PROGRAM PROFILAKTYCZNY

„Szkoła, która wspiera i chroni”

na lata 2008/09-2010/11

dla Zespołu Szkół

w Sławkowie

Nawiązując do problemów zdiagnozowanych za pomocą badań, opracowano program zaradczy zwany programem profilaktycznym dla gimnazjum i liceum. Jego realizacja odbywać się będzie w niżej określonych formach.

PROGRAM DLA GIMNAZJUM

Formy realizacji:

1. Godziny do dyspozycji wychowawcy klasy.

2. Różne formy kontaktu wychowawcy z uczniami.

3. Spotkania z psychologiem /pedagogiem szkolnym indywidualne i grupowe/.

4. Prowadzenie dużych programów profilaktycznych.

5. Pedagogizacja rodziców, włączanie ich do współpracy ze szkołą.

6. Skrzynka pytań i problemów.

Ad.1.

Klasy pierwsze.

Cele operacyjne:

1. Budowanie więzi ze szkołą.

2. Poznanie się wzajemne i budzenie zaufania do siebie.

3. Wskazywanie atrakcyjnych sposobów spędzania czasu wolnego.

4. Ukazywanie prawidłowych wzorców zachowań w grupie.

5. Kształcenie nawyku poszanowania mienia prywatnego i wspólnego.

6. Uczenie zrozumienia i akceptacji dla norm regulujących zachowanie społeczności.

Problemy opracowywane w klasach pierwszych.

Problem	Profilaktyka pierwszorzędowa, wskazane działania informacyjne
Adaptacja do środowiska szkolnego	spotkania integracyjne w klasach z wychowawcą, pedagogiem, imprezy klasowe i szkolne o założeniach integracyjnych, poznanie oczekiwań i obaw ze strony uczniów przez wychowawcę klasy, ustalenie sposobów współpracy.
Umiejętność nawiązywania kontaktu i komunikacji interpersonalnej	dostarczenie wiedzy z zakresu podstawowych zasad komunikacji, pokazanie różnych form komunikacji(werbalnej, pozawerbalnej), tworzenie sprzyjających okoliczności do nawiązywania przyjaźni, ciepłych kontaktów koleżeńskich (np. zlecanie wspólnych zadań), budowanie atmosfery współodpowiedzialności za zespół klasowy.
Uczeń w szkole: Prawa i obowiązki ucznia, dobro własne i wspólne	przypomnienie uczniom statutowych praw i obowiązków, rozdzielenie odpowiedzialności za dobro wspólne (mienie klasy) na poszczególne grupy lub osoby, wdrażanie do respektowania praw innych osób (jestem członkiem grupy), przekonywanie i wdrażanie do wzajemnej pomocy w wykonywaniu przydzielonych obowiązków, kontrolowanie realizacji przydzielonych zadań.
Kolega to przyjaciel a nie wróg	uczenie szacunku, tolerancji dla drugiej osoby, ćwiczenie umiejętności rozpoznawania potrzeb innych i pomagania, kształtowanie postaw altruistycznych, wyjaśnianie mechanizmu powstawania agresji oraz konsekwencji zachowań agresywnych.
Organizacja czasu wolnego	promowanie ciekawych zainteresowań, spotkania z interesującymi ludźmi, twórcami, propagowanie aktywnych i twórczych form wypoczynku, pokazywanie zgubnych skutków nudy, ćwiczenie umiejętności planowania czasu wolnego.

Klasy drugie:

Cele operacyjne:

1. Informowanie rodziców o tym co mogą zrobić, aby zapobiegać uzależnieniom swoich dzieci.

2. Wskazywanie na szkodliwość używek oraz wskazywanie zagrożeń jakie niosą uzależnienia.

3. Wskazywanie wartościowych rozrywek.

4. Poznanie sposobów oddziaływania reklam na człowieka.

5. Nauka i ćwiczenie zachowań asertywnych.

Problemy opracowywane w klasach drugich.

