1. Podejście systemowe

Jak złożona struktura szkoły i zachodzące w niej interakcje (wraz z interakcjami w klasach) kształtują się pod wpływem szerszego kontekstu społecznego (szkoła jako system społeczny).

2. Kultura szkoły

Tworzy organizacyjne spoiwo łączące szkołę w jeden silny organizm. Lortie: „sposób, w jaki członkowie grupy myślą o społecznym działaniu; w kulturze zawarty jest zbiór możliwych rozwiązań problemów występujących we wspólnym życiu grupy”. Inaczej etos, klimat.

3. Szkoły podobne do innych organizacji i różne od nich.

Podobieństwa:

1. Członkowie ukierunkowani na osiągnięcie założonego celu (naczelne zadanie szkoły to umożliwić uczniom celową naukę)

2. Nagrody za osiągnięcie celu, kary za jego brak

3. Podział pracy i zapotrzebowanie na jej koordynację

4. Do pracy potrzebna odpowiednia motywacja (3 rodzaje motywów osiągnięć, afiliacji, władzy)

Różnice:

1. Niejasne i sprzeczne cele

2. Przymus uczestnictwa

3. Duże wymagania, małe możliwości

4. Normy - oczekiwania, jakie w danym środowisku społecznym żywią wobec siebie ludzie.

Norma Autonomii Nauczyciela - władza i wpływy w klasie ogromne, za zamkniętymi drzwiami klasy nauczyciel robi, co chce. Jedynie on odpowiada za treść nauczania w danym dniu i sam podejmuje wszystkie niemal decyzje pedagogiczne.

Norma odseparowania- funkcjonuje równolegle z normą autonomii. Nauczycielowi nie tylko przysługuje autonomia w ścianach klasy, lecz ostre sankcje chronią go przed jakąkolwiek, z wyjątkiem zupełnie powierzchownej, próbą ingerowania w jego pracę ze strony innych nauczycieli. Nauczycielowi nie wypada prosić o pomoc, radzić innemu nauczycielowi, opowiadać o innych metodach.

5. Cechy efektywnej szkoły:

Jako organizacji społecznej:

1. Wyraźne cele dydaktyczne i społeczne

2. Porządek i dyscyplina

3. Wysokie oczekiwania

4. Wysoka samoocena zawodowa nauczycieli

5. Troskliwość

6. Publiczne nagradzanie

7. Przywódcza rola administracji

8. Wsparcie ze strony społeczności lokalnej

Nauczanie i program:

1. Wysoka proporcja czasu wykorzystywanego

2. Częste i kontrolowane prace domowe

3. Częsta kontrola postępów ucznia

4. Spójny program nauczania

5. Zróżnicowanie metodyczne lekcji

6. Możliwość przejmowania przez uczniów odpowiedzialności za własną naukę i za szkołę.

6. Koncepcje rozwoju zawodowego nauczycieli:

1. R. Harre

Rozwój profesjonalny obejmuje dwa elementy: gromadzenie umiejętności potrzebnych do skutecznego realizowania zadań zawodowych (umiejętności działania) oraz gromadzenie odpowiednich emocji, motywacji i teorii na temat natury człowieka i możliwości kierowania jego rozwojem (umiejętności bycia). Czteroelementowy model rozwoju osobowego i profesjonalnego:

2 wymiary manifestowanie i położenie. W wymiarze manifestowania - przestrzeń prywatna i publiczna. Przestrzeń publiczna - uzewnętrznianie i dostarczanie wyjaśnień na temat statusu psychologicznego. Przestrzeń prywatna - strzeżenie statusu w kontakcie z innymi. Status psychologiczny:

• Publiczna przestrzeń wspólna - konwencjonalizacja (przechodzenie od uczenia się na temat zawodu nauczyciela do stawania się nauczycielem; bycie nauczycielem to posiadanie wiedzy i duże trudności w działaniu). Nauczanie jako zawód.

• Prywatna przestrzeń wspólna - przyswajanie (nauczyciel rozwija poczucie osobowej tożsamości przez przyswojenie sobie emocji, motywacji i przekonań związanych z zawodem; bycie nauczycielem to posiadanie umiejętności potrzebnych do podejmowania zadań zawodowych). Nauczanie jako umiejętność.

