Pokojowe środki rozwiązywania sporów międzynarodowych

9.1. Środki międzynarodowo-prawne pokojowe rozwiązywania sporów

Zgodnie z normami prawa międzynarodowego, każde państwo i inne podmioty prawa międzynarodowego, są zobowiązane do rozwiązywania sporów środkami pokojowymi, tak aby nie zagrażać pokojowi międzynarodowemu, bezpieczeństwu i sprawiedliwości, zgodnie z zasada pokojowego rozwiązywania sporów, która jest zawarta w pkcie 2 art. 2 Statutu ONZ, statutach organizacji regionalnych, Deklaracji o zasadach prawa międzynarodowego dotyczących przyjaznych stosunków i współpracy miedzy państwami zgodnie ze Statutem ONZ z 1970 r, Akcie Końcowych Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, a także Konwencji o pokojowym rozwiązywaniu konfliktów z 1907 r, zrewidowanym akcie ogólnym o pokojowym rozwiązywaniu sporów międzynarodowych z 1928 r (w redakcji z 1949 r.), końcowym dokumencie spotkania wiedeńskiego z 1989 r. i w wielu innych uniwersalnych regionalnych i dwustronnych umowach, konwencjach, obyczajach.

9.2. Rodzaje międzynarodowo-prawnych środków rozwiązywania sporów

Praktyka międzynarodowa wypracowała różnorodne procedury rozwiązywania różnic zdań między podmiotami prawa międzynarodowego. Można wydzielić wiele ich rodzajów: procedura porozumiewawcza, procedura polubowna, procedura sądowa. W zależności od rodzaju rozwiązania sporów międzynarodowych wyróżnia się różne środki.

9.2.1. Procedura porozumiewawcza

Porozumiewawcze środki (procedura) odgrywają główną rolę w światowym regulowaniu sporów i likwidowaniu różnic zdań występujących we wzajemnych stosunkach miedzy suwerennymi państwami i innymi podmiotami prawa międzynarodowego. Spór przy wykorzystaniu procedury porozumiewawczej jest rozwiązywany w wyniku bezpośredniego kontaktu i wypracowania porozumienia przez strony. Środkami w tej sytuacji są negocjacje, konsultacje, dobre usługi, pośrednictwo, ustalenie faktów, polubowna zgoda.

9.2.2. Procedura polubowna

Środki polubowne (procedura) - jest jednym ze sposobów rozwiązywania sporów międzynarodowych

Procedura porozumiewawcza najczęściej jest wykorzystywana w sytuacji wymagającej ustalenia faktów, które legły u podstaw sporu, w szczególności faktów, które doprowadziły do naruszenia porozumienia. W takich sytuacjach zwykle tworzy się mieszaną komisję, w skład której wchodzą po równo przedstawiciele obu stron.

9.2.3. Międzynarodowa procedura sądowa

.

Środki sądowe, w odróżnieniu od wyżej wymienionych środków, głównie politycznych, mają charakter prawny zarówno w stosunku do podstaw decyzji, jak i w stosunku do procesu.

Celem postępowania sądowego jest ustalenie normy prawnej, która powinna być wykorzystana dla rozwiązania sporu przez organ sądowy lub przez strony, a nie wypracowanie możliwego do przyjęcia przez strony rozwiązania. Organ międzynarodowy przyjmuje decyzję końcową, która jest prawnie wiążąca dla stron.

Procedura sadowa jest realizowana w dwóch formach: arbitrażu i sądu

Rodzaje rozbieżności międzynarodowych

Spór międzynarodowy

Całokształt wzajemnych pretensji podmiotów prawa międzynarodowego dotyczących nieuregulowanych spraw związanych z ich prawami i interesami, ich interpretowaniem oraz treściami umów międzynarodowych

Sytuacja międzynarodowa

To konflikt wyzwany tarciami między podmiotami prawa międzynarodowego bez związku z konkretnym przedmiotem sporu, który w sytuacji dalszego rozwinięcia może zagrażać światowemu pokojowi i bezpieczeństwu

Pokojowe procedury (środki) rozwiązywania sporów

Porozumiewawcze

Polubowne

Sądowe

Procedura porozumiewawcza (środki)

Negocjacje

Bezpośredni kontakt stron w celu osiągnięcia możliwego do przyjęcia przez obie strony rozwiązania. Najbardziej wygodny, prosty i rozpowszechniony środek.

