Po zakończeniu II wojny światowej rozpoczęło się kształtowanie nowego, dwubiegunowego układu sił. Po jednej stronie stał komunistyczny Związek Radziecki, po drugiej zaś kapitalistyczne Stany Zjednoczone. Oba obozy starały się za wszelką cenę pozyskać sojuszników. Dlatego też czasy powojenne na arenie międzynarodowej charakteryzuje silny wpływ supermocarstw na państwa małe i średnie. Supermocarstwa oferowały więc im uzbrojenie, wysyłały swoich instruktorów wojskowych. Blok radziecki oferował ponadto chwytliwą ideologię, która była często przystosowywana do miejscowych warunków; Amerykanie zaś mogli dać nowoczesne towary i wprowadzić nowy styl życia. Wpływ ten szczególnie uwidocznił się wśród państw wyzwalających się spod wpływu kolonialnego byłych mocarstw europejskich, czyli w Azji Południowo-Wschodniej i Afryce.
Tendencje rozpadowe imperiów kolonialnych ukazały się już w dobie romantyzmu, jednak dopiero w czasach powojennych nastąpiło zdecydowane przyspieszenie tego procesu.
-Indochiny : komunistyczna partyzantka Wiet Minhu vs wojska francuskie
- Malajska Armia Wyzwolenia narodowego vs wojska brytyjskie
- walka zbrojna na Filipinach i w Birmie
- proklamowanie Chińskiej Republiki Ludowej
- zmniejszenie kolonialnego imperium brytyjskiego - Indie, Pakistan, Cejlon
Ważnym elementem tych wydarzeń stała się polityka Japonii. Jej działacze jeszcze podczas wojny szerzyli wśród ludności na terenach, które zdobyli hasła wyzwoleńcze. Wzywali do wyrzucenia ze swoich ziem rasy białej, która skupiała w swoich rękach władzę. Padło to na podatny grunt, jednak okazało się to bronią obusieczną, ponieważ w sprawę regionu wmieszały się partie komunistyczne, które szybko zdobywały poparcie.
Państwa europejskie starały się utrzymać swoje posiadłości zamorskie, jednak stawało się to coraz trudniejsze. Po pierwsze nie posiadały już wystarczających sił by utrzymać porządek, a po drugie sama opinia światowa zaczynała ganić politykę kolonialną. Z drugiej strony państwa zachodnie obawiały się ekspansji komunizmu
Tereny, które w czasie wojny okupowała Japonia zaczęły się buntować. Kiedy Brytyjczycy odbili holenderską Indonezję zastali tam już powstały rząd Republiki Indonezyjskiej na czele z Ahmedem Sukarno. Nie zaakceptowali go i w niedługim czasie wysłali desant, który przejął tereny zajmowane przez Sukarno, a jego samego uwięził. Taka polityka wywołała jednak burzę w ONZ-cie, a sprawa trafiła na forum międzynarodowe. Zmuszono Holendrów do odbycia konferencji okrągłego stołu w Hadze w 1949 roku. Obwołano powołanie Republiki Indonezyjskiej z Ahmedem Sukarno jako prezydentem. Europejczycy ponieśli klęskę.
Te wydarzenia ukazały, że rozpoczął się proces realnego rozpadu systemu kolonialnego. Państwa postkolonialne stanęły przed wyborem trzech dróg:
- przyjąć prozachodnią orientacje i przyłączyć się do militarnych organizacji państw zachodnich - Filipiny, Pakistan, Tajlandia
- zbliżyć się do państw socjalistycznych
- poszukiwanie alternatywy i stworzenie nowej, niezależnej polityki w stosunkach międzynarodowych
Dostrzegły, że jedyną ucieczką od zagrożenia dominacji supermocarstw jest zjednoczenie się. Państwa te łączyła idea walki z kolonializmem i specyficzny, dyktatorski system rządów.
Poza tym przywódcy państw rozwijających się musieli przeciwstawić się próbom wciągnięcia ich w szeregi zimnej wojny, ponieważ zdawali sobie sprawę, że ewentualna zbrojna konfrontacja może położyć kres aspiracją wyzwoleńczym, a na pewno zahamować i tak już powolny rozwój - polityczny i gospodarczy.
