PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA

IM. WITELONA W LEGNICY

Służby Socjalne

Tryb Dzienny

ROK III

GR I

Temat: Status prawny osoby bezrobotnej.

Legnica 2005

Pojawienie się w Polsce gospodarki wolnorynkowej wpłynęło na pojawienie się bezrobocia. To natomiast stało się początkiem to opracowania przez państwo specjalnych programów do walki z bezrobociem. Gwałtowny wzrost liczby osób pozbawionych pracy w pierwszych latach przekształceń ustrojowych sprawił, że bezrobocie pojawiło się niemal od razu wśród najpoważniejszych problemów reformującego się państwa i społeczeństwa. Jednak zanim przejdę do dalszej analizy tego tematu, przedstawię wyjaśnienie słów, którymi będę się posługiwać.

Pierwszym terminem, na który chciałam zwrócić uwagę jest bezroboci. Oznacza on większą lub mniejszą liczbę osób zdolnych do pracy i jej poszukujących nie znajdujących zatrudnienia. Jest to sytuacja kiedy liczba miejsc pracy jest mniejsza od liczby osób poszukujących pracy przy istniejących stawkach płac czyli brak równowagi na rynku pracy wyrażający się nadwyżką podaży pracy nad jej popytem. Ze względu na przyczyny powstawania wyróżnia się bezrobocie frykcyjne (tworzą je osoby zmieniające miejsce pracy lub zawód), bezrobocie strukturalne ( niedostosowanie liczby osób poszukujących pracy do wolnych miejsc pracy w całej gospodarce), bezrobocie koniunkturalne (spowodowane cyklicznością rozwoju gospodarczego i spadkiem globalnego popytu na towary i usługi), bezrobocie klasyczne ( powstaje na skutek zbyt wysokich płac realnych). Wyróżnić również możemy ze względu na formę: bezrobocie jawne i ukryte, a ze względu na czas trwania wyróżniamy: bezrobocie krótkookresowe, długookresowe, długotrwałe oraz sezonowe.

Drugim, równie ważnym pojęciem jest osoba bezrobotna. Bezrobotny „to osoba będąca obywatelem polskim lub cudzoziemcem, mającym kartę stałego pobytu lub status uchodźcy, nie zatrudniona i nie wykonująca innej pracy zarobkowej, nie ucząca się w szkole w systemie dziennym, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia, zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy (...)”. W znaczeniu potocznym to osoba poszukująca pracy zarobkowej, pozbawiona możliwości jej wykonywania z powodu braku ofert pracy. Zapis ten znajduje się w znowelizowanej ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 28 lipca 2005r. Ustawa ta stanowi podstawę prawną Programu „ Pierwsza Praca”. Jedna ze zmian dotyczy bezrobotnych do 25 roku życia. Zgodnie z dotychczasowymi przepisami pojęcie bezrobotnych do 25 roku życia oznacza osobę, która nie ukończyła 25 lat w danym roku kalendarzowym. Zgodnie z nowymi przepisami „ bezrobotny do 25 roku życia” oznaczać będzie bezrobotnego do dnia ukończenia 25 lat. Zmiana ta polega na tym, że bezrobotny kończąc 25 lat piątego listopada 2005r., będzie mógł do czwartego listopada 2005r. być kierowany na staż, a nie jak w ustawie przed nowelizacją do 31 grudnia 2004r. W związku ze zmianą więcej osób będzie mogło brać udział w formach aktywizacji. Do stania się bezrobotnym może dojść na skutek: 1.zwolnień z pracy, ludzie stają się zbędni; 2. inni przejściowo nie pracują, oczekując jednak, że po pewnym okresie zostaną zatrudnieni przez tę samą firmę; 3. natomiast jeszcze inni sami odchodzą z pracy. Grono ludzi bez pracy powiększają co roku absolwenci, którzy wchodzą dopiero na rynek pracy. Obserwując trudności ze znalezieniem pracy młodzi ludzie decydują się na dalszą naukę, często na uczelniach płatnych

Do walki z bezrobociem służyć ma polityka społeczna. Ma ona na celu kształtowanie warunków życia ludności oraz stosunków międzyludzkich, zwłaszcza w środowisku zamieszkania i pracy. Obowiązek prowadzenia przez władze państwowe polityki społecznej wynika z zapisów Konstytucji RP. Zapis ten umieszczony jest w art. 2, który stanowi, że Rzeczpospolita Polska jest państwem „urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. Natomiast poszczególne przepisy ustawy zasadniczej konkretyzują ten zapis, nakładając na rząd obowiązki w takich dziedzinach jak ochrona zdrowia, stosunki pracy, edukacja, pomoc socjalna i innych. Konstytucja wprowadza między innymi obowiązek chronienia przez państwo stosunku pracy i nadzorowania warunków pracy o czym mówi art. 65. 4. Zobowiązuje też władze publiczne do prowadzenia polityki zmierzającej do „pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia” - art. 65.2.