Problem	Profilaktyka pierwszorzędowa, wskazane działania informacyjne.
Właściwe posługiwanie się językiem, kultura słowa.	promowanie dobrych wzorów językowych, ukazywanie piękna języka polskiego, zareklamowanie dobrej książki, uwrażliwianie uczniów na fakt, iż, językiem można ranić, krzywdzić, lub podnosić człowieka, zwracanie uwagi na estetykę wypowiedzi.
Zachowanie się w sytuacji wywierania presji przez grupę, ćwiczenie zachowań asertywnych.	wyjaśnienie uczniom na czym polegają zachowania uległe, dominujące i asertywne, przedstawienie korzyści i zagrożeń tych sposobów zachowania, sprowokowanie dyskusji dlaczego ludzie ulegają presji grupy, wykorzystywanie metody scenki do ćwiczenia zachowań asertywnych, analizowanie przykładów z życia klasy.
Czy wszystko warto czytać i oglądać? W jaki sposób korzystać z oferty mass-mediów?	zwrócenie uwagi na ogromny zalew propozycji i konieczności wyboru, analizowanie programów telewizyjnych pod kątem ich wartości i przydatności, przekazanie informacji na temat pracy mózgu, możliwości zapamiętywania i wartościowania, omówienie zjawiska szkodliwych skutków nasycenia mediów agresją i przemocą, sprowokowanie dyskusji na temat oglądanych programów, przeglądanych czasopism i próba samooceny.
Komputer - szansa czy zniewolenie? W jaki sposób korzystać z osiągnięć techniki?	zastanowienie się nad znaczeniem techniki w życiu człowieka, przedyskutowanie z uczniami zasad korzystania z urządzeń technicznych - kiedy pomagają, a kiedy szkodzą? uświadomienie zalet komputera w pracy, nauce, życiu, uświadomienie zagrożeń związanych z nadmiernym i niekontrolowanym eksploatowaniem komputera, przedyskutowanie zalet i wad gier komputerowych.
Uzależnienie - co to takiego? Mechanizm podstawowych uzależnień.	wykorzystywanie dostępnych filmów, pomocy w celu uświadomienia uczniom problemu degradacji osoby uzależnionej, uświadomienie uczniom, że uzależnienie zaczyna się niewinnie, wyjaśnienie, od czego można się uzależnić, wypracowanie z uczniami sposobów przeciwdziałania uzależnieniom, zwłaszcza alkoholowym opracowanie sposobów pomocy osobie uzależnionej

Klasy trzecie.

Cele operacyjne:

1. Rozwijanie sprawności komunikacji.

2. Rozpoznawanie oznak stresu oraz radzenie sobie z napięciem emocjonalnym.

3. Ograniczenie zachowań agresywnych i przemocy w szkole.

4. Ćwiczenie umiejętności korzystania z oferty mass-maediów.

5. Przygotowanie młodzieży do zmiany środowiska szkolnego.

Zagadnienia do opracowania w klasach trzecich.

