Procesy społeczne- to sekwencja zmian społecznych, których jest wiele, odnoszą się do tego samego społeczeństwa, są powiązane ze sobą przyczynowo, następują po sobie.

Rozwój społeczny- opis procesu rozwijania się czegoś potencjalnie istniejącego: proces kierunkowy, kumulatywny (wzrost wartości danej cechy) stymulowany przez wewnętrzną dyspozycje systemu.

Cykl społeczny- opis procesu nie kierunkowego, ale także nie przypadkowego, proces oparty na powtarzalności zdarzeń, wynikającej z określonej cechy wewnętrznej systemu społecznego.

Postęp społeczny- kierunkowy proces mający przybliżyć społeczeństwo do pewnego idealnego stanu. Pojęcie zakładające istnienie ostatecznych wartości.

Założenia ewolucjonizmu:

1)społeczeństwo rozwija się od form mniej rozwiniętych do bardziej skomplikowanych/złożonych. Człowiek jest częścią przyrody- naturalistyczna koncepcja człowieka. Człowiek podlega prawom ewolucji w przyrodzie.

2)istnieje jedna wspólna natura człowieka- istnieją podstawowe cechy które posiadają wszyscy ludzie. Taka cechy są ewolucyjne zmiany.

3)Naturalna wynalazczość człowieka- człowiek jest innowacyjny, wprowadza zmiany i jest wynalazcą.

4)Samorzutność procesu ewolucji- ewolucja zachodzi, jest procesem nieuchronnym.

5)Kierunkowy i postępowy przebieg ewolucji- przebiega w określonym kierunku (od prostych do złożonych) i jest postępowa, każdy następny etap rozwoju jest bardziej zaangażowany niż poprzedni.

6)Ewolucja to postępowa złożoność- społeczeństwo składa się z większej ilości instytucji, grup społecznych, występuje specjalizacja- podział pracy na wąskie specjalizacje

7)Ewolucja ma charakter powszechny- wszystkie społeczeństwa podlegają ewolucji

8)Gradualność (etapowość) i stopniowość ewolucji- ewolucja dzieli się na pewne fazy, etapy, stadia.

Morgan opracował studia rozwoju ludzkości, wyznaczył oddzielne etapy historyczne

Coraz większa efektywność, złożoność społeczeństwa. Tempo ewolucji jest nierówne oznacza to, ze szybkość zachodzenia tego procesu jest rożne dla rożnych społeczeństw (społeczeństwa mniej i bardziej cywilizowane)

1)Ewolucja jest cechą wewnętrzną społeczeństw- proces który ma endogenne źródło, wypływa z samego społeczeństwa

2)jednoliniowość- charakter zmiany, wszystkie musza przejść przez fazy wstępne

3)badanie ewolucji opiera się na porównaniu fazy rozwoju społ.

4(wyjaśnienie genetyczne- szuka źródeł danej instytucji (skąd się wzięła?) ustalenie genezy, początków

idea przeżytku kulturowego- instytucja która zachowywała się do czasów współczesnych, wcześniej funkcjonowała inaczej. Świadectwo po poprzedniej epoce.

Krytyka ewolucjonizmu:

1)metodologiczna: ewolucjoniści opierali się na domysłach, przypadkowych nie zawsze sprawdzonych informacjach (współpracowali wszakże z etnografami) Krytyka spekulatywnej rekonstrukcji początków społeczeństwa ludzkiego

2)Przekonania o istnieniu ogólnych praw rozwoju gatunku ludzkiego. Dowodzono specyficzności różnych społeczeństw, sekwencje zmian ewolucyjnych mogą być zróżnicowane, nie są nieuchronne.

3)Idei ewolucji jednoliniowej (społeczeństwa są jakościowo odmienne, nie można ich wprost porównywać); zmiany ewolucyjne mogą zachodzić wedle różnych trajektorii.