• Prywatna przestrzeń indywidualna - transformacja (nauczyciel tworzy przestrzeń prywatną, zaczyna kształtować własny punkt widzenia, własne poglądy i własne metody pracy; bycie nauczycielem to bycie profesjonalistą). Nauczanie jako profesjonalizm.

• Publiczna przestrzeń indywidualna - uzewnętrznianie (nauczyciel publicznie manifestuje siebie w działaniu, doświadcza on i pokazuje na zewnątrz, iż każdy wzorzec działania jest unikalny). Nauczanie to sztuka

2. J. Butler

Centralnym adresatem i ośrodkiem oddziaływań edukacyjnych jest osoba nauczyciela, a więc również rozwój zawodowy koncentruje się na rozwijaniu osoby. Skuteczne osiąganie celów rozwoju zawodowego uwarunkowane jest zmiennymi wywodzącymi się z 4 obszarów: modelu ludzkiej działalności, jednoznacznego światopoglądu, procesu projektowania działalności zawodowej oraz modelu rozwoju zawodowego.

Model ludzkiej działalności obejmuje pięć elementów zlokalizowanych na tle współdziałających ze sobą kontekstów: w wewnętrznym kontekście osobowym i w zewnętrznym kontekście społecznym. W centrum znajduje się refleksja, rozumiana jako kanał komunikacyjny między zewnętrznym kontekstem społecznym a wnętrzem człowieka. Butler definiuje refleksję jako proces, który wiąże jednostkę z otoczeniem, zarówno jeśli chodzi o zjawisko uczenia się (czyli wzbogacania siebie), jak również projektowania (czyli wyrażania siebie). Może przyjmować trojaką postać:

• Refleksja ukierunkowana na działanie - w sytuacji, gdy projektowania działania i reakcji.

• Refleksja w działaniu - w sytuacji, gdy umożliwia modyfikowanie działania i wyciągania wniosków w ramach realizowania zamierzonych działań.

• Refleksja ponad działaniami - w sytuacji, gdy obejmuje retrospektywne ocenianie i wyciąganie wniosków z wykonanych działań.

W ramach środowiska jednostki można wyróżnić dwa elementy:

• Światopogląd jednostki (własny sposób zapatrywań na świat)

• Osobista wiedza praktyczna (magazyn wiedzy i sposobów rozumienia osiągniętych w drodze gromadzonych doświadczeń)

W ramach środowiska społecznego:

• Wiedza powszechna (wszystkie teorie, wiedza formalna, zasady działania, wyniki badań, folklor, aluzje)

• Praktyka zawodowa jednostki (działalność ludzka, wspomagana przekonaniami, podejmowana dla osiągnięcia ważnych celów w specyficznych warunkach)

Wszystkie te 4 kategorie nakładają się na siebie w procesie działań zawodowych, a funkcję organizacyjną i regulacyjną pełni refleksja.

Jednoznaczny światopogląd - kompleksowy system przekonań i wartości, wywodzący się z głęboko zakorzenionych w człowieku pokładów kultury i języka.

Proces projektowania działalności zawodowej - pojawia się wówczas, kiedy człowiek chce pokonać ograniczenia związane z niedoskonałością istniejących modeli koncepcyjnych i procedur.

Model rozwoju profesjonalnego - rozwój zawodowy przebiega przez 5 etapów:

• Nowicjusz

• Zaawansowany początkujący

• Kompetentny nauczyciel

• Biegły nauczyciel

• Ekspert

3. Kwaśnica

Rozwój zawodowy nauczycieli polega na równoległej i powiązanej ze sobą ewolucji kompetencji praktyczno - moralnych i technicznych. Przebiega ona od stadium wchodzenia w rolę zawodową, poprzez pełną adaptację w tej roli, ku fazie twórczego jej przekraczania i zastępowania przepisu roli tożsamością osobową. Logika rozwoju obydwu rodzajów kompetencji jest taka sama. Od przedkonwencjonalnych form działania i rozumienia do postkonwencjonalnych.

Studium przedkonwencjonalne:

Wchodzenie w rolę zawodową. Naśladowanie typowych wzorów zachowania

Studium konwencjonalne:

Pełna adaptacja w roli zawodowej. Sprawne posługiwania się wiedzą i umiejętnościami w sposób odtwórczy i przedkrytyczny. Dążenie do sprostania uświadomionej konwencji (przepis roli zawodowej). Może przejawiać swoisty nonkonformizm.