Problem	Profilaktyka pierwszorzędowa, wskazane działania informacyjne.
Potrafię słuchać i rozmawiać	wyjaśnienie, co to jest aktywne słuchanie, scharakteryzowanie rodzajów komunikacji (werbalna, niewerbalna), ćwiczenie umiejętności wyrażania własnych poglądów, dyskusja - jak rozmawiać by budować a nie niszczyć.
Świat emocji, radzenie sobie z napięciem emocjonalnym w trudnych sytuacjach	zastanowienie się czemu służą emocje, pomagają czy przeszkadzają w życiu, kontrola i dojrzałość emocjonalna, wzbogacanie słownika dotyczącego uczuć, wyszukiwanie sposobów pomocnych w informowaniu środowiska o swoich uczniach, wyjaśnienie co to jest i czemu służy stres, jak radzić sobie ze stresem w sytuacjach trudnych, nowych, egzaminacyjnych.
Agresja i jej przejawy, zachowanie wobec osób agresywnych	podjęcie próby odpowiedzi na pytanie skąd się bierze i czemu służy agresja , wyjaśnienie, co wywołuje lub zwiększa agresję, zastanowienie się jak nie zostać ofiarą agresji, w jaki sposób zachować się wobec osób reagujących agresywnie, scharakteryzowanie różnych form agresywnego zachowania.
Z propozycji jakie przedstawia współczesny świat, potrafię wybierać to, co dobre	wyjaśnienie co to jest i jak powstaje system wartości, przedstawienie etapów rozwoju moralnego człowieka, przedyskutowanie z uczniami, dlaczego warto mieć i kierować się zasadami, zastanowienie się co pomaga odróżnić dobro od zła, próba znalezienia odpowiedzi na pytanie, kogo krzywdzi człowiek wybierając zło
Przygotowanie do przejścia w nowe środowisko po ukończeniu szkoły.	przedyskutowanie form dalszego kształcenia, uświadomienie uczniom, na co należy zwracać uwagę wybierając szkołę, czy kierunek kształcenia, nawiązanie współpracy z rodzicami przygotowanie uczniów na nowe problemy, nowe wyzwania, związane z nowym środowiskiem szkolnym.

Metody pracy: pogadanka, dyskusja, burza mózgów, list, film, analiza materiałów, scenki, metaplan, własne wytwory uczniów, tworzenie kryształu wartości, ćwiczenia w parach (komunikacja) oraz inne według uznania wychowawcy.

Ad.2.

Działania profilaktyczne wychowawcy występują w różnorakich formach w czasie formalnych i nieformalnych kontaktów z uczniem: lekcji, imprez klasowych, wycieczek, przygotowań i spotkań poprzedzających jakieś wydarzenie. Są zatem kontynuacją i uzupełnieniem pracy prowadzonej w ramach lekcji do dyspozycji wychowawcy.

Ad.3.

W czasie indywidualnych spotkań z uczniami oraz zajęć w grupach, zespołach klasowych, psycholog będzie poruszał problemy przewidziane w programie profilaktycznym, jako wspomaganie działań nauczyciela.

Ad.4.

W klasach drugich gimnazjum zostanie przeprowadzony program profilaktyczno - wychowawczy pt. ”Saper, czyli jak rozminować agresję?

Ad.5.

W czasie spotkań z rodzicami w I semestrze w ramach pedagogizacji jest przewidziana prelekcja na temat: „Gry komputerowe - ich wpływa na psychikę dziecka”.

Ad.6.

Do dyspozycji uczniów oddaje się „skrzynkę pytań i problemów”, które mogą kierować do pedagoga szkolnego.

Profilaktyka drugorzędowa - w ramach tej profilaktyki, w przypadku pojawienia się oznak zachowań zaburzonych, stosowane będą działania dyscyplinujące, przewidziane w statucie i regulaminie szkoły, współpraca wychowawców z pedagogiem szkolnym i rodzicami oraz opracowana strategia postępowania. Zwracana będzie uwaga na współdziałanie i jednolitość oddziaływań wychowawczych. Rodzaj i charakter takich strategii zależne będzie od rodzaju ewentualnych zaburzeń.

Profilaktyka trzeciorzędowa - w ramach tej profilaktyki przewiduje się możliwości korzystania z fachowej pomocy pozaszkolnej, zwłaszcza Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej, współpracę z kuratorem sądowym, jeżeli uczeń ma orzeczoną tego typu opiekę, Policją Radą do spraw rodziny, komisją antyalkoholową działająca na terenie gminy. Realizowanie zasad tej formy profilaktyki przewiduje się w przypadku zaistnienia głębokich zaburzeń zachowania o charakterze socjopatycznym, wymagających rozwiązań systemowych.

Działania profilaktyczne w liceum

Formy realizacji programu:

1. Godziny do dyspozycji wychowawcy.

2. Zajęcia pozalekcyjne dla zainteresowanych poruszanymi w programie problemami..

3. Spotkania indywidualne i grupowe z młodzieżą prowadzone przez psychologa.

4. Pedagogizacja rodziców.

5. Działalność teatru profilaktycznego.

Ad.1.

