Prawa człowieka i ich znaczenie w stosunkach międzynarodowych

Pojęcie, charakter i definicje praw człowieka

Prawa człowieka mają charakter powszechny i dotyczą każdego człowieka, są mu przynależne z racji urodzenia(uniwersalizm).

Prawa człowieka są:

1. przyrodzone - istnieją niezależnie od władzy,

2. niezbywalne - nie można się ich zrzec,

3. nienaruszalne - państwo ma obowiązek i przestrzegania i ochrony,

4. powszechne - mają charakter uniwersalny,

spełniają one 3 podstawowe funkcje:

1. chronią wolność jednostek przed naruszeniem jej przez państwo,

2. nakładają na państwo konieczność stwarzania możliwości realizacji praw jednostki,

3. nakładają na państwo obowiązek ochrony praw i wolności jednostki przed ich naruszeniami przez inne osoby,

Są one rożnie definiowane:

1. wg Słownika wiedzy o sejmie:

są prawami pierwotnymi w stosunku do państwa, przysługującymi każdemu człowiekowi bez względu na jego przynależność rasową czy pozycję w społeczeństwie,

2. wg Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka:

powszechne prawa moralne opierające się na trzech tezach: 1) każda władza jest ograniczona, 2) każda jednostka posiada nienaruszalną strefę autonomii, 3) każda jednostka może domagać się od państwa ochrony swoich praw,

3. wg Katarzyny Koszewskiej

prawa powszechne, przyrodzone i podstawowe, przysługujące jednostce w relacjach z władzą publiczną,

4. wg Cezarego Mika:

naturalne możliwości osoby ludzkiej, wypływające z przyrodzonej godności osobowej,

Są powiązane z relacją miedzy państwem a jednostką, obecne staja się jedna z najważniejszych elementów stosunków międzynarodowych. Ich upowszechnianie polega na tworzeniu uniwersalnych nrom współżycia między państwami i relacji wewnętrznych.

Malcolm N. Shawn rozróżnia 3 podstawowe koncepcje praw człowieka w prawie międzynarodowym:

1. świata zachodniego - roszczenia rządzonych wobec państwa,

2. bloku wschodniego - nadrzędna rola państwa,

3. charakterystyczna dla państw rozwijających się - łącząca elementy powyższych,

Kategoryzacja praw człowieka

Stosuje się różne klasyfikacje podziałów praw obywatelskich:

1. prawa obywatelskie i polityczne, np.

1. gwarantujące bezpieczeństwo osobiste jednostki(np. do życia),

2. gwarantujące swobody obywatelski(np. zrzeszania się, wyznania i religii),

3. gwarantujące prawa polityczne(np. do udziału w życiu publicznym)

4. gwarantujące prawo do rzetelnego procesy sądowego(np. Zakaz stosowania tortur, wymuszania zeznań)

5. gwarantujące równosć w świetle prawa i zakaz dyskryminacji,

2. prawa gospodarcze i społeczne, np.

1. do edukacji,

2. do pracy,

3. wolnosći tworzenia związkó zawodowych,

4. godnego poziomu życia,

5. opieki medycznej, itd.

1. prawa jednostki

2. prawa kolektywne

1. prawa pozytywne - nakazy ochrony i gwarancji prawnych,

2. prawa negatywne- zakaz naruszania przez państwo wolności obywatelskich,

4. wg K.Vasaka - trzy generacje praw:

1. pierwsza - prawa wolności i uczestnictwa w życiu politycznym, podstawowe prawa obywatelskie i polityczne, np. wolności słowa, wyznania,

2. druga - odnosząca się do kwestii społeczno-ekonomiczno-kulturalnych, np. do opieki medycznej,

3. trzecia - odnosząca się do grup społecznych i zbiorowości, np. do samostanowienia narodu,

4. * pojawiają się głosy a propos IV generacji, dot. praw mniejszości seksualnych,

W porównaniu do I i II generacji praw człowieka, III nie ma uniwersalnego charakteru w postaci wiążącego wszystkie państwa dokumentu.