4)Idei ewolucji jednokierunkowej

5)Idei niezależnych wynalazków (zapożyczenia)

6)Zaniedbanie egzogennych źródeł zmiany społecznej

7)Idei mono-przyczynowości

8)Idei przeżytku kulturowego

9)Zaabsorbowania zmianą społeczną

10)Postępowego kierunku zmian społecznych (przykładów, kryzysów, upadku, rozpadu społeczeństw) to co następuje później nie jest w sposób konieczny lepsze

11)Pomijanie świadomościowego aspektu zmiany (krytyka idei konieczności dziejowej)

Założenia neoewolucjonizmu:

-wiara w postęp i rozwój społeczny

-zmiana jako proces wypływający z natury społeczeństw

-proces rozwoju historycznego jako proces uniwersalny i rozłożony na stadia

-rozwój społeczny rozpatrywany w kategoriach rosnącej złożoności podziału pracy

Cechy różniące neoewolucjonizm od ewolucjonizmu:

-poszukuje weryfikacji empirycznej

-nie tworzy schematu ewolucji ogólnoludzkiej lecz wyjaśnia ewolucję mniejszych poszczególnych społeczeństw lub cywilizacji

-koncentruje się na przyczynowych mechanizmach ewolucji nie zaś na tworzeniu typologii czy schematów ewolucyjnych

-unika się przedstawienia ewolucji w kategoriach moralnych

-ewolucja opiera się na prawach probalistycznych a nie deterministycznych

-coraz bliższy intelektualny kontakt z biologią ewolucyjną

Trzy teorie Marksizmu:

1)Teoria hierarchii ludzkości (t. formacji społeczno-ekonomicznych)

2)Teoria społeczno-strukturalna

3)Teoria podmiotu działania (t. alienacji)

Tezy Marksa:

-rozwój cywilizacji ludzkiej jest uzależniony od postępu technicznego

-na danym poziomie rozwoju technologicznego wybiera się taką organizację pracy, która maksymalizuje zyski właścicieli środków produkcji

-każda forma własności popada w stagnację i zaprzestaje generowania postępu technologicznego, sytuacja ta prowadzi do niezadowolenia i buntu społecznego, który wynosi do władzy nową klasę właścicieli bardziej otwartą na postęp techniczny

-najwyższą formą własności jest kapitalizm, kiedy własność kapitalistyczna przestaje wytwarzać postęp techniczny, dochodzi do buntu klasy robotniczej własność środków produkcji ulega ulepszaniu, co generuje niekończący się postęp technicny.

Teorie cykli społecznych:

Cykl społeczny- rozumiany jako powtarzanie. Są to zmiany które można cofnąć do poprzedniego stadium.

W procesach cyklicznych są trzy fazy:

-regularny(równe fazy)

-przyśpieszający(coraz krótsze fazy)

-zwalniający(coraz dłuższe fazy)

Cykliczność jest obecna w Świecie bez przerwy. Życie ludzkie można wpisać w cykle.

Vilfredo Pareto

Uznał ze ludzie nie są racjonalni, postępują irracjonalnie i popełniają wciąż te same błędy. Nie wierzył także ze człowiek może być z natury dobry. Kategoria działań ludzkich- człowiek kieruje się emocjami, a racjonalność jest tylko powierzchowna. W każdym działaniu istnieją racjonalne rezydua. Ludzie postępują emocjonalnie. Człowiek racjonalizuje swoje irracjonalne działanie za pomocą rozumowego myślenia.

Teoretyk konfliktu społecznego życie ludzkie jest ciągłym ścieraniem się mas. Jest to nieustanna walka elit. Cykliczność życia elity jest napędem do rozwoju cywilizacji. Cechy charakteru głównych wodzów decydują o posłuchu w społeczeństwie. W historii są dwa typy ludzi: innowacyjni i dążący do zmiany oraz kontrowersyjni.

Dwa typy osobowościowe: lwy i lisy.

Każda nowa elita powstaje dzięki liderom mającym lwie cechy: męstwa i odwagi. Jednak lider taki rzadko utrzymuje swój sukces.

Człowiek lew to wielki wódz lub polityk, jednak szaleniec.

Człowiek lis przychodzi po silnym liderze aby ugruntować ich władzę. Cechuje go przebiegłość i chytrość.

Obie osobowości są potrzebne bo wzajemnie się uzupełniają i spełniają określone role. Zarówno człowiek lis jak i człowiek lew ma swoich zwolenników. Jeden tworzy i niszczy a drugi podtrzymuje.

Dwa typy intelektualistów:

-kapłan (lis) ugruntowanie nowej wizji, aby tworzyć doktrynę

-wizjoner (lew) tworzy nowy porządek

Władimir Sorobin

Periodyzacja historii. Pewne typy ludzkich kultur zastępują po sobie. Każda kultura ma swoją specjalność i czymś szczególnym się charakteryzuje, np. Rzymianie i Grecy. Jedni specjalizowali się w akweduktach i prawie. Drudzy rozwinęli sztukę i kulturę.

Kultura amerykańska to kultura sensotywna- nastawiana na zmysły.