Problem bezrobocia jest obecnie niemal wszędzie uważany za najpilniejszy problem do rozwiązania przez politykę gospodarczą poszczególnych krajów. Część tego bezrobocia ma charakter cykliczny, ale w większości jest to bezrobocie strukturalne i wobec tego nie da się go wyraźnie zredukować w wyniku poprawy koniunktury. Chodzi tu głównie o strukturalne cechy rynków pracy w poszczególnych krajach. Rynki te różnią się bowiem stopniem elastyczności płac i innych warunków pracy. Aktualnie bezrobocie uważane jest za zjawisko bardzo negatywne. Wpływa na pojawienie się problemów natury społecznej i ekonomicznej. Nie oznacza ono wyłącznie niewykorzystanie części siły roboczej i niższą produkcję w gospodarce, ale także pogorszenie poziomu życia osób bezrobotnych, frustrację i niezadowolenie społeczne oraz rozwój niekorzystnych zjawisk społecznych. Na sytuację tą wpływ miały przemiany polityczne, gospodarcze, kulturowe i techniczne. Do procesu indentyfikacji liczby bezrobotnych można wykorzystać:

• rejestracja bezrobotnych w urzędach pracy,

• Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) prowadzone przez GUS.

Jeżeli zajrzymy w głąb tematu to zauważymy, że ze statusem bezrobocia łączą się określone prawa i obowiązki. Przejawia się to w prawie do: poradnictwa zawodowego, do przekwalifikowania lub przyuczenia do zawodu, ubiegania się o pożyczkę na podjęcie działalności gospodarczej, do świadczeń publicznych- zakładów opieki zdrowotnej oraz do pomocy materialnej. Ponadto aby uzyskać statut bezrobotnego trzeba spełnić szereg warunków przewidzianych w ustawie o promocji zatrudnienia ( art.2 ust. 1 ) to jest:

• Osoba która ukończyła 18 lat i nie ukończyła 60 lat- kobieta, 65- mężczyzna,

• Nie uczy się w szkole dziennej

• Nie nabyła prawa do emerytury lub renty, nie pobiera zasiłku ani świadczenia przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego,

• Nie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni użytków przekraczających 2 ha przeliczeniowe, nie podlega ubezpieczeniu jako współmałżonek lub domownik w gospodarstwie rolnym i nie uzyskuje określonych w ustawie przychodów z działów specjalnych produkcji rolnych,

• Nie podjęła pozarolniczej działalności gospodarczej i nie podlega na podstawie odrębnych przepisów ubezpieczeniu społecznemu,

• Nie jest tymczasowo aresztowana, ani nie odbywa kary pozbawienia wolności,

• Nie uzyskuje miesięcznie przychodu przekraczającego połowę minimalnego wynagrodzenia, z wyjątkiem odsetek od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych,

• Nie pobiera zasiłku stałego, świadczenia pielęgnacyjnego, dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych, ani nie otrzymuje świadczenia szkoleniowego po ustaniu zatrudnienia.

W Konstytucji znajduje się zapis, który mówi o bezrobociu wprost i bezpośrednio. W konstytucji z 1997 r. „ zrezygnowano z formuły obywatelskiego prawa do pracy znanej w PRL, którą w szczątkowej postaci, bez gwarancji ustrojowych, zachowano jeszcze w latach 1990- 97”. Natomiast w nowej konstytucji zastąpiono ją „ realizowaniem przez władze publiczne programów zwalczania bezrobocia” czyli formułą adresowaną do organów państwa, a nie do obywatela. W art. 67 ust. 2 Konstytucji znajduje się przepis że „ obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy ustala ustawa”. Art. 69 Konstytucji dotyczy osób niepełnosprawnych gdzie zgodnie z ustawą władze publiczne udzielają im pomocy w zabezpieczeniu egzystencji i przysposobieniu do pracy jak i komunikacji społecznej.

Definiując gotowość do pracy, rozumiemy tu chce podjąć pracę. Przejawia się ona poprzez po przez realizację obowiązku stawiennictwa bezrobotnego w powiatowym urzędzie pracy w wyznaczonym terminie. „ Mimo pozostawania bezrobotnego w sytuacji powodującej brak gotowości do pracy, możliwe jest zachowanie tego statusu, jeśli stan ten trwa przez okres do 30 dni, a bezrobotny powiadomił powiatowy urząd pracy o powstaniu powyższej okoliczności”.