Rozwój praw człowieka:

• XIX i początek XX wieku - działanie ruchów społecznych i rewolucyjnych, kwestie np. prawa pracy,

• konwencje genewskie 1864, 1906, 1949 - ochrona poszkodowanych w konflikcie, jeńców wojennych, ochrony ludności cywilnej,

• II WŚ, Liga Narodów - prawa mniejszości etnicznych,

• kwestia ludobójstwa - po II wojnie światowej koncentracja na niedopuszczeniu ponownie do tego typu praktyk,

• 1946 - powołanie Komisji Praw Człowieka przy ONZ,

• 1948 - Powszechna deklaracja praw człowieka

• 1966(weszły w życie 1976) - Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych oraz Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych,

• najważniejsze międzynarodowe traktaty pod egidą ONZ:

• 1948 - o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa,

• 1951 - dot. statusu uchodźców,

• 1960 - o przyznaniu niepodległości krajom i narodom kolonialnym

• 1965 - o likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej,

• 1967 - w sprawie wszelkich form dyskryminacji kobiet, o azylu terytorialnym,

• 1973 - o zwalczaniu i karaniu zbrodni apartheidu,

• 1979 - w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet

• 1984 - przeciwko torturom oraz innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu, o prawie ludów do pokoju,

• 1986 - o prawie do rozwoju,

• 1989 - o prawach dziecka

Ewolucja praw człowieka

Uniwersalizm praw człowieka w formie deklaratywnej:

• 1789 - Deklaracja praw człowieka i obywatela,

• 1946 - Powszechna deklaracja praw człowieka,

Początki praw człowieka:

• XVIII w.p.n.e. - kodeks Hammurabiego - zasady współżycia i karania,

• 539 r.p.n.e. - Cylinder króla Cyrusa Wielkiego - wolność wyznania, zakaz niewolnictwa,

• III w.p.n.e. - Edykt Aśoki(Indie) - tolerancja religijna, polityczna, kastowa,

• 1215r. - Wielka Karta Swobód - zobowiązania władcy wobec poddanych,

• polskie przywileje szlacheckie,

• 1573 - akt Konfederacji Warszawskiej - wolność religijna,

Źródła uniwersalizmu:

• III w.p.n.e. - stoicy - ludziom przysługują prawa z samego faktu bycia człowiekiem,

• ponadczasowość i ponadpaństwowość prawa wg Cycerona,

• średniowiecze - uniwersalne prawo boskie wg kościoła chrześcijańskiego,

• XVII i XVIII - J.J Rousseau i J. Lock - prawa naturalne i umowa społeczna,

• Karta praw stanu Wirginia i Deklaracja Niepodległości(1776),

• 1789 - Deklaracja praw człowieka i obywatela,

• XIX i początek XX wieku - działanie ruchów społecznych i rewolucyjnych, kwestie np. prawa pracy,

• konwencje genewskie 1864, 1906, 1949 - ochrona poszkodowanych w konflikcie, jeńców wojennych, ochrony ludności cywilnej,

• II WŚ, Liga Narodów - prawa mniejszości etnicznych,

• kwestia ludobójstwa - po II wojnie światowej koncentracja na niedopuszczeniu ponownie do tego typu praktyk,

• 1946 - powołanie Komisji Praw Człowieka przy ONZ,

• 1948 - Powszechna deklaracja praw człowieka

• 1966(weszły w życie 1976) - Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych oraz Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych,

• *najważniejsze międzynarodowe traktaty pod egidą ONZ*:

• 1948 - o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa,

• 1951 - dot. statusu uchodźców,

• 1960 - o przyznaniu niepodległości krajom i narodom kolonialnym

• 1965 - o likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej,

• 1967 - w sprawie wszelkich form dyskryminacji kobiet, o azylu terytorialnym,

• 1973 - o zwalczaniu i karaniu zbrodni apartheidu,

• 1979 - w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet

• 1984 - przeciwko torturom oraz innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu, o prawie ludów do pokoju,

• 1986 - o prawie do rozwoju,

• 1989 - o prawach dziecka

• 1990 - o ochronie praw wszystkich pracowników-imigrantów i członków ich rodzin,

• 1992 - o prawach osób należących do mniejszości narodowych lub etnicznych, religijnych i językowych,

• KBWE, Konferencja Helsińska 1975 - kompromis między wschodem a zachodem w kwestii praw człowieka,

