CZTERY BARDZIEJ OGÓLNE FORMY UDZIELENIA (1999)

Wstęp

1. Zamieszcza się naj­pierw cztery formy udzielenia odpustu, które mają przypom­nieć chrześ­ci­ja­nom, że działania wypełniające codzienne życie winny być przepojone duchem chrześ­ci­jańskim i zmierzać we właściwym dla każdego sposobie życia do doskonalenia miłości.

2.We wszystkich czterech przypadkach udzielenie odpustu ma charakter ogólniejszy, przy czym poszczególne formy obejmują nieraz wiele czyn­ności tego samego rodzaju. Nie wszystkie jednak z tych czynności obdarza się odpus­tami, lecz jedynie te, które są wykonywane w określony sposób i z określonym nasta­wieniem wewnętrznym.

I tak pierwszy przypadek udzielenia odpustu, które następuje następującymi słowami: „Udzie­la się odpustu cząstkowego chrześcijaninowi, który w wykonywaniu swoich obowiąz­ków i w znoszeniu przeciwności życiowych skierowuje myśl z pokorną ufnością do Boga, dołączając - przynajmniej wewnętrznie - jakieś pobożne wezwanie”, odpustem obdarzone są tylko te czynności, w których chrześcijanin wypełniając swoje obowiąz­ki lub znosząc przeciwności życiowe - skie­ro­wu­je swoją myśl do Boga we wskazany po­wyżej sposób. Tego rodzaju czyny nie są zbyt częste zwa­żywszy ludzką słabość.

Jeżeli jednak ktoś okaże taką pilność i gorliwość, że będzie częściej podejmował te akty w ciągu dnia, wtedy słusznie zasługuje - oprócz wzrostu w łasce - na większe odpuszczenie kary oraz na to, by ze względu na swoją miłość, mógł bardziej obficie przyjść z pomocą duszom w czyśćcu cierpiącym.

Podobne racje należy przytoczyć co do trzech pozosta­łych przypadków.

3. Ponieważ cztery for­my udzielenia odpustu pięk­nie harmonizują z Ewangelią i z doktryną Kościoła, znakomicie wyłożoną przez Sobór Watykański II, ze względu na wygodę wiernych w poszczególnych przypadkach przytaczane są miejsca z Pisma św. i dokumen­tów wspomnianego Soboru.

UDZIELENIA

I

Udziela się odpustu cząstkowego chrześcijaninowi, który w wykonywaniu swoich obowiąz­ków i w znoszeniu przeciwności życiowych skierowuje myśl z pokorną ufnością do Boga, dołączając - przynajmniej wewnętrznie - jakieś pobożne wezwanie.

Przez pierwsze udzielenie chrześcijanie są bezpośrednio zachęcani do wypełnienia pole­ce­nia Chrystusa; „Zawsze należy się modlić i nigdy nie ustawać”, a jednocześnie kieruje się usilną zachętę do takiego wypełniania przez każdego swoich obowiązków, aby zachować jedność z Chrystusem i w niej wzrastać.

Ten zaś zamysł Kościoła, udzielającego odpustu, najlepiej jest ilustrowany następującymi tekstami Pisma św.:

„Proście, a będzie wam dane; szukajcie, a znajdziecie; kołaczcie, a otworzą wam. Albowiem każdy, kto prosi, otrzymuje; kto szuka, znajduje; a kołaczącemu otworzą.”

„Czuwajcie i módlcie się, abyście nie ulegli pokusie.”

„Uważajcie na siebie, aby wasze serca nie były ociężałe wskutek ... trosk doczesnych... Czuwajcie więc i módlcie się w każdym czasie”.

„Trwali oni w nauce Apostołów i we wspólnocie, w łamaniu chleba i w modlitwie.”

„Weselcie się nadzieją. W ucisku bądźcie cierpliwi, w modlitwie - wytrwali.”

„Czy jecie, czy pijecie, czy cokolwiek innego czynicie, wszystko na chwałę Bożą czyńcie.”

„Przy każdej sposobności módlcie się w Duchu. Nad tym właśnie czuwajcie z całą usilnością i proście za wszystkich świętych.”

„I wszystko, cokolwiek działacie słowem lub czynem, wszystko [czyńcie] w imię Pana Jezusa, dziękując Bogu Ojcu przez Niego.”

„Trwajcie gorliwie na modlitwie, czuwając na niej wśród dziękczynienia”.

„Nieustannie się módlcie, w każdym położeniu dziękujcie”.