Konsolidacje sił państw niezaangażowanych można przedstawić w kilku krokach.
KROK 1.
Konferencja 25 państw azjatyckich w New Delhi - 12 marca 1947
- brak zaufania do wielkich mocarstw
- dążenie do utrzymania niezależności
- wola współpracy ze wszystkimi państwami
Dwa lata później, z inicjatywy Nehru zwołano konferencje państw Azji i Afryki, na której zadeklarowano wspólną, pokojowa politykę w ramach zasad Karty NZ.
KROK 2
Podpisanie paktu indyjsko - chińskiego w sprawie Tybetu 1954
Na tym spotkaniu sformułowano pięć zasad - z sanskrytu „Pancza Sila”. Opierały się one na buddyjskim prawie zakazów i określały zasady prowadzenia polityki międzynarodowej. Są to:
1. Wzajemne poszanowanie integralności terytorialnej i suwerenności
2. Nieagresja
3. Nieingerowanie w sprawy wewnętrzne
4. Równość i wzajemne korzyści
5. Pokojowe współistnienie
Za prawdziwy początek ruchu uznaje się powszechnie konferencję w Bandungu, która odbyła się w dniach 18-24 kwietnia 1955 roku. Była to pierwsza afroazjatycka konferencja, zebrali się na nią przedstawiciele 29 państw, a wśród nich państwa tak silne jak Indie i Chiny. Gospodarzem konferencji był prezydent Indonezji Ahmed Sukarno. Podczas konferencji rozszerzono zbiór zasad Pancza Sila o 5 dodatkowych:
- poszanowanie praw człowieka oraz celów i zasad Karty NZ
- poszanowanie prawa każdego kraju do obrony indywidualnej i zbiorowej zgodnie z karta NZ
- wstrzymanie się od wykorzystywania układów o obronie zbiorowej w imię egoistycznych interesów któregoś z wielkich mocarstw i wstrzymania się od wywierania nacisków na inne kraje
- wstrzymanie się od aktów lub groźby agresji oraz stosowania siły przeciwko integralności terytorialnej lub niezależności politycznej, któregokolwiek kraju
- rozwijanie wspólnych interesów i współpracy
Ponad to wysuwano hasła przeciwne kolonializmowi, szczególnie potępiono Francję, która była postrzegana jako państwo sprzeciwiające się rozpadowi sytemu kolonialnego.
Domagano się także rozwiązania Biura Informacyjnego Partii Komunistycznej oraz zatrzymania ingerencji komunizmu.
Znaczenie polityczne konferencji jak na owe czasy było nikłe, wzmocnienia jednak ona przekonanie o sile państw Afryki i Azji. Razem zjednoczone rozpoczęły politykę polegającej na lawirowaniu między Wschodem i Zachodem, by jak najwięcej uzyskać dla siebie. Sama zaś dyplomacja przestała być już rejonem zastrzeżonym dla białych ludzi, lecz została otwarta również dla osób o odmiennym kolorze skóry i innych tradycjach, kulturze oraz wartościach,
Przede wszystkim jednak ich idea opierała się na nieaangażowaniu w walkę między obozem sowieckim i amerykańskim. Jeden z wybitniejszych członków ruchu polityk z Ghany - Nkrumaha definiuje: „niezaangażowanie to nie łączenie się z imperializmem”. W mniemaniu polityków ruchu imperializm odnosił się zarówno do Stanów Zjednoczonych jak i do Związku Radzieckiego. Skuteczność polityczna ruchu miała się opierać na występowania na forum ONZ-u. Ruch z roku na rok stawał się coraz silniejszy tak, że w niedługim czasie skupiał 70 państw, w których żyła ponad połowa ludności Ziemi. Dlatego też uznawali, że ich zdanie powinno być decydujące.
KROK 3
Spotkanie premiera Indii - Nehru, prezydenta Egiptu El-Nasera i prezydenta Jugosławii - Tito
Stworzono Deklaracje polityki nie wiązania się z blokami wojskowymi i poszukiwanie własnej drogi w stosunkach międzynarodowych
Państwa zachodnie z niepokojem śledziły idee niezaangażowania i szybkie usamodzielnianie się dotychczasowych koloni.