• ruchy demokratyczne lat 80-tych - Solidarność, Karta 77,

• upominanie się o więźniów sumienia, zatrzymanie Pinocheta w GB(2003), sankcje ekonomiczne na państwa łamiące prawa człowieka, trybunały międzynarodowe,

Współczesne dylematy związane z prawami człowieka

Uniwersalizm a relatywizm kulturowy

W ramach problemu konfliktu dylematy dotyczą:

1. podstawowych różnic w ujęciu kulturowo-cywilizacyjnym,

2. możliwość egzekucji bez ingerencji w wewnętrzne sprawy państw,

Uniwersalizm:

• najważniejsza jest jednostka i jej przynależność prawna,

• najwyższe stadium rozwoju wymagające ewolucji, potrzebna jest pomoc „gorzej” rozwiniętym poprzez naciski na przyjmowanie wspólnych i powszechnych rozwiązań,

• wg przedstawicieli tego nurtu, relatywizm jest przykrywka dla nadużyć władzy, w praktyce niepodlegającej kontroli i dowolnie interpretującej prawo i normy,

Relatywizm:

• w centrum zainteresowań jest społeczność, interes zbiorowy; wolność i indywidualny wybór traci na znaczeniu,

• uznanie odmienności i zróżnicowania na świecie,

• uniwersalizm jako nowa forma imperializmu kulturowego,

Na ile uniwersalistyczne wzorce można przenieś na grunt innych kultur? Wg Bilahar Kausikan rodzi to następujące problemy:

1. określenie instytucji predestynowanych do wdrażania uniwersalnych wartości,

2. możliwość jednoznacznego określenia wyższości jednego poglądu nad innym(indywidualizmu nad komunitaryzmem),

3. dopuszczalności konsensusu czy też akceptacji wartości zachodnich,

W praktyce ścierają się dwie opcje:

1. uniwersalizm reprezentowany przez USA i UE - indywidualizm i prawa człowieka, spójny system, silne społeczeństwa,

2. komunitaryzm państw azjatyckich - umożliwił dynamiczny wzrost i rozwój państwom wcześniej niemogącym konkurować z Zachodem,

Chiny swój niezwykle dynamiczny rozwój gospodarczy i wzrost standardu życia osiągnęły kosztem praw politycznych. Zmiana tego modelu mogłaby zaprzepaścić osiągnięcia ostatnich kilkudziesięciu lat i doprowadzić do degradacji na scenie polityki międzynarodowej.

W Korei Południowej efekty okresu autorytaryzmu i komunitaryzmu, nastawnych na szybki rozwój kosztem praw jednostkowych, okazały się wstępem i podstawą do utworzenia prawdziwej demokracji.

Potrzebne jest wypracowanie konsensusu, umożliwiającego koegzystowanie oby koncepcji co pozwoli uniknąć obustronnych deformacja interpretacyjnych, taki jak np.:

• wirtualna demokracja - zagarnięcie władzy przez elity, obracania praw człowieka przeciwko ludziom(eutanazja[WTF?!?!]),

• wykorzystanie konfucjańskiej idei posłuszeństwa w celu zagarnięcia całej władzy,

Wg E.Reichert możliwa jest fuzja uniwersalizmu i relatywizmu kulturowego, która w stosunkach międzynarodowych przekładała by się na:

1. wnikliwą analizę historii praktyki kultury polegającej na zbadaniu kulturowej genezy konkretnych norm i ich kolizji z konkretnymi prawami człowieka,

2. analiza czynników określających normę kulturową(normę jako międzynarodową), czy jest ona wynikiem dyskursu czy wytworem grupy społecznej,

3. analiza praktyki kulturowej w kontekście obowiązujących praw człowieka, pytanie o współczesne standardy i konfrontacja z praktyką,

Między prawami jednostki a prawami kolektywnymi

Czy prawa człowieka powinny dotyczyć wyłącznie jednostki czy należy odnosić je również do grup(narodowościowych, etnicznych, itd.)?