Oraz w dokumentach Soboru Watykańskiego II czytamy:

„Wszyscy tedy chrześcijanie będą z dnia na dzień coraz bardziej uświęcać się w warunkach swego życia, pośród swych obowiązków czy okoliczności życia, jeśli z wiarą przyjmują wszystko z ręki Ojca niebieskiego i współdziałają z wolą Bożą, ujawniając także w służbie doczesnej przed wszystkimi tę miłość, którą Bóg świat umiłował.”

„To życie w najgłębszym zjednoczeniu z Chrystusem w Kościele podtrzymują pomoce duchowe, których ... świeccy tak powinni używać, aby przy należytym spełnianiu świeckich zajęć wśród zwyczajnych warunków życiowych nie oddzielali od swego życia łączności z Chrystusem, ale umacniali się w niej, wykonując swoją pracę według woli Bożej... Ani troski rodzinne, ani inne sprawy świeckie nie powinny pozostawać poza sferą ich życia duchowego według słów Apostoła: «Wszystko, cokolwiek czynicie w słowie lub uczynku, wszystko w imię Pana Jezusa Chrystusa czyńcie, dziękując przez niego Bogu Ojcu» (Kol 3,17).”

„Rozłam między wiarą wyznawaną a życiem codziennym, występujący u wielu, trzeba zaliczyć do ważniejszych błędów naszych czasów... Niechże się więc nie przeciwstawia sobie błędnie czynności zawodowych i społecznych z jednej, a życia religijnego z drugiej strony... Niech więc raczej cieszą się ci chrześcijanie, którzy poszli za wzorem Chrystusa, trudniącego się rzemiosłem, że mogą wykonywać wszystkie swoje przedsięwzięcia ziemskie, łącząc ludzkie wysiłki domowe, zawodowe, naukowe czy techniczne w jedną życiową syntezę z dobrami re­ligijnymi, pod których najwyższym kierunkiem wszystko układa się na chwałę Boga.”

II

Udziela się odpustu cząstkowego chrześcijaninowi, który prowadzony duchem wiary, ofiaruje siebie lub swoje dobra w duchu miłosierdzia, w służbie braci znajdujących się w potrzebie.

Chrześcijanin jest zachęcany tym udzieleniem odpustu, aby idąc za przykładem i poleceniem Jezusa Chrystusa, czynił częściej dzieła miłości i miłosierdzia.

Nie wszystkie jednak dzieła miłości dają odpust, ale tylko te, które dokonywane są «w służbie braci znajdujących się w potrzebie», jak ofiarowanie pokarmu lub ubioru dla ciała albo wykształcenia lub pociechy dla duszy.

„Bo byłem głodny, a daliście Mi jeść; byłem spragniony, a daliście Mi pić; byłem przybyszem, a przyjęliście Mnie; byłem nagi, a przyodzialiście Mnie; byłem chory, a odwiedziliście Mnie; byłem w więzieniu, a przyszliście do Mnie... Zaprawdę, powiadam wam: Wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mnieście uczynili.”

„Przykazanie nowe daję wam, abyście się wzajemnie miłowali tak, jak Ja was umiłowałem; żebyście i wy tak się miłowali wzajemnie. Po tym wszyscy poznają, żeście uczniami moimi, jeśli będziecie się wzajemnie miłowali.

„Kto zajmuje się rozdawaniem... kto pełni uczynki miłosierdzia... W miłości braterskiej nawzajem bądźcie życzliwi. W okazywaniu czci jedni drugich wyprzedzajcie. Nie opuszczajcie się w gorliwości. Bądźcie płomiennego ducha. Pełnijcie służbę Panu... Zaradzajcie potrzebom świętych. Przestrzegajcie gościnności.”

„I gdybym rozdał na jałmużnę całą majętność moją, ... lecz miłości bym nie miał, nic bym nie zyskał.”

„A zatem, dopóki mamy czas, czyńmy dobrze wszystkim, a zwłaszcza naszym braciom w wierze.”

„Postępujcie drogą miłości, bo i Chrystus was umiłował”

„Bóg was samych naucza, abyście się wzajemnie miłowali.”

„Niech trwa braterska miłość.”

„Religijność czysta i bez skazy wobec Boga i Ojca wyraża się w opiece nad sierotami i wdo­wami w ich utrapieniach i w zachowaniu siebie samego nieskalanym od wpływów świata.”

„Skoro już dusze swoje uświęciliście, będąc posłuszni prawdzie celem zdobycia nie­obłudnej miłości bratniej jedni drugich gorąco czystym sercem umiłujcie.”

„Na koniec zaś bądźcie wszyscy jednomyślni, współczujący, pełni braterskiej miłości, miłosierni, pokorni. Nie oddawajcie złym za złe ani złorzeczeniem za złorzeczenie. Przeciwnie zaś, błogosławcie. Do tego bowiem jesteście powołani, abyście odziedziczyli błogosławieństwo.

