Antybiotyki - znaczenie i zastosowanie w medycynie
oraz produkcji zwierzęcej
Wybrane zagadnienia

dr Henryk Różański
Ośrodek Badawczo-Rozwojowy LNB Poland

Antybiotyki to substancje wytwarzane przez bakterie i grzyby, które mają zdolność hamowania procesów życiowych drobnoustrojów chorobotwórczych. Antybiotyki mogą działać bakteriostatycznie i fungistatycznie (hamować rozmnażanie bakterii i grzybów) oraz bakterio- i grzybobójczo (zabijają bezpośrednio komórki bakterii i grzybów chorobotwórczych). Ogólnie biorąc, antybiotyki można podzielić na 3 główne grupy, w zależności od mechanizmu i miejsca ich oddziaływania na komórki drobnoustrojów:

1. Uszkadzające strukturę ściany i (lub) błony komórkowej oraz zaburzające czynności w nich odbywające się (cefalosporyny, penicyliny, polimiksyny, colistyna, vankomycyna).

2. Hamujące syntezę białek strukturalnych i enzymatycznych cytozolu (erytromycyna, linkosamidy, neomycyna, streptymycyna, tetracykliny).

3. Uszkadzające materiał genetyczny drobnoustrojów (ryfamycyna, ryfampicyna, etambutol, gryzeofulwina).

Mechanizm działania przeciwbakteryjnego antybiotyków
źródło obrazka: http://www.wiley.com/college/pratt/0471393878/student/index.html

Mechanizm przeciwbakteryjnego działania antybiotyków można również przedstawić następująco:

1. Uszkadzanie struktury i czynności ściany komórkowej organizmu patogennego, np. bacytracyna, cykloseryna, penicyliny, cefalosporyny, rystocetyna, wankomycyna.

2. Uszkadzanie struktury i czynności błony komórkowej organizmu patogennego, np. nystatyna, gramicydyna, nowobiocyna, polimiksyny.

3. Hamowanie translacji, czyli syntezy białek, np. makrolidy, chloramfenikol, aminoglikozydy, tetracykliny.

Istnieją różne systemy podziału antybiotyków na grupy. W niniejszym opracowaniu przyjąłem podziały antybiotyków wg prof. Andrzeja Danysza:

Typ działania przeciwbakteryjnego	Grupa chemiczna	Antybiotyk
Antybiotyki bakteriobójcze	Aminoglikozydy	Gentamycyna Kanamycyna Neomycyna Paromomycyna Streptomycyna
		Oligopeptydy	Ampicylina Cefaleksyna Cefalorydyna Cefalosporyny Cefalotyna Cefapiryna Cefradyna Dikloksacylina Karbenicylina Kloksacylina Metycylina Oksacylina Penicyliny
		Polipeptydy	Polimiksyny
		Inne	Cykloseryna Kapreomycyna Wankomycyna Wiomycyna
	Antybiotyki bakteriostatyczne	Makrolidy	Erytromycyna Karbomycyna Leukomycyna Oleandomycyna Spiramycyna
		Tetracykliny	Chlorotetracyklina Doksycyklina Dwumetylochlorotetracyklina Metacyklina Minocyklina Oksytetracyklina Tetracyklina
		Inne	Chloramfenikol Kwas fusydowy Linkomycyna Nowobiocyna Ryfampicyna Ryfamycyna Rystocetyna

Zakres działania antybiotyków wobec drobnoustrojów patogennych

Zakres działania przeciwbakteryjnego	Mikroorganizmy	Antybiotyk
Antybiotyki o wąskim zakresie działania	Gram +	penicyliny, makrolidy, nowobiocyna, linkomycyna, ryfampicyna, wankomycyna, rystocetyna, kw. fusydowy
	Gram -	aminoglikozydy, polimiksyny
	Riketsje	chloramfenikol, tetracykliny
	Prątki tbc	cykloseryna wiomycyna, streptomycyna
	Grzyby	gryzeofulwina, nystatyna, amfoterycyna B, saramycetyna, hamamycyna
	Pierwotniaki	fumagilina, trichomycyna paromomycyna, tetracykliny
Antybiotyki o szerokim zakresie działania		tetracykliny, chloramfenikol, ampicylina, karbenicylina, cefalosporyny

---