Bezrobotny może stracić status bezrobotnego w sytuacji, gdy bezzasadnie odmówi przyjęcia zaoferowanej pracy, udziału w szkoleniu, stażu, przygotowaniu zawodowym lub też odmówi oddania się badaniom lekarskim, nie stawi się w wyznaczonym terminie w urzędzie pracy i nie poda przyczyny braku pojawienia się. Jednak po spełnieniu wszystkich tych wymogów uzyskuje w wyniku decyzji administracyjnej status bezrobotnego . W praktyce często jest to status bezrobotnego bez prawa do zasiłku. Może mieć też miejsce sytuacja, w której osoba jest pozbawiona statusu bezrobotnego tylko czasowo, na skutek wyżej wymienionych przyczyn. Decyzja w tej sprawie podejmowana jest przez starostę ( art. 13 ust. 3).

Niepodważalny jest fakt, że dla wielu ludzi utrata pracy jest sytuacją bardzo ciężką. Pomoc społeczna, która wyraża swoją pomoc w formie pieniężnych jednorazowych lub okresowych świadczeń, w bardzo małym stopniu wpływa na poprawę sytuacji finansowej. Skutki bycia osobą bezrobotną są jednak bardzo ogromne. należy tu wymienić: złe samopoczucie, apatia, znużenie i ogólne zmęczenie organizmu, prowadzące do pogorszenia się kondycji psychicznej zwłaszcza u ludzi młodych, którzy pozbawieni są szansy podjęcia pracy. Niewątpliwie najdotkliwszym skutkiem wpływającym negatywnie na osobę bezrobotną jest zła sytuacja finansowa, która powoduje konieczność przerwania leczenia, rezygnacji z zakupu leków, czy wizyty u specjalisty.

Na tym etapie można wskazać kilka typów przystosowania się bezrobotnych do zaistniałej sytuacji:

- strategia konserwatywna polega na tym, że osoby bezrobotne chcą otrzymywać zasiłek, czekać na zatrudnienie w zakładzie państwowym i wykonywać taką samą pracę, jak przed zwolnieniem, nie podejmując żadnych starań,

- strategia polegająca na poszukiwaniu dodatkowych źródeł dochodu, poza zasiłkiem, również dorabianie na czarno,

- strategia przedsiębiorczości związana z rozpoczęciem działalności gospodarczej,

- strategia polegająca na przekwalifikowaniu w okresie pobierania zasiłku lub bycia bezrobotnym podejmowanie wszelkich możliwych szkoleń, aby uzyskać nowe umiejętności zawodowe,

- strategia ,,biernej akceptacji'' oznacza pobieranie zasiłku i akceptowanie aktualnego statusu, sprowadzającego się do gotowości dowolnie długiego pozostawania w roli osoby bezrobotnej.

Do bezrobotnych można zaliczyć również tych, którzy są zależni od innych. Ci, którzy mimo niepewności decydują się na aktywną strategię działania.

Określając osobę bezrobotną należy zwrócić także uwagę na akty prawne regulujące kwestie bezrobocia. W grudniu 1989 roku została uchwalona ustawa ,,o zatrudnieniu''. Pogarszająca jednak się sytuacja na polskim rynku pracy spowodowała konieczność stosowania prawa do istniejących warunków. W niecałe dwa lata po uchwaleniu ustawy ,,o zatrudnieniu'', w październiku 1991 roku powstała nowa ustawa ,,o zatrudnieniu i bezrobociu''. Po trzech latach w grudniu 1994 roku również ta ustawa nie mogąc sprostać wymogom rynku pracy, została zastąpiona kolejną, zatytułowaną ,,o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu''. Jednak w rok późnie zostały wprowadzone poprawki i ustawa 22 grudnia brzmiała: ,, O zmianie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobocia''. Następnie w roku 1996 pojawił się kolejny projekt ustawy ,,o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu''. Zmiany jakie zostały wprowadzone do ustawy weszły w życie z dniem 1.01.1997 roku, poza kilkoma, które obowiązywały od 1.07.1997 roku a dotyczyły między innymi ,,okresów zatrudnienia upoważniających do nabycia prawa zasiłku art. 23 pkt.2, trybu rozwiązania stosunku pracy mającego wpływ na odmowę przyznania prawa do zasiłku art. 26 pkt. 1 oraz dotyczyły wysokości pobierania zasiłku art. 24 pkt. 2''.

Uregulowanie przepisami prawa kwestii, które dotyczyły bezrobocia wymaga zdefiniowania kim jest ta osoba bezrobotna. Ważne jest trafne sformułowanie tej definicji wobec faktu, że przyznanie statusu osobie bezrobotnej wiąże się z nabyciem pewnych uprawnień i obowiązków. Celem ustawodawcy było zatem stworzenie takiej definicji, która w poczet bezrobotnych pozwoliłaby zaliczyć tych ludzi, którzy utracili pracę i potrzebują pomocy ze strony państwa.

