Program opiekuńczo - wychowawczy

Temat: Kształtowanie poczucia własnej wartości

„W wychowywaniu chodzi o to, ażeby

człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem -

to, ażeby bardziej był, a nie tylko miał - aby

więc poprzez wszystko, co ma, co posiada, umiał

bardziej i pełniej być człowiekiem, to znaczy,

ażeby również umiał bardziej być nie tylko z

drugim, ale i dla drugich.”

Jan Paweł II, Przemówienie w UNESCO (02.06.1980 r.)

Wstęp

We współczesnym świecie nasiliły się ze zdwojoną mocą problemy dotyczące wzajemnych relacji między ludźmi. Wszyscy odczuwamy nadmiar agresji, brak tolerancji, empatii wśród ludzi, czasem zwykły egoizm i brak życzliwości.

Nie ulega wątpliwości, że sprzyja temu sposób życia i warunki jakie dyktuje nam współczesny świat. Z jednej strony - "robienie kariery" czyli osiąganie wysokiego statusu materialnego i społecznego, a z drugiej - "imanie się" różnych zajęć i szukanie pracy by godnie przeżyć, sprawiło, że rodzice często nie mają czasu, aby nawet porozmawiać ze swoimi dziećmi.

Z kolei dzieci od najmłodszych lat czas mają wypełniony telewizją, która nierzadko zniekształca rzeczywisty obraz świata i ludzi, a także "bombarduje" agresją z filmów, niektórych programów i reklam.

Wielu zamiast kontaktów z rówieśnikami wybiera komputer. Niekontrolowane i długie "przesiadywanie w sieci" zwłaszcza najmłodszych, powoduje iż są oni często narażeni na odbieranie nieodpowiednich dla siebie treści, a poza tym zaczynają lepiej czuć się w świecie "nierzeczywistym" niż w "realu".

Rodzina, środki masowego przekazu czasem nawet bezwiednie nasilają w dzieciach i młodzieży przekonanie, że to: zewnętrzne piękno, pieniądz i siła rządzi światem i należy się temu zupełnie podporządkować. Wprawdzie całkowicie świata nie zmienimy, ale nie możemy pozostać obojętni i niewzruszeni na to, co dzieje się wokół i w jaki sposób wychowują się nasze dzieci.

Założenia i charakterystyka grupy wychowanków:

• opracowany program przeznaczony jest dla młodzieży gimnazjalnej

• jest to pierwsza klasa gimnazjum (14 lat)

• jest to grupa 27 - osobowa grupa (13 chłopców i 14 dziewczynek)

• między uczniami klasy zaczyna dopiero tworzyć się więź emocjonalna

• w klasie wyodrębnił się już wyraźny lider

• niektóre z dzieci zostały odrzucone, odizolowane od grupy

• na początku roku doszło już do konfliktów między nowymi uczniami

• proponowane zajęcia i zabawy mogą być wprowadzane w trakcie całego roku szkolnego lub przynajmniej jednego półrocza, z częstotliwością zależną od subiektywnego odczucia wychowawcy (np. raz w tygodniu)

• dla młodzieży tworzącej nową grupę program ten powinien być wprowadzany w momencie, gdy zniknie "blokada" między dziećmi lub dziećmi a nauczycielem. Owa "blokada" (niepewność, nieśmiałość, brak poczucia bezpieczeństwa) wynika z nowej sytuacji w jakiej znajdują się uczniowie - nowi koledzy, wychowawca , nowy budynek szkolny. Gimnazjalista musi najpierw oswoić się z nową sytuacją, aby mogło skierować swoją uwagę na inne sprawy.

• w trakcie przeprowadzania zajęć ważne jest stworzenie klimatu zaufania, nie należy też zmuszać nikogo do pełnego udziału - wystarczy, że będzie obserwatorem i słuchaczem.

• realizacja zajęć powinna przebiegać wg schematu - od poznania siebie do poznania innych, gdyż dziecko, które zna siebie, umie dostrzec i nazwać własne emocje - będzie lepiej odkrywało innych, dostrzegało ich emocje i uczucia proponowane w programie zabawy można powtarzać w zależności od okoliczności oraz potrzeb dzieci.

• treści zawarte w programie nauczyciel może dodatkowo wzbogacać i rozszerzać odpowiednio dobranymi przez siebie środkami i pomocami dydaktycznymi

• program przewiduje zarówno pracę z całą grupą, jak również w mniejszych zespołach, indywidualną.

Cele programu

Wiodącym celem prezentowanego programu jest rozwijanie w młodzieży umiejętności postrzegania innych jako podmiotów wzajemnych interakcji, oraz eliminowanie wśród nich zachowań agresywnych i kształtowanie postaw asertywnych.

