POMOC SPOŁECZNA DLA RODZIN DOTKNIĘTYCH BEZROBOCIEM
Rodzina jest pojęciem bliskim każdemu z nas. Decydują o tym powody historyczne, społeczne jak i względy emocjonalne, ponieważ jest to najstarsza i najpowszechniejsza forma życia społecznego. Jednocześnie jest grupą związaną stosunkami małżeństwa, pokrewieństwa i rodzicielskimi, utrzymującą przy tym ciągłość biologiczną i kulturową społeczeństwa. Każdy z nas jest w sposób naturalny członkiem jakiejś rodziny, której najważniejszymi zadaniami są; utrzymanie ciągłości biologicznej i kulturowej społeczeństwa, realizowanie zadań kontrolnych i socjalizacyjnych, oraz zaspokajanie potrzeb bytowych i emocjonalnych (nieformalna organizacja życia rodzinnego, wspólnota miejsca zamieszkania, wspólny majątek, nazwisko oraz kultura duchowa- to czynniki sprzyjające tego typu związkom)
Zatem rodzina jest instytucją formalną, ( ponieważ istnieją przepisy i prawa regulujące jej działanie i funkcjonowanie) jak i społeczną, (gdyż życie rodzinne jest uregulowane według pewnych obowiązujących w danej kulturze- wzorów i norm, określone są role członków rodziny i wzory pokrewieństwa. „Rodzina ma swoje miejsce wśród innych społecznych instytucji- ekonomicznych, religijnych, politycznych i prawnych- i razem z nimi stanowi o trwałości społeczeństwa.”
Procesy transformacji ustrojowej zachodzące w Polsce w latach 90- tych przyniosły dużo pozytywnych zmian gospodarczych i społecznych sprawiając, że życie rodzin uległo modernizacji, a zarazem spowodowały pogorszenie położenia ekonomicznego. Problemy współczesnej rodziny mają różnorakie podłoże np. nasilenie zjawisk patologicznych, alkoholizm, konflikty pokoleniowe między dziećmi a rodzicami czy ubóstwo. Zaś „Bezrobocie, niskie płace, wzrost kosztów utrzymania i kształcenia, wysoka cena dóbr tak podstawowych jak mieszkanie- wszystko to negatywnie wpływa na rodzinę, która często nie jest w stanie wypełnić swoich podstawowych funkcji.”
Pojawienie się w rodzinie bezrobocia oznacza stratę czasem jedynego źródła dochodu stanowiącego podstawę egzystencji jak i prowadzi do utraty bezpieczeństwa socjalnego. Osoba nie pracująca nie jest w stanie utrzymać siebie i swojej rodziny, do tego nie może również zaspokoić podstawowych potrzeb swych domowników. Pogorszeniu ulega sytuacja materialna, finansowa i społeczna rodzin dotkniętych bezrobociem. By zrekompensować czymś utracony dochód zwiększa się liczba rodzin żyjących ze świadczeń społecznych, w tym- z zasiłków dla bezrobotnych oraz z zasiłków z pomocy społecznej. „Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie one pokonać, wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia”. Zatem pomoc społeczna ma na celu zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin, umożliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka, doprowadzenie do życiowego usamodzielnienia się i integracji ze środowiskiem oraz zapobieganie powstawaniu trudnych sytuacji życiowych.
Rodzaj, forma i rozmiar świadczeń uzależnione są od okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując z organizacjami społecznymi, związkami wyznaniowymi, stowarzyszeniami o charakterze charytatywnym, fundacjami oraz osobami fizycznymi.
Osoby, które nie mają żadnych źródeł utrzymania lub dochód na osobę w rodzinie nie przekracza najniższej emerytury mają prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Zatem „przez dochód rodziny rozumie się sumę miesięcznych dochodów osób w rodzinie uzyskanych w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu uzyskanego w miesiącu, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania- pomniejszoną o miesięczne obciążenie (…)”. Pomocy finansowej udziela się przez pomoc społeczną w formie;
zasiłku stałego,
zasiłku stałego wyrównawczego,
zasiłku okresowego,
zasiłku celowego,
oraz renty socjalnej.
Dla realizacji zadań pomocy społecznej zleconych gminie tworzy się jednostki organizacyjne- ośrodki pomocy społecznej, które realizują również zadania własne gminy w zakresie pomocy społecznej. Również udzielana jest pomoc rodzinom i osobom bezrobotnym w postaci pracy socjalnej, poradnictwa specjalistycznego, a także w załatwianiu spraw urzędowych i innych spraw bytowych. Inną formą pomocy jest też; pomoc w znalezieniu pracy, w zdobyciu nowych kwalifikacji zawodowych jak i wsparcie moralne i psychiczne.
Dla wielu rodzin bezrobocie oznacza drastyczne obniżenie poziomu dochodów, przez co rośnie poziom spożycia alkoholu, pojawia się apatia, wzrasta liczba samobójstw i chorób psychicznych, częściej zdarzają się napięcia i konflikty. W naszym kraju jest brak psychicznego przygotowania do stanu bezrobocia. W znacznej mierze bezrobotni pozostawieni są sami sobie. System zasiłków może załatać budżet domowy, ale to jest tylko część problemu. Aby był jednak skuteczny, powinien być uzupełniony odpowiednim poradnictwem w zakresie prowadzenia małego biznesu. Pierwsze próby są już podejmowane, ważne by wyszły one z fazy eksperymentalnej. Nadal brakuje usług edukacyjnych wspierających, czy terapeutycznych, które nie dopuszczałyby lub łagodziły dysfunkcje w rodzinach w skutek bezrobocia. Ważnym elementem systemu pomocy społecznej jest stworzenie sieci usług wspierających, edukacyjnych lub korelacyjnych o mniej lub bardziej profesjonalnym charakterze, nastawionych na specyficzne problemy węższych kategorii rodzin wymagających pomocy.