Ustawa definiuje osobę bezrobotną następująco-,, osobę zdolną do pracy i gotową do jej podjęcia w ramach stosunku praca, pozostająca bez pracy i zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zamieszkania organie zatrudnienia stopnia podstawowego'', oraz wyklucza uznania za osobę bezrobotną ludzi, którzy pobierają emeryturę, lub posiadają gospodarstwo rolne bądź prowadzą działalność gospodarczą albo podlegają ubezpieczeniu społecznemu z innego tytułu.

Godnym zauważenia jest stwierdzenie, że tylko osoba zdolna do pracy może uzyskać status osoby bezrobotnej. Natomiast osoby pozbawione zdolności do pracy są zaopatrywane w środki do życia na mocy innych uprawnień na przykład uzyskanie grupy inwalidzkiej. Ważne jest także aby osoba ubiegająca się o status osoby bezrobotnej była zarejestrowana jako poszukująca pracy i nie posiadająca źródeł utrzymania.

Bardzo ważna w definiowaniu bezrobotnego jest jego gotowość do podjęcia pracy. W Polsce istnieje dużo ludzi, którzy pozostają bez pracy tylko z własnej woli. Bowiem uznanie gotowości do pracy jest warunkiem uznania za bezrobotnego i również służy wyeliminowaniu z grona osób bezrobotnych jednostek, które pomimo otrzymywania ofert pracy nie wykazują chęci do podjęcia pracy.

W roku 1991 ustawa ,,o zatrudnieniu i bezrobociu'' skróciła krąg osób ubiegających się o status bezrobotnego. Do obowiązującej definicji nakazano aby gotowość do podjęcia pracy obowiązywała w pełnym wymiarze godzin. Wykluczyło to z kręgu bezrobotnych osoby nie wykonujące pracy w pełnym wymiarze ze względu na sytuację życiową.

Następnym warunkiem stawianym osobom starającym się o status bezrobotnego był wymóg nieuczenia się w szkołach stacjonarnych. Dopiero po roku 1992 zrezygnowano z dopuszczalności nauki w szkołach wieczorowych i zaocznych tylko gdy nauka została rozpoczęta w okresie zatrudnienia.

,,Ustawa z 1991 roku sprecyzowała przedział wieku, w jakim może być osoba bezrobotna, podczas gdy ustawa z roku 1989, mówiąc o zdolności do pracy, zakładała w prawdzie, iż osoba taka znajduje się w wieku produkcyjnym, nie określała jednak jednoznacznie dopuszczalnego wieku osoby uznawanej za bezrobotną. Ustawa ,,o zatrudnieniu i bezrobociu'' za dolną granicę wieku przyjęła 18 lat, górną zaś ustaliła na poziomie 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn''.

W roku 1991 ustalono natomiast, że osoba posiadająca gospodarstwo rolne przekraczające 1 ha nie może starać się o status bezrobotnego. Jednak w rok później granica stanowiła do 2 ha. Zmiany te pomimo umożliwienia nabycia statusu poprawiły położenie robotników, którzy posiadali małe rolne gospodarstwa. Także na mocy tej nowelizacji ustawodawca wycofał się z pozbawienia możliwości ubiegania się o status osób niepełnosprawnych ,,jeżeli podjęcie pracy byłoby uzasadnione sytuacją zdrowotną, a podjęta praca byłaby wykonywana co najmniej w połowie pełnego wymiaru czasu''.

Zawarta w ustawie z grudnia 1994 roku definicja bezrobotnego jest powtórzeniem wcześniejszych rozwiązań. Różnica polega na tym, że ustawa dotyczy także cudzoziemców przebywających na terenie Polski i posiadają kartę stałego pobytu i będącymi uchodźcami lub posiadającymi zgodę na pracę zarobkową w Polsce. Zmiany w ustawie dotyczyły także wyłączenia z grona osób bezrobotnych, tych którzy po ustaniu zatrudnienia i innej pracy zarobkowej i po zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej pobierają zasiłki przedemerytalne lub świadczenia przedemerytalne.

Ustawowa definicja bezrobotnego zawęża kręg osób mogących starać się o status bezrobotnego. Można na podstawie liczby osób spełniających wymogi definicji bezrobotnego oraz liczby osób zarejestrowanych jako bezrobotnych stwierdzić, że jest daleka od faktycznej liczby bezrobotnych.

Godnym uwagi są również uprawnienia do zasiłku osób bezrobotnych.

