Stefan Marciniak

Przedmiot i zakres ekonomi

Ekonomia - jest nauką badającą jak ludzie radzą sobie z rzadkością, czyli brakiem nieograniczonej dostępności dóbr. Jest to nauka o tym jak rozwiązać problem alokacji ograniczonych (rzadkich) zasobów w celu optymalnego zaspokojenia konkurencyjnych ze sobą potrzeb.

Rzadkość jest stosunkiem użyteczności do ilości dobra, czyli użytecznością zawartą w jednostce danego dobra. Dobro jest użyteczne wówczas, gdy ma zdolność zaspokajania potrzeb.

Wolne- zaspakajają wszystkich (powietrze)

Zasoby: poprzez zasoby rozumiemy tu nagromadzenie różnych elementów (składników) niezbędnych procesach produkcji. Aby współcześnie możliwy był rozwój gospodarczy konieczne są różnorodne zasoby. W ekonomi wzrostu i rozwoju gospodarczego ważną rolę odgrywa nagromadzenie (posiadanie )zasobów czynników produkcji ,czyli czynników rozwoju gospodarczego.

Rodzaje zasobów

Z- zasoby ludzkie (podaż pracy, system organizacji i motywacji ludzi do pracy)

K- zasoby kapitału rzeczowego (finansowego) włącznie z ziemią i bogactwami naturalnymi

T - technologia czyli stan i organizacja wiedzy służąca celom produkcyjnym

H- kapitał ludzki czyli stan wiedzy oraz umiejętność i zdolność pracowników posługiwania się dostępnymi technologiami których poziom jest odzwierciedleniem możliwości kapitału rzeczowego.

-przedsiębiorczość

Alokacja zasobów- rozdysponowanie (rozdział)środków między różne konkurencyjne cele

Czynniki produkcji:

Ziemia

Praca

Kapitał

Współcześnie zalicza się organizację ,

Celem gospodarowania, nie zależnie od formy systemu gospodarki rynkowej jest zaspokojenie potrzeb ludzkich.

Co jest celem działalności człowieka?

Celem gospodarowania, niezależnie od formy systemu gospodarki rynkowej, jest zaspakajanie potrzeb ludzkich.

Dążenie do zaspokajania potrzeb jednostkowych jest naturalnym celem działania ludzi zawsze, niezależnie od typu i formy stosunków społecznych. Jest to w istocie uniwersalny cel gospodarowania i główna siła napędowa rozwoju ludzkości. Stosunki społeczne to ogół względnie stałych związków i relacji zachodzących między ludźmi w procesie ich społecznego działania. Ważną częścią tych stosunków są stosunki ekonomiczne. W skład stosunków ekonomicznych wchodzą stosunki produkcji (relacje między ludźmi w procesie produkcji) stosunki podziału (relacja w procesie podziału wytworzonych dóbr) stosunki wymienne (relacje, jakie kształtują się na rynku między kupującymi a sprzedającymi),oraz stosunki konsumpcji (relacje i związki społeczne zachodzące w procesie konsumpcji indywidualnej i zbiorowej).po za stosunkami ekonomicznymi w skład stosunków społecznych wchodzą m.in. stosunki prawne polityczne oraz rodzinne i religijne. Stosunki ekonomiczne (ich charakter) determinuje sposób realizacji celu gospodarowania, przede wszystkim organizację produkcji forma podziału.

Schemat procesu decyzyjnego

CEL---------------------poszukiwanie alternatywy----ocena alternatywy------------decyzja

(odczuwanie potrzeb) (warianty) (ocena wariantów)

-------------------------------odczuwanie po podjęciu decyzji-------------------------------

PROCES GOSPODAROWANIA

-produkcja- celowa działalność wynikiem, której czynniki twórcze-dobra ekonomiczne

Podział -jest to rozdzielenie efektów produkcji pomiędzy ich uczestników czyli właścicieli czynników produkcji.

Wymiana- zmiana praw własności do wyników pracy (ogół aktów kupno sprzedaż)

Konsumpcja - całkowite zużywanie nabytego dobra.

Potrzeby- to wszystko co jest potrzebne, nieodzowne, konieczne, czyli takie, bez których nie można się obejść. Według rodzaju oraz sposobu ich zaspokajania potrzeby dzieli się na: egzystencjalne, socjalne, produkcyjne, konsumpcyjne, indywidualne i zbiorowe, materialne i duchowe.