Wg. przedmiotu rozmów

Wg. ilości uczestników

Wg statusu uczestniczących oficjeli

Konsultacje

Rodzaj negocjacji charakteryzujący się prostotą i minimalizowaniem formalności

Fakultatywne

Obligatoryjne

Dobrowolne usługi

Jeden ze sposobów rozwiązania sporów międzynarodowych, w którym strona nie uczestnicząca w sporze, z własnej inicjatywy lub na prośbę państw znajdujących się w sporze, włącza się w proces uregulowania konfliktu. Celem dobrych usług jest nawiązanie lub odbudowanie kontaktów miedzy stronami. Przy tym strona świadcząca dobre usługi nie uczestniczy w samych negocjacjach. Jej zadaniem jest ułatwienie współdziałania spierających się stron

Pośrednictwo

Sposób rozwiązania sporu, w którym trzecia strona uczestniczy w celu zlikwidowania wzajemnych pretensji i przedstawienia korzystnych dla stron rozwiązań. Pośrednikami mogą być państwa i organizacje międzynarodowe, a także osoby fizyczne.

Polubowne załatwienie

Realizowane jest za pośrednictwem komisji porozumiewawczej utworzonej przez strony. W komisji porozumiewawczej może też uczestniczyć trzecia strona. Komisja wyjaśnia przedmiot sporu, zbiera niezbędne informacje i dąży do zbliżenia stron, aby osiągnęły porozumienie.

Międzynarodowa procedura polubowna

Komisje śledcze

Są powoływane dla wyjaśnienia kwestii, faktów w sporach międzynarodowych, które nie naruszają ich honoru, ani istotnych interesów państw a także oceny sytuacji faktycznej.

Komisje porozumiewawcze

Są powoływane z szerszymi kompetencjami niż komisje śledcze. Komisje porozumiewawcze , z zasady, nie ograniczają się tylko do ustalenia tego lub innego faktu, ale formułują także propozycje rozwiązania sporu.

Międzynarodowa procedura sądowa

Międzynarodowy sądzenie arbitrażowe

Postępowanie zorganizowane na podstawie porozumienia stron przez osobę trzecią (arbitra) lub przez grupę osób.

Arbitraż ad hoc (specjalny arbitraż)

Jest tworzony przez strony dla rozpatrzenia konkretnego sporu. W tej sytuacji spór przekazywany jest do rozpatrzenia przez arbitraż na podstawie porozumienia arbitrażowego stron. W porozumieniu wskazuje się tryb wyznaczenia arbitrów lub konkretne osoby, które będą arbitrami procedurę rozpatrzenia sporu, miejsce i język pracy.

Instytucjonalny arbitraż

Realizowany jest przez permanentnie działający organ arbitrażowy. Państwa wcześniej zobowiązują się do przekazywania do arbitrażu sporów powstających w sprawach interpretacji dowolnego traktatu/umowy lub sporów, które mogą powstać w przyszłości w określonej ich kategorii.

Sąd międzynarodowy

Organy sadowe powoływane są na podstawie umów międzynarodowych przy organizacjach międzynarodowych zarówno o charakterze uniwersalnym ( Międzynarodowy Trybunał ONZ), jak i regionalnym (Trybunał UE), Panamerykański Trybunał Praw Człowieka, Sąd Ekonomiczny WNP.

Podstawowe rodzaje środków międzynarodowo-prawnych rozwiązywania sporów międzynarodowych

Bezpośrednie rozmowy - nawiązanie kontaktu i wymiana poglądów pomiędzy spierającymi się państwami w celu osiągnięcia porozumienia w różnych sprawach

Dobre usługi - całokształt działań państw lub organizacji międzynarodowych, które nie uczestniczą w sporze zmierzających do ustanowienia lub odnowienia bezpośrednich rozmów miedzy spierającymi się państwami dla stworzenia sprzyjających warunków dla pokojowego rozwiązania sporów.

Konsultacje - odmiana negocjacji

Pośrednictwo - sprzyjanie państwa nieuczestniczącego w sporze w pokojowej likwidacji istniejących rozbieżności

Polubowność - współpraca porozumiewawczych komisji w celu likwidacji różnicy zdań

Międzynarodowa procedura śledcza - poszukiwanie i wyjaśnianie przez organ międzynarodowy konkretnych uwarunkowań i danych faktycznych , które leża u podstaw różnicy zdań miedzy państwami.

Międzynarodowa procedura porozumiewawcza - rozpatrzenie sporów przez utworzone przez strony - na zasadach parytetowych - organy, dla wypracowania projektu porozumienia.

Arbitraż międzynarodowy (sąd treterski) - sąd, którego skład i tryb działalności, a także niezbędne do stosowania normy, są określone przez strony spierające się.

Sąd międzynarodowy - stały organ utworzony na podstawie umowy międzynarodowej powołany dla rozwiązywania sporów międzynarodowych drogą procedur sądowych

Rozwiązanie sporów innymi środkami

---