Przystąpiono do formowania sojuszów wojskowych
* 1954 - Pakt Południowo - Wschodniej Azji (SEATO)
Australia, Filipiny, Francja, Nowa Zelandia, Tajlandia, USA, Wielka Brytania
* 1955 - Pakt Bagdadzki
Turcja, Pakistan, Irak, Iran, Wielka Brytania
Państwa, które nie chciały do nich dołączyć były oskarżane o sprzyjanie idei komunizmu.
Przywódcy USA bez ogródek nazywali niezaangażowanie niemoralnym i krótkowzrocznym.
KROK 4
1957 - Konferencja w Kairze
ORGANIZACJA SOLIDARNOŚCI AFROAZJATYCKIEJ
KROK 5
Konferencja 17 państw Azji, Afryki, Jugosławii, Kuby i TRR Algierii. Ustalono na niej kryteria przynależności do tego ruchu:
- prowadzenie niezależnej polityki zagranicznej, opartej na zasadach pokojowego współistnienia
- konsekwentne popieranie ruchów narodowowyzwoleńczych
- nieuczestniczenie w żadnym pakcie militarnym z udziałem wielkich mocarstw
- nieutrzymywanie na swoim terytorium obcych baz wojskowych zainstalowanych za zgodą państwa
Konferencja ta uznana była jako przygotowawcza do pierwszej oficjalnej konferencji ruchu .
Sama polityka niezaangażowani wywodzi się z z koncepcji Mahatmy Gandhiego, i jest często mylona z neutralnością. Różni je jednak przede wszystkim status prawnym. Żadne normy nie określają praw i obowiązków państw niezaangażowanych, a status takiego państwa uzyskuje się na podstawie wyrażenia woli lub rzeczywistego działania w duchu idei niezaangażowania.
Ruch ten jest słabo zinstytucjonalizowany. W czasie istnienia ukształtowało się kilka instytucji i organów, ale są to jednostki słabo sformalizowane.
konferencja szefów państw i rządów (tzw spotkania na szczycie)
- co 3 lata
- kolejno w państwach różnych kontynentów
- cele
* zatwierdzanie wspólnych zasad i programu działania oraz dokonanie ocen sytuacji międzynarodowej
- dokumenty: deklaracje o wspólnym stanowisku, wykonywane na zasadach zobowiązań natury polityczno- moralnej
- wybór nowych członków i dopuszczanie do obrad obserwatorów i gości
2) konferencja ministrów spraw zagranicznych
- między spotkaniami na szcycie
-problemy szczegółowe , dotyczące działalności ruchu i sytuacji międzynarodowej
- powołuje komitet polityczny i ekonomiczny spotkań szefów państw i rządów do wcześniejszego opracowania dokumentów
- ustala stanowiska w sprawach, które maja być przedmiotem obrad kolejnych sesji zgromadzenia ogólnego ONZ
3) Biuro koordynacyjne
- utworzone na 4konferencji szefów rządów w 1973
- organ kolegialny o charakterze wykonawczym
- 36 członków z zastosowaniem klucza geograficznego, wybieranych na KSPiR
- na szczeblu ministrów spraw zagranicznych lub stałych przedstawicieli dyplomatycznych
- posiedzenia otwarte dla wszystkich zainteresowanych państw ruchu
- Biuro zajmuje się zapewnieniem odpowiednich warunków organizacyjnych i nadzór nad realizacją uchwał i programów
-określa stanowiska wobec kryzysów, konfliktów i sporów
- powołuje ciała robocze i grupy kontaktowe
4) przewodniczący
-okres pomiędzy 2 konferencjami na szczycie
-głowa państwa, na którego terytorium odbyło się ostatnie spotkanie
- koordynacja działalności ruchu, zachowaniem jedności i zwiększeniem skuteczności
- przygotowaniem następnej konferencji
- opinia nt wnioskach o przyjęciu nowych państw
Pierwsza oficjalna konferencja państw niezaangażowanych odbyła się 1-6 września 1961 roku w Belgradzie. Powstał tam apel do szefów rządów ZSRR i USA z tezą, że „tylko polityka pokojowej koegzystencji może uratować glob ziemski od katastrofy nuklearnej wojny” i że „państwa niezaangażowane nie tworzą nowego bloku, lecz pragną współpracować z każdym rządem na świecie dla pokoju światowego”. Z tego też powodu, że nie tworzą one nowego bloku przyjęły specyficzną strukturę i organizację, a raczej jej faktyczny brak. Postanowienia I konferencji czyli tzw. „Apel belgradzki” został wręczony indywidualnie i uroczyście Chruszczowowi i Keneddy'emu. Inicjatywa ta spotkała się z ogromnym poparciem opinii światowej, zdobywając tym samym poparcie dla idei dekolonizacji.
