CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH UZDOLNIEŃ
Uzdolnienia językowe (lingwistyczne).
Przejawiają się w:
łatwym naśladowaniu ustnych i pisemnych przykładów,
wyczuciu języka i jego możliwości,
doskonałej pamięci werbalnej w zakresie stosowanych słów,
oryginalności połączeń słów i wyobrażeń,
szybkim przyswajaniu wiedzy o języku.
Uczniowie uzdolnieni lingwistycznie
ujawniają wnikliwą obserwację językową i ciekawość języka,
są zainteresowani nowymi dla nich słowami,
lubią piękne wyrażenia, aforyzmy i powiedzonka,
z łatwością wykonują rozmaite ćwiczenia leksykalne,
lubią opowiadać,
próbują swych sił w twórczości literackiej,
popełniają niewiele błędów ortograficznych i gramatycznych,
adekwatnie i ekonomicznie wyrażają swoje myśli,
szybko i efektywnie uczą się języków obcych.
Uzdolnienia literackie.
Obok ww. cech uzdolnień lingwistycznych obejmują dodatkowo:
rozumienie literackich kryteriów artyzmu,
umiejętność obserwacji,
bogaty zasób wiedzy,
myślenie logiczne,
wrażliwość emocjonalną (dostrzeganie i odczuwanie nastrojów).
Uzdolnienia do nauki literatury.
Wymagają umiejętności w zakresie:
myślenia obrazowego,
rozumienia metafor i epitetów,
emocjonalnego współprzeżywania treści,
rozumienia sensu alegorii,
rozumienia właściwości struktury składniowej mowy pisanej (zdań wielokrotnie złożonych, zwrotów imiesłowowych, przymiotnikowych, przysłówkowych, itp.),
empatii.
Uzdolnienia czytelnicze.
U ich podłoża leżą:
rozwinięta wyobraźnia twórcza,
zdolność do spostrzegania metaforycznego języka sztuki, zrozumienia znaczenia przenośni,
bogactwo skojarzeń przy percepcji obrazu,
zdolność reagowania emocjonalnego na odczuwanie świata przedstawionego w dziele,
ukształtowane pojęcie o metodzie literackiej,
dobry smak estetyczny.
Uzdolnienia matematyczne.
Składniki:
zdolność pojmowania formalnej struktury zadania - spostrzegania materiału matematycznego,
zdolność myślenia logicznego na materiale stosunków liczbowych i przestrzennych, symboli liczbowych i oznaczeń (zdolność myślenia za pomocą symboli matematycznych),
zdolność szybkiego i szerokiego uogólniania przedmiotów matematycznych, stosunków, działań,
zdolność streszczania procesu rozumowania matematycznego i układu odpowiednich działań (zdolność myślenia strukturami zredukowanymi),
plastyczność procesów myślowych w działaniu matematycznym,
skłonność do tworzenia jasnych, prostych, ekonomicznych i racjonalnych rozwiązań,
zdolność szybkiego i dowolnego zmieniania kierunku procesu myślowego, odwracalność procesów myślowych,
zdolność do przechowywania informacji matematycznej - uogólnione pamiętanie stosunków matematycznych, typowych charakterystyk, schematów, rozumowań
i dowodów, metod i zasad rozwiązywania zadań.
Dodatkowe zdolności, które mogą, ale nie muszą występować:
szybkość przebiegu procesów myślowych,
zdolności rachunkowe - wykonywanie szybkie i dokładne obliczeń, często w pamięci,
pamięć do cyfr, liczb, wzorów,
wyobraźnia przestrzenna,
zdolność naocznego wyobrażania abstrakcyjnych stosunków i zależności,
mała podatność na zmęczenie.
Uzdolnienia techniczne.
W działalności technicznej wyróżnia się dwa aspekty: intelektualny i praktyczny.
Podstawowe składniki uzdolnień to:
rozeznanie techniczne (szybkie rozpoznawanie wytworu, spostrzegawczość techniczna, wyobraźnia, myślenie analityczne i syntetyczne),
mistrzostwo techniczne (wykonawstwo, sprawność, nawyki pracy, umiejętność wykonania rysunku technicznego),
twórczość techniczna (oryginalność pomysłów, sposób pracy, organizacja pracy).
Uzdolnienia muzyczne.
Do głównych składników należą tutaj:
czułość słuchowa w zakresie wysokości dźwięków, natężenia barwy i czasu trwania dźwięków,
pamięć muzyczna,
wrażliwość estetyczna związana z emocjonalno-intelektualnymi reakcjami jednostki,
zdolności wykonawcze,
siła woli,
pewność siebie.