Potrzeby egzystencjalne- to potrzeby zdeterminowane przez czynniki biologiczne. Zalicza się między innymi żywienie, możliwość mieszkania, snu i odpoczynku.

Potrzeby socjalne- obejmują poza wymienionymi potrzebami egzystencjalnymi także potrzeby w zakresie higieny i kultury oraz oświaty.

Potrzeby produkcyjne tzn. związane z działalnością gospodarczą, oznaczają potrzeby w zakresie czynników produkcji, czyli odpowiedniej ilości ich zasobów.

Cechy potrzeb:

Nieograniczone co do ilości, to znaczy że pojawiają rozwijają się stale nowe potrzeby

Ograniczone co do objętości a więc np. dla jednorazowego zaspokojenia głodu wystarczy określona ilość dóbr spożywczych

Komplementarne co znaczy że nawzajem się uzupełniają

Odradzają się co oznacza np. że potrzebę głodu trzeba zaspokajać wtedy kiedy się znowu pojawi.

Makroekonomia- zajmuje się ogólnymi problemami rozwoju gospodarczego. Zadaniem makroekonomii jest opis i analiza zjawisk rozwoju gospodarczego oraz funkcjonowania gospodarki jako całości, czyli sposobu jej działania z uwzględnieniem relacji rynku i państwa.

Mikroekonomia- zajmuje się przede wszystkim badaniem poszczególnych rynków funkcjonujących w ramach danej gospodarki , zajmuje się takimi zagadnieniami jak: co określa cenę poszczególnego dobra co decyduje o wielkości produkcji danej firmy czy gałęzi przemysłu, co decyduje o wielkości płac, zysków, stopy procentowej, a także ingerencja państwa w sprawy gospodarcze.( ustawa o minimum płacowym czy ceny minimalne dla rolnictwa)

Współczesne ujęcie przedmiotu ekonomi

Metodologia - oznacza naukę o metodach (skutecznym sposobie dociekania wartości poznawczych)

Ogół reguł stosowanych przy badaniu rzeczywistości

We współczesnej ekonomi najczęściej ujmuje wyróżnia się dwa podejścia do procesu analizy ekonomicznej dwa podstawowe kierunki: ekonomia pozytywna (opisowa ) oraz normatywną (postulowaną).Ekonomia pozytywna oznacza opis istniejącej rzeczywistości, czyli zajmowanie się światem takim, jakim on jest w rzeczywistości. Ekonomia pozytywna zmierza do wykrycia występujących w nim prawidłowości czyli sformułowania praw ekonomicznych.

Ekonomia normatywna zajmuje się z kolei światem jaki powinien być, wartościuje, dokonuje ocen.

Metody badań nauki ekonomi

-obserwacje działalności gospodarczej

-uogólnienie (indukcja)

- wnioskowanie ( konfrontacja teorii z rzeczywistością)

Indukcja jest to uogólnienie wiedzy, wyniku obserwacji i w jej wyniku powstaje hipoteza

W wyniku dedukcji powstają hipotezy które mają szanse stać się prawami ekonomicznymi

Teoria ekonomi- jest odzwierciedleniem w świadomości społecznej pewnego fragmentu lub całości obiektywnej rzeczywistości gospodarczej. Jest uproszczonym wyjaśnieniem tego, jak funkcjonuje gospodarka lub jej fragment. Z metodologicznego punktu widzenia teoria ekonomii stanowi system twierdzeń logicznie i rzeczowo uporządkowanych oraz spełniających przyjęte w niej kryteria.

Prawo ekonomiczne

Wiadomo, że w otaczającej nas przyrodzie działają określone prawidłowości.

Prawa ekonomiczne- są to słowne sformułowania określające związki między poszczególnymi składnikami procesu gospodarczego.

Rodzaje praw ekonomicznych

-prawo przyczynowe są to związki (relacje) między elementami procesu gospodarczego polegające na tym, że po pewnym określonym zdarzeniu (działaniu lub czynności) stale następują inne określone zdarzenia, przy czym następstwo to odbywa się w czasie. Wcześniejsze zdarzenia nazywamy przyczyną, późniejsze zaś skutkiem.

-prawo współistnienia nazywamy związki polegające na łącznym występowaniu dwu lub więcej zdarzeń, które, występują stale razem, tworzą prawną strukturę zdarzeń. Np. wzrost wydajności w produkcji spowoduje wzrost dostaw tych produktów na rynek, jeśli inne warunki nie ulegną zmianie, spowoduje to obniżkę ceny tych produktów.

