ZAKAŻENIA JAMY USTNEJ ; DIAGNOSTYKA

Zakażenia jamy ustnej można podzielić na:

• zakażenia o etiologii bakteryjnej

• zakażenia o etiologii wirusowej

• zakażenia o etiologii grzybiczej

W niniejszym opracowaniu nie będziemy się zajmować szczegółowo płytką nazębną, próchnicą czy chorobami przyzębia… chociaż od zębów nie uciekniemy.

Bakteryjne zakażenia jamy ustnej:

1. Ropnie okołozębowe jako jedna z częstszych postaci ropnych zakażeń jamy ustnej. Wyróżnia się ropnie okołowierzchołkowe (okolica wierzchołka korzenia zęba) i ropnie kości wyrostka zębodołowego.

Przyczyna: martwica miazgi, powstająca w wyniku próchnicy (ropa w miazdze zęba)

Czynnik etiologiczny: zwykle jednocześnie wywołują je 3 lub 4 gat bakterii, głównie bakterie bezwzględnie beztlenowe ; najczęściej Prevotella spp., Porphyromonas gingivalis, Peptostreptococcus spp., Eubacterium spp., paciorkowce grupy S. milleri ( S. anginosus)

Diagnostyka: w ostrych zakażeniach nie jest prowadzone Bad mikrobiologiczne ( trudności w transporcie ropy); zwykle podaje się penicylinę ( chyba że uczulenie) i ropień ustępuje.

2. Zakażenia wszczepów (implantów) zębowych.

Wczesne zakażenie po zabiegu wywoływane przez S. ureus i gronkowce koagulazo-ujemne (CNS)

Późne zakażenia wywoływane przez paciorkowce jamy ustnej i Prevotella spp.

3. Zapalenia kości szczęki ostre lub przewlekłe, często są powikłaniem ropnych zakażeń j. ustnej lub są pourazowe.

Czynnik etiologiczny: gronkowce, Prevotella, Fusobacterium

4. Suchy zębodół związany z miejscowym urazem.

Czynnik etiologiczny: Prevotella, Fusobacterium, Actinomyces, paciorkowce i gronkowce

5. Przerzutowe ropnie i zakażenia odogniskowe ( endocarditis, osteomyelitis, nephritis)

6. Bakteriemia zębopochodna po zabiegu wykonanym wewnątrz lub na zewnątrz zęba

Z krwi izoluje się: beztlenowce (Actinomyces, Fusobacterium, Bacteroides, Prevotella, Porphyromonas), Staphylococcus, Streptococcus itd. Po 20-30 min prawidłowo bakterie powinny być eliminowane z krwi.

7. Bakteriemia krótkotrwała, głównie paciorkowcowa ( żucie, mycie zębów). Uwaga na zapalenie wsierdzia u osób predysponowanych!

8. Zakażenie zębiny i kanalików zębinowych. Powstają w wyniku rozwoju ubytku próchnicowego.

Czynnik etiologiczny: Peptostreptococcus, Streptococcus sanguis, mutans, Actinomyces

9. Ropne zakażenie miazgi zębowej i tkanek okołozębowych ; ropień poddziąsłowy ( gronkowce, beztlenowce, pał. Gram ujemne)

10. Bakteryjne powierzchowne zapalenia jamy ustnej:

• Róża jamy ustnej - S. pyogenes

• Gronkowcowe zapalenie jamy ustnej - S. aureus

• Błonica jamy ustnej - C. diphtheriae

• Rzeżączkowe zapalenie jamy ustnej - N. gonorrhoeae

11. Bakteryjne głębokie zapalenia jamy ustnej:

• Promienica ( przewlekły ropień w kącie żuchwy z przetokami - postać szyjno-twarzowa lub promienica języka) - Actinomyces israelii, bovis i inne

• Gruźlica jamy ustnej ( pierwotna, wtórna lub gruźlica toczniowa dziąseł) - Mycobacterium tuberculosis, bovis, ulcerans

• Kiła jamy ustnej (pierwotna na dziąsłach i języku, wtórna j. ustnej, kilaki w jamie ustnej w kile późnej) - Treponema pallidum

• Twardziel - Klebsiella pneumoniae

Diagnostyka:

1. Bakterie beztlenowe:

• Pobranie próbek na posiew bakt. beztl.