Studium postkonwencjonalne:

Faza twórczego przekraczania roli zawodowej. Krytyczne posługiwanie się wiedza i twórcze wykorzystanie wiedzy. Tożsamość autonomiczna - taka definicja powinności zawodowych, która wyprowadza ich sens z rozumienia własnej osoby jako integralnej całości.

4. Koncepcja „Smart”

STIMULUS - MODIFICATION - AMPLIFICATION - RECONSTRUCTION - TRANSFORMATIONS

W szerokim zakresie wykorzystuje zjawisko wsparcia społecznego, jako czynnika podtrzymującego rozwój. Podtrzymywanie rozwoju zawodowego można zdefiniować jako kontekst, w którym projekt edukacyjny lub interwencja działają, i który trwa tak długo, aż projekt zostanie zakończony a osiągnięte w jego trakcie cele staną się nawykiem, sposobem bycia lub stała praktyką.

Aspekty ważne dla procesu podtrzymania:

• Aktywne zaangażowanie lokalnej społeczności

• Udział lokalnej społeczności w planowaniu

• Mobilizacja zasobów

• Monitorowanie i ewaluacja

• Współpraca między ośrodkami decyzyjnymi a instytucjami lokalnymi

• Ukierunkowane działanie

• Kierowanie instytucjami edukacyjnymi

2 wymiary:

• Jednostkowy, osobowy

• Instytucjonalny

5 podstawowych faz rozwoju profesjonalnego:

• Faza stymulacji

• Faza modyfikacji

• Faza amplifikacji

• Faza rekonstrukcji

• Faza transformacji

7. Etapy rozwoju

Rozwój zawodowy przebiega przez 5 etapów:

• Nowicjusz - zachowuje się wg reguł. Brakuje mu praktycznej wiedzy jednostkowej, zachowanie ograniczone, odtwórcze, sztywne.

• Zaawansowany początkujący - wierzy, że zna odpowiedzi na wszystkie problemy, przyswoił szereg zachowań dostosowanych do sytuacji, każdy problem ma tylko jedno rozwiązanie.

• Kompetentny nauczyciel - charakteryzuje się silną postawą annalistyczną, co najmniej 3 lata pracy zawodowej za sobą, tworzy plany oparte na świadomym, rozsądnym i analitycznym rozumieniu problemu, brak mu szybkości i elastyczności.

• Biegły nauczyciel - to synteza aktywności, przynajmniej 5 lat pracy za sobą, spostrzega całościowy obraz sytuacji, korzysta z własnego doświadczenia.

• Ekspert - nauczyciel z potężnym bagażem doświadczenia, polega na intuicji, sprawny i skuteczny w diagnozowaniu sytuacji i podejmowaniu zachowań.

8. Co ulega rozwojowi?

Wiedza fachowa

Umiejętności

Kompetencje techniczne, społeczno - moralne

9. Sfery rozwoju według Daya:

1. Interpersonalna obejmuje umiejętność komunikowania się, motywowania, obiektywnego i uczciwego oceniania i osądzania uczniów, rozumienia partnerów, empatię.

2. intrapersonalna (wewnątrzosobowa) obejmuje nauczycielskie odczucie misji, wiązanie osobistej satysfakcji z rozwojem i postępami uczniów oraz kierowanie się w pracy wyrazistymi wzorami osobowymi.

3. ekstrapersonalna (zewnątrzosobowa) obejmuje aspekty techniczne znajomości przedmiotu nauczania i umiejętności pedagogicznych.

10. 4 rodzaje wiedzy:

1. przedmiotowa,

2. dydaktyczna

3. sytuacyjna - zdolność nauczyciela do rozumienia i interpretowania wydarzeń w klasie

4. społeczna - odnosi się do odpowiedzialności za to by patrzyli poza konkretne przypadki, zwracając uwagę na bardziej ogólne cele edukacji.