Dwie opcje:

1. prawa człowieka wywodzą się z praw jednostki, negacja praw kolektywnych(są jedynie suma praw jednostek),

2. grupy dysponują takimi samymi prawami jak jednostki posiadającej własna tożsamość,

Przyjęcie każdej opcji ma głębokie konotacje polityczne. ONZ odrzuca się tę drugą opcje przez jej destabilizujący wpływ i w deklaracjach dot. praw człowieka przyjmuje się pierwszą interpretację.

Prawa człowieka a suwerenność państwa

Najważniejszym problemem jest tu wyważenie proporcji pomiędzy suwerennością państwa jako nieingerencji w jego spraw wewnętrzne a uznaniem przez sygnatariuszy Powszechnej deklaracji praw człowieka z 1948 i wiążącymi się z tym obowiązkami.

Na gruncie Zachodu przyjęto zasadę iż suwerenność państwa nie może oznaczać łamania praw człowieka, nie jest to jedna zasada gwarantowana i brakuje narzędzi jej egzekucji.

Podstawowym pytaniem pozostaje to, czy suwerenność jest sprzeczna z międzynarodowymi zadami praw człowieka.

W tym zakresie porusza się kwestie erozji klasycznej teorii suwerenności i przenoszenia gwarancji poszanowania praw człowieka z państwa na system międzynarodowy.

Prowadzić to może do upolitycznienia kwestii praw człowieka, z jednej strony społeczność międzynarodowa częściej reaguje na przypadki łamania praw człowieka, z drugiej strony, może to być pretekst do osiągania konkretnych celów politycznych i ingerencji w sprawy innych państw.

Międzynarodowy system ochrony praw człowieka

Współcześnie tworzą go:

1. System ONZ

1. uniwersalizm w rozumieniu geograficznym i merytorycznym:

1. wartości o charakterze ogólnoświatowym,

2. zrzeszenie zróżnicowanych podmiotów - państw, organizacji międzynarodowych,

3. szeroki zakres normotwórczy (patrz konwencje, deklaracje),

2. ochron praw człowieka jako jeden z priorytetów działania ONZ, niesamowicie rozbudowany instytucjonalnie,

3. Deklaracja praw człowieka z 1946r. oraz Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych oraz Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych z 1966(które nadawały „szatę prawną”, konkretyzowały i uszczegóławiały treść orz ustanawiały procedury kontroli postanowień Deklaracji z 1946r.); inne deklaracje → *najważniejsze międzynarodowe traktaty pod egidą ONZ*

2. systemy regionalne, w tym:

1. system europejski - najbliższy modelowi uniwersalnemu, tworzony jest przez:

1. Radę Europy,

• utworzona w 1949, zrzeszająca 46 państw, ma za zadanie strzec wspólnych wartości(demokracji, pluralizmu, rządów prawa, praw człowieka, itd.),

• w jej ramach ustanowiono m.in.: Europejska konwencje praw człowieka(1950 - szeroki katalog praw człowieka), Europejską kartę społeczną(1961 - prawa społeczno-ekonomiczne); później system dopełniony Europejska konwencją o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu traktowaniu z 1987, oraz Konwencja ramową o ochronie mniejszości narodowych z 1995,

2. UE,

• oparty o dorobek Rady Europy,

• W traktatach o UE, Amsterdamskim odwołania do „Europejski konwencji ...”,

• 2000 r. - Karta praw podstawowych,

3. OBWE

• zasady wypracowane przez KBWE z 1975r.

• misje nadzorujące i obserwujące przebieg wyborów,

system afrykański,

1. przyjęta na 18 sesji Organizacji Jedności Afryki 1981 Afrykańska karta praw człowieka i ludów,

2. odnosi się do kolonialnej przeszłości, uwzględnia skomplikowaną sytuacje na kontynencie(liczne konflikty, katastrofy humanitarne), szczególne unormowanie kwestii uchodźstwa,

3. pozostawia wiele do życzenia, brak procedur wykonawczych i kontrolnych, niewielkie zaangażowanie członków Unii Afrykańskiej(następczyni OJA),

system arabski,

1. oparty na Karcie Narodów Zjednoczonych, Międzynarodowym pakcie praw politycznych i obywatelskich oraz Kairskiej deklaracji praw człowieka w Islamie,