Problemy do opracowania z młodzieżą na poszczególnych poziomach, w ramach godzin do dyspozycji wychowawcy (profilaktyka pierwszorzędowa).

Klasy pierwsze

Cele operacyjne:

1. Adaptacja do środowiska szkolnego.

2. Nawiązanie pozytywnych relacji koleżeńskich.

3. Wdrażanie do pracy nad sobą.

4. Kształtowanie właściwej samooceny.

5. Podnoszenie poziomu kultury osobistej.

6. Wypracowanie właściwego stosunku do obowiązków.

Problem	Profilaktyka pierwszorzędowa, wskazane działania informacyjne
Szkoła moim środowiskiem pracy	organizowanie zajęć integracyjnych w zespole klasowym, na terenie szkoły, imprez towarzyskich np. ognisko, opracowanie skutecznych sposobów współpracy młodzieży z wychowawcą, zorganizowanie życia społeczności klasowej, poznanie oczekiwań i propozycji młodzieży, uświadomienie uczniom, że są współtwórcami życia szkolnego i atmosfery, która w szkole panuje, motywowanie do twórczego zaangażowania w życie szkoły.
Kultura osobista to moja wizytówka	promowanie pozytywnych wzorców kulturowych, szkolne zasady savoir - vivr´u - opracowania, przeprowadzenie próby diagnozy poziomu kultury w społeczeństwie, dlaczego warto być człowiekiem kulturalnym? - próba odpowiedzi, w jaki sposób reagujemy na niedostatek kultury u naszego rozmówcy?
Samowychowanie - co mogę poprawić w swoim zachowaniu?	jaki jestem - próba własnej diagnozy, kto jest dla mnie wzorem postępowania? - czy mam własny ideał, do którego chcę dorastać? wyjaśnienie co znaczy „samowychowanie”, przemyślenie, co w swoim postępowaniu chcę poprawić, poznanie zasad pracy nad sobą.
Jestem osobą wartościową - moja samoocena	uświadomienie sobie wartości osoby ludzkiej, co to jest samoocena? Przemyślenie, co ma wpływ na naszą samoocenę, zastanowienie się, czy to, jak oceniają mnie inni jest zawsze prawdziwe i od czego zależy, dokonanie bilansu zalet i wad - diagnoza osiągnięć, określenie możliwości rozwoju.
Obowiązki czy przyjemność , co i jak wybierać?	zastanowienie się czemu należy przyznać pierwszeństwo: obowiązkom czy przyjemnościom? co daje większą satysfakcję: poczucie dobrze spełnionego obowiązku kosztem rezygnacji z przyjemności, czy przyjemność kosztem zaniedbania obowiązku? wartości i korzyści płynące z systematyczności w pracy i nauce, własnym wysiłkiem osiągam efekty w pracy i nauce, czy chcę pasożytować na innych (np. odpisywanie zadań domowych).

Klasy drugie

Cele operacyjne:

1. Promowanie zdrowego stylu życia.

2. Wskazywanie na zagrożenia płynące z uzależnień.

3. Uświadomienie znaczenia dobrych relacji rodzinnych i możliwości ich budowania.

4. Nabycie umiejętności dystansowania się od postaw konformistycznych, wartość bycia sobą.

5. Wskazywanie na wartość dialogu a nie przemocy.

Problem	Profilaktyka pierwszorzędowa, wskazane działania informacyjne
Czy agresja rozwiązuje problemy? Co to jest kontrola emocjonalna?	próba odpowiedzi na pytanie, dlaczego ludzie zachowają się agresywnie? scharakteryzowanie różnych form agresji, opracowanie operacyjnej definicji agresji, co chce zakomunikować osoba zachowująca się agresywnie? (na przykładach), w jaki sposób można pozytywnie załatwiać swoje sprawy? jak reagować, gdy spotykamy się z agresją?
Dlaczego warto być asertywnym?	scharakteryzowanie trzech postaw: uległej, agresywnej i asertywnej, co zyskujemy, a co tracimy prezentując powyższe postawy, jakie cechy osobowości łączą się z postawą asertywną? asertywny wobec szefa - tak, czy nie?
Czy człowiek uzależniony może się w pełni rozwijać?	opracowanie mechanizmu postępowania uzależnień, zwłaszcza od alkoholu, uświadomienie uczniom, od czego można się uzależnić, w jaki sposób wyrwać się z kręgu uzależnienia? ustalenie wzajemnej zależności pojęć: szczęście, wolność, uzależnienie, nieszczęście, próba odpowiedzi na pytanie, dlaczego ludzie ryzykują uzależnienie, jaki brak chcą zrekompensować?
Dobre kontakty z rodzicami - od czego zależą?	uświadomienie wartości więzi rodzinnych i konieczności ich pielęgnowania, co zależy od rodziców, a co od młodzieży, aby istniała zdrowa więź rodzinna? próba zamiany ról: jak postrzegają świat dorośli a jak młodzież? co to jest „ doświadczenie życiowe”? przemyślenie co jest ważne, a co mniej w kontaktach z ludźmi?
Grupa społeczna - jakie prawa nią rządzą?	na podstawie wybranej społeczności charakteryzować role w grupie nieformalnej, zachowania dominujące i submisyjne, grupa jest dla mnie, czy ja dla grupy? - a może jest trzecie rozwiązanie, co to jest konformizm, do jakich zjawisk prowadzi? co to znaczy, że człowiek jest istotą społeczną?

Klasy trzecie

Cele operacyjne:

1. Przygotowanie młodzieży do przeżywania sytuacji trudnych, stresujących.

2. Ćwiczenie umiejętności samooceny.

3. Przemyślenie własnej hierarchii wartości.

4. Kształcenie umiejętności stawiania sobie realnych celów.

5. Przygotowanie do wejścia w inne środowisko życia.

Problem	Profilaktyka pierwszorzędowa, wskazane działania informacyjne
Bardziej „być”, czy bardziej „mieć”?	jakie postawy preferuje kultura masowa, przedyskutowanie ogólne respektowanych wartości i zasad moralnego postępowania, czy „mieć” za wszelką cenę, co stanowi o wartości człowieka.
Jak radzić sobie w sytuacjach trudnych (silne emocje, stres)	wprowadzenie do tematyki uczuć i emocji, co to jest stres: pomaga czy przeszkadza? czy należy unikać sytuacji stresowych? jak można pomóc sobie w sytuacjach stresowych?
Co udało mi się zrealizować, a nad czym muszę pracować dalej?	dokonanie bilansu osiągnięć i porażek, przedyskutowanie skutecznych metod dążenia do wybranych celów, dokonanie ewentualnej korekty w samowychowaniu.
Matura - koniec, czy początek?	dyskusja nad problemem: czym jest dla mnie egzamin dojrzałości? czy matura jest swoistym „zaświadczeniem” o dojrzałości? na podstawie czego ocenia się dojrzałość człowieka? co umożliwia złożenie egzaminu dojrzałości?
Życie dorosłe, studia - przygotowanie do przejścia w nowe środowisko	dyskusja dotycząca planów, projektów na przyszłość, oczekiwania wobec „nowej” rzeczywistości życia dorosłego przedyskutowanie możliwości i zagrożeń ze strony nieznanego środowiska.
Dlaczego warto być asertywnym?	Pojęcie asertywności, Zalety i wady postawy uległej, agresywnej i asertywnej.

Profilaktyka drugorzędowa - w sytuacji pojawienia się zaburzeń zachowania w stopniu lżejszym przewidziane jest postępowanie dyscyplinujące wynikające z regulaminu szkoły. Wychowawca klasy podejmuje działania w porozumieniu z pedagogiem szkolnym, rodzicami czy dyrektorem szkoły. W stosunku do ucznia realizuje się dodatkowe działania wychowawcze i terapeutyczne, szuka form pomocy dostępnych na terenie szkoły. Należą tu krótkie działania interwencyjne oraz obserwacja efektów wdrożonych działań.