,,Zgodnie z zapisami ustawy z roku 1989, przez odpowiednią pracę rozumiano pracę odpowiadającą poziomowi wykształcenia bezrobotnego, do której miał on przygotowanie zawodowe lub mógł ją wykonywać po przyuczeniu (…). W ustawie z roku 1991 oraz 1994 pominięto wymóg odpowiadania proponowanemu zatrudnieniu poziomowi wykształcenia posiadanego przez bezrobotnego, co ogranicza możliwość odmowy przyjęcia pracy bez negatywnych konsekwencji w postaci utraty uprawnień do zasiłku (…). Zgodnie z przepisami ustawy ,,o zatrudnieniu'' osobie bezrobotnej zasiłek przysługiwał po upływie 7 dni od zarejestrowania, jeżeli nie było dla niego propozycji odpowiedniej pracy (…)''.

W lipcu 1990 roku zrezygnowano z siedmiodniowego czasu na nabycie prawa do zasiłku, rozszerzając o wymóg pozostawania w stosunku pracy do 180 dni w ciągu 12 miesięcy poprzedzających rejestrację w Urzędzie Pracy.

W cztery lata później w dniu 29 grudnia 1994 roku ustawa ,,o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu'' nadała nowe zasady pozyskania zasiłku. Stawianym wymogiem było to aby osoba ubiegająca się o takie uprawnienie w okresie 12 miesięcy poprzedzających zarejestrowanie, była zatrudniona łącznie przez mniej więcej 180 dni, w co najmniej połowie wymiaru czasu, albo otrzymała wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy najniższego wynagrodzenia.

Prawo do zasiłku przysługuje także tym, którzy wykonywali ,,pracę nakładczą, były zatrudnione na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, wykonywały pracę na zlecenie, pracowały w okresie tymczasowego aresztowania, pracowały w spółdzielni rolniczej lub za granicą albo podlegały ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej''. Do wspomnianych wcześnie 180 dni zalicza się także ,,okresy odbywania służby wojskowej, urlopów wychowawczych, pobierania renty inwalidzkiej oraz inne okresy, za które odprowadzane były składki na ubezpieczenie społeczne(…)''.

W roku 1996 została znowelizowana ustawa ,,o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu'' gdzie prawo do zasiłku przysługiwało bezrobotnym za każdy dzień kalendarzowy po upływie 7 dni od daty zarejestrowania we właściwym urzędzie pracy. Gdzie jednak w okresie 18 miesięcy poprzedzających dzień zarejestrowania był zatrudniony łącznie przez okres co najmniej 365 dni i otrzymał wynagrodzenie w kwocie najniższego wynagrodzenia.

Bezrobotnemu przysługuje prawo do zasiłku po upływie 7 dni od zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy, jeżeli:

- nie ma dla niego propozycji odpowiedniej pracy, stażu, przygotowania zawodowego, prac interwencyjnych lub robót publicznych,

• w okresie 18 poprzedzających dzień zarejestrowania łącznie przez okres co najmniej 365 dni był zatrudniony i osiągnął co najmniej minimalne wynagrodzenie (…).

Bezrobotni mają obowiązek zgłaszania się do urzędu w celu potwierdzenia swojej gotowości do podjęcia pracy. Uprawnienia łagodzące skutki bezrobocia:

• Prawo do pomocy w uzyskaniu zatrudnienia (min. Prawo do korzystania z ulg pośrednictwa pracy) ,

• Prawo do korzystania z poradnictwa zawodowego,

• Prawo do zasiłku lub stypendiów innych świadczeń,

• Prawo do pożyczek z Funduszu Pracy,

• Prawo do aktywnego poszukiwania pracy.

Do wspomnianych 365 dni zalicza się także ,, okresy pracy nakładczej, umowy agencyjnej, umowy zlecenia albo współpracy przy wykonywaniu tych umów, jak i praca w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, pracy w trakcie tymczasowego aresztowania bądź odbywania kary pozbawienia wolności, okresy zasadniczej służby wojskowej, renty inwalidzkiej, świadczenia rehabilitacyjnego''.

Ważną zmianą była także kwota zasiłku wypłacanego bezrobotnym. Osobom tym, którzy posiadają 5 lat łącznego stażu pracy, przysługuje zasiłek w wysokości 80% kwoty zasiłku określonego w art. 24 ust. 1 i 2 znowelizowanej ustawy, 260,00 zł miesięcznie waloryzowanej o wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim kwartale od pierwszego dnia trzeciego miesiąca po upływie tego kwartału. Osobie bezrobotnej, której okres uprawniający do zasiłku wynosi 20 lat przysługuje zasiłek w wysokości 120% kwoty zasiłku ustalonego w art. 24 ust. 1 i 3.