-z prawami funkcyjnymi mamy do czynienia wówczas, gdy istnieje związek między ilościowo wymiernymi zdarzeniami, które można przedstawić za pomocą funkcji matematycznych np. funkcja popytu i podaży.

Kompensowanie się skutków związków przypadkowych, a uwidocznienie się związków koniecznych, co występuje przy masowych powtarzaniu się danego rodzaju zdarzeń nazywa się prawem wielkich liczb. Ponieważ prawo wielkich liczb umożliwia przejawianie się prawidłowości ekonomicznych, możemy powiedzieć, że prawa ekonomiczne mają charakter praw stochastycznych, czyli statystycznych.

Cechy praw ekonomicznych:

-obiektywny charakter- że prawa te działają niezależnie od tego czy ludzie zdają sobie sprawę z ich istnienia czy nie ludzie ponoszą skutki działania obiektywnie istniejących praw ekonomicznych nie zależnie od tego czy uświadamiają sobie ich istnienie czy też nie. Gdy ludzi nie nieświadomi istnienia praw ekonomicznych konsekwencje ich działań mogą być dwojakie: zgodne z wymaganiami praw ekonomicznych to, chociaż dzieje się to przypadkowo, bez uświadomienia sobie wspomnianych konieczności, skutki tych działań będą efektywne ekonomicznie. Natomiast, jeżeli działania ludzi są sprzeczne z koniecznościami ekonomicznymi - niezależnie czy są to działania świadome czy też nie natychmiast lub po pewnym czasie one nieefektywne. Zawsze część produkcji trzeba przeznaczyć na odtworzenie zasobu materiału - jest to konieczność, czyli prawo ekonomiczne. Żywiołowość działania praw ekonomicznych- żywiołowość oznacza w tym przypadku działanie niezgodne z zamierzeniami poszczególnych podmiotów gospodarczych, ale zgodne z logiką rozwoju danego typu stosunków ekonomicznych. prawa ekonomiczne działają żywiołowo, ponieważ bodźce ekonomiczne i tryb reagowania na nie w sposób nie zamierzony i najczęściej nieświadomy wyrastają z historycznie ukształtowanych stosunków społecznych.

Podstawą stosunków społecznych, w tym zwłaszcza ekonomicznych, są stosunki własnościowe. Oznaczają one takie relacje występujące między ludźmi, które powstają w związku z istnieniem w danym kraju i czasie różnego rodzaju oraz różnych form własności zasobów gospodarczych.

Własność i stosunki własności

Podstawą stosunków społecznych, w tym zwłaszcza ekonomicznych, są stosunki własnościowe- oznaczają one taki relacje występujące między ludźmi, które powstają w związku z istnieniem w danym kraju i czasie różnego rodzaju oraz różnych form własności zasobów gospodarczych. Wśród tych zasobów decydującą role odgrywa własność czynników produkcji.

Prawo własności jest to zbiór uprawnień, jakimi dysponują dany podmiot, czyli właściciel prywatny lub publiczny, w stosunku do określonego zasobu dóbr. Wyróżnia się ekonomiczny i prawny aspekt problemów własności. O ekonomicznym aspekcie własności decyduje w szczególności zakres efektywnego wykorzystania uprawnień, o prawnym aspekcie mówią zaś uprawnienia wynikające z prawa własności, zapisanego w obowiązujących ustawach(Konstytucja lub Kodeks cywilny)

Teoria własności- prawo własności

Stosunki społeczne- to różne zależności między ludźmi powstające w związku z ich działalności określonego typu.

Środki ekonomiczne to różne zależności między ludźmi jakie powstają w procesie gospodarowania. W ich obrębie możemy wyróżnić stosunki produkcyjne: podziału wymiany i konsumpcji.

Podstawą stosunków ekonomicznych są stosunki własności a więc stosunki powstające między ludźmi w związku z własnością różnego typu zasobów gospodarczych w tym czynników produkcji.

Współczesne systemy gospodarcze

Gospodarka jest w tym przypadku prezentowana jako pewna część całości, czyli systemu, który składa się części (podsystemów) nieograniczonej liczbie, uporządkowanych i pozostających w określonych relacjach względem siebie.

Wszystkie systemy gospodarcze możemy podzielić na trzy grupy.

1) gospodarka wolnorynkowa- zasoby są w posiadaniu prywatnym, ich alokacja odbywa się jedynie i wyłącznie w wyniku działania mechanizmu rynkowego.