11. Na czym polega szok startu zawodowego?

Niespodzianki, które czekają podejmujących pracę nauczycieli:

• Niespełnienie świadomie żywionych oczekiwań

• Niespełnienie oczekiwań związanych z samym sobą

• Niespełnienie nieświadomych oczekiwań wobec zawodu

• Trudność wynikająca z różnicy między przewidzianymi reakcjami a rzeczywistymi

• Wyniesione z poprzednich organizacji założenia kulturowe, które służą jako wskazówki do działania w nowej organizacji i zawodzie

12. Co to jest socjalizacja organizacyjna i socjalizacja antycypowana

Socjalizacja organizacyjna - Proces ucznia się roli i systemu ról. W trakcie tego procesu człowiek przejmuje wartości, opanowuje wiedzę i zachowanie związane z określonym zawodem lub organizacją.

Socjalizacja antycypowana - odnosi się do okresu formalnego kształcenia, w tym praktyki nauczycielskiej, kiedy to wiele elementów zawodu zostaje opanowanych i zostają rozwinięte pewne oczekiwania. Podkreśla się wówczas głównie pozytywne aspekty roli i uczy pracy w warunkach idealnych

13. Strategie przetrwania nauczycieli według Woods - znać i wymienić nazwy

1. socjalizacja

Socjalizacja jest zabiegiem, który zmierza do tego, aby wychowankowie i uczniowie zaakceptowali typy zachowań akceptowane przez szkołę. W różnych angielskich szkołach, socjalizacja jest łatwiejsza, gdyż dzieci i młodzież są przygotowane przez rodziców do posłusznego zachowania w szkole i przestrzegania zasad w niej obowiązujących.

W innych szkołach socjalizacja przebiega znacznie trudniej, gdyż Woods zwraca uwagę, na to w niektórych społecznościach nie ma zwyczaju wychowywać dzieci tak, aby podporządkowane były zasadom szkolnym. Wielu rodziców bardziej ceni sobie aktywność i indywidualność w wychowaniu .Szkoła pochwala posłuszne zachowania i grzeczne. Socjalizacji mają służyć takie zachowania jak nie zwracanie uwagi na te cechy osobowości, które nie są zgodne z ideałami dobrego ucznia. Ma to doprowadzić, zdaniem Woodsa do tego, by ukształtowały się inne cechy zachowań pasujące do postawy godnej dobrego ucznia.

Według Woodsa, w szkołach angielskich stosuje się następujące techniki uśmiercania:

- wzorce tak zwanego grzecznego zachowania się. Odnosi się to do sposobu zwracania się do nauczycieli oraz reakcji na ich słowa.

- łamanie woli

- podkreślanie roli zespołu, nie tylko samej jednostki.

- nagradzanie za grzeczne zachowanie

- zwracanie uwagi na właściwy wygląd

- nacisk na sposoby kulturalnego zachowania w klasie. Dotyczy to tego jak siedzieć w ławce, w jaki sposób podnosić rękę do odpowiedzi.

- ustawiczne przypominanie o purytańskiej etyce pracy

• dominacja

Nie da się ukryć, że w każdej szkole i klasie są równi i równiejsi. Jednak w szkole angielskiej za przejawy dominacji nad innymi uczniami stosuje się system kar. Kara fizyczna niezmiernie rzadko się zdarza. Często zauważalne są ciągnięcia za włosy czy też za uszy. Jedną z kar jest eksponowanie niegrzecznego ucznia przed kolegami i koleżankami z klasy i zawstydzenie go przed wszystkimi. Celem tego jest zwiększenie zapału do dalszej pracy, a także aby pokazać dominację nauczyciela.

• negocjacje

Według Woodsa polegają na wymianie idei, używa się w tym przypadku obietnic oraz apeli.

Przykładem może być obietnica nauczyciela, że za grzeczność lub wykonanie nakazu nauczyciela, uczniowie wcześniej skończą zajęcia lub będą mogli pójść na wycieczkę.

Przy czym w stosowaniu negocjacji można powoływać się na innych kolegów oraz rodziców.

Jest to jest to umowa między klasą a nauczycielem dotycząca pewnych norm.

• Fraternizacja

Celem tej strategii jest uzyskanie przyjaźni z uczniami, dając im do zrozumienia, że jest się jednym i traktuje się ich jak równych. Zdaniem Woodsa przyjazne stosunki między nauczycielem a uczniami mają zlikwidować zachowania kłopotliwe.