„Służcie dokładając wszelkiej troski... w pobożności... przyjaźń braterską, do przyjaźni braterskiej zaś miłość.”

„Jeśliby ktoś posiadał majętność tego świata i widział, że brat jego cierpi niedostatek, a zamknął przed nim swe serce, jak może trwać w nim miłość Boga? Dzieci, nie miłujmy słowem i językiem, ale czynem i prawdą.”

„Gdziekolwiek znajdują się ludzie, którym brak pokarmu i napoju, ubrania, mieszkania, lekarstw, pracy, oświaty, środków do prowadzenia życia godnego człowieka, ludzie nękani chorobami i przeciwnościami, cierpiący wygnanie i więzienie, tam miłość chrześcijańska winna ich szukać i znajdywać, troskliwie pocieszać i wspierać. Obowiązek ten ciąży przede wszystkim na zamożnych jednostkach i narodach. By tego rodzaju praktyka miłości była i objawiała się w sposób nieposzlakowany, trzeba widzieć w bliźnim obraz Boga, wedle którego został stworzony, oraz Chrystusa Pana, któremu rzeczywiście ofiaruje się, cokolwiek daje się potrzebującemu.”

„Ponieważ uczynki miłości i miłosierdzia są wspaniałym świadectwem życia chrześ­ci­jań­s­kie­go, przygotowanie do apostolstwa winno prowadzić też do ich praktykowania, by wierni uczyli się od samego dzieciństwa współczuć braciom i wspomagać ich wielkodusznie w potrzebie.”

„Chrześcijanie pomni na słowa Pańskie: «Po tym poznają wszyscy, żeście uczniami moimi, jeśli miłość mieć będziecie jeden ku drugiemu» (J 13,35), nie mogą niczego goręcej pragnąć, niż żeby ludziom dzisiejszego świata służyć coraz wielkoduszniej i skuteczniej... Ojciec zaś chce, byśmy we wszystkich ludziach upatrywali Chrystusa brata i skutecznie ich miłowali zarówno słowem, jak i czynem.”

III

Udziela się odpustu cząstkowego chrześcijaninowi, który w duchu pokuty powstrzyma się dobro­wolnie od rzeczy godziwej i miłej dla niego.

To zaś udzielenie przed wszystkim odpowiada naszym czasom w tym że, oprócz nakazów prawa dotyczących wstrzemięźliwości od mięsa i postu, wypada, aby wierni byli zachęcani do ćwiczenia się w pokucie.

Chrześcijanina usilnie się zachęca, aby, umartwiając swoje pożądliwości, uczył się brać swoje ciało w niewolę i upodabniać się do Chrystusa ubogiego i cierpiącego.

Wstrzemięźliwość zaś będzie doskonalsza, jeżeli będzie przepojona miłością, według słów św. Leona Wielkiego: «Przekazujemy cnocie to, co odejmujemy przyjemności. Niech się stanie pożywieniem biednych wstrzemięźliwość poszczącego”.

„Jeśli kto chce iść za Mną, niech się zaprze samego siebie, niech co dnia bierze krzyż swój i niech Mnie naśladuje.”

„Jeśli nie będziecie czynili pokuty, wszyscy tak samo zginiecie.”

„Jeżeli zaś przy pomocy Ducha uśmiercać będziecie popędy ciała - będziecie żyli.”

„Jeżeli zaś wspólnie z Nim cierpimy po to, by też wspólnie mieć udział w chwale.”

„Każdy, który staje do zapasów, wszystkiego sobie odmawia; oni, aby zdobyć przemijającą nagrodę, my zaś nieprzemijającą. Ja przeto biegnę nie jakby na oślep; walczę nie tak, jakbym zadawał ciosy w próżnię, lecz poskramiam moje ciało i biorę je w niewolę, abym innym głosząc naukę, sam przypadkiem nie został uznany za niezdatnego.”

„Nosimy nieustannie w ciele naszym konanie Jezusa, aby życie Jezusa objawiło się w naszym ciele.”

„Nauka to zasługująca na wiarę: Jeżeliśmy bowiem z Nim współumarli, wespół z Nim i żyć będziemy. Jeśli trwamy w cierpliwości, wespół z Nim też królować.”

„Wyrzekłszy się żądz światowych, rozumnie i sprawiedliwie, i pobożnie żyli na tym świe­cie.”

„Ale cieszcie się, im bardziej jesteście uczestnikami cierpień Chrystusowych, abyście się cieszyli i radowali przy objawieniu się Jego chwały.”