Gospodarka rynkowa- początek gospodarki rynkowej związane są z rozwojem społecznego podziału pracy, specjalizacją producentów oraz wzrostem roli własności prywatnej.

2) Gospodarka rynkowa mieszana. W tym systemie dominuje własność prywatna oraz rynkowa alokacja zasobów. Część zasobów znajduje się w posiadaniu państwa i samorządów, istnieje też ingerencja państwa w sprawy gospodarcze, korygujące uzupełniająca mechanizm rynkowy.

3) Gospodarka centralnie kierowana - w tym systemie zasoby są własnością państwa i samorządów terytorialnych. Alokacja zasobów określona jest planem centralnym rządu. System ten polega na wykorzystywaniu przez administracje państwową nakazów prawno-organizacyjnych do sterowania gospodarką. Oprócz nakazów i zakazów administracja centralna stosowała w szerokim zakresie rozdzielnictwo wszystkiego rodzaju towarów, tzn. zarówno czynników produkcji, jak i środków konsumpcji.

Podmioty gospodarcze i ich funkcjonowanie

W każdej gospodarce rynkowej występują dwa główne podmioty gospodarcze: gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. Poza tym samodzielnym podmiotem jest też państwo. Gospodarstwa domowe składają się z członków rodziny (lub z jednej osoby)jest konsumentem oraz właścicielem zasobów (środków), przedsiębiorstwo - producentem i użytkownikiem zasobów. Własność kontrola ziemi, pracy i kapitału jest bezpośrednio podstawą funkcjonowania gospodarstw domowych. Ostateczne decyzje o tym jak i które zasoby zastosować w produkcji, opierają się na potrzebach gospodarstw domowych. Użycie zasobów jest możliwe po ich sprzedaży przez gospodarstwa domowe przedsiębiorstwom na rynku Wpływ ze sprzedaży zasobów stanowią dochody pieniężne gospodarstw domowych .Po nabyciu zasobów przedsiębiorstwa zużywają je do produkcji dóbr i usług. Te dobra są następnie przez przedsiębiorstwa sprzedawane na rynku gospodarstwom domowym i wymieniane na pieniądze.

Cały ten proces obejmuje dwa rodzaje strumieni między gospodarstwami domowymi oraz przedsiębiorstwami:

1. strumień finansowo-pieniężny, które przepływają od gospodarstw domowych za pośrednictwem rynku w formie opłaty za dobra i usługi, do firm następnie ma miejsce ponowny przepływ płatności od firm przez rynek do gospodarstw domowych.

2.przepływy realne, nie pieniężne (nie finansowe) ziemia, praca i kapitał przepływają od gospodarstw za pośrednictwem rynku zasobów (czynników produkcji) do przedsiębiorstw natomiast realne dobra i usługi przepływają od przedsiębiorstw za pośrednictwem rynku dóbr konsumpcyjnych do gospodarstw.

Gospodarstwa domowe- ma możliwość decydowania o tym jak i gdzie zastosować zasoby, które posiadają, ma też możliwość decydowania o tym co, ile konsumować, dąży do maksymalizacji swojego zadowolenia i tym kieruje się przy podejmowaniu decyzji.

Przedsiębiorstwo- jest jednostką wyodrębnioną pod względem ekonomicznym i prawno-organizacyjnym wykorzystuje czynniki produkcji do wytwarzania dóbr. Wyodrębnienie ekonomiczne oznacz że majątek przedsiębiorstwa jest własnością indywidualną lub należy do grupy właścicieli(Spółka)

Organizacyjno-prawna wyodrębnienie przedsiębiorstwa oznacza że po wpisaniu do rejestru handlowego otrzymuje ona osobowość prawną staje się firmą czyli ma prawo zawierania umów z kontrahentami, zaciągania zobowiązań finansowych.

Państwo w charakterze podmiotu gospodarczego występuje też samodzielnie jako potężna siła ekonomiczna m.in. w dziedzinie produkcji. Państwo jest właścicielem kluczowych gałęzi i udziałowcem we własności kapitału bankowego i przemysłowego, przemysłu górniczo-wydobywczego hutniczego gospodarki komunalnej.

PRZEDSIĘBIORSTWO

Przedsiębiorstwo, obok gospodarstwa domowego, jest podstawowym podmiotem gospodarki rynkowej. Kreuje ono zarówno podaż, jak i popyt. W swojej działalności dąży do efektywności i skuteczności. Samo określa swoje cele spełnia określoną funkcje w gospodarce. Aby realizować swoją działalność musi zgromadzić odpowiednie czynniki produkcji, a nade wszystko kapitał.