Drugą formą tej strategii jest: pewien rodzaj żartowania. Na przykład na temat lekcji, ostatnio oglądanego przez dziecko programu w telewizji. W tym przypadku należy podkreślić, że w tej strategii może dojść znaczenie ma do niewinnego flirtowania między nauczycielem a uczennicami przede wszystkim ze średnich szkół. Seks stanowi jedną najbardziej istotnych spraw dla buntujących się dziewcząt. Woods uważa element seksu za bardzo zauważalny podczas zajęć sportowych. Przykładem takiego zachowania mogą być niepowodzenia młodych dziewczyn na przykład podczas gry w koszykówkę lub siatkówkę. W tych chwilach otoczenie je wyśmiewa, ale gdy wchodzą w role kobiet, otoczenie uważa to zachowanie za normalne a wręcz pożądane. Dziewczyny reagują na niepowodzenia w sposób zalotny poprzez spojrzenia, wysuwanie języka.

• nieobecność i wycofanie się

Strategia ta opiera się na usuwaniu z obszaru konfliktu, zazwyczaj można spotkać się z wycofaniem tak zwanym cząstkowym jakim jest na przykład skradanie kilku minut przed rozpoczęciem lekcji przez nauczyciela czy też kończenie jej wcześniej. Woods podkreśla, że takie zachowanie sprawia, że nauczyciel stosuje wobec pracę uczniów indywidualną lub w grupach.

• rutyna i rytuał

Wielu badaczy traktuje elementy rutyny za niezbędne w czasie trwania lekcji, dzięki niej tworzą się znane ramy lekcji, co daje uczniom poczucie bezpieczeństwa. Przykładem rutyny jest Rutynowy plan zajęć lekcyjnych, sprawdzanie listy obecnych czy podział roku szkolnego na dwa semestry. Czasem sam nauczyciel tworzy własne rytuały. Na przykład zawsze po sprawdzeniu listy obecności pyta trzy osoby.

• terapia zajęciowa

Zadaniem tej strategii jest wykonywać coś, ciągle działać bez głębszego zastanowienia nad sensem wykonywanej pracy. Na funkcje tej terapii składa się: rysowanie obrazków i map, gry, zabawy, eksperymenty na przykład chemiczne czy kółko robótek ręcznych. Nauczyciele uaktywniają uczniów zajmując ich zając dzieci pracami porządkowymi, dbaniem o rośliny w sali czy struganiem kredek. Koncentrowanie uwagi na uczniu gdy w klasie panuje hałas jest formą terapii. Zwykłe czynności też stanowią formę terapii.

• moralizowanie

Moralizowaniem zajmują się osoby w celu zwiększenia zaangażowania u innych w grupie oraz ugruntowania spójności. Nauczyciel moralizujący wymyśla pedagogiczne uzasadnienia dla swoich działań. Woods stwierdzał, że istnieją pewne motywy i zainteresowania fundamentalne dla nauczycieli i to one wpływają na jego zachowanie. Służy do usprawiedliwienia wcześniejszych strategii.

14. Co to jest samokształcenie i doskonalenie

Samokształcenie - proces uczenia się prowadzony świadomie, z możliwością wykorzystania różnych form pomocy innych osób lub instytucji.

Doskonalenie - wg Okonia to „ważny składnik systemu kształcenia pozaszkolnego nauczycieli polegający na:

• Udzielaniu pomocy początkującym nauczycielom w okresie adaptacji do zawodu

• W okresie samodzielności zawodowej - na aktualizowaniu wiedzy przedmiotowej i pedagogicznej, zapoznawaniu z postępem nauki, udzielaniu pomocy w rozszerzaniu lub zmianie specjalizacji

• Organizowaniu różnych form samokształcenia indywidualnego i zbiorowego nauczycieli

• Udzielaniu pomocy w samodzielnej pracy badawczej

15. Treści samokształcenie oraz funkcje doskonalenia zawodowego:

Treści samokształcenia:

• Zakres wiedzy o przedmiocie i związanej z nim dyscypliny naukowej

• Problemy pedagogiczne

• Własna praktyka pedagogiczna

T. Nowacki wyróżnia trzy funkcje doskonalenia zawodowego:

1)funkcję wyrównawczą, która polega na uzupełnieniu wykształcenia do poziomu wymaganego przez pełniony zawód, a ma to miejsce wówczas, gdy ktoś staje do pracy bez pełnych kwalifikacji formalnych i wymaga dokształcenia;

2)funkcję wdrożeniową, która sprowadza się do nabywania wiadomości i sprawności praktycznych już przy warsztacie pracy;

3)funkcję renowacyjną, która wiąże się z unowocześnieniem zasobów wiedzy i sprawności pracownika w związku z postępem w danej dziedzinie pracy.