„Ze szczególną troskliwością należy ich wychowywać w posłuszeństwie kapłańskim, w spo­sobie ubogiego życia i w duchu wyrzeczenia się, aby także z tego, co jest dozwolone, (...) ocho­czo umieli zrezygnować i przyzwyczajali się upodabniać do ukrzyżowanego Chrystusa.”

„Wierni zaś na mocy swego królewskiego kapłaństwa współdziałają w ofiarowaniu Eu­cha­rys­tii, pełnią też to kapłaństwo przez przyjmowanie sakramentów, modlitwę i dziękczynienie, świadectwo życia świątobliwego, zaparcie się siebie i czynną miłość.”

„W rozmaitych rodzajach życia i powinnościach jedną świętość uprawiają wszyscy, którymi kieruje Duch Boży, a posłuszni głosowi Ojca i czcząc Boga Ojca w duchu i w prawdzie, podążają za Chrystusem ubogim, pokornym i dźwigającym krzyż, aby zasłużyć na uczestnictwo w Jego chwale.”

„Do jednego wszakże zachęca Kościół wszystkich wiernych, ażeby - prócz niedogodności i do­legliwości, które towarzyszą codziennemu życiu - na podstawie Bożego nakazu pokuty, umartwiali także ciało pewnymi aktami pokutnymi. (...) Kościół pragnie przede wszystkim zwrócić uwagę na to, że są trzy znakomite sposoby, prze­ka­zywane już od dawna, przez które można zadośćuczynić Bożemu nakazowi pokuty, a mianowicie: modlitwa, post i uczynki miłosierdzia, jakkolwiek podkreślono głównie wstrzemięźliwość od po­kar­mów mięsnych oraz post. Te sposoby praktykowania pokuty były wspólne wszystkim okresom, w na­szych jednak czasach podawane są specjalne racje, dla których, uwzględniając warunki lokalne, na pierwsze miejsce przed innymi wybija się jakiś określony sposób pokuty. I dlatego u Narodów, które mają w większej obfitości dobra gospodarcze, postulowane jest świadectwo wyrzeczenia się, ażeby wierni nie upodobniali się do tego świata, a jednocześnie postuluje się dawanie świadectwa miłości względem braci, zamieszkujących nawet odległe regiony, a trapionych ubóstwem i głodem.”

IV

Udziela się odpustu cząstkowego chrześcijaninowi, który dobrowolnie daje otwarte świa­dec­two wiary wobec innych w poszczególnych okolicznościach życia codziennego.

To udzielenie pobudza chrześcijanina do otwartego wyznania przed innymi swojej wiary, na chwałę Boga i dla zbudowania Kościoła.

Św. Augustyn napisał: „Niech twoje «Wyznanie wiary» będzie dla ciebie jakby zwier­ciad­łem. Przeglądaj się w nim, by zobaczyć, czy wierzysz w to wszystko, co wypowiadasz. I każdego dnia raduj się twoją wiarą.” Codzienne życie chrześcijańskie będzie wówczas odpowiedzią «Amen» na słowa: «Wierzę» wyznania wiary naszego chrztu.

„Do każdego więc, który się przyzna do Mnie przed ludźmi, przyznam się i Ja przed moim Ojcem, który jest w niebie.”

„Owszem, ale przecież błogosławieni ci, którzy słuchają słowa Bożego i zachowują je.”

„Będziecie moimi świadkami.”

„Codziennie trwali jednomyślnie w świątyni, a łamiąc chleb po domach, przyjmowali po­si­łek z radością i prostotą serca.”

„Jeden duch i jedno serce ożywiały wszystkich wierzących... Apostołowie z wielką mocą świadczyli o zmartwychwstaniu Pana Jezusa, a wszyscy oni mieli wielką łaskę.”

„O wierze waszej mówi się po całym świecie.”

„Jeżeli więc ustami swoimi wyznasz, że Jezus jest Panem, i w sercu swoim uwierzysz, że Bóg Go wskrzesił z martwych - osiągniesz zbawienie. Bo sercem przyjęta wiara prowadzi do usprawiedliwienia, a wyznawanie jej ustami - do zbawienia.”

„Walcz w dobrych zawodach o wiarę, zdobądź życie wieczne: do niego zostałeś powołany i [o nim] złożyłeś dobre wyznanie wobec wielu świadków.”

„Nie wstydź się zatem świadectwa Pana naszego.”

„Nikt jednak z was niech nie cierpi jako zabójca albo złodziej, albo złoczyńca, albo jako [niepowołany] nadzorca obcych dóbr. Jeżeli zaś [cierpi] jako chrześcijanin, niech się nie wstydzi, ale niech wychwala Boga w tym imieniu.”