Cele ogólne programu są następujące:

• wdrażanie do zachowań społecznie akceptowanych

• rozwijanie umiejętności komunikacji interpersonalnej

• uświadomienie przyczyn oraz konsekwencji zachowań aspołecznych

• kształtowanie umiejętności budowania poczucia własnej wartości

• kształcenie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych

• rozwijanie umiejętności skutecznego komunikowania się

• kształtowanie umiejętności pracy w zespole

• ukazywanie niepowodzenia nie jako źródła stresu, ale jako doświadczenia na drodze rozwiązywania problemów i pokonywania trudności

• kształtowanie więzi grupowej

• wdrażanie do aktywnej pracy i współpracy w grupie rówieśniczej i społeczności uczniowskiej

• doskonalenie umiejętności porozumiewania się, komunikowania, wyrażania i nazywania własnych uczuć, myśli, przekonań

W wyniku realizacji tych celów wspartych odpowiednimi oddziaływaniami wychowawczymi uczeń powinien:

• zauważać i akceptować podobieństwa i różnice między sobą i innymi dziećmi

• uświadomić sobie, że jest wyjątkowe i niepowtarzalne

• rozróżniać dobro i zło w sytuacjach codziennych oraz odpowiednio na nie reagować

• uświadamiać sobie i akceptować uczucia własne oraz innych osób

• mieć poczucie przynależności do grupy

• współtworzyć i respektować normy grupowe

• radzić sobie w sytuacjach trudnych oraz wiedzieć do kogo zwrócić się o pomoc

• potrafi odmawiać

Formy i metody pracy:

Prowadzący zajęcia w trakcie realizacji programu stosują metody aktywne. Pozwalają one zaangażować uczniów oraz umożliwiają im osobiste przeżywanie treści poszczególnych zajęć. Taka forma umożliwia nawiązanie lepszego kontaktu z uczniami, sprzyja swobodnym wypowiedziom, co daje możliwość korygowania błędnych informacji oraz pobudza i ukierunkowuje refleksję odbiorców programu.
Przykłady metod i technik stosowanych podczas zajęć:
- praca w małych grupach,
- praca w parach,
- „burza mózgów”,
- miniwykład,
- ćwiczenia integracyjne.
- pogadanka,
- rozmowa kierowana.

Harmonogram działań - realizacja programu

Zadania	Sposoby realizacji	Termin	Osoby odpowiedzialne
1. Kształtowanie pozytywnego obrazu samego siebie, istoty pozytywnego myślenia i samoakceptacji.	Zorganizowanie zajęć z psychologiem lub pedagogiem. Przeprowadzenie godzin wychowawczych o wspomnianej tematyce Pogadanka na temat ,,pozytywnego obrazu siebie”	Cały rok	Wychowawcy klas nauczyciel biologii
2. Rozwijanie procesu komunikacji interpersonalnej : język i style komunikowania się (kanały komunikacji). bariery komunikacji, techniki komunikacji werbalnej i niewerbalnej, techniki aktywnego słuchania.	Przeprowadzenie godzin wychowawczych i WOS , zajęcia w ramach ścieżki czytelniczej i medialnej. Ćwiczenia i zajęcia na temat komunikacji interpersonalnej Indywidualne rozmowy Praca w grupach	Cały rok	Wychowawcy klas , nauczyciel WOS, nauczyciel- bibliotekarz.
3. Zapoznanie z istotą asertywności i asertywnego zachowania, agresji i uległości	Przeprowadzenie godzin wychowawczych	Cały rok	Wychowawcy klas
4. Przekazanie informacji o stresie oraz sposobów jego pokonywania i wykorzystania w procesie twórczego myślenia oraz przedsiębiorczego działania.	Przeprowadzenie godzin wychowawczych , Indywidualne rozmowy Praca w grupach Gromadzenie i udostępnianie książek na temat stresu	Cały rok	Wychowawcy klas nauczyciel- bibliotekarz
5. Organizowanie pracy w zespole, zasady pracy zespołowej, kierowanie i podejmowanie decyzji Wiedza na temat procesów grupowych: - konformizm - presja grupy - role grupowe	Przeprowadzenie godzin wychowawczych , Indywidualne rozmowy Praca w grupach	Cały rok	Wychowawcy klas, nauczyciel przedsiębiorczości
6. Rozwiązywanie problemów i konfliktów w zespole, techniki negocjacji.	Przeprowadzenie godzin wychowawczych , Indywidualne rozmowy	Cały rok	Wychowawcy klas

Przewidywane efekty:
1. Poznanie samego siebie w świetle pozytywnego myślenia i samoakceptacji.
2. Uzasadnienie znaczenia pozytywnego myślenia i otwartości w życiu człowieka.
3. Dokonywanie trafnej samooceny oraz nabycie umiejętności autoprezentacji.
4. Przestrzeganie zasad pracy w zespole podczas wykonywania zadań i prowadzenia negocjacji.
5. Rozpoznawanie i pokonywanie barier w procesie komunikacji międzyludzkiej.
6. Stosowanie werbalnych i niewerbalnych technik komunikowania się podczas dyskutowania, argumentowania i negocjowania.
7. Rozróżnianie zachowań asertywnych i nieasertywnych.
8. Samodzielne wyznaczenie potrzeb z zakresu doskonalenia umiejętności komunikowania się w oparciu o analizę mocnych i słabych stron własnej osobowości.