2. Arabska karta praw człowieka z 1994 Ligi Arabskiej,

3. próba korelacji wartości uznanych za prawa człowieka z muzułmańskim prawem szariatu,

4. egzekucja i ochrona praw powierzona zarówno jednostce jak i społeczność - duża elastyczność interpretacji,

system amerykański

1. 1826 - kongres panamski - państwa regionu podpisały Traktat o unii, ludzie i stałej konfederacji zakazujący handlu niewolnikami, później wiele innych konwencji np. dot. praw cudzoziemców, o ekstradycji przestępców kryminalnych,

2. Organizacja Państw Ameryki - Amerykańska deklaracja praw i obowiązków człowieka z 1948 r.,

3. Amerykańska konwencja praw człowieka z 1969 - obszerniejsza niż europejska,

system azjatycki,

1. nie posiada regionalnych mechanizmów ochrony praw człowieka,

2. najniższy wskaźnik ratyfikacji międzynarodowych paktów praw człowieka,

3. postęp w Korei Południowej i na Tajwanie,

4. problem Chin,

5. wymóg uwzględnienia odmienności kulturowej,

Międzynarodowa kontrola i nadzór nas przestrzeganiem praw człowieka

Kontrola międzynarodowa polega na działaniu opartych o umowy i konwencje wspólnych organów sprawdzających zgodność działania państwa z prawami człowieka. Do procedur kontrolnych zalicza się sprawozdanie, skargę państwa, badanie na miejscu oraz petycję.

Nadzór, zwany także monitoringiem, to prowadzone także przez organizacje pozarządowe(np. Human Right Watch, Lekarze bez Granic) działania obejmujące:

1. badanie zagadnienia i zbieranie informacji,

2. analiza informacji,

3. dokumentowanie wyników badań,

Publikowanie wyników, poza uświadamianiu społeczeństwu, służyć ma:

1. zmuszenia władz do zaprzestania tego typu działalności,

2. uświadomieniu wszystkim je łamiącym możliwych konsekwencji,

3. podniesieniu standardów praw człowieka,

4. pomoc w ich ustanawianiu i egzekwowaniu,

Funkcjonowanie międzynarodowego i regionalnych systemów ochrony praw człowieka

Najlepiej działają w Europie, na co wpływa jedność kulturowa. Inne systemy regionalne są pod tym względem bardzo zróżnicowane i funkcjonują one gorzej. Najgorzej jest w Afryce.

Przypadki ekstremalne: ludobójstwo, zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciw ludzkości

Zbrodnie wojenne

Kategoria ta została sprecyzowana po II wojnie światowej, co nie oznacza ze wcześniej nie do nich nie dochodziło.

W statucie Komisji Narodów Zjednoczonych do Spraw Zbrodni Wojennych oraz Międzynarodowego Trybunału Wojskowego określono rodzaje zbrodni wojennych:

1. zbrodnie przeciwko pokojowi(np. wojna napastnicza, łamanie traktatów wojennych),

2. pogwałcenie praw i zwyczaju wojennych(np. masowe zbrodnie, deportacje, mordowanie zakładników i jeńców)

3. zbrodnie przeciwko ludzkości(np. eksterminacja, ludobójstwo)

Zbrodnie te nie ulegają przedawnieniu(np. Przypadek A. Eichmanna z 1961).

Ludobójstwo

Jeśli ludobójstwo nazwać masowym, przemyślanym działaniem zmierzającym do fizycznej eliminacji całych grup etnicznych, religijnych lub rasowych, to proceder ten stosowano w przeszłości, choć zagadnienie to kojarzone jest z XX wiekiem. Przykładem może być eksterminacja rdzennej ludności Ameryk, rzeź ludności ormiańskiej w Turcji, masakra ludności chińskiej w Nankinie, represja Cromwella w Irlandii, morderstwa stalinistów, holokaust, itp.

W sensie prawnym termin ten pojawił się po raz pierwszy w Konwencji ONZ w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa z 1948.

Pomimo to po II wojnie światowej doszło do wielu przypadków ludobójstwa(Kambodża Czerwonych Khmerów, Rwanda, Darfur w Sudanie).