Profilaktyka trzeciorzędna - jeśli zaobserwowane zaburzenie zachowania przejawia tendencje trwałe, lub wykazuje cechy o charakterze socjopatycznym podejmowane będą długotrwałe działania terapeutyczne na terenie szkoły, w razie potrzeby kontakt z instytucjami wspomagającymi szkołę: kuratorem, sądem dla nieletnich, policją itp. Rodzicom oraz uczniowi zostanie wskazana możliwość korzystania z poradni specjalistycznych oraz udzielone wsparcie w rozwiązywaniu problemów.

I

W czasie zajęć grupowych i indywidualnych prowadzonych przez psychologa, zostanie poruszona problematyka profilaktyczna, zwłaszcza w zakresie przygotowania młodzieży do podejmowania decyzji związanych z wyborem dalszego kształcenia. Zostaną przeprowadzone badania a ich wyniki omówione z każdym zainteresowanym (klasy maturalne).

II

W ramach pedagogizacji rodziców w pierwszym semestrze bieżącego roku szkolnego zostaną przeprowadzone warsztaty dla rodziców na temat zapobiegania uzależnieniom nie tylko od substancji psychoaktywnych.

Kanały komunikacji wewnątrzszkolnej.

Pojawiające się problemy uczeń może zgłaszać do wychowawcy klasy ( w przypadku jego nieobecności do każdego nauczyciela), lub bezpośrednio do pedagoga szkolnego. Nauczyciele Ci podejmują odpowiednie działania. Jeśli tego wymaga sytuacja powiadamiają dyrektora szkoły. W przypadku zaistnienia jakiejkolwiek sprawy zagrażającej zdrowiu, bezpieczeństwu młodzieży, uczeń może zwracać się do każdego pracownika szkoły oraz bezpośrednio do dyrektora.

Swoje pytania, wątpliwości i propozycje, uczniowie mogą zgłaszać za pośrednictwem skrzynki pytań i problemów umieszczonej w budynku szkolnym.

Informacje kierowane do uczniów przepływają za pośrednictwem wychowawców, nauczycieli, lub bezpośrednio od dyrektora szkoły na szkolnych apelach czy też poprzez tablice informacyjne.

System reagowania kryzysowego.

W przypadku wystąpienia poważnego zaburzenia zachowania ucznia (np. kradzież, poważne uszkodzenie mienia, szantaż, pobicie itp.) osoba będąca świadkiem takiego zachowania zgłasza niezwłocznie problem do wychowawcy, bądź pedagoga szkolnego.

W razie potrzeby powiadomiony zostaje dyrektor. W zależności od problemu szkoła kontaktuje się z rodzicami ucznia, lub może powiadomić właściwe organy: policję lub straż miejską, kuratora sądowego, jeśli taki został dla ucznia powołany, sąd rodzinny itp.

Dla uczniów z głębszymi zaburzeniami zachowania przewiduje się szersze formy opieki psychologiczno-pedagogicznej na terenie szkoły, lub kierowanie do poradni specjalistycznych.

Ewaluacja programu profilaktycznego.

Na koniec roku szkolnego wychowawca klasy dokona oceny skuteczności wdrożonego programu profilaktycznego, posługując się następującymi formami oceniania:

1. obserwacja częstotliwości występowania zachowań niepożądanych na przestrzeni roku szkolnego w zakresie spraw objętych programem na danym etapie edukacyjnym,

2. badania ankietowe.

Na podstawie danych empirycznych wychowawca przedstawi wnioski do uwzględnienia w następnej wersji programu w nowym roku szkolnym.

Opracowały:

mgr Teresa Wódkowska

mgr Danuta Janik

mgr Teresa Goraj

---