Kultura grecka to kultura ideacyjna- nastawiona na doznania metafizyczne

Typ ideacyjny- religijność, uduchowienie, metafizyka, np. Starożytna Grecja

Typ zmysłowy-nauka, materializm, zainteresowanie światem zewnętrznym, np. Europa współczesna

Typ idealistyczny-mieszanka dwóch poprzednich. Zainteresowanie światem zewnętrznym i metafizycznym, np. Europa średniowieczna.

Typy tych kultur następują po sobie cyklicznie.

Teoria modernizacji

Okres zimnej wojny to czas demokracji, rywalizacji na idee. Stany zjednoczone i Związek Radziecki były antagonistyczne. Powstały nowe kraje w wyniku demokracji, które musiały wybrać nowy ustrój. Teoria modernizacji była doktryną zaproponowaną przez zachód tymże krajami. Te kraje były uprzemysłowione, rozwinięte w porównaniu z zachodem.

Teoria modernizacji uznała prymat rozwoju gospodarczego jako wskaźnik rozwoju społecznego. Odpowiadała na pytania : ja rozwinąć kraje upośledzone. Teoria jako antidotum na komunistyczne idee rozwoju społecznego. Teoria ta miała stanowić alternatywę dla marksizmu.

Teoria modernizacji zalecała wdrażanie gospodarki kapitalistycznej, a odejście od gospodarki edycyjnej. Zatem kraje słabo rozwinięte powinny brać przykład ze Stanów Zjednoczonych tak aby powtórzyć ustrój kapitalistyczny.

Technologia była kluczem do modernizacji. W pewnych krajach modernizacja miała sens (Japonia) Natomiast w Afryka była miejscem na które nie dało się przenieść recepty Stanów Zjednoczonych.

Teoria Modernizacji:

-czynniki zewnętrzne mogą mieć wpływ na rozwój modernizacji - r. Egzogenny

-modernizacja zrównoważona - obejmuje wszystkie warstwy, nie tylko elity (Indie)

-modernizacja poprzez rozwój ekonomiczny i zmiany w systemie wartości

-w rożnych dziedzinach życia jest rożne tempo modernizacji

-społeczeństwa tradycyjne maja większe opory w przyjęciu teorii modernizacji

-istnieje wiele ścieżek modernizacyjnych- jest wiele sposobów na nowoczesność

-rozwój technologiczny nie jest najważniejszy, istotny jest jego wpływ na środowisko i społeczeństwo. Ważna jest rewitalizacja.

-tradycja nie jest rozumiana jako przeszkoda. Ważne jest połączenie tradycji z nowoczesnością

Założenia Teorii Modernizacji:

-zmiana unii- linearna- zamiana ma charakter jednorodny i wszędzie zachodzą tak samo

-zmiana jest nieodwracalna

-zmiana ma charakter stopniowy (skokowy a nie etapowy) i regularny

-rozwój endogenny- ma źródło w potencjale danego kraju

-rozwój oparty na strukturalnym i funkcjonalnym różnicowaniu wewnętrznego społeczeństwa - powstanie nowych strup społecznych i podziału pracy

-problem integracji różnicującego się systemu społecznego

-progresywizm - uniwersalna poprawa warunków życia każdego obywatela - by żyłoś się lepiej

-modernizacja jako proces przejścia od społeczeństwa tradycyjnego do społeczeństwa nowoczesnego

Krytyka Teorii Modernizacji:

-nie ma jednego sposobu modernizacji dla wszystkich krajów, nie wszystkie kraje musza się unowocześniać przez modernizacje. Ni e ma jednej linii rozwoju, postępu (każdy kraj rozwija się indywidualnie)

-krytyka konwergencji - proces stopniowego upodobniania się społeczeństwa

-globalność zmian- świat staje się jednolity przez przyjmowanie ładów społecznych

Konwergencja -w miarę zachodzących zmian procesu modernu różne społeczeństwa upodabniają się do siebie.

Teoria rozwoju zależnego (była próbą wytłumaczenia barier)

CENTRA:

Pozycja państwa: silne aparaty państwowe. Relatywna autonomia biurokracji państwowej.

Poziom technologicznego zaawansowania produkcji: wysoki-produkcja wysoko przetworzonych kosztownych w produkcji towarów.

Charakter siły roboczej: wysoko wykwalifikowana-stąd wysokie koszty związane z zatrudnieniem.

Funkcje z punktu widzenia systemu jako całości: ekspansja gospodarcza poprzez eksploatację i utrzymywanie wysokiego poziomu inwestycji.

