OPCJE I

opcja - umowa, która daje posiadaczowi prawo kupna lub sprzedaży określonego instrumentu bazowego po z góry określonej cenie (cenie wykonania) przed upływem określonego terminu (termin wygaśnięcia)

podstawowe rodzaje opcji:

1. opcja kupna (call) - daje posiadaczowi prawo kupna określonej ilości instrumentu bazowego w ustalonym okresie i po ustalonej cenie

2. opcja sprzedaży (put) - daje posiadaczowi prawo sprzedaży określonej ilości instrumentu bazowego w ustalonym okresie i po ustalonej cenie

typy opcji w zależności od instrumentu bazowego:

1. opcje towarowe (commodity options):

• metale szlachetne (złoto, srebro, platyna)

• towary przemsłowe (miedź)

• towary rolne (pszenica, kukurydza)

2. opcje finansowe (financial options)

• opcje akcyjne (stock options)

• opcje indeksowe (index options)

• opcje walutowe (currency options)

• opcje procentowe (interest rate options)

• opcje na kontrakty futures

charakterystyki opcji:

• cena wykonania (exercise price, striking price) - ustalona cena realizacji opcji

• data wygaśnięcia opcji (expiration date, exercise date) - termin, po upływie którego opcja traci ważność

• termin wykonania opcji - w zależności od rodzaju opcji:

1. opcja europejska - może zostać wykonana jedynie w dniu wygaśnięcia opcji

2. opcja amerykańska - może zostać wykonana przez cały okres ważności instrumentu

• cena opcji / premia (premium, option price) - wynagrodzenie sprzedającego opcję, który ma obowiązek wywiązania się z kontraktu

opcja a futures:

w przeciwieństwie do kontraktów terminowych, opcja jest prawem, nie zobowiązaniem

opcja wymaga uiszczenia ceny kontraktu (w przypadku futures był to jedynie depozyt początkowy)

strony kontraktu:

• posiadacz opcji (writer, seller) zajmuje w kontrakcie pozycję długą (long position) - ma prawo wykonania opcji call / put, a zatem kupna / sprzedaży instrumentu bazowego po ustalonej cenie

• wystawiający opcję (holder, buyer) zajmuje w kontrakcie pozycję krótką (short position) - ma obowiązek wykonania opcji call / put, a zatem sprzedaży / kupna instrumentu bazowego po ustalonej cenie

stroną aktywną kontraktu jest nabywca, gdyż to on decyduje o tym, czy wykona kontrakt, wystawca opcji jest jedynie stroną pasywną, która otrzymuje wynagrodzenie za zobowiązanie do wykonania kontraktu

mogą pojawić się 3 sytuacje w przypadku opcji kupna:

• S < K - cena rozliczenia wyższa od bieżącej ceny rynkowej instrumentu bazowego

nie opłaca się wykonać opcji

opcja nie jest w cenie (out-of-the-money)

• S = K - cena rozliczenia równa bieżącej cenie rynkowej instrumentu bazowego

efekt wykonania i niewykonania opcji jest ten sam

opcja jest po cenie (at-the-money)

• S > K - cena rozliczenia niższa od bieżącej ceny rynkowej instrumentu bazowego

opłaca się wykonać opcję

opcja jest w cenie (in-the-money)

mogą pojawić się 3 sytuacje w przypadku opcji sprzedaży:

• S > K - cena rozliczenia niższa od bieżącej ceny rynkowej instrumentu bazowego

nie opłaca się wykonać opcji

opcja nie jest w cenie (out-of-the-money)

• S = K - cena rozliczenia równa bieżącej cenie rynkowej instrumentu bazowego

efekt wykonania i niewykonania opcji jest ten sam

opcja jest po cenie (at-the-money)

• S < K - cena rozliczenia wyższa od bieżącej ceny rynkowej instrumentu bazowego

opłaca się wykonać opcję

opcja jest w cenie (in-the-money)

KASOWE KONTRAKTY OPCYJNE

cechą charakterystyczną tych umów jest posiadanie przez nabywcę prawa do fizycznego zakupu przedmiotu kontraktu (jeśli nie ma możliwości fizycznej dostawy, obowiązkowo następuje rozliczenie gotówkowe umowy opcyjnej)

1. opcje na akcje

zawsze maja charakter opcji amerykańskich

są wystandaryzowane co do wielkości (jeden kontrakt opcyjny na akcje wystawiony jest na 100 akcji danej spółki), ceny bazowej oraz terminu wygaśnięcia

wykorzystuje się je przede wszystkim do zabezpieczenia wartości własnego portfela akcji