II konferencja odbyła się w październiku 1964 roku w Kairze. Wzięło w niej udział już 46 państw. Opracowała ona zasady pokojowego współistnienia i uznała, że „imperializm, kolonializm i neokolonializm są głównymi przyczynami napięć i konfliktów międzynarodowych i stanowią zagrożenie dla pokoju i bezpieczeństwa światowego”.
W tym okresie do państw niezaangażowanych należały już nie tylko państwa tego co dzisiaj jesteśmy przyzwyczajeni nazywać Trzecim Światem, lecz również między innymi dwa państwa europejskie (Finlandia a także z inicjatywy Tito - Jugosławia). Z powodów polityki amerykańskiej wobec Kuby i Konga (które należały do grupy państw niezaangażowanych) i Wietnamu cała grupa zaczęła się przybliżać do bloku wschodniego. Zresztą od początku wpływy radzieckie przeważały nad amerykańskimi wśród państw niezaangażowanych.
Do czołowych polityków ruchu w tym czasie należały m.in. takie osobistości jak:
Gamal Abdel Naser, egipski prezydent i premier, który brał udział w puczu przeciwko królowi Egiptu Farukowi. Był on bardzo popularny wśród Arabów, za swoją idee politycznej jedności świata arabskiego. Była to jedna z wersji ideologii trzeciej drogi między kapitalizmem a socjalizmem. Odrzucał on klasyczną doktrynę marksizmu, łącząc socjalizm z ideologią panarabizmu i wartościami Islamu.
Na lata siedemdziesiąte przyszedł najlepszy moment dla ruchu, mimo że przed konferencją w Lusace w 1970 nastąpiło zdecydowane ocieplenie stosunków Wschód-Zachód. Uznano jednak, że to nie daje żadnej gwarancji bezpieczeństwa dla państw świata. Skupiono się natomiast na kwestiach gospodarczych i konflikcie Północ-Południe.
Rozwinięty program przedstawiono w roku 1973 w tzw. Deklaracji Algierskiej, którą podpisało 75 państw. Nie wprowadziła ona żadnych innowacji do programu, powtarzając to co uchwalono w poprzednich latach.
W VI konferencji Krajów Niezaangażowanych w Hawanie w roku 1979 uczestniczyło już 114 państw.
Ujawniła się na niej polaryzacji grup państw radykalnych (Castro, który dążył do nadania ruchowi statusu sojusznika bloku radzieckiego) a umiarkowanych z Tito na czele, któremu zależało na neutralności
- DEKLARACJA POLITYCZA I DEKLARACJA EKONOMICZNA
Najbardziej dotychczas radykalne, antyimperialistyczne dokumenty
Kolejna konferencja odbyła się w 1986 r. w stolicy Zimbabwe - Harare. Doszło tam do wzajemnych ataków między państwami proamerykańskimi jak Egipt, a prosowieckimi (Kuba, Nikaragua). Jedynym wspólnym stanowiskiem było uchwalenie sankcji przeciwko RPA. Najbardziej antyamerykański Muammar Kadafi oświadczył: „RPA jest zgniłą prawą nogą USA, Izrael jest drugą nogą, nie może być dialogu między nami a imperialistycznymi kryminalistami". W rzeczywistości nawet zgodnie uchwalone sankcje nie miały najmniejszego znaczenia, ponieważ to nie RPA korzystała ze współpracy z państwami afrykańskimi, ale większość państw południowo - afrykańskich była zależna gospodarczo od RPA. Tak więc zgoda w tej kwestii była teoretyczna. Niewielu uczestników konferencji zamierzało zastosować się do własnej uchwały.