„Jeśli kto wyznaje, że Jezus jest Synem Bożym, to Bóg trwa w nim, a on w Bogu.”

„Aby zaś miłość jak nasienie dobre wzrastała w duszy i wydawała owoce, każdy wierny winien słuchać chętnie słowa Bożego i wolę Bożą, z pomocą Jego łaski, czynem wypełniać, uczestniczyć często w sakramentach, a zwłaszcza w Eucharystii i w świętych czynnościach, oraz praktykować ustawicznie modlitwę, samozaparcie, ochoczą posługę braterską i wszelkie cnoty.”

„Wierni jako jednostki są powołani do prowadzenia działalności apostolskiej w różnych wa­runkach swego życia; powinni jednak pamiętać że człowiek z natury swojej jest istotą spo­łecz­ną... Dlatego wierni niech sprawują swoje apostolstwo w zjednoczeniu. Niech będą apostołami zarówno w swoich społecznościach rodzinnych, jak i w parafiach i diecezjach, które same w sobie wyrażają wspólnotowy charakter apostolstwa, oraz w wolnych zrzeszeniach, jakie postanowili wśród siebie zorganizować.”

„Sama zaś społeczna natura człowieka wymaga, aby człowiek wewnętrzne akty religijne ujawniał na zewnątrz, aby łączył się z innymi ludźmi w dziedzinie religii, wyznawał swą religię na sposób społeczny.”

„Nie wystarcza jednak, żeby lud chrześcijański był obecny i zorganizowany wśród jakiegoś narodu; nie wystarcza też, żeby spełniał apostolstwo dobrego przykładu. Jest on na to ustano­wio­ny i na to obecny, aby współobywatelom niechrześcijanom głosić Chrystusa słowem i czynem i po­magać im do pełnego przyjęcia Chrystusa.”

Por. 1 Kor 10, 31; Kol 3, 17; DA 2-4, 13.

Por. KK 39, 40-42.

Por. SPA, Dekret Pia oblatio quotidiani laboris Indulgentiis ditatur, 25.11.1961 (AAS 53 [1961] s. 827; Dekret Pia oblatio humani doloris Indulgentiis ditatur, 04.01.1962 (AAS 54 [1962] s. 475); EI 1968 i 1986, udz. og. I.

£k 18, 1.

Mt 7, 7-8.

Mt 26, 41,

Łk 21, 34.36.

Dz 2, 42.

Rz 12, 12.

1 Kor 10, 31.

Ef 6, 18.

Kol 3, 17.

Kol 4, 2.

1 Tes 5, 17-18.

KK 41.

DA 4.

KDK 43.

Por. SPA, Indulgentiae apostolicae (AAS 55 [1963] 657-659); EI 1968 i 1986, udz. og. II.

Por. J 13, 15; Dz 10, 38.

Mt 25, 35-36.40; por także Tb 4, 7-8; Iz 58, 7.

J 13, 34-35.

Rz 12, 8.10-11.13.

1 Kor 13, 3.

Gal 6, 10.

Ef 5, 2.

1 Tes 4, 9.

Hbr 13, 1.

Jk 1, 27; por. Jk 2, 15-16.

1 P., 1, 22.

1 P. 3, 8-9.

2 P. 1, 5.7.

1 J 3, 17-18.

DA 8.

DA 31 c.

KDK 93.

EI 1968 i 1986, udz. og. III.

Por. Paweł VI, Konstytucja apostolska Paenitemini, III c.

Por. Mt 8, 20; 16, 24.

Sermo 13 (lub 12) De ieiunio decimi mensis, 2 (PL 54, 172).

Łk 9, 23; por. Łk 14, 27.

Łk 13, 5; por. Łk 13, 3.

Rz 8, 13.

Rz 8, 17.

1 Kor 9, 25-27.

2 Kor 4,10.

2 Tm 2, 11-12.

Tyt 2, 12.

1 P 4, 13.

DFK 9.

KK 10.

KK 41.

Paweł VI, Konstytucja apostolska Paenitemini, III c.

Sermo 58, 11, 13 (PL 38, 399).

Por. KKK 1064.

Mt 10, 32.

Łk 11, 28.

Dz 1, 8.

Dz 2, 46.

Dz 4, 32-33.

Rz 1, 8.

Rz 10, 9-10.

1 Tm 6, 12.

2 Tm 1, 8.

1 P. 4, 15-16.

1 J 4, 15.

KK 42.

DA 18.

DWR 3.

DM 15.

---