski umożliwia pasożytowi zarówno pobieranie pokarmu, jak i rozród.
W świecie zwierząt istnieje pasożytnictwo obligatoryjne dzielące się na pasożytnictwo czasowe, polegające na pasożytowaniu jedynie w pewnych stadiach rozwojowych (larwy gzów), oraz pasożytnictwo stałe, w którym bytowanie w organizmie żywiciela jest konieczne dla życia pasożyta (tasiemce).
Istnieje też pasożytnictwo przypadkowe, polegające na zmianie trybu życia na pasożytniczy w razie przypadkowego przedostania się do organizmu mogącego pełnić rolę żywiciela (niektóre nicienie)
W świecie roślin rozróżnia się półpasożyty (jemioła), pobierające z roślin żywicielskich sole mineralne i wodę, ale odżywiające się ponadto w drodze asymilacji oraz pasożyty zupełne (np. kanianka),
Przykłady:
glista ludzka
owsiki
świerzb
tasiemiec
- Roślinożerność
sposób odżywiania się (pobierania pokarmu), polegający na zjadaniu roślin. Z reguły polega na zjadaniu roślin (spasanie) bez ich uśmiercania, jak u przeżuwaczy ale prowadzić może także tak jak w drapieżnictwie do śmierci rośliny. Jest jedną z podstawowych form odżywiania się, istotną dla funkcjonowania ekosystemu. W przyrodzie występuje wiele różnorodnych przystosowań konsumentów do roślinożerności.
Dobór naturalny doprowadził do wytworzenia przez rośliny mechanizmów obronnych, tj. kolce, włoski parzące ,związki trujące, np. alkaloidy, glikozydy inne oraz do powstania odpowiednich przystosowań u roślinożerców. Większość roślinożerców lądowych nie trawi celulozy i dlatego żyje w symbiozie z bakteriami, np. przeżuwacze, termity
- Amensalizm
Zależność międzygatunkowa, w której obecność i czynności życiowe jednego gatunku wpływają niekorzystnie na gatunek drugi, przy czym jest to relacja jednostronna tj. obecność tego drugiego gatunku dla pierwszego jest obojętna. Dokładne określenie bilansu takich interakcji nie jest proste, gdyż osłabienie przedstawicieli jednego gatunku przez zmniejszenie konkurencji, może przynieść pewną korzyść przedstawicielom gatunku innego.
Przykładem amensala jest pędzlak (Penicillium notatum) - grzyb, który produkując antybiotyk (penicylinę) - ogranicza rozwój bakterii.
Oraz bobry- budują tamy co powoduje tworzenie się rozlewisk a tym samym doprowadzają do podtopienia nor lub gniazd innych zwierzat.
Nieantagonistyczne
- Komensalizm
Typ zależności o charakterze symbiozy między dwoma lub więcej gatunkami, przy czym jeden z gatunków czerpie z tej zależności wyraźne korzyści, nie szkodząc pozostałym (np. rekin i podnawka; lewi hiena; lew i sęp; żuk gnojowy i ssak kopytny). Innym przykładem komensalizmu może być odżywianie się owadów żyjących w ptasich gniazdach resztkami pokarmu gospodarzy lub znalezionymi w gnieździe piórami. Komensalizm jest więc współżyciem korzystnym dla jednego z partnerów, dla drugiego obojętnym.
Komensalizm jest najbardziej luźnym i najmniej obligatoryjnym związkiem międzygatunkowym, jako że obaj partnerzy często mogą egzystować niezależnie od siebie. Jeden z partnerów odnosi tu korzyść i ma biologiczną przewagę nad osobnikami tego samego gatunku, które nie pozostają w takim związku[1].
1. Hieny i lwa- hiena zjada resztki pokarmu pozostawionego przez lwa
2. Ryby podnawki i rekina- podnawka pływając pod rekinem korzysta z jego pokarmu
3. Niektóre płaskie robaki żyją przyczepione do skrzeli krabów z rodzaju Limulus żywiących się resztkami ich pożywienia. Ich gospodarz dostarcza im również schronienia i transportu
- Protokooperacja
Jest to oddziaływanie międzygatunkowe w przyrodzie, opierające się na współpracy dwóch populacji, które odnoszą wzajemne korzyści, lecz jednak w przeciwieństwie do mutualizmu oba organizmy mogą żyć także samodzielnie. Często występuje okresowo. Protokooperacja to współżycie korzystne, lecz niekonieczne.