X KONFERENCJA - Dżakarta w 1992
Odbyła się na zmienionych zasadach, gdyż rozpadł się właśnie Związek Radziecki , likwidacji ulegał system komunistyczny i koniec zimnej wojny.
Dzieło rozbijania systemu kolonialnego się powoli kończyło, konflikt Wschód-zachód zanikał, zrównano rasy żółtą i czarną z białą, więc ruch zaczął tracić na znaczeniu. Nie znaczy to, że przestał istnieć. Istnieje do dnia dzisiejszego, skupiając się na polityce gospodarczej krajów rozwijających się.
Ocena wartości ruchu państw niezaangażowanych nie jest jednoznaczna. Na podstawie kolejny deklaracji można wyodrębnić kilka podstawowych celów, które ruch sobie założył:
- utrzymanie i utrwalanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego. W tym umacnianie sojuszy, tworzenie nowych bloków wojskowych, kontrola zbrojeń i rozbrojenie, tworzenie stref pokoju i współpracy.
- umacnianie niezależności narodowej - przeciwstawnia się formom dominacji, zwalczanie kolonializmu i utrzymanie równego dystansu wobec supermocarstw
- współpraca na rzecz rozwoju gospodarczego i społecznego, zmniejszenie dysproporcji miedzy państwami
- demokratyzacja stosunków międzynarodowych
Głównym forum walki i realizacji tych celów była ONZ, którą ruch uznawał za najskuteczniejszy sposób zachowania i umocnienia pokoju.
Z jednej strony mówi się, że nie miał on żadnej władzy i większego wpływu na politykę i był narzędziem w rękach komunistów do prowadzenia polityki antykolonialnej i tzw. antyimperialnej. Z drugiej strony to ten właśnie ruch wprowadził na arenę polityczną państwa, które do tamtej pory nie miały głosu w polityce mocarstw, zrównało siłę polityczną w dyplomacji różnych ras.
Rozpoczął nową erę stosunków między narodami. Także przyspieszył proces dekolonizacji, uświadamiał opinię światową o beznadziejności walki Wschód - Zachód. Wsparł ruchy narodowowyzwoleńcze Afryki, obalając do końca system kolonialny.
Obecnie zmianie ulegają cele stawiane sobie przez ruch. Jest to przede wszystkim problem dysproporcji między rozwiniętą Północą i biednym Południem, ubóstwo krajów rozwijających się, rosnące zadłużenie i utrzymujące się bezrobocie. Do tego doszły problemy z reformami w RB ONZ: demokratyzacja struktury, utworzenie sił szybkiego reagowania i ograniczanie prawa veta stałych członków
Grupa 77 - luźna forma współpracy państw rozwijających się utworzona 15 czerwca 1964 r. Stanowi międzynarodowe forum dyskusji na temat sposobów i metod przebudowy międzynarodowych stosunków gospodarczych, w celu zwiększenia transferu środków finansowych z państw bogatej Północy na rzecz biedniejszego Południa.
Geneza powstania [edytuj]
Geneza powstania Grupy 77 związana jest z procesem dekolonizacji. Większość skolonizowanych obszarów odzyskało niepodległość polityczną w latach 50. i 60. Nowe państwa miały jednak ogromne problemy gospodarcze wynikające z niedorozwoju. Poprawa sytuacji mogła nastąpić tylko dzięki pomocy finansowej z zewnątrz. W związku z tym państwa zaczęły domagać się pomocy materialnej (w ramach zadośćuczynienia za kolonializm) od organizacji międzynarodowych i metropolii kolonialnych. Postulaty takie zaczęły zgłaszać na forum ruchu państw niezaangażowanych. W rezultacie w 1964 r. w Genewie odbyła się I Konferencja Narodów Zjednoczonych do spraw Handlu i Rozwoju (UNCTAD). Jej celem było przekształcenie międzynarodowych stosunków gospodarczych w interesie państw rozwijających się. Podczas obrad 77 państw postanowiło stworzyć grupę nacisku, która pomoże w wymuszeniu ustępstw ze strony bogatych państw (stąd nazwa, której nie zmieniona mimo późniejszego wzrostu liczby krajów ją tworzących).