Wiele kontrowersji budzi klasyfikacja tzw. mordu katyńskiego na polskich oficerach w kilku wsiach w okolicy Katynia, przez NKWD. Sąd rosyjski uznał sprawę za przestępstwo pospolite, co skutkuje przedawnieniem sprawy.

Zbrodnie przeciwko ludzkości

Do 2002(?) nie istniała definicja tego zjawiska.

Umieszczona w Karcie Międzynarodowego Trybunału Wojennego uznała je za przestępstwo zmierzając do eliminacji grup społecznych, etnicznych, religijnych i narodów - jest to szeroka definicja, znajdująca zastosowanie polityczne.

W statucie MTW z 1998 uznano ze są to działania naruszające Kartę NZ oraz Kodeks zbrodnie przeciwko ludzkości. W jego jurysdykcji pozostają sprawy związane z:

1. ludobójstwem,

2. zbrodniami przeciwko ludzkości,

3. zbrodniami wojennymi,

4. agresją,

co wynika z ich skali i potrzeby międzynarodowego rozstrzygnięcia.

Wzrost liczby zbrodni poprowadził do powołania Międzynarodowych Trybunału Karnych dla Ruandy i Jugosławii. Później powstał także projekt stałego MTK który powstał na podstawie Statutu rzymskiego z 2002(nieratyfikowany przez USA, Chiny, Indie Rosję). Jak dotąd złożono do niego ponad 130 spraw, z czego rozpoczęto 4: Uganda, Suda, Demokratyczna Republika Konga, Republika Środkowoafrykańska.

Pada wiele zarzutów a propos upolitycznienia MTK.

Przestrzeganie praw człowieka w praktyce(najważniejsze problemy)

Wg raportu Amnesty International z 2007 do najważniejszych problemów w tym obszarze należało:

1. przemoc wobec kobiet,

2. problem ubóstwa,

3. zwalczanie terroryzmu zgodnie z normami praw człowieka,

4. ochrona obrońców praw człowieka,

5. kara śmierci,

Afryka

• ubóstwo, brak opieki zdrowotnej, głód, fatalne warunki mieszkaniowe,

• konflikty zbrojne, powszechna korupcja,

• wadliwe systemu egzekucyjne,

• fasadowość odpowiedzialności za zbrodnie wojenne i przeciw ludzkości,

• problem uchodźców,

• wszechobecna przemoc wobec kobiet i dzieci,

• represje wobec działaczy na rzecz praw człowieka

Bliski Wschód i Afryka Północna

• sprawa iracka, masowe migracje wewnętrzne, zła sytuacja ludności cywilnej,

• bezpodstawne zatrzymania, stosowanie tortur, wymuszanie zeznań,

• konflikt palestyńsko-izraelski,

• nieludzkie traktowanie więźniów i system kar, kara śmierci i okaleczanie,

• ograniczanie wolności słowa,

• złą pozycja kobiet, przemoc,

• represje wobec działaczy na rzecz praw człowieka

Ameryka(większość w płd.)

• łamanie praw człowieka w ramach wojny z terroryzmem,

• kara śmierci,

• przemoc wobec kobiet,

• bezprawne zatrzymania i wymuszenia zeznań,

• brak odpowiedzialności za łamanie praw człowieka, zbrodnie wojenne,

• ubóstwo, fatalne warunki sanitarne, HIV,

Azja i Pacyfik

• Afganistan,

• przemoc wobec kobiet,

• kara śmierci, okaleczanie,

• wymuszanie zeznań,

• Chiny,

• wymuszanie zeznań, publiczne egzekucje, obozy pracy,

Europa i Azja Środkowa

• łamanie praw politycznych(Rosja), represje wobec działaczy na rzecz praw człowieka

• Czeczenia,

• restrykcyjne prawo wobec imigrantów,

• rosnąca nietolerancja wobec mniejszości etnicznych i seksualnych,

• niewydolność sądownictwa, stosowanie tortur, masowe represje wobec opozycji(wschód)

System ochrony praw człowieka jest niezbędny, ale przez jego rozbudowanie, zróżnicowanie i środowisko w jakim funkcjonuje, trzeba się liczyć z jego częściową niewydolnością.

Do łamania praw człowieka częściej dochodzi w państwach autorytarnych niż w demokracjach.

---