Rachunkowość - nazywana jest inaczej prawem bilansowym, przy czym od 1994 r. jest regulowana przepisami prawa (ustawa o rachunkowości).
Rachunkowość współcześnie wyodrębnia się na:
Rachunkowość finansową -jest regulowana przepisami prawa, regulacja prawna ustawy o rachunkowości.
Rachunkowość zarządcza- brak regulacji prawnej, kontrola zarządcza ustawa o finansach publicznych
Rachunkowość finansowa stanowi pewien system zamknięty, który z i na podstawie dowodów księgowych ewidencjonuje wszystkie zdarzenia gospodarcze jakie zachodzą w danym podmiocie.
Rachunkowość finansowa- ma charakter obowiązkowy, gdyż jest regulowana przepisami prawa-ustawa o rachunkowości, przy czym rachunkowość ta generuje informację o przyszłości i teraźniejszości- w sprawozdaniach finansowych występuje porównanie obu bieżącego z rokiem poprzednim. Rachunkowość ta dostarcza informacji zarówno użytkownikom zewnętrznym jak i wewnętrznym.
Art2. UR przedstawia podmiotowy zakres rachunkowości czyli wskazuje podmioty, które mają obowiązek prowadzić rachunkowość w oparciu o przepisu UoR w formie ksiąg rachunkowych, do podmiotów tych zalicza się :
sp. handlowe (osobowe i kapitałowe)
sp. cywilne
a także inne osoby prawne z wyjątkiem Skarbu Państwa oraz NBP
Osoby fizyczne- sp.cywilne, os.fizyczne, sp.jawne, sp.partnerskie, spółdzielnie socjalne, jeżeli przychody netto ze sprzedaży towarów i usług oraz operacji finansowych wynoszą co najmniej 1 mln. 200 tys. euro
jednostek organizacyjnych działających na podstawie odrębnych przepisów prawa- prawo bankowe (banki) przepisy o obrocie papierami wartościowymi (giełdy), przepisach o funduszach inwestycyjnych, przepisów o funduszach emerytalnych, przepisów o działalności ubezpieczeniowej
oraz asekuracyjnej bez względu na wielkość przychodów.
Gmin, powiatów, województw i ich związków a także
państwowych, gminnych, powiatowych i wojewódzkich jednostek budżetowych
gminnych, powiatowych i wojewódzkich zakładów budżetowych
państwowych funduszy celowych
jednostek organizacyjnych , oddziałów i przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych działających na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.
Jednostek niewymienionych, jeżeli otrzymują one na realizację zadań zleconych dotację lub subwencję z budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub funduszy celowych od początku roku w którym otrzymały dotację lub subwencję.
PODMIOTY
Podmioty, które nie uzyskały przychodów netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy 1mln 200 tys. euro, mogą stosować zasady i przepisy o rachunkowości pod warunkiem, że przed rozpoczęcie roku obrotowego złożą zawiadomienie do US w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym.
W art. 4 ust.3 wskazany jest przedmiotowy zakres rachunkowości który obejmuje:
przyjęte zasady (polityką ) rachunkowości
prowadzenie na podstawie dowodów księgowych ksiąg rachunkowych lub na podst. których sporządza się sprawozdania finansowe
okresowe ustalanie lub sprawdzanie w drodze inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów (majątku) oraz pasywów (kapitału)
wycenę aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego
sporządzania sprawozdań finansowych
gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych (archiwizacja dokumentów)
badanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych
Rachunkowość prowadzi się w języku polskim oraz w walucie polskiej, co oznacza, że wszystkie transakcje w walutach obcych należy przeliczyć na walutę polską po obowiązującym kursie zakupu lub sprzedaży w którym dana jednostka posiada w banku rachunek bankowy przy czy, kurs ten nie może być wyższy od średniego kursu publikowanego przez NBP.
Rachunkowość zarządcza- jest to pewien zamknięty system, który wspomaga proces podejmowania decyzji przed kadrę zarządzającą (decydentów) dotyczącą przyszłości.