PÓŁPERYFERIA:

Pozycja państwa: na terytorium dawnych centrów państwa zostały osłabione, ich głównym celem jest wzmocnienie swojej pozycji.

Poziom technologicznego zaawansowania produkcji: na ogół niski-niekorzystny bilans wymiany gospodarczej z centrami.

Charakter siły roboczej: poziom kwalifikacji umożliwiający inwestycje przy relatywnie niskich kosztach zatrudnienia.

Funkcje z punktu widzenia systemu jako całości: łagodzenie konfliktów występujących w ramach systemu (zapobiegają modernizacji polaryzacji w ramach systemu) Umożliwianie krajom centrum inwestowania poza ich granicami w sytuacji gdy koszty siły roboczej w centrum osiągały zbyt wysoki poziom.

PERYFERIA:

Pozycja państwa: słabe państwa (podporządkowane na obszarach neokolonialnych) lub ich brak (kolonie)

Poziom technologicznego zaawansowania produkcji: bardzo niski-dostarczanie jedynie surowców naturalnych.

Charakter siły roboczej: niewykwalifikowana i tania siła robocza.

Funkcje z punktu widzenia systemu jako całości: dostarczanie niezbędnych do produkcji surowców.

Globalizacja to szereg procesów społecznych, kulturowych w wyniku których powstaje ogólnoświatowe społeczeństwo.

Globalizacja wg Giddensa

Globalizację można zdefiniować jako proces intensyfikacji stosunków społecznych o światowym zasięgu łączący ludzi przebywających w różnych miejscach, w taki sposób, że wydarzenia mające miejsce w jednym zakątku kuli ziemskiej mają wpływ na bieg wypadków w innej części planety.

Globalizacja wg Robertsona

Globalizacja to również przekonanie, że wszyscy żyjemy w tym samym świecie, to także pełniejsze uświadomienie sobie istnienia różnic kulturowych i społecznych między ludźmi.

Wizje globalnego społeczeństwa opartego na dychotomii gemeinschaft/gesellschaft

=Globalny gemeinschaft 1: świat jako wielość niezależnych od siebie wspólnot kulturowych, wizja ta uwypukla obawę przed bezdomnością w globalnym społeczeństwie.

=Globalny gemeinschaft 2: świat jako zintegrowana globalna wspólnota. W tej wersji układu odniesienia jest najczęściej kategoria „rodzaju ludzkiego”, powszechnego społeczeństwa.

=Globalny gesellschaft 1: świat jako społeczeństwo otwarte pluralistyczne kulturowo, tolerujące przenikanie się kultur, ale nie wykluczające dominującej pozycji pewnych społeczeństw.

=Globalny gesellschaft 2: świat zarządzany przez zcentralizowany rząd lub przyjmujący federacyjny model rządów.

Ruch społeczny- zbiorowa akcja realizowana w calu forsowania interesu zbiorowego bądź dążenie do wspólnego celu, prowadzących poza sferę istniejących instytucji

Ruch społeczny wg Sztompki

To zbiorowość ludzi działająca razem, posiadających wspólny cel - dokonanie zmiany społecznej, luźno zorganizowana, działająca spontanicznie bądź w niekonwencjonalny sposób.

Ruch społeczny wg Giddensa

„wielka grupa ludzi zaangażowanych w realizowanie bądź blokowanie zmiany społecznej.”

Wolontaryzm - wola człowieka, może być zrealizowana

Fatalizm - przeciwieństwo woluntaryzmu, przeświadczenie, że i tak się nam nie uda.

Cechy sprzyjające powstawaniu ruchów społecznych:

-Szerokie sieci kontaktów międzyludzkich

-Występowanie poczucia krzywdy, deprywacji

-Świadomość procesów unowocześniania

-Proces demokratyzacji, wolności obywatelskie

-Ideologie wolontarystyczne i aktywistyczne

-Wzrost poziomu wykształcenia i piśmienności

-Rozwój mediów i technologii przetwarzania informacji

Typologia ruchów społecznych wg Smelsera:

-Ruchy zorientowane na wartości i normy oraz na zmianę wartości, dąży do zmiany sensu egzystencji, ideałów ludzkiego życia, postulują zmianę definicji podstawowych idei, takich jak miłość, prawda, sprawiedliwość.

-Ruchy zorientowane na przemiany normatywne nie chcą wywracać całego systemu wartości, lecz zmieniać normy tak, by lepiej służyły realizacji wartości już istniejących.

