1. Kultura Chin przedklasycznych.
2. Sinizacja Korei, Japonii i Wietnamu.
3. Cywilizacja Dalekiego Wschodu jako „kultura wstydu”.
4. Cechy konstytutywne konfucjańskiego kręgu kulturowego.
Była to kultura swoista i homogeniczna; była to rdzenna kreacja Chińczyków;
Funkcjonowała jako kultura „zamknięta”, odporna na wpływy zewnętrzne
Kreowała światopogląd kosmowitalny, przyjazny przyrodzie - jest to organiczna wizja kosmosu, idea pozytywnej tożsamości człowieka z kosmosem.
5. Chińskie pojęcie kultury i światopogląd konfucjańsko-taoistyczny.
Wedle konfucjanizmu (i taoizmu zarazem) nie ma żadnej istotnej różnicy pomiędzy przyrodą i człowiekiem, naturą i społeczeństwem. W obu tych sferach rzeczywistości działają takie same siły sprawcze, a ich funkcjonowaniem rządzą te same regularności.
Ta jedność kosmosu uniemożliwia sensowne oddzielenie jednostki od społeczeństwa od przyrody i tego, co duchowe, od tego co materialne.
Harmonia i stan równowagi uznane zostały przez filozofie chińską za wartości najwyższe (doktryna Złotego Środka - „Pozwólmy istnieć harmonii i równowadze”.
Chińczycy pojmowali świat jako złożony i subtelny system, który łatwo można uszkodzic i pogrążyć w chaosie dlatego umiłowanie tradycji i niechęć wobec zmian! Sztywne przestrzeganie wzorów działania uważali za przejaw intelektualnej ogłady i dojrzałości moralnej.
Taoizm i konfucjanizm - filozofia umiaru i równowagi.
Nawoływały do powściągliwości i samoograniczenia.
Człowiek jest skromnym poddanym królestwa natury.
Absolutna wyższość status quo nad zmianą.
Harmonijne współdziałanie.
„dobre porozumienie między ludźmi i dobre porozumienie z przyrodą”
6. Nauka europejska i nauka chińska.
Dlaczego Chińczycy nie stworzyli nauki podobnej do europejskiej?
różnice w języku - Brak jednego, precyzyjnego języka stał się barierą! język chiński to ideogramy (które wg prof. przypominają cebulę. Łatwiej jest obrać cebulę niż rozebrać Chinkę.) każdy ideogram ma kilka znaczeń, a ponieważ istnieje kilkadziesiąt dialektów to tylko pismo jest czymś co pozwala im się komunikować.
Inne kryterium pojmowania prawdy - najważniejsze jest wszystko co powiedział mistrz! My możemy tylko komentować nauki. (brak sceptycyzmu metodologicznego - w Europie ciągłę dążenie, pogląd że prawda jest nieosiągalna a w Chinach wszystko co powiedział Konfucjusz jest prawdą ostateczną.
W Chinach wartością nie jest oryginalność, nowość. Kultura to jest wzór, nauka to kopiowanie tego co zostało odkryte przez dawnych mistrzów, a uczenie to przekazywanie nauk dawnych mistrzów. Wstręt do nowości!
W Chinach cesarskich wszelka nauka była nauką stosowaną, nie ceniono wiedzy takiej jak w Europie - bezużyteczna, z tego nic nie wynika.
O nauce chińskiej:
W Chinach wiedza typu jak coś zrobić; w Europie - wiedza gorszego rodzaju.
Połowa wynalazków którymi świat się posługiwał pochodziła z Chin = nauka techniczna! A więc nie czysta nauka. (w Grecji episteme = czysta nauka; w Chinach techne)
Chiny stworzyły system egzaminów! W czasach dynastii Chan stworzono w stolicy uniwersytet, a w centrach administracyjnych, powiatach istniały szkoły xiao albo szkoły wojskowe.
Szkoła Synów Państwa:
powstała w stolicy w 276 roku; wyższa uczelnia dla synów urzędników państwowych.
W czasach dynastii Ming studiowano: politykę, dzieła klasyczne (5-ksiąg Konfucjusza + komentarz), etykę i filozofię.
Kandydaci wysyłani przez szkoły prowincjonalne
Licencjat
Najlepsi - stypendia
W XI wieku Wang Anshi wprowadził wielką reformę: opracował 3-stopniowy system edukacji.