16. Motywy samokształcenia i doskonalenia

• Poprawa przygotowania metodycznego

• Lepsze przygotowanie teoretyczne

• Lepsze rozumienie przedmiotu

• Lepsze poznanie uczniów

• Poznanie siebie

• Poznanie środowiska

• Uzupełnienie braków

17. Co to jest autokreacja?

Autokreacja oznacza „współformowanie się jednostki poprzez swe względnie autonomiczne wybory i działania.

Wg Schulza: Jest to proces twórczy, w którym „to podmiotem działań twórczych, jak i ich autentycznym tworzywem oraz produktem” jest człowiek - nauczyciel.

18. Co to są kompetencje biograficzne, autokreacyjne?

Kompetencje autokreacyjne - „Umiejętności, wiedza i kroki wspomagające aktywność autokreacyjną”. Obejmuje: formowanie celów, monitorowanie ich wykonania, formułowanie zasad postępowania, projektowanie i wprowadzanie zmian, autorefleksję.

Kompetencje biograficzne - „Umiejętności, wiedza i kroki wspomagające aktywność autokreacyjną”. Obejmuje: formowanie celów, monitorowanie ich wykonania, formułowanie zasad postępowania, projektowanie i wprowadzanie zmian, autorefleksję

Skład kompetencji biograficznej:

• Wiedza autokreacyjna są to informacje, które ułatwiają jednostce bycie ekspertem w kierowaniu własnym rozwojem;

• Myślenie biograficzne - myślenie ukierunkowane na rozwiązywanie problemów autokreacyjnych w kontekście biograficznym

19. Wymiary i przebieg autokreacji

Wymiary:

1. profesjonalny

* samokształcenie;

* dokształcanie i doskonalenie;

* działania nowatorskie ;

* poszukiwanie nowych obszarów aktywności zawodowej;

2. osobisty

* poszukiwanie samowiedzy;

* samookreślenie się;

* budowanie ideału własnej osoby;

* wybór celów i wartości;

* realizacja programu rozwoju osobowego;

Przebieg (etapy?)

• poznawczo- oceniający

• konceptualizacja stanów „ja”;

• realizacja standardów własnego „ja”;

• sprawdzająco- oceniający

20. Co to jest WDN - rozwinąć skrót, co jest jego źródłem, etapy WDN, wykorzystywane metody, rola moderatora

WDN - wewnątrzszkolne doskonalenie nauczyieli

Źródło: problem, chęć zmiany

Etapy:

• Sformułowanie problemu

• Opracowanie planu doskonalenia nauczycieli

• Zdobycie przez nauczycieli wiedzy i umiejętności niezbędnych do rozwiązania wybranego problemu

• Zastosowanie zdobytej wiedzy i umiejętności do rozwiązania wybranego problemu

• Ocena efektów rozwiązania wybranego problemu

Metody:

• Konferencja pedagogiczna

• Dzień studyjny

• Cykl seminariów

• Doradztwo systemowe

• Rozwój organizacyjny szkoły

• Konferencja przedmiotowa

• Badanie szkoły

• Hospitacja zajęć

• Wycieczka dydaktyczna

• Zespół pedagogiczny

• Grupa treningowa

• Zespół wsparcia

Rola moderatora:

Moderator WDN to edukator przygotowany do pracy z radą pedagogiczną konkretnej szkoły. W procesie WDN pomaga zdiagnozować sytuację szkoły, zaplanować proces doskonalenia, wskazać drogi jego realizacji oraz metody ewaluacji. W zależności od potrzeb jest także ekspertem. Zawsze natomiast kieruje procesem.

21. Uwarunkowania rozwoju zawodowego nauczycieli

---