-Ruchy zorientowane na zmianę osobowości lub struktur społecznych.

-Ruchy oparte na działaniach ekspresywnych, instrumentalnych.

-Ruchy zorientowane instrumentalnie dążą do uzyskania określonego celu.

-Ruchy zorientowane ekspresywnie mają na celu wyartykułowanie publicznie jakiegoś poglądu, zaznaczenie obecności jakiejś grupy.

Nowe ruchy społeczne:

-Wartości post-materialistyczne

-Nie reprezentują interesu klasowego (walka o prawo ogólnoludzkie)

-Zdecentralizowany charakter

-Kategoryczność żądań

-Brak zobowiązań względem zwolenników

Fazy rozwoju ruchów społecznych:

-Problem wyjściowy - krytyka norm, wartości, redystrybucja dochodów

-Mobilizacja (rekrutacja, pojawianie się charyzmatycznego przywódcy)

-Rozwój (artykulacja i instytucjonalizacja)

-Budowanie struktury wewnętrznej ( hierarchizacja przywódcy)

-Oligarchizacja lub demobilizacja

-Zakończenie działalności

Krzywa Davisa:

Idea relatywnej deprywacji i rozbieżności między poziomem aspiracji a stopniem ich rzeczywistej realizacji.

3 deprywacje:

-Deprywacja aspiracyjna: dostrzeżenie upośledzenia

-Deprywacja kryzysowa: stałe aspiracje przy nagłym zachowaniu standardu życia

-Deprywacja progresywna: nagłe pobudzone aspiracje zostają zawiedzione, ponieważ spada nagle jakość życia

Etapy procesu rewolucji:

-Sytuacja rewolucyjna

-Świadomość rewolucyjna

-Cząstkowe reformy ze strony Ar ( dotychczasowej władzy)

-Paraliż władczy

-Mobilizacja rewolucyjna

-Od konsensusu negatywnego do pozytywnego

-Terror lub restauracja elementów dawnego porządku

Trauma społeczna ma pochodzenie psychologiczne i oznacza pewien stan ducha człowieka, które określa bardzo złe przeżycia (zjawiska z naszego życia). Jednym z takich objawów jest brak zaufania (symptom traumy zidentyfikowany przez psychologów). Popadnięcie a apatie (ignorowanie otoczenia, zobojętnienie) powstaje strach irracjonalny, niezdefiniowany. Panika moralna (każde nowe zjawisko powoduje stres, ludzie boją się wszystkiego, czują bardzo nietypowy strach). Może się zdarzyć, że trauma będzie zjawiskiem zbiorowym, społecznym.

Trauma nie musi być tylko wydarzeniem negatywnym.

Przezwyciężanie traumy:

-Wzorce kulturowe

-Wiedza, znajomość otoczenia (lepiej jest ludziom młodym pokonać tą traumę)

-Umiejętność radzenia sobie z nową sytuacją

Podstawowe cechy nowoczesności:

=Indywidualność (życie zależy od nas samych) w społeczeństwie zachodnich np.. w USA, społeczeństwa nowoczesne promują indywidualizm

=Złożony podział ról społecznych (dyferencjacja)

=Racjonalność- można rozumieć na dwa sposoby:

a)racjonalność- można rozumieć na dwa sposoby: społeczeństwo nowoczesne zależy od rozwoju nauki i technologii (bez tego nie ma społeczeństwa nowoczesnego), jest to społeczeństwo zdominowane przez biurokrację, organizuje ona życie całego społeczeństwa

b)jest to społeczeństwo zdominowane przez administrację, biurokracje (Weber) Ta biurokracja rządzi się własnymi zasadami, nie jesteśmy w stanie żyć według własnych zasad, jesteśmy zależni od biurokracji.

=Ekonomizm- społeczeństwa nastawione na dobra materialne

=Ekspansywność- najbardziej ekspansywny jest kapitalizm

Cechy osobowości nowoczesnego człowieka

=Otwartość na innowację, skłonność do zmian

=Posiadanie poglądów na różne tematy, świadomość istnienia różnych poglądów

=Orientacja na teraźniejszość i przyszłość

=Merytokratyzm, sukces jest najważniejszy, wartość człowieka zależy od jego zasług, sukcesów

=Nacisk na formalne wykształcenie (pęd na dyplomy) Brak formalnego wykształcenia blokuje karierę

=Nastawienia na tolerancję, człowiek nie interesuje się odmiennością

---