Władza państwowa rekrutowała urzędników na podstawie zdanych egzaminów - bez rekomendacji personalnych, oceniało się wiedzę, pogląd moralne. Minusem było to że egzaminy nie sprawdzały myślenia technicznego, a pamięciowego objęcia olbrzymiego materiału.
EGZAMINY:
Prefekturalny: corocznie w stolicy okręgu; odbywał się po 2 wcześniejszych egzaminach. Dawał tytuł bakałarza i prawo do rozpowszechniania nauki. (najcięższy!)
Prowincjonalny: co 3 lata w stolicy prowincji, na jesień. Mogli w nim brać udział absolwenci Szkół Synów Państwa oraz ci którzy zdali egzamin prefekturalny. Tytuł licencjata.
2 egzaminy stołeczne: wiosenny (przez Ministerstwo Rytuału) i pałacowy (wśród egzaminatorów cesarz); tytuł doktora! (ich nazwiska potem odśpiewywano, „złota lista” która wisiała w świątyni)
Egzamin dworski- podchodzili do niego cała reszta oprócz 3 najlepszych po egzaminie pałacowym egzaminy o konkretne stanowiska urzędnicze np. ministrów, prefektów.
W trakcie egzaminów żołnierze zabijali tych którzy ściągali :D a jeśli ktoś zmarł to wyrzucano go na zewnątrz. Egzaminy trwały nawet 3 dni.
W Chinach szkoły prywatne gorsze od państwowych, w Korei odwrotnie.
7. Dwa nurty buddyzmu chińskiego: buddyzm medytacyjny i buddyzm tantryczny.
8. Taoizm filozoficzny i taoizm religijny.
Taoizm filozoficzny: śmierć to metamorfoza życia, to transformacja w inne formy życia
Taoizm religijny: poszukuje nieśmiertelności, eliksiru długowieczności.
9. Obraz świata w szintoizmie.
10. Zhongguo, czyli Państwo Środka, i tradycyjne społeczeństwo chińskie.
Zhongguo - państwo środka! Tak chińczycy nazwali swój kraj. Środek jest symbolem doskonałości, a więc Chiny są najdoskonalsze i znajdują się w centrum świata; im dalej od centrum tym bardziej „barbarzyńsko”.
Tylko mieszkańcy Chin są prawdziwymi ludźmi żyjącymi w kraju położonym w środku wszystkiego co znajduje się pod niebem - to rodziło negatywny stosunek do obcych kultur i pretensję do panowania nad światem.
Chiny jako twórca prawdziwej cywilizacji i wzór do naśladowania dla wszystkich społeczeństw bliskich i dalekich.
Najwyższym panem „swiata pod niebem” był cesarz chiński, zwany Synem Niebios, sprawujący swoje rządy na mocy Mandatu Niebios.
Barbarzyńcy nie znają cywilizacji ani prawdziwej moralności.
Ludy niechińskie:
Które władze chińczyków już uznały
Które władzy chińskiej jeszcze nie uznały
Stąd pretensja do panowania nad światem (podobnie jak europejska która chciała skolonizować resztę świata!), pretensja Chin jednak nie zmierzała do kolonizacji i ekspansji kolonialnej.
Cesarz chiński źródło wszelkiej władzy, sprawował władzę nad światem na mocy mandatu niebios (syn niebios!)
W Chinach panował system hołdowniczy należało pomagać swojemu wasalowi. Dlatego też Chiny uczestniczyły w konfliktach, które bezpośrednio ich nie dotyczyły.
To był świat sam w sobie, zamknięty, żyjący w obrębie własnej konfucjańskiej tradycji!
Chinami nie rządził cesarz, administracją zajmowali się biurokraci różnych szczebli.
Władza należała do ludzi wykształconych, otrzymane stanowisko zależne od poziomu wykształcenia.
Stanowiska administracyjne nie były dziedziczne.
Zjawisko pełnej tożsamości elit artystycznej, politycznej, kulturalnej i intelektualnej! Jedna elita, która ma wszystkie te wymiary - żeby wejść do elity politycznej trzeba było być w elicie intelektualnej, kulturalnej.
Urzędnicy sprawują pieczę nad systemem irygacyjnym
Władza centralna - silna władza nad zuniformizowanym społeczeństwem.
Monopol na handel - handel hurtowy był w rękach państwa!
Kupcy/burżuazja/mieszczaństwo właściciele hut, handlowali solą; zniszczyła ich biurokracja uchwalając ustawy przeciw zbytkowi i nakładając podatki. Skonfiskowano domy, pola, bogactwa. Kiedy biurokraci widzą że kupcy dochodzą do bogactwa i zaczynają im zagrażać, momentalnie działają i nakładają podatki.