Uzdolnienia plastyczne.
Dwie główne cechy uzdolnień plastycznych to:
Tworzenie sobie szerokiego świata obrazów, kształtów i barwy poprzez wnikanie
w obraz natury;
Urabianie tego materiału, budowanie i szafowanie tym światem według nakazu własnej indywidualności, który staje się nakazem estetycznym (myślenie twórcze).
Cechy szczegółowe:
umiejętność widzenia przestrzennego,
umiejętność spostrzegania istotnych elementów i zjawisk natury (analityczna obserwacja)
samodzielność w odtwarzaniu i tworzeniu (fantazja twórcza),
samodzielne i intuicyjne zdobywanie umiejętności plastycznych,
umiejętność spostrzegania wybitnych dzieł malarskich i badania sposobów ich tworzenia,
żywe i głębokie zainteresowania plastyczne,
doskonała koordynacja oko - ręka,
bogaty zasób wiedzy,
bogactwo rozwoju uczuć,
bardzo dobra pamięć wzrokowa,
siła woli.
Uzdolnienia pedagogiczne.
Obejmują takie składowe jak:
zdolności dydaktyczne charakteryzujące się umiejętnością szybkiego opracowania metody przekazywania wiadomości i kształtowania nawyków ogólnych prawidłowości uczenia się,
zdolność konstruktywne - szybkiego projektowania i kształtowania osobowości wychowanka oraz umiejętność przewidywania rezultatów pracy pedagogicznej
i zachowania się dziecka w różnych sytuacjach,
zdolności percepcyjne dotyczące adekwatnego spostrzegania i pojmowania psychologii dziecka oraz poziomu jego rozwoju psychicznego w danym okresie życia,
zdolności ekspresywne - zewnętrznego wyrażania swoich myśli, wiadomości, przekonań i uczuć, za pośrednictwem mowy oraz mimiki i pantomimiki,
zdolności autorytatywne warunkujące pośrednie i bezpośrednie oddziaływanie na uczniów,
zdolności komunikatywne polegające na prawidłowym zawiązywaniu interakcji
z dziećmi (takt pedagogiczny),
zdolności organizatorskie,
określone cechy osobowości: właściwości uwagi (trwałość i przerzutność, analityczność i całościowe ukierunkowanie), cechy intelektu (obiektywność, sprawiedliwość), postawy emocjonalne (życzliwość i troska o uczniów, więź emocjonalna w stosunkach z uczniami), postawy wolicjonalne (wytrwałość
i zrównoważenie).
Uzdolnienia społeczne.
Stanowią grupę, do której zaliczamy uzdolnienia przystosowawcze, uzdolnienia towarzyskie oraz uzdolnienia przywódcze.
Uzdolnienia przystosowawcze związane są z:
zdolnością do zmian odpowiadającym stanom otoczenia,
zdolnością do zmiany otoczenia zgodnie z własnymi oczekiwaniami,
zdolnością do identyfikacji własnych potrzeb i ich zaspokajania,
zdolnością przystosowania się do grupy (wzajemnego zaspokajania potrzeb grupy
i jednostki).
Uzdolnienia towarzyskie obejmują:
umiejętność adekwatnego odczytywania potrzeb innych ludzi,
umiejętność tworzenia warunków, w których potrzeby te mogą być zaspokojone,
umiejętność planowania, inicjowania oraz kierowania zabawą.
Uzdolnienia przywódcze składają się z:
umiejętności szybkiego podejmowania decyzji,
umiejętności przekonywania,
umiejętności szybkiego zdobywania zaufania i autorytetu,
zdolnością do inicjowania i kierowania działaniami grupy (określanie celu, wyznaczanie ról i zadań, sprawowanie kontroli).
Uzdolnienia empatyczne.
Elementy uzdolnień empatycznych to:
uzdolnienia percepcyjne (postrzeganie stanów innej osoby),
uzdolnienia do przetwarzania i wytwarzania informacji (wyobrażanie sobie stanów innej osoby, rozumienie, antycypowanie),
uzdolnienia do przechowywania (pamięć uczuć, zachowań innego człowieka),
wrażliwość emocjonalna (współodczuwanie, identyfikacja ze stanem emocjonalnym drugiego),
umiejętności komunikowania empatycznego werbalnego i niewerbalnego.