Przyczyny:
a) chęć do zdobycia pokarmu,
b) możliwość przemieszczania się,
c) ochrona przed drapieżnikami i ostrzeganie przed nimi,
Przykładami protokooperacji są:
a) współżycie ptaków i dużych ssaków roślinożernych. Ptaki oczyszczają skórę np. Nosorożców, żyraf czy bawołów z jaj i larw owadów (np. much), które zagnieżdżają się w wielkich porach skóry tych ssaków. Pasożyty uszkadzają ich skórę i przenoszą choroby. Nosorożce pozwalają owady ptakom, głównie bąkojadom. Dzięki temu ptaki mogą się pożywić, a nosorożce mają oczyszczoną skórę.
b) współżycie raka pustelnika i koralowca ukwiału. Pustelnik, którego pozbawiony pancerza odwłok jest miękki i podatny na uszkodzenia, wyszukuje sobie muszli ślimaka dla ochrony. Na muszli tej osadza się ukwiał. Pustelnik przemieszczając się z miejsca na miejsce umożliwia ukwiałowi zdobycie większej ilości pokarmu. W zamian za to ukwiał, używając swych parzydełek i zabarwiając się na jaskrawe kolory odstrasza drapieżniki zagrażające pustelnikowi.
c) współżycie roślin kwiatowych i owadów takich jak motyle czy pszczoły. Kwiat używając swego słodkiego zapachu i jaskrawych barw płatków korony zwabiają owady. Dzięki temu kwiaty zostaja zapylone, a owady mogą zebrać pyłek czy i nektar aby się pożywić albo do produkcji miodu.
d) współżycie małych rybek i drobnych skorupiaków, żyjących na rafie koralowej z dużymi rybami drapieżnymi takimi jak np. murena. Drapieżniki pozwalają rybkom i skorupiakom oczyszczać swoją skórę z pasożytów i zanieczyszczeń. W zamian za to czyściciele mogą się pożywić. Poza tym drapieżniki nigdy nie atakują czyścicieli i chronią ich przed innymi zagrożeniami.
e) współżycie krokodyli i ptaków, które oczyszczają paszczę wielkich drapieżców z pasożytów oraz resztek pokarmu, za co w zamian nie są zjadane oraz same mogą się pożywić.
f) współżycie mszyc i mrówek. Zakładają one jakby ?hodowle? mszyc. Ochraniają je a w zamian za to mogą zlizywać słodką ciecz wytwarzaną przez mszyce.
- mutualizm obligatoryjny
jedna z interakcji protekcjonistycznych między populacjami, charakteryzująca się obopólnymi korzyściami o takim stopniu, który praktycznie wzajemnie uzależnia istnienie obu populacji. Jest to ścisłe współżycie dwóch gatunków. Gatunki przynoszą sobie nawzajem korzyści. Są tak ściśle powiązane, że nie mogą żyć bez swojej wzajemnej pomocy.
Przykłady:
Skutki introdukcji
Introdukcja ma zwykle negatywny wpływ na środowisko. W jej wyniku zostają przełamane przez człowieka naturalne bariery izolujące gatunki. W nowym środowisku introdukowany gatunek nie ma wrogów naturalnych, co może prowadzić do nadmiernego wzrostu jego liczebności, zakłócenia równowagi w biocenozie, a przez to zagrozić gatunkom rodzimym. Wprowadzenie gatunków obcych często prowadzi do wyginięcia gatunków rodzimych.
Negatywnym przykładem introdukcji jest sprowadzenie przez człowieka na kontynent Australii królika, wróbla oraz opuncji, a także sprowadzenie do Polski z terenów Syberii rośliny (byliny) barszczu Sosnowskiego w celu jej dalszej hodowli na paszę, a która okazała się bardzo szkodliwa w warunkach polskich dla ludzi i zwierząt.
Pozytywnym przykładem introdukcji jest wprowadzanie żółwi olbrzymich z atolu Aldabra na Ile aux Aigrettes gdzie miały zastąpić rodzime wytępione przez człowieka żółwie i Leiolopisma mauritiana w roznoszeniu owoców hebanowców. Eksperyment uznano za udany. Zaproponowano by wymarłe mastodonty w Stanach Zjednoczonych zastąpić słoniami[