Monopol biurokracji! Bardzo mocna pozycja.
Stratyfikacja konfucjańska:
Biurokraci szen-szi / mandaryni
Chłopstwo (98%)
rzemieślnicy
-------------------
kupcy = pasożytnicy, sami nic nie wytwarzali, a świadczyli usługi
Chiny głównie opierały się na symbiozie 2 klas biurokracji i chłopstwa! (kręgosłup społeczeństwa chińskiego!)
Cały dochód ma pochodzić z produkcji rolnej.
Chińczycy = talerz piasku (nie ma pośrednich instytucji między rodziną i państwem, między narodem a społecznościa lokalną - ziarenka można dowolnie przesypywać a utrzymuje je tylko talerz)
11. Społeczeństwo japońskie w okresie rządów rodu Tokugawa.
Rządy Tokugawa - 1601 - 1868. Okres wielkiego pokoju
Szogunat - dyktatura wojskowa
Tokugawa doprowadził do zjednoczenia Japonii, przyczynił się do wzrostu kulturowego, rozkwit miast i kultury.
Szogunat Tokugawa nazywany często epoką Edo, okresem Edo; Edo przemianowało się w Tokio.
W tym czasie w Japonii były 2 stolice:
Edo - gdzie rezyduje szogun
Kyoto - stara stolica cesarska
System dwuwładzy : cesarz + szogun
Szogun: pełnia władzy cywilnej i wojskowej - system taki nazywany bakuhan'em
Baku - rządy pod namiotem, sprawowane spod namiotu
Han - księstwo
Baku han: państwo silnie zdecentralizowane, 250 księstw na czele których stają dajmio - tytuł ten był dziedziczny, ślubowali szogunowi posłuszeństwo, każdy dajmio ma pod sobą samurajów.
Taka jakby zależność feudalna: szogun dajmio samurajowie.
W tym okresie władzę sprawowało 30 szogunów
Szogun przetrzymywał w Edo dojmio, mięli partycypować w polityce, uczyć się.
Kilka miast miało statut szczególny i były zależne od szoguna a nie od dajmio.
Szogunat miał monopol na:
Kopalnie
Na bicie monety
Handel
Na armię, siły militarne
Ieyasu - 1. Szogun z dynastii Tokugawa
Równocześnie w Kyoto rezyduje cesarz - rodzina cesarska pochodzi w prostej linii od bogini Amaterasu - cesarz ma boski statut.
Cesarz nadawał nominację szogunowi! Więc była to władza nadana a nie dyktatura.
W tym czasie powstaje kodeks honorowy samurajów!
12. Ekspansja kolonialna Zachodu i kryzys „chińskiego ładu” w XIX w.
Wtargnięcie cywilizacji Zachodu do świata konfucjańskiego - w połowie XIX wieku
3 fazy kolonizacji:
Militarna agresja zachodu
Poddanie podbitych ludów zachodniej kontroli politycznej
Narzucenie zbiorowością łowieckim lub rolniczym zaawansowanej gospodarki towarowej umożliwiającą eksploatację tych zbiorowości.
Do połowy XIX wieku Daleki Wschód był poza zasięgiem Europy (daleka odległość oraz restrykcyjna polityka izolacyjna prowadzona przez Chiny, Japonię i Koreę)
3 kraje odcięły się od reszty świata, wydzielono 3 porty do których mogli wpływać cudzoziemcy i prowadzić znikomy handel - 3-4 okręty rocznie Chiny - Kanton, Japonia - Nagasaki, Korea - Pusan.
Brytyjczycy handlowali z Chinami z tymże Chiny niczego nie potrzebowały, więc Anglicy za herbatę musieli płacić srebrem. Anglicy wpadli na genialny pomysł, jako że w produkowali w Bengalu opium - postanowili zrobić z opium produkt masowy - biedni Chińczycy palili opium co spowodowało dosyć poważne uzależnienie. Wybucha I wojna opiumowa! W 1800 władza chińska zakazała handlu opium i zlikwidowała uprawy. W 1839 komisarz cesarza Lin Zexu napisał list do królowej Wiktorii, w którym zarzucał Anglikom że innych trują, a sami nie palą. Nie doczekał odpowiedzi na swój list.. wiosną 1839 roku przejęto i zniszczono skrzynie z opium.