Rachunkowość zarządcza nie jest regulowana żadnymi przepisami prawa czyli ma charakter dobrowolny. W przypadku rachunkowości zarządczej istnieje możliwość stosowania jej przez jednostki sektora publicznego np. może to dotyczyć sporządzania budżetów przyszłych okresów.
Odbiorcami rachunkowości zarządczej są tylko i wyłącznie użytkownicy wewnętrzni przy czym rachunkowość ta może być zarówno wyrażana w mierniku pieniężnym jak i niepieniężnym (kg, szt.)
Inny sposób podziału rachunkowości można przedstawić następująco:
Rachunkowość:
księgowość
kalkulacja
sprawozdawczość finansowa
Rachunkowość budżetowa zajmuje się ewidencjonowaniem procesów dotyczących gromadzenie rozdysponowania i wydatkowania środków publicznych dla wszystkich jednostek sektora finansów publicznych
Zadaniem rachunkowości budżetowej jest dostarczenie danych liczebnych o wykonaniu planów finansowych przez jednostki sektora finansów publicznych oraz ukazaniu danych o wykonaniu budżetu.
Najważniejszym zadaniem rachunkowości budżetowej jest zadanie informacyjne związane z dostarczeniem informacji organom władzy państwowej oraz samorządowej dotyczącej realizacji budżetu.
Zadanie informacyjne jest realizowane poprzez ujednolicony system rachunkowości i sprawozdawczości w wyniku stosowania:
jednolitej klasyfikacji dochodów i wydatków budżetowych
jednolitego planu kont stosowanego przez jednostki sektora publicznego
stosowanie jednolitych sprawozdań finansowych (bilans, rachunek zysków i strat, informacja dodatkowa, zestawienie zmian, rachunek przepływów pieniężnych).
Analizując rachunkowość budżetową można wyróżnić trzy podsystemy:
Rachunkowość wykonania budżetu państwa oraz budżetu samorządu terytorialnego w tym przypadku ukazane są operacje gospodarcze związane z faktyczną realizacją dochodów i wydatków budżetowych na podstawie których można ustalić wynik wykonania budżetu w postaci nadwyżki lub deficytu.
Rachunkowość jednostek sektora finansów publicznych- w tym przypadku ewidencjonuje się operacje gospodarcze dotyczące ewidencji posiadanych składników majątkowych, ewidencji uzyskiwanych przychodów i kosztów oraz wszelkich ewidencji związanych z rozrachunkami.
Ewidencja podatków oraz nieopodatkowanych dochodów budżetowych w tym przypadku ewidencjonuje się operacje gospodarcze dotyczące podatków i opłat należnych budżetowi państwa oraz budżetem samorządu terytorialnego, które realizują US.
Za wykonanie obowiązku w zakresie rachunkowości ponosi odpowiedzialność kierownik jednostki sektora finansów publicznych (art.44 o finansach publicznych).
Kierownik jednostki na postawie art. 45 ustawy o finansach publicznych powierza odpowiedzialność w zakresie realizowania gospodarki finansowej głównemu księgowemu, który ponosi odpowiedzialność w zakresie:
prowadzenie rachunkowości jednostki budżetowej
wykonania dyspozycji środkami pieniężnymi
dokonywania wstępnej kontroli kompletności i rzetelności dokumentów księgowych w związku z realizowanymi operacjami gospodarczymi.
Porównanie zasady kasowej oraz zasady memoriału w rachunkowości budżetowej
W przypadku ewidencji uzyskiwanych dochodów oraz ponoszonych wydatków budżetowych obowiązuje zasada kasowa, co oznacza, że dochody powinny być uzyskane (płacone), natomiast wydatki powinny być zrealizowane . Zasada memoriału wskazuje, że wszelkie zdarzenia powinny być ujęte w momencie ich wystąpienia. Zasada memoriału w rachunkowości budżetowej dotyczy ewidencji składników majątku, ewidencji kapitałów a także ewidencji przychodów oraz kosztów.
W rachunkowości do ewidencji operacji gospodarczych służy konto nazywane kontem teowym (ma kształt litery T). Konto aktywne ma zawsze saldo początkowe oraz saldo końcowe Dt. Konto pasywne funkcjonuje na zasadzie przeciwstawności. Konto pasywne ma zawsze saldo początkowe oraz końcowe Ct.