Przedsiębiorstwo jest to organizacja wyodrębniona ekonomicznie i prawnie, której celem jest działalność gospodarcza przynosząca zyski po przez sprzedaż swoich produktów i usług. Odrębność ekonomiczna przedsiębiorstwa oznacza wyłączne decydowanie zasobami majątkowymi przez jego właścicieli, którzy samodzielnie odtwarzają i rozwijają działalność gospodarczą z dochodów uzyskiwanych z rentownej działalności. Osobowość prawna oznacza zdolność przedsiębiorstwa do zawierania umów, zaciągania kredytów, występowania jako podmiot w handlu wewnętrznym i zagranicznym. Przedsiębiorstwo funkcjonuje w określony systemie ekonomicznym i społecznym, jest jego częścią, czyli podsystemem. Zbiór przedsiębiorstw jest podstawową częścią systemu gospodarczego państwa, z systemu społeczno-gospodarczego przedsiębiorstwo czerpie czynniki produkcji i po ich przetworzeniu w toku procesu produkcyjnego przekazuje w formie sprzedaży produkty i usługi do otoczenia czyli na rynek. Realne otoczenia przedsiębiorstwa stanowią: zasoby pracy, zasoby i stan środowiska naturalnego, stan wiedzy oraz technologia.

Z celów realizowanych przez przedsiębiorstwo wynikają ich funkcje: potażowa popytowa oraz społeczna.

Funkcja podażowa (produkcyjna)sprowadza się do wytwarzania dóbr i usług oraz kierowania ich na rynek. Mogą to być wyroby i usługi zaspokajające tradycyjne potrzeby lub potrzeby nowo wykreowane w wyniku działań marketingowych. Przedsiębiorstwa, jako uczestnicy rynku zgłaszają popyt na rzeczowe i osobowe czynniki produkcji, tym samym spełniają funkcję popytową. Przedsiębiorstwa są miejscem gdzie współpracuje wielu pracowników o różnym poziomie kwalifikacji gdzie nawiązują się różnorodne stosunki międzyludzkie: współpracy, konkurencji, konfliktów, a jednocześnie jest miejscem gdzie kształtują się określone nawyki pracy, jak gospodarność dokonuje się proces edukacji - ogół stosunków przedstawionych nazywamy mianem funkcji społecznej.

Rodzaje przedsiębiorstw

Kryterium własności

Firma jednoosobowa - zakłady osób fizycznych- należący do jednego właściciela nie posiada osobowości prawnej

Spółka cywilna - komandytowa jest to organizacja mająca cele gospodarcze którą tworzą dwie lub więcej osób będących współwłaścicielami spółki. Dzielą one między siebie zyski i ponoszą wspólną odpowiedzialność za straty

Spółka kapitałowa jest to organizacja prowadząca przychód sposób prawnie dozwolony działalność produkcyjną handlową

Utarg- przychód jest ilość pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży dóbr i usług w jakimś okresie czasu na ogół jednego roku.

Koszty przedsiębiorstwa są to wydatki poniesione na produkcje dóbr i usług w jakimś okresie.

Zysk stanowi nadwyżkę przychodów nad kosztami

Kapitał rzeczowy- są to maszyny wyposażenie i budynki wykorzystywane w produkcji

Amortyzacja - jest to utrata wartości dobra kapitałowego kapitałowego w ciągu jednego roku będące efektem wykorzystywania tego dobra w procesie produkcji

Zapasy- są to dobra przechowywane przez przedsiębiorstwo na potrzeby przyszłej sprzedaży

Najważniejsza funkcja przedsiębiorstwa - prowadzenie działalności gospodarczej podejmowanie kluczowych decyzji w zakresie produkcji i ponoszenie ryzyka

Celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysków

Przedsiębiorstwa można podzielić :

ze względu na własność

-publiczne (komunalne)

-prywatne (przedsiębiorstwa jednoosobowe prawa handlowego)

-spółdzielnie (pracownicze)

Liczba pracowników

-małe (50pracowników)

-średnie (250)

-duże (powyżej250)

Najważniejszą motywacją prowadzenia działalności gospodarczej dla wszystkich jej uczestników jest osiąganie korzyści ekonomicznych. Korzyści są tym większe im wyższa jest wielkość sprzedaż wytworzonych produktów a nade wszystko im niższe są koszty produkcji przy tych samych cenach wyrobów gotowych czy świadczonych usług.