Rodzina w kręgu oddziaływań instytucjonalnych według mnie w pewnym stopniu powinna liczyć na Kościół. Instytucja ta w opinii badanych autorytetów powinna być czynnie zainteresowana miejscowymi warunkami rodzin wymagających szczególnej pomocy, jak i objąć przewodnictwo w zakresie zabezpieczania specjalnych usług i warunków. Lepiej wypada w społecznej opinii działalność policji i jej wpływ na częstotliwość oraz efektywność podejmowanych lokalnych działań profilaktycznych. Natomiast praca Sądu opiera się na raportach niepełnych, nie oddających szczegółowych informacji na temat sytuacji rodziny. Do tego słabe jest zainteresowanie szkoły dziecięcym problemem. Program i postawy nauczycieli ignorują problem dostosowując każdego ucznia do tradycyjnego wzoru. „Przeprowadzone badania nad rodzinami wychowawczo dysfunkcjonalnymi oraz ich problemami ze środowiskową adaptacją wykazały, że 19,5% dzieci i młodzieży z nich pochodzących korzysta z różnego rodzaju form zajęciowych proponowanych przez inne niż szkoła placówki”. Wspieranie dziecka z rodziny dysfunkcyjnej pod względem wychowawczym, to także wspieranie jego rodziny. Dlatego też postanowiono poszerzyć o pracowników służby zdrowia oraz członków wysoko dochodowych. Sporadyczne są przypadki przyczyniania się lekarzy pieniędzmi lub działalnością do pomocy poszczególnym instytucjom bądź jednostkom. Izolacja wobec problemów otaczającej nas rzeczywistości okazuje się dominującą cechą rodzin wysoko dochodowych i zadecydowała o negatywnej percepcji bezrobocia.
Szanse na wyjście rodziny z krytycznego impasu determinowanego jej społeczno- ekonomicznym statusem wydaje się być niechcianym efektem funkcjonowania instytucji. Brak dogłębnego rozeznania problemu oraz nieskuteczność działania powodują dyskwalifikację członków z rodzin bezrobotnych w starciu swych szans życiowych z aktualnymi możliwościami. Pojęcie „wsparcia społecznego” wyodrębnione w naukach socjologicznych określa więc reakcję środowiska na artykułowane przez jednostkę potrzeby. Jedynie obszarem rzeczywistej konfrontacji otoczenia z możliwościami i potrzebami rodzin bezrobotnych jest polityka społeczna, zmierzająca do stymulowania zatrudnienia i łagodzenia jego negatywnych skutków. Zatem na program przeciwdziałaniu bezrobociu składają się cztery wzajemnie powiązane i współzależne podsystemy; polityka makroekonomiczna sprzyjająca tworzeniu nowych miejsc pracy, aktywna polityka rynku pracy, efektywny system realizacji polityki przeciwdziałania bezrobociu oraz sprawne pośrednictwo pracy.
Uważam, iż pomimo otrzymywania świadczeń kompensacyjnych z pomocy społecznej, skutki bezrobocia w sferze psychospołecznej i ekonomicznej są dla wielu rodzin bardzo dotkliwe. Wydaje się, że celowe byłoby ukierunkowanie systemów pomocy społecznej na bardziej konkretną pomoc rodzinom, które w wyniku bezrobocia potrzebują niezbędnego wsparcia finansowego jak i psychicznego. Obecny system pomocy i opieki okazuje się być jak na razie bezradny. Niedostatek ofert instytucjonalnego wspomagania rodzin w walce z bezrobociem, bezlitośnie obniża fasadowość regulacji społecznej rodziny.
Obniżenie poziomu życia, frustracja, poczucie krzywdy, izolacja społeczna, oraz wzrost konfliktów i zachowań patologicznych to typowe problemy rodzin dotkniętych bezrobociem.
BIBLIOGRAFIA:
K. Frieske, P. Popławski, Opieka i kontrola, Warszawa 1996 r., s. 145
S. Golinowska, Przemiany w warunkach życia polskich rodzin w okresie transformacji, RIPSS, Warszawa 1995 r., s. 243
B. Jegierska, Funkcjonowanie rodziny w warunkach bezrobocia, Warszawa 1997 r., s. 79
M. Kabaj, Strategie i przeciwdziałania bezrobociu, SP, Warszawa 1997 r., s 112
M. Iwaszkiewicz- Stefańska, Świadczenia pomocy społecznej na rzecz rodzin dotkniętych bezrobociem, „Praca socjalna”, 2000 r., Nr 1, s.43
S. Katula, Spirala życzliwości; od wsparcia do samodzielności, „Auxilium Sociale- Wsparcie Społeczne”, 1997 r., Nr 3-4, s. 150
K. Frieske, P.Popławski, Opieka i kontrola, Warszawa 1996, s. 145
Z. Smutek, J. Maleska, B. Surmach, Wiedza o społeczeństwie, OPERON, Gdynia 2004, s.18
S. Golinowska, Przemiany w warunkach życia polskich rodzin w okresie transformacji, RIPSS, Warszawa 1995, s. 243
M. Iwaszkiewicz- Stefańska, Świadczenia pomocy społecznej na rzecz rodzin dotkniętych bezrobociem, Praca socjalna, 2000 r. Nr 1, s. 43
S. Kawula, Spirala życzliwości; od wsparcia do samodzielności, „Auxilium Sociale- Wsparcie społeczne”, 1997 r., Nr 3-4, s. 150
1