Dokonując zapisu po stronie Dt można wskazać iż dokonano:
debetowania konta
obciążenia konta
zapisanie w ciężar konta
Natomiast zapisanie kwoty po stronie Ct nosi nazwę:
kredytowania konta
uznania konta
zapisanie na dobro konta
Natomiast do kont wynikowych zalicza się :
konta przychodów
konta kosztów
Na podst. księgowania na kontach wynikowych można stwierdzić czy dany podmiot uzyskuje zysk (nadwyżkę) czy też stratę (deficyt) z tytułu prowadzonej działalności.
Konta wynikowe nie posiadaja salda początkowego oraz salda końcowego. W ustawie o rachunkowości występuje łączna definicja:
przychodów i zysków, jako zwiększenie korzyści ekonomicznych o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują zwiększenie wartości aktywów lub zmniejszenie wartości zobowiązań , co w ostateczności przyczyni się do wzrostu kapitału własnego
koszty i straty, oznaczają zmniejszenie korzyści ekonomicznych o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują zmniejszenie aktywów lub zwiększenie zobowiązań co w efekcie doprowadzi do zmniejszenia kapitału własnego.
Konto przychodów fukncjonuje podobnie jak konto pasywne, czyli powstanie przychodu księguje zawsze po stronie Ct z kontem korespondencyjnym po stronie Dt. W końcu roku obrachunkowego następuje przeksięgowania przychodów ze strony Dt na wynik finansowy po stronie Ct. Natomiast konto kosztów funkcjonuje podobnie jak konto aktywne czyli powstanie kosztu księguje zawsze po stronie Dt z kontem korespondencyjnym po stronie Ct. Następnie w końcy raku obrachunkowego następuje przeksięgowanie kosztów ze stront Ct na wynik finansowy po stronie Dt.
Podstawowym sprawozdaniem finansowym, którym ukazuje pozyskiwane przychody i ponoszone koszty przez podmiot gospodarczy jest rachunek zysków i strat. W Polsce on ma charakter segmentowy (drabinkowy) gdyż ukazuje wynik na poszczególnych segmentach działaności:
W rachunku tym wyróżnia się poszczególne segmenty:
Segment działalności podstawowej
segment powstałej działalności operacyjnej
segment działalności finansowej
segment działalności nadzwyczajnej
Pojęcie i rodzaje operacji gospodarczych.
Operacja gospodarcza jest to taki fakt, zdarzenie, który wywołuje zmianę w składnikach majątku i lub w źródłach finansowania (operacje bilansowe), a także zmianę pozyskiwanych przychodów i kosztów (operacje wynikowe).
Nie każde zdarzenie zachodzące w przedsiębiorstwie stanowi operację gospodarczą np. zmierzenie temp. W pomieszczeniu, poprawienie krawatu. Uwzględniając kierunek oddziaływania operacji gospodarczych wyróżnia się :
operacje wewnętrzne
operacje zewnętrzne
Rodzaje operacji gospodarczych, bilansowych
Operacja aktywna-wywołuje tylko i wyłącznie zmiany po stronie aktywów nie powodując zmiany sumy bilansowej (oznacza to, że w wyniku tej operacji jeden składnik aktywów rośnie, to drugi składnik aktywów maleje o tę samą kwotę).
Operacja pasywna-wywołuje tylko i wyłącznie zmianę po stronie pasywów nie powodując zmiany ogólnej sumy bilansowej. Oznacza to, że jeżeli jeden składnik pasywa rośnie, to drugi składnik pasywów maleje o kwotę operacji gospodarczej.
Operacja aktywno-pasywna powodująca zwiększenie ogólnej sumy bilansowej-jest to taki rodzaj operacji, który powoduje jednoczesne zwiększenie składnika aktywów oraz składnika pasywów o kwotę operacji gospodarczej, powodując zwiększenie ogólnej sumy bilansowej.