Produkcja jest procesem w którym poprzez kombinację pracy ludzkiej środków i przedmiotów pracy oraz przy użyciu właściwej technologii powstają nowe produkty i usługi. W procesie produkcji zużywane są czynniki produkcji nabywane na rynku bądź zdobyte jnną drogą poza rynkową. Na nabycie tych czynników oraz obsługę procesu produkcyjnego i procesu sprzedaży potrzebny jest kapitał. Kapitał może być własny lub obcy.

Kapitał własny- wkłady właścicieli wspólników wpłaty udziałowców lub akcjonariuszy. Ze względu na funkcjonowanie w ramach kapitału własnego wyróżnia się kapitał zakładowy wykorzystywany na działalność bieżąca- oraz rezerwowy na zabezpieczenie przed ryzykiem lub na pokrycie strat.

Kapitał obcy długoterminowy- zobowiązania hipoteczne pożyczki długoterminowe kapitał obligacyjny. Krótkoterminowe kredyty bankowe zobowiązania wobec dostawców, budżetu a także własnych pracowników.

Prawo malejących przychodów-

Zwiększając nakład czynnika zmiennego (praca) osiągamy taki punkt po którego przekroczeniu każda dodatkowa jednostka czynnika zmiennego daje mniejszy przyrost produkcji

Majątek trwały

Majątek przedsiębiorstwa aktywa

Majątek obrotowy

Aktywami nazywamy posiadany przez przedsiębiorstwo majątek

Pasywa to źródło finansowania przedsiębiorstwa, fundusze własne- wkład kapitałowy, fundusze zewnętrzne : zobowiązania

Bilans przedsiębiorstwa jest to usystematyzowanie wszystkich elementów majątku przedsiębiorstwa i źródeł ich pochodzenia sporządzany na określony dzień i w określonej formie

Aktywa = pasywa

Izokwanta produkcji - krzywa jednakowego produktu ukazuje możliwość kapitału i pracy które mogą być użyte do wytwarzania tej samej wielkości w przedsiębiorstwie

Rysunek

optimum przedsiębiorstwa

Marginalna stopa technicznej substytucji -(MSTS) -jest to stosunek zgodnie z którym można zastąpić jeden czynnik produkcji drugim czynnikiem tak aby wielkość produkcji nie uległa zmianie

MSTS- jest malejący to znaczy w miarę zastępowania czynni kapitał przez coraz większy czynnik pracy, zmniejsza się ilość kapitału, którą można zastąpić przez każdą dodatkową jednostkę pracy.

Izokoszta- reprezentuje wszystkie możliwe kombinacje nakładu pracy kapitału który przy danych cenach tych czynników produkcji mogą być nabyte przy określonych zasobie środków przedsiębiorstwa

TC- całkowite wydatki produkcyjne

W- cena płacona za prace

r- cena usługi kapitału

K - liczba jednostek kupionego kapitału

Optimum produkcji- producent jest w równowadze punkcie styczności (E)

Izokwanty produkcji izokoszty

Punkt równowagi przedsiębiorstwa - punkt w którym przedsiębiorstwo osiąga max. Przy całkowitym koszcie produkcji

Koszt alternatywny - jest to suma dochodów utraconych w wyniku niewykorzystania posiadanych zasobów (pracy i kapitału) w najlepszym istniejących alternatywnych zastosowaniach.

Koszty całkowite (ekonomiczne)- stanowią sumę wyrażonych w pieniądzu zużytych nakładów w procesie produkcji poniesionych w związku z realizacją celu gospodarczego przedsiębiorstwa

Koszty wyrażone (księgowe)- zapisy rachunkowe można je ująć te wszystkie elementy czynników produkcji które zostały zakupione na rynku

Koszty stałe - nie zmieniają się - praca pracowników administracji Ks

Koszty zmienne- prąd energia transport płace pracowników produkcyjnych surowce- Kz

Koszty całkowite -Kc= Ks+ Kz

Koszty przeciętne: stałe Ks/Q-

Zmienne Kz/Q

Całkowite Kc/Q

Koszty marginalny (krańcowy)jest to wzrost kosztów całkowitych wywołany wzrostem produkcji o jednostkę. Utarg (przychód) krańcowy- marginalny jest to wzrost utargu całkowitego wywołany zwiększeniem produkcji o jednostkę

Kk=kc/Q

---