• Preparat bezpośredni barwiony metodą Grama

• Hodowla i izolacja ( inkubacja w warunkach beztl., identyfikacja: Gram, badanie tolerancji na tlen, charakterystyka bioch., badanie wrażliwości na antybiotyki)

2. Streptococcus:

• Izolacja i identyfikacja: typ hemolizy, analiza cech bioch., wrażliwość na związki (bacytracyna, żółć, optochinę), grupowanie serologiczne ( swoiste przeciwciała przeciw gr. antygenowym lub przeciw otoczce, EIA)

1. Staphylococcus:

• Badanie mikroskopowe

• Hodowla ( agar z krwią, Ew. z 7,5%NaCl lub 40% żółcią, podłoże Chapmana dla S. aureus, S. saprophyticus)

• Identyfikacja: test CF, test na katalazę

1. C. diphtheriae:

• Hodowla i izolacja: podłoże Loefflera, agar Tindale'a

• Preparat: Gram, barwienie Neissera na zarodniki

• Oznaczanie produkcji toxyny: test Eleka

• Szereg biochemiczny Robsona

1. N. gonnorhoeae:

• Hodowla i izolacja: wrażliwa na wysychanie, agar czekoladowy, podłoże Thayera-Martina lub modyfikowane podł. Th-M - najlepszy ze względu na obfitą florę jamy ustnej

• Bezpośrednia immunofluorescencja i techniki hybrydyzacyjne

• Posiewy krwi i innych tkanek, jeśli podejrzewa się proces rozsiany

1. Actinomyces:

• Badanie makroskopowe - duże żółte ziarna siarkowe

• Hodowla w warunkach beztlenowych

1. Mycobacterium:

• Hodowla i izolacja: bulion, podłoża stałe: jajowe - Loewensteina-Jensena, podłoże agarowe Middlebrooka

• Barwienie kwasooporne (Ziehl-Neelsena)

• Charakterystyka biochemiczna: czas wzrostu i pigmentacja

• Analiza chromatograficzna

• Hybrydyzacja kwasów nukleinowych

• PCR

1. T. pallium:

• Badanie mikroskopowe w ciemnym polu widzenia

• Testy serologiczne: TPHA, FTA (FTA-ABS), TPI, CF, VDRL, USR

Grzybice jamy ustnej:

• Ostra kandydiaza rzekomobłoniasta jamy ustnej

• Przewlekła kandydiaza zanikowa

• Kandydiaza błony śluzowej jamy ustnej przewlekła lub/i rozrostowa

Czynnik etiologiczny: C. albicans, reszta znacznie rzadziej, w tym także inne rodzaje drożdżaków lub grzybów nitkowatych: C. tropicalis, glabrata, Saccharomyces, Sporothrix schenckii, Aspergillus spp., Geotrichum spp.

Diagnostyka:preparaty mikroskopowe, testy filamentacji, hodowla (podł. Sabourauda, CHROMagar, Albicans ID), testy asymilacji węglowodanów, testy fermentacyjne

Wirusowe zakażenia jamy ustnej:

HSV( GŁÓWNIE 1, ALE NIE WYKLUCZA SIĘ 2)

• PIERWOTNE OPRYSZCZKOWE ZAPALENIE JAMY USTNEJ I DZIĄSEŁ/MOŻE PRZEBIEGAĆ BEZOBJAWOWO

• NAWROTOWE OPRYSZCZKOWE ZAPALENIE J.UST I DZIĄSEŁ

DIAGNOSTYKA:

1. Izolacja wirusa, zmiany cytopatyczne (balonowate, zaokrąglone kom.)

2. Komórki wielojądrzaste/Tzancka z ciałkami wtrętowymi

3. Barwienie immunofluorescencyjne, mikroskopia elektronowa - w innych zakażeniach wywołanych przez HSV

Picornaviridae:

• Herpangina - bolesny stan zapalny gardła o cechach zakażenia opryszczkowego. Pęcherzyki mogą pojawić się także na podniebieniu miękkim, migdałkach, języczku podniebiennym (tylna część j. ustnej) - Coxsackie A

• „Zespół ręki, stopy i ust” - przednia część j. ustnej pokryta pęcherzykami i owrzodzeniami - Coxsackie A, Enterovirus 71

Diagnostyka:

1. Izolacja wirusa, zmiany cytopatyczne (zaokrąglanie kom.), odczyn neutralizacji

2. ELISA - wykrywanie przeciwciał

3. Wykrywanie antygenów wirusa metodą hybrydyzacji lub PCR

Wirus świnki: obrzęk ślinianek, zapalenie ślinianek

Diagnostyka:

1. Izolacja i identyfikacja odczynem hemadsorpcji lub zahamowania hemaglutynacji

2. Diagnostyka serologiczna, ELISA i OWD

Wirus odry: na uwagę zasługuje tu odra rozwijająca się w krajach Trzeciego Świata. Występujące w tej postaci odry zapalenie jamy ustnej znacznie utrudnia jedzenie i picie.

---