Operacja aktywno-pasywna powodująca zmniejszenie ogólnej sumy bilanoswej- jest to taki rodzaj operacji, który powoduje jednoczesne zmniejszenie składnika aktywów oraz składnika pasywów o kwotę operacji gospodarczej powodując tym samym zmniejszenie ogólnej sumy bilansowej.
Księgowanie operacji gospodarczej - zgodnie z UoR jednostki sektora publicznego są zobowiązane prowadzić pełną księgowość czyli ewidencjonować operacje gospodarcze na kontach księgowych w oparciu o zasadę podwójnego zapisu, zgodnie z tą zasadą operacją gospodarczą księguje zgodnie z treścią na postawie dokumentu księgowego:
na dwóch kontach księgowych
na dwóch kontach księgowych w tej samej kwocie
na dwóch kontach księgowych po przeciwstawnych stronach konta
WYKŁAD 2 17.04.2011r.
Temat: Sprawozdawczość finansowa sektora finansów publicznych.
Produktem końcowym rachunkowości są sprawozdania finansowe, przy czym zawierają one istotne informacje dotyczące sytuacji majątkowej, dochodowej, a także informacji uzyskiwanej w wyniku finansowym.
Jednostki sektora publicznego sporządzają sprawozdania finansowe, które obejmują:
bilans,
rachunek zysków i strat,
zestawienia zmian w funduszu jednostki.
BILANS - jest to sporządzone w określonej formie prawnej dwustronne zestawienie środków gospodarczych (aktywów) i źródeł ich finansowania (pasywów).
Prawidłowo sporządzony bilans powinien zawierać następujące elementy:
nazwę jednostki, która sporządza bilans,
dzień sporządzenia bilansu jest to najczęściej 31 XII,
wyszczególnienie wraz z kwotą wszystkich składników aktywów i pasywów,
ustalenie sumy bilansowej
suma bilansowa = suma aktywów = suma pasywów
miejscowość i datę sporządzenia bilansu,
podpisy osób odpowiedzialnych za sporządzenie bilansu.
Sporządzając bilans należy przestrzegać następujących zasad:
zasada równowagi bilansowej - zgodnie z tą zasadą suma aktywów musi być równa sumie pasywów,
zasada ciągłości - zgodnie z nią bilans zamknięcia roku poprzedniego jest bilansem otwarcia roku następnego, np. bilans sporządzony na dzień 31 XII 2010r. będzie bilansem początkowym na dzień 1 I 2011r.,
zasady formalne - bilans należy sporządzać zgodnie z określonym wzorcem zawartym w „Ustawie o rachunkowości” lub innych szczegółowych aktach wykonawczych,
zasada segregacji - należy wyodrębnić wszystkie składniki aktywów i pasywów , przy czym grupuje się je używając: dużych i małych liter, a także cyfr rzymskich oraz arabskich,
zasada wzrastającej płynności aktywów - przy czym przez płynność należy rozumieć szybkość zamiany danego składnika na gotówkę.
Oznacza to, że aktywa obrotowe są bardziej płynne niż aktywa trwałe.
Najbardziej płynnym zasobem przedsiębiorstwa jest gotówka w kasie.
zasada wzrastającej wymagalności pasywów - przy czym przez wymagalność należy rozumieć termin zwrotu danego składnika kapitału.
Oznacza to, że kapitał obcy (zobowiązania i rezerwy) jest bardziej wymagalny niż fundusz jednostki, który stanowi kapitał własny.
CHARAKTERYSTYKA ELEMENTÓW SKŁADOWYCH BILANSU
Lewa strona aktywa, prawa strona pasywa.
Zgodnie z „Ustawą o rachunkowości” AKTYWA są to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, które powstały w wyniku przeszłych zdarzeń, a które spowodują uzyskanie określonych korzyści ekonomicznych w przyszłości.
AKTYWA TRAWŁE
WNiP.
Rzeczowe aktywa trwałe.
Inwestycje długoterminowe.
Należności długoterminowe.
AKTYWA OBROTOWE
Zapasy.
Należności krótkoterminowe.
Inwestycje krótkoterminowe.
Papiery wartościowe.
Środki pieniężne na rachunku bankowym.
Środki pieniężne w kasie.