Jeżeli chodzi natomiast o zasiłek przedemerytalny wszystkie zasady przyznawania tego zasiłku regulują zapisy art. 37j ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2-6. zasiłek ten przysługuje osobom, które posiadają okres pracy 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn lub 25 lat dla kobiet i 30 lat mężczyzn w tym co najmniej 15 lat wykonywania pracy w warunkach o charakterze uznanym w przepisach za takowe. Wysokość tego zasiłku wynosi 120% kwoty zasiłku określonego w art. 24 ust. 1 i 3.

Do najważniejszych zasad przyznawania świadczenia przedemerytalnego określa art. 37k ust. 1 pkt 1-3 oraz ust. 2-8. Do warunków jakie należy spełniać aby uzyskać świadczenie należy:

- jeżeli osiągnęła wiek co najmniej 58 lat kobieta i 63 lata mężczyzna i posiada okres zatrudnienia uprawniający do emerytury,

- w roku kalendarzowym, w którym rozwiązany został stosunek pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy i ukończyła 55 lat kobieta i 60 lat mężczyzna oraz posiada okres zatrudnienia uprawniający do emerytury,

- w dniu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy i osiągnęła okres zatrudnienia uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn. Wysokość zasiłku określa urząd pracy na odstawie decyzji organu rentowego w wysokości 90% emerytury określonej przez organ rentowy .

Podsumowując należy jeszcze podkreślić, że uprawnienia bezrobotnego do zasiłku wygasają wtedy gdy z ,,nieusprawiedliwionych powodów nie stawił się w wyznaczonym terminie w urzędzie zatrudnienia w celu otrzymania propozycji odpowiedniej pracy, odrzucił w okresie 30 dni dwie kolejne propozycje odpowiedniej pracy, odmówił przyuczenia do zawodu lub bez uzasadnionego powodu nie wyraził zgody na uczestnictwo w pracach interwencyjnych''.

Jednak po utracie statusu bezrobotnego każda taka osoba może ponownie ubiegać się o nabycie tego prawa. Przyznawanie zasiłku jest uzależnione od niepopierania świadczeń pieniężnych z innych źródeł na przykład renta inwalidzka. Prawo do zasiłku nie przysługuje bezrobotnemu, który:

- bezzasadnie odmówił przyjęcia proponowanej pracy, stażu przygotowania zawodowego, wykonywania prac interwencyjnych lub robót publicznych,

- w okresie 6 miesięcy przed zarejestrowaniem w urzędzie pracy rozwiązał stosunek pracy lub spowodował ze swej winy rozwiązanie stosunku pracy,

-otrzymał odszkodowanie za skrócenie okresu wypowiedzenia,

- pobierał po ustaniu zatrudnienia świadczenia szkoleniowe,

- otrzymał inne świadczenia przewidziane w odrębnych przepisach.

Ustawa ,,o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu'', nowelizowana 6 grudnia 1996 roku ustaliła kwotę otrzymywanego zasiłku na poziomie 260 zł miesięcznie i waloryzowaną o wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim kwartale od pierwszego dnia trzeciego miesiąca po upływie tego kwartału. Wyjątek stanowią osoby, które otrzymują zasiłek lub świadczenie przedemerytalne i które przysługują w wysokościach określonych w art. 37j ust.2 i 3 oraz art. 37k ust.2. Podobnie absolwenci skierowani na staż otrzymują stypendium w wysokości 100% bazowej kwoty zasiłku dla bezrobotnych. Zasiłek otrzymuje się przez 12 miesięcy z wyłączeniem osób mających jedno dziecko do lat 15 jak również małżonek jest osobą bezrobotną i nie posiada prawa do zasiłku z powodu upływu okresu jego pobierania i wtedy zasiłek zostanie otrzymywany przez 18 miesięcy. Prawo do pobierania zasiłku przysługuje osobom pobierającym zasiłki i świadczenia przedemerytalne.

Podsumowując można powiedzieć, że wszystkie zmiany dotyczące zasiłku i kwestie związane z przyznaniem statusu osoby bezrobotnej, zmierzają w kierunku zminimalizowania wysokości pobieranych świadczeń i skrócenie okresu jego otrzymywania. Nakłada się nowe obowiązki, odbiera uprawnienia dla coraz większych kategorii bezrobotnych.

Bardzo ważną kwestią przy takim zagadnieniu jak bezrobocie jest jego przeciwdziałanie. Według W. Ratyńskiego można wyróżnić aktywne i bierne sposoby walki z bezrobociem. Celem metody aktywnej jest zwiększenie popytu na pracę natomiast metody biernej ograniczanie do redukcji podaży pracy.