Ewaluacja, czyli ocena przydatności programu nastąpi po przeprowadzeniu programu i wskaże, czy i w jakim stopniu zostały zrealizowane cele programu oraz jakie są jego słabe i mocne strony.
Diagnoza osiągnięć uczniów powinna odbywać się na bieżąco - głównie poprzez obserwacje zachowania uczniów, ich aktywności podczas zajęć, umiejętności współpracy w zespole.
Ewaluacja posłuży do sprawdzenia efektywności przeprowadzonych zajęć.

Lp.	Główne zagadnienia	Cele ogólne	Spodziewane efekty
1.	Poznaję siebie.	· Kształtowanie umiejętności rozpoznawania i nazywania uczuć własnych. · Budowanie poczucia własnej wartości · Uświadomienie uczniom konsekwencji własnych zachowań zarówno pozytywnych jak i negatywnych · Dowartościowanie uczniów o niskiej samoocenie · Kształtowanie umiejętności asertywnych	· gimnazjaliści: - będą potrafili porównać siebie z innymi oraz podać podstawowe informacje o sobie - nabiorą pewności siebie, ośmielą się, "otworzą" przed innymi - nauczą się dostrzegać w sobie "silne strony" oraz pozytywne cechy - będą potrafili wyrażać swoje stany emocjonalne w formie słownej i plastycznej - będą starali się przejawiać te zachowania, które są społecznie akceptowane - uświadomią sobie, że za własne czyny należy ponosić odpowiedzialność
2.	Poznaję innych i współdziałam z nimi.	· Rozwijanie u uczniów empatii. · Nawiązywanie pozytywnych interakcji w grupie. · Kształtowanie poczucia przynależności do grupy. · Stwarzanie młodzieży warunków aby zaistniały w grupie zarówno jako przywódcy jak i zwykli członkowie grupy. · Budowanie atmosfery wzajemnego zaufania.	· gimnazjaliści: - będą potrafiły dostrzec potrzeby i pragnienia innych ludzi - nauczą się lepiej rozumieć siebie nawzajem - poznają sposoby nawiązywania przyjaznych kontaktów ze sobą - nauczą się tworzyć i podporządkowywać wspólnie ustalonym regułom i normom - będą potrafiły współdziałać ze sobą i wspólnie rozwiązywać problemy - będą się dobrze i bezpiecznie czuć w grupie
3.	Rozpoznaję swoje sposoby zachowań	·Kształtowanie umiejętności rozpoznawania zachowań agresywnych · Kształtowanie postaw prospołecznych · Rozwijanie umiejętności pokojowego rozwiązywania konfliktów.	· gimnazjaliści: - nauczą się rozwiązywać problemy w sposób pokojowy - będą próbowali opanowywać własną agresję przez m.in. kontrolowanie słownych wyrażeń - będą dążyć do łagodzenia konfliktów - poznają sposoby odpierania ataków agresji ze strony innych (nie reagować agresją na agresję)

Cenną wskazówką dla nauczyciela, będzie również ankieta wypełniana przez rodziców dwukrotnie - na początku i na końcu realizacji programu. Pozwoli ona zdiagnozować grupę, a później porównać zachowania dzieci przed i po wdrożeniu programu.

Ankieta dla rodziców

Ankieta jest anonimowa. Proszę o uważne przeczytanie pytań i szczere odpowiedzi. Odpowiedź twierdzącą zaznaczamy krzyżykiem. Proszę zaznaczyć jedną odpowiedź do każdego z pytań.

1. Moje dziecko najczęściej bawi się:

• samo

• z rodzeństwem

• z osobami dorosłymi

• z rówieśnikami
  

2. W kontaktach z innymi dziećmi:

• jest nieśmiałe

• przewodzi innym

• łatwo dostosowuje się do innych, próbuje przeforsowywać swoje propozycje

3. W sytuacjach konfliktowych najczęściej:

• ustępuje

• idzie na kompromis

• nie chce ustąpić

4. Kiedy " przegrywa" najczęściej:

• płacze

• bije innych

• obraża się

• jest mu smutno, ale potrafi "znieść" porażkę

5. Inne uwagi o dziecku:
.........................................................................................................................................

Dzieci również będą mogły wypowiedzieć się na temat zajęć - czy im się podobały i jak się na nich czuły - wybierając każdorazowo odpowiednie słoneczko i wręczając je nauczycielowi.

Bibliografia:

1. Janiak, Gruszka M. „Scenariusz godzin wychowawczych” Gdańsk 2002

2. K.W. Vopel "Zabawy, które łączą", JEDNOŚĆ, Kielce 2001

---