Uwzględniając kryterium rodzajowe wyróżnia się:
Aktywa rzeczowe, np. budynki, urządzenia, samochód,
Aktywa niematerialne, np. licencje, patenty, oprogramowanie komputerowe,
Aktywa finansowe, np. papiery wartościowe, środki pieniężne.
Uwzględniając kryterium horyzontu czasowego wyróżnia się:
Aktywa długoterminowe - okres ich użytkowania większy niż 12 m-cy, np. budynki, komputery,
Aktywa krótkoterminowe - ich okres użytkowania jest mniejszy niż 12 m-cy, np. materiały biurowe, posiadane środki pieniężne.
Uwzględniając kryterium płynności finansowej wyróżnia się:
Aktywa trwałe,
Aktywa obrotowe.
Poszczególne składniki aktywów można scharakteryzować następująco:
AKTYWA TRWAŁE
WNiP - nabyte przez jednostkę prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystywania o przewidywanym okresie użyteczności dłuższym niż 1 rok, które są przeznaczone do użytkowania na potrzeby jednostki, np. licencje, koncesje, autorskie prawa majątkowe.
RZECZOWE AKTYWA TRWAŁE - środki trwałe oraz środki trwałe w budowie, przy czym ich okres użytkowania powinien być dłuższy niż 1 rok, a składniki te powinny być zdatne i kompletne do użytkowania, przy czym nie muszą stanowić własności jednostki, co oznacza, że muszą być kontrolowane na podstawie zawartej umowy najmu, dzierżawy, leasingu.
Do rzeczowych aktywów trwałych zalicza się:
nieruchomości, w tym:
- grunty,
- budynki,
- budowle,
maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
ulepszenia w obcych środkach trwałych,
inwentarz żywy (zwierzęta).
INWESTYCJE DŁUGOTERMINOWE - nabyte aktywa posiadane przez jednostkę w celu osiągania korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych, że aktywów, a także uzyskiwania dodatkowych przychodów w formie odsetek, dywidend lub innych pożyczek.
NALEŻNOŚCI DŁUGOTERMINOWE (WIERZYTELNOŚCI) - posiadane prawa majątkowe, które mogą być przedmiotem obrotu, przy czym jest to kwota środków pieniężnych jakie jednostce sektora finansów publicznych jest winien inny podmiot, np. niezapłacone podatki, niezapłacone odsetki.
W przypadku należności długoterminowych jest to termin otrzymania dłuższy niż 12 m-cy.
AKTYWA OBROTOWE
ZAPASY - nadwyżka danego składnika zasobów, który jest niezbędny dla zachowania bezpieczeństwa ciągłości oraz ??? funkcjonowania podmiotu, np. zapas materiałów biurowych, paliwo, opakowania, części zapasowe maszyn i urządzeń.
NALEŻNOŚCI KRÓTKOTERMINOWE - posiadane prawa majątkowe przeznaczone do obrotu, których termin płatności jest krótszy niż 12 m-cy.
INWESTYCJE KRÓTKOTERMINOWE - posiadane zasoby płynne, które są niezbędne do bieżącego funkcjonowania podmiotu gospodarczego, a obejmują:
Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu.
Środki pieniężne na rachunku bankowym.
Środki pieniężne w kasie.
PASYWA - kapitały lub inaczej źródła finansowania działalności.
KAPITAŁ WŁASNY
Fundusz jednostki.
Wynik finansowy netto (zysk/strata).
ZOBOWIĄZANIA I REZERWY
Zobowiązania długoterminowe i krótkoterminowe.
Kredyty bankowe i pożyczki,
Zobowiązania wb dostawców/ wb pracowników/ z tyt. wynagrodzeń/ wb ZUS/ wb US z tyt. podatków.
Rezerwy
Na odprawy emerytalne,
Na restrukturyzacje podmiotu.
Poszczególne składniki pasywów można scharakteryzować następująco:
KAPITAŁ WŁASNY
FUNDUSZ JEDNOSTKI - wysokość kapitałów wniesionych przez organ założycielski danej jednostki sektora finansów publicznych.