Państwo stosuje obie te metody i jego działania, przewidziane w ustawach regulujących kwestię bezrobocia to: ,,pomoc w poszukiwaniu miejsc pracy przez osoby niepracujące oraz pracowników i pracodawców, czyli pośrednictwo pracy, działania polegające na organizowaniu szkoleń w podnoszeniu kwalifikacji lub przekwalifikowaniu bezrobotnych, czyli na działaniach zmierzających do dostosowaniu podaży pracy do popytu na nią wraz z towarzyszącym im poradnictwem zawodowym, działania mające na celu bezpośrednią zawodową aktywizację bezrobotnych poprzez preferencyjne traktowanie zakładów pracy podejmujących takie działania, czyli aktywne formy zatrudnienia.

Na zasadach ustalonych w ustawie powiatowe urzędy pracy realizują politykę zatrudnienia w formie aktywnej walki z bezrobociem i należy tu:

- pośrednictwo pracy, które ma na celu rozpoznanie lokalnego rynku pracy, nawiązanie oraz utrzymywanie kontaktów z pracodawcami w celu ułatwienia pozyskiwania odpowiedniej kadry, pozyskiwanie ofert pracy, prowadzenie banku ofert pracy, umożliwienie kontaktów bezrobotnych i poszukujących pracy z pracodawcami, badaniu oczekiwań pracodawców w zakresie korzystania z usług urzędów pracy, oraz na kierowaniu do pracy kandydatów spełniających kryteria pracodawców określone w oferowanych miejscach pracy. Możemy tu mówić o różnych modelach pośrednictwa: jednotorowym, dwutorowym lub mieszanym jak i o różnych rodzajach pośrednictwa i jest to: pośrednictwo otwarte, półotwarte, specjalistyczne i szybkie,

- inicjowanie i finansowanie szkoleń bezrobotnych mających na celu zwiększenie szans bezrobotnych na uzyskanie zatrudnienia oraz podwyższenia kwalifikacji zawodowych lub zwiększenia aktywności zawodowej a zwłaszcza w przypadku braku kwalifikacji zawodowych, konieczności zmiany kwalifikacji w związku z brakiem propozycji odpowiedniego zatrudnienia, utraty zdolności do wykonywania pracy w dotychczasowym zawodzie i gdy mają zbyt niskie kwalifikacje aby mieć szansę uzyskania pracy. Stosuje się dwie metody szkoleń, są to metody grupowe (na szkolenia kieruje się bezrobotnych po określeniu przez doradcę kwalifikacji osoby bezrobotnej) i indywidualne (tu osoba bezrobotna może być skierowana na wskazane przez doradcę szkolenia jeśli będzie wiadomo, że to szkolenie zapewni mu pracę),

- udzielanie pożyczek na podjęcie działalności gospodarczej przez urząd pracy z Funduszu Pracy w ramach przyznanego limitu na finansowanie programów aktywnej walki z bezrobociem.

Takie pożyczki mogą być udzielane:

• Pracodawcom lub jednoosobowym podmiotom gospodarczym na zorganizowanie dodatkowych miejsc pracy dla bezrobotnych skierowanych na te miejsca przez urząd pracy,

• Jednorazowo bezrobotnym oraz pracownikom w okresie wypowiedzenia, zwalnianym z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, na podjęcie działalności gospodarczej lub rolnej, z wyjątkiem zakupu ziemi,

• Jednorazowo osobom podlegającym ubezpieczeniu społecznemu rolników, które zostały zwolnione z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy i nie są uprawnione do zasiłku dla bezrobotnych, na podjęcie działalności gospodarczej lub na zakup ziemi, nie wyłączając działalności wytwórczej lub usługowej związanej z rolnictwem. Pożyczki otrzymują też pracodawcy, którzy chcą zatrudnić bezrobotnych skierowanych na te miejsca ,

- prace interwencyjne, polegające na tym, że urząd pracy kieruje bezrobotnego do konkretnego pracodawcy na okres do 12 miesięcy na podstawie wcześniej zawartej umowy. Pracodawca otrzymuje z urzędu pracy zwrot części poniesionych kosztów na wynagrodzenie, nagrody oraz składki na ubezpieczenie społeczne,

- roboty publiczne i są to przede wszystkim inwestycje w zakresie infrastruktury lokalnej na przykład budowa sieci wodociągowej, gazowej, oczyszczanie ścieków i tym podobne. Pracodawcy otrzymują do każdego zorganizowanego miejsca pracy refundację w wysokości do 75% przeciętnego wynagrodzenia z przeznaczeniem na nagrody czy ubezpieczenia społeczne,

- kierowanie do pracy bezrobotnych absolwentów,

- stażu pracy,

- programów specjalnych, mających na celu aktywizację zawodową bezrobotnych zaliczanych do grup ryzyka, czyli pozostających w szczególnie niekorzystnej sytuacji na lokalnym rynku pracy.