Działalność [edytuj]
Największą aktywność grupa odnotowała w latach 70. W 1968 r. i 1972 r. zebrały się dwie kolejne konferencje UNCTAD, podczas których państwa Grupy 77 sformułowały swoje postulaty gospodarcze. Natomiast w 1973 r. podczas spotkania państw niezaangażowanych w Algierze przyjęły wspólne stanowisko zawarte w Karcie Algierskiej. W dokumencie zwrócono uwagę na pogłębiającą przepaść między państwami rozwiniętymi a rozwijającymi się i poddano krytyce bogate państwa zachodnie. W 1974 r. z inicjatywy Grupy 77 zwołano VI Specjalną Sesję Zgromadzenia Ogólnego NZ poświęconą opracowaniu i przyjęciu zasad Nowego Międzynarodowego Ładu Ekonomicznego. Zawarte w niej postulaty oznaczały przyznanie jednostronnych korzyści państwom rozwijającym się. Nie udało się ich zrealizować, ponieważ nie zgodziły się na to państwa zachodnie, twierdząc, że są one sprzeczne z zasadami gospodarki rynkowej. W latach 90. znaczenie Grupy 77 zmniejszyło się. Państwa je tworzące osiągnęły różny poziom rozwoju gospodarczego, w związku z tym trudno było utrzymać jedność postulatów. Okazało się również, że bardziej skutecznym rozwiązaniem w walce o ich interesy są regionalne ugrupowania integracyjne.
Członkowie: [edytuj]
1. Afganistan
2. Algieria
3. Angola
4. Antigua i Barbuda
5. Arabia Saudyjska
6. Argentyna
7. Bahamy
8. Bahrajn
9. Bangladesz
10. Barbados
11. Belize
12. Benin
13. Bhutan
14. Birma
15. Boliwia
16. Bośnia i Hercegowina
17. Botswana
18. Brazylia
19. Brunei
20. Burkina Faso
21. Burundi
22. Chile
23. Chiny
24. Czad
25. Dominika
26. Dominikana
27. Dżibuti
28. Egipt
29. Ekwador
30. Erytrea
31. Etiopia
32. Fidżi
33. Filipiny
34. Gabon
35. Gambia
36. Ghana
37. Grenada
38. Gujana
39. Gwatemala
40. Gwinea
41. Gwinea Bissau
42. Gwinea Równikowa
43. Haiti
44. Honduras
45. Indie
46. Indonezja
47. Irak
48. Iran
49. Jamajka
50. Jemen
51. Jordania
52. Kambodża
53. Kamerun
54. Katar
55. Kenia
56. Kolumbia
57. Komory
58. Kongo
59. Demokratyczna Republika Konga
60. Korea Północna
61. Kostaryka
62. Kuba
63. Kuwejt
64. Laos
65. Lesotho
66. Liban
67. Liberia
68. Libia
69. Madagaskar
70. Malawi
71. Malediwy
72. Malezja
73. Mali
74. Maroko
75. Mauretania
76. Mauritius
77. Mikronezja
78. Mongolia
79. Mozambik
80. Namibia
81. Nepal
82. Niger
83. Nigeria
84. Nikaragua
85. Oman
86. Pakistan
87. Palestyna
88. Panama
89. Papua-Nowa Gwinea
90. Paragwaj
91. Polska
92. Republika Południowej Afryki
93. Republika Środkowoafrykańska
94. Republika Zielonego Przylądka
95. Rwanda
96. Saint Christopher i Nevis
97. Saint Lucia
98. Saint Vincent i Grenadyny
99. Salwador
100. Samoa
101. Senegal
102. Seszele
103. Sierra Leone
104. Singapur
105. Somalia
106. Sri Lanka
107. Suazi
108. Sudan
109. Surinam
110. Syria
111. Tajlandia
112. Tanzania
113. Timor Wschodni
114. Togo
115. Tonga
116. Trynidad i Tobago
117. Tunezja
118. Turkmenistan
119. Uganda
120. Urugwaj
121. Vanuatu
122. Wenezuela
123. Wietnam
124. Wybrzeże Kości Słoniowej
125. Wyspy Marshalla
126. Wyspy Salomona
127. Wyspy Świętego Tomasza i Książęca
128. Zambia
129. Zimbabwe
130. Zjednoczone Emiraty Arabskie