WF NETTO - wynik wypracowany w trakcie prowadzenia działalności, przy czym może to być zysk netto (wówczas uzyskiwane przychody są wyższe niż ponoszone koszty) lub może to być strata (co oznacza, iż uzyskiwane przychody są niższe od ponoszonych kosztów).
Niektóre jednostki sektora finansów publicznych są jednostkami non-profit, czyli nie są nastawione na zyski.
ZOBOWIĄZANIA I REZERWY
ZOBOWIĄZANIE (DŁUG) - wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczenia o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie posiadanych wobec przyszłych aktywów.
Wyróżnia się:
zobowiązania długoterminowe - których termin zwrotu jest dłuższy niż 12 m-cy,
zobowiązania krótkoterminowe - których termin zwrotu jest krótszy niż 12 m-cy.
REZERWY - są to takie zobowiązania, których termin wymagalności lub wysokość kwot nie są pewne.
RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT - sprawozdanie finansowe, które ukazuje uzyskiwane przychody oraz ponoszone koszty przez podmiot na podstawie, którego można stwierdzić czy dana jednostka uzyskała zysk czy też stratę z tytułu prowadzonej działalności.
Rachunek zysków i strat ma charakter segmentowy, drabinkowy, gdyż pozwala ustalić wynik na wyodrębnionym segmencie (rodzaju) działalności.
Uproszczony wariant porównawczy RZiS można przedstawić następująco:
WARIANT PORÓWNAWCZY
Przychody ze sprzedaży netto
Przychody ze sprzedaży netto produktów, towarów, materiałów
Dotacje (podmiotowe, przedmiotowe)
Pozostałe dochody budżetowe
Koszty działalności podstawowej
Amortyzacja
Zużycie materiałów i energii
Usługi obce
Podatki i opłaty
Wynagrodzenia
Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników
Pozostałe koszty rodzajowe
Wartość sprzedanych towarów i materiałów
Wynik na działalności podstawowej (wynik na sprzedaży - zysk/strata)
Pozostałe przychody operacyjne
Pozostałe koszty operacyjne
Wynik dla działalności operacyjnej (zysk/strata) 3+4-5
SEGMENT 1+2=3 SEGMENT DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ
Przychody finansowe
Koszty finansowe
Wynik brutto na działalności gospodarczej (zysk/strata) 6+7-8
Zysk nadzwyczajny
Strata nadzwyczajna
Wynik brutto (zysk/strata) 9+10-11
Podatek dochodowy
Wynik netto (zysk/strata) 12-13
Do przychodów z działalności podstawowej zalicza się przychody ze sprzedaży materiałów, towarów i produktów.
Do kosztów działalności podstawowej zalicza się koszty układu rodzajowego, tj. amortyzacje, zużycie materiałów i energii, usługi obce, podatki i opłaty i inne.
Do pozostałych przychodów operacyjnych zalicza się przychody ze sprzedaży środków trwałych, otrzymane darowizny, dotacje, subwencje, odszkodowania i kary umowne.
Do pozostałych kosztów operacyjnych zalicza się wartość netto sprzedanych środków trwałych, przekazane darowizny, zapłacone odszkodowania, kary, grzywny.
Do przychodów finansowych zalicza się otrzymane odsetki od lokat bankowych, dywidendy z tytułu udziału w zyskach osób prawnych.
Do kosztów finansowych zalicza się zapłacone odsetki od kredytu.
Do zysków nadzwyczajnych zlicza się otrzymane odszkodowanie wypłacone przez towarzystwo ubezpieczeniowe.
Do strat nadzwyczajnych zalicza się skutki zdarzeń losowych, tj. pożar, kradzież, włamanie.
KONTO KSIĘGOWE - urządzenie służące do ewidencji operacji gospodarczych.
RODZAJE KONT KSIĘGOWYCH
Konta bilansowe (aktywów i pasywów),
Konta wynikowe (konta przychodów i kosztów).
Na kontach księgowych księguje się operacje gospodarcze zgodne z zasadą podwójnego zapisu. Oznacza to, iż księguje się operacje na 2 kontach, w tej samej kwocie, po przeciwnych stronach.
KONTA AKTYWNE - mają zawsze saldo początkowe i końcowe debetowe.