Charakterystyka wojny opiumowej:
Angole uzbrojeni w broń palną, na parowych okrętach i w ogóle wypas, Chińczycy na drewnianych łódkach uzbrojeni w lance.
Walki polegały na przemarszu i zagarnięciu terytorium w zasadzie.
Wielka przemysłowa przewaga Anglii
Rząd w Pekinie nie przeprowadził żadnych reform militarnych.
1842 traktat pokojowy w Nankinie = dyktat nankiński. Przekształcił Chiny w półkolonię angielską, otworzył 5 portów dla handlu, ustalił obszar eksterytorialny, odebrał Pekinowi autonomię celną - Angole ustalili taryfy celne/handlowe.
Potem II wojna opiumowa! Traktat który ją zakończył zalegalizował handel opium i spowodował zarazem że narkotyk ten pozostał do końca XIX wieku głównym zagranicznym produktem sprzedawanym w Państwie Środka.
Po traktacie nankińskim: Amerykanie, Francuzi, Rosjanie - przywileje podobne do Anglików.
Traktat z Tientsin po II wojnie: otworzył 11 portów, zezwolił na budowę kościołów i szerzenie chrześcijaństwa, ulokował obce ambasady w Pekinie.
PO TYM WSZYSTKIM: zaczęto obawiać się że przemysł zakłóci równowagę z przyrodą, feng shui. Poza tym do tej pory było tak że to Chiny zmieniały najeźdźców a nie na odwrót - znaczy wszystkie najazdy obracały się w zwycięstwo cywilizacji konfucjańskiej, najeźdźcy sinizowali się. Oczywiście był to okres upokorzeń, podziału kraju, rząd chiński sprawował władzę tylko nad częścią kraju.
13. Modernizacja Japonii w epoce Meiji.
1868-1912.
Hasłem reformatorów epoki Meiji było „wzbogacić kraj i wzmocnić jego potencjał militarny”.
Głównym motywem poczynań reformatorów był strach przed utratą suwerenności i widmo „zachodnich barbarzyńców” panoszących się na Wyspach.
Politycy japońscy wyciągnęli trafny wniosek - „zachodnich barbarzyńców” można pokonać tylko za pomocą ich własnych barbarzyńskich metod.
Pośpieszna industrializacja kraju, a zwłaszcza forsowna budowa przemysłu ciężkiego, stanowiącego fundament zachodniej potęgi militarnej = przekształcenie rolniczo-rybackiej gospodarki państwa w gospodarkę przemysłową opartą na handlu międzynarodowym.
Powyższe działania utrudniały:
Brak surowców
Brak dostępu do łatwych rynków zbytu
Dlatego też stworzono swój własny system kolonialny (agresja przeciwko Królestwu Korei! W 1876 atak. Później traktat - otworzył 3 porty w Korei, zezwolił Japończykom osiedlać się w Korei na prawach eksterytorialnych, stworzył warunki działalności gospodarczej i wymiany handlowej).
Po „otwarciu” Korei - unieważnienie euro-amerykańskich dyktatów, a w 1894 - wojna z Chinami. Chiny przegrały, Japonia wymusiła wysokie odszkodowanie + traktat na mocy którego dołączyła do krajów okupujących Chiny.
W 1871 roku wyruszyła z Japonii ekspedycja księcia Tomomi Iwakury na 2-letnią podróż by podpatrywać Europę i Stany Zjednoczone. Po ich powrocie rząd w Tokio zaczął zatrudniać zagranicznych doradców. Zakładano szkoły medyczne i uniwersytety, organizowano pocztę i służby rolne, modernizowano flotę, budowano łączność telegraficzną i koleje żelazne.
Powielanie obcych wzorów było dla Japonii łatwiejsze bo Chiny już od VI wieku były dla Japonii źródłem filozofii, literatury itd. itp. więc była to jakby „tradycja”.
Obalenie tradycyjnego konfucjańskiego ustroju szogunatu i zastąpienie go nowoczesnym aparatem państwowym, opartym na obcych wzorach, zapożyczonych od obcych mocarstw zachodnich.
Umacniał się odrodzony szintoizm, podniesiono go w 1882 roku do rangi oficjalnej ideologii państwa
Przy tym wszystkim nie odrzucili oczywiście tradycyjnej kultury - było to połączenie cywilizacji zachodniej i tradycji szintoistycznej w dynamiczną całość.
14. Przeobrażenia społeczne w Japonii i Korei w XX w.
15. Ekspansja Chin Ludowych w XXI w.