,,Polityka społeczna jako element prawidłowego funkcjonowania państwa stoi przed szeregiem zupełnie nowych wyzwań (…) jakie przyniosła recesja i kryzys gospodarczy. Analiza przepisów prawa regulujących kwestię związane z bezrobociem, pozwoliła wyciągnąć wnioski odnoszące się do zmian, jakim w miarę upływu czasu podlegał stosunek ustawodawcy do bezrobocia oraz dotyczące modyfikacji, jakim uległy preferencje co do sposobu rozwiązywania problemu, jakim jest bezrobocie''.

BIBLIOGRAFIA

1. Ratyński W.: Problemy i dylematy polityki społecznej w Polsce, tom I, Warszawa 2003 r.

2. Michałowska-Gorywoda K.: Unia Europejska, Warszawa 1998 r.

3. Sierpowska I.: Socjologia dla pedagogów, wyd. Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TPW, Warszawa 2004 r.

4. Ustawa z dnia 29 grudnia ,,O zatrudnieniu'', Dz. U. Nr 75, poz. 446 z 1989 r.

5. Ustawa z dnia 16 października 1991r. ,,O zatrudnieniu i bezrobociu'', Dz. U. Nr 106, poz. 457 z 1991 r.

6. Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. ,,O zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu'', Dz. U. Nr 1, poz. 1 z 1995 r.

7. Ustawa z dnia 22 grudnia 1995 r. ,,O zmianie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu'' oraz niektórych ustaw, Dz. U. Nr 147 z 1996 r.

8. Ustawa z dnia 6 grudnia 1996 r. o zmianie ustawy ,,O zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu'' oraz zmianie niektórych ustaw, Dz. U. Nr 147 z 1996 r.

9. Ustawa z dnia 3 października 1992 r. ,,O zmianie ustawy o zatrudnieniu i bezrobociu'', Dz. U. Nr 78, poz. 394.

10. Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. ,,O zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu'', Dz. U. Nr 1 z 1995 r.

11. Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. ,,O zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu'', Dz. U. Nr 147 z 1996 r.

12. Ustawa ,,O zmianie ustawy o zatrudnieniu'' z dnia 27 lipca 1990 r.

13. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

L. Florek, Encyklopedia prawa pracy i ubezpieczenia społecznego, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2000, s. 1

Nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia…

K. Michałowska-Gorywoda , Unia Europejska, Warszawa 1998.

Jan Jończyk, Prawo zabezpieczenia społecznego, Wydawnictwo Zakamycze, Warszawa 2003, s. 345

Tamże, s. 345

L. Florek, Encyklopedia prawa pracy i ubezpieczenia społecznego, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2000, s. 2.

Tamże, s. 42.

Ustawa z dnia 29 grudnia ,,O zatrudnieniu'', Dz. U. Nr 75, poz. 446 z 1989 r.

Ustawa z dnia 16 października 1991r. ,,O zatrudnieniu i bezrobociu'', Dz. U. Nr 106, poz. 457 z 1991 r.

Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. ,,O zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu'', Dz. U. Nr 1, poz. 1 z 1995 r.

Ustawa z dnia 22 grudnia 1995 r. ,,O zmianie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu'' oraz zmianie niektórych ustaw, Dz. U. Nr 147 z 1996 r.

Ustawa z dnia 6 grudnia 1996 r. o zmianie ustawy ,,O zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu'' oraz zmianie niektórych ustaw, Dz. U. Nr 147 z 1996 r.

W. Ratyński, op. cit., s. 43.

Tamże, s. 44.

Op. cit.

Op. cit.

Ustawa z dnia 3 października 1992 r. ,,O zmianie ustawy o zatrudnieniu i bezrobociu'', Dz. U. Nr 78, poz. 394.

W. Ratyński, op. cit., s. 45.

Tamże, s. 45.

Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. ,,O zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu'', Dz. U. Nr 1 z 1995 r.

Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. ,,O zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu'', Dz. U. Nr 147 z 1996 r.

W. Ratyński, op. cit., s. 47.

Ustawa ,,O zmianie ustawy o zatrudnieniu'' z dnia 27 lipca 1990 r.

W. Ratyński, op. cit., s.47.

Op. cit.

Tamże, s.47.

I. Sierpowska,, Prawo socjalne dla pedagogów, Wrocław 2004, s.80

W. Ratyński, op.cit., s.48.

Op. cit.

Op. cit.

Tamże, s.49.

Op. cit.

I. Sierpowska, op. cit., s. 89.

W. Ratyński, op. cit., s.52.

Tamże, s. 53.

Op. cit.

Tamże, s. 54.

Tamże, s. 55.

W. Ratyński, op. cit., s.55-56.

Tamże, s.56.

Tamże, s.57.

Tamże, s.53.

Tamże, s.58.

2

---