2. opcje na stopy procentowe

instrumentem bazowym są instrumenty finansowe, których płatności zależą od stopy procentowej

• opcje na obligacje - zarówno na zerokuponowe jak i na kuponowe

jeśli stopy procentowe rosną, ceny obligacji spadają i odwrotnie

jeśli zatem inwestor spodziewa się wzrostu / spadku stóp procentowych, to będzie dążył do nabycia opcji sprzedaży / kupna obligacji

• opcje wbudowane - opcje kupna / sprzedaży wbudowane w obligacje

• obligacje z opcją przedterminowego wykupu na żądanie emitenta (posiadacz obligacji sprzedaje więc opcję call emitentowi) - np. przedterminowa spłata pożyczki o oprocentowaniu stałym

• obligacja z opcja przedterminowego wykupu na żądanie posiadacza (posiadacz obligacji kupuje od emitenta opcję put) - np. przedterminowe wycofanie doepozytu o oprocentowaniu stałym

• opcje swapowe (swaptions) - opcje wystawiane na swapy procentowe

opcje swapowe są korzystniejsze od tradycyjnych swapów, nie należy jednak zapominać o dodatkowym koszcie związanym z opcją (czego w przypadku umowy swapowej nie było)

• hipoteczne papiery wartościowe (mortgage - backed securities, MBS) - nadają cech zbywalności pożyczkom hipotecznym, pozostającym w portfelu instytucji finansowej

ponieważ pożyczki hipoteczne uwzględniają możliwość wcześniejszej spłaty, można uznać, że posiadacz MBS oferuje pożyczkobiorcy wbudowaną opcję procentową

• kontrakty na pułap stopy procentowej:

• opcje na górny pułap stopy procentowej (interest - rate cap)

ma na celu zabezpieczenie inwestora przed wzrostem oprocentowania pożyczek o oprocentowaniu zmiennym powyżej określonego poziomu

• opcje na dolny pułap stopy procentowej (floor)

można traktować jako portfel opcji sprzedaży wystawianych przez pożyczkobiorcę korzystającego z kredytu o oprocentowaniu zmiennym

• kontrakty na górny i dolny pułap stopy procentowej (collar, floor - celling)

3. opcje walutowe

dają prawo kupna / sprzedaży określonej ilości waluty po ustalonym kursie wykonania

wielkość kontraktu uzależniona jest od waluty

terminy wygaśnięcia przypadają na sobotę poprzedzającą trzecią środę miesiąca marca, czerwca, września i grudnia i nie mogą przekraczać 9 miesięcy

opcja kupna daje gwarancję, że wartość zobowiązań w walucie zagranicznej nie wzrośnie powyżej ceny wykonania opcji

opcja sprzedaży daje gwarancję, że wartość należności w walucie zagranicznej nie spadnie poniżej ceny wykonania opcji

opcje konkurują więc kontraktem terminowym futures, jednak nie należy zapominać o konieczności uiszczenia premii

4. opcje indeksowe

kontrakt opiewa na zakup / sprzedaż 100 jednostek indeksu giełdowego po określonej cenie wykonania

rozliczenie zawsze następuje w gotówce (nie w aktywie bazowym)

termin wygaśnięcia zwykle nie przekracza 4 miesięcy

• LEAPS (Longterm Equity AnticiPation Securities) - długoterminowe kontrakty opcyjne, termin wygaśnięcia nie może przekroczyć 3 lat i jest zawsze wyznaczany na grudzień

• cap - nakładają górną granicę na dochód, który może osiągnąć inwestor (opcja kupna / sprzedaży jest automatycznie wykonywana, jeśli wartość indeksu na zakończenie dnia giełdowego przekroczy / spadnie o więcej niż 30 $ względem poziomu ceny wykonania)

• flex - inwestorzy sami ustalają datę wygaśnięcia, cenę wykonania, typ opcji

5. terminowe kontrakty opcyjne (opcje na kontrakty future)

uprawniają do zawarcia kontraktu futures po określonej cenie w określonym terminie

opcja kupna / sprzedaży kontraktu futures daje możliwość zajęcia pozycji długiej / krótkiej w kontraktach futures

w momencie wykonania opcji kupna / sprzedaży posiadacz otrzymuje opcję długą / krótką w kontrakcie futures oraz różnicę pomiędzy ceną terminową a ceną wykonania / ceną wykonania a ceną terminową

w większości przypadków są to opcje amerykańskie

1

1

---