Kodeks Etyki Zawodowej a zasady etyczne w pielęgniarstwie.
Zdaniem B. Dobrowolskiej kodeksy zawodowe spełniają szereg funkcji m.in.
funkcja dyrektywna (kierunek i cel działalności),
funkcja kontrolno - oceniająca (nadzór i ocena pod względem etycznym),
funkcja społeczno - wychowawcza (podkreślenie wartości najistotniejszych),
funkcja ochrony autonomii zawodu,
funkcja korygująca (zinternalizowanie wartości, czyli przyjęcie jej przez pielęgniarkę do własnej osobowości),
funkcja umacniająca identyfikację zawodową).
Zasady etyczne wyrażone w Przyrzeczeniu:
zasada dobroczynności i niekrzywdzenia,
zasada sprawiedliwości i poufności,
zasada autonomii, szacunku dla osoby i poufności,
zasada godności osoby i zawodu,
zasada odpowiedzialności,
zasada profesjonalizmu zawodowego.
Wrońska uważa, że z zasady godności wynikają takie prawa pacjenta jak:
prawo do stosunków międzyludzkich opartych na życzliwości, prawdzie i zaufaniu,
prawo do kompetentnej opieki,
prawo do uzyskania informacji,
prawo o podejmowania decyzji,
prawo do prywatności,
prawo do godnej śmierci.
Zasady wyrażone w ustawie o zawodach pielęgniarki i położnej
(odpowiedzialność prawna)
wykonywanie zawodu zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, dostępnymi metodami i środkami, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz ze szczególną starannością,
obowiązku udzielenia pomocy w każdym przypadku niebezpieczeństwa utraty życia, poważnego uszczerbku na zdrowiu, zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami,
- obowiązku poinformowania pacjenta o jego prawach,
udzielania informacji w zakresie koniecznym do sprawowania opieki pielęgnacyjnej,
obowiązku prowadzenia dokumentacji medycznej,
zachowania tajemnicy zawodowej,
obowiązku wykonywania zleceń lekarskich,
prawa do uzyskania od lekarza informacji o stanie zdrowia pacjenta, proponowanych metodach diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych( w uzasadnionych przypadkach ma prawo domagać się uzasadnienia),
prawo do odmowy wykonania zlecenia, podając przyczynę odmowy na piśmie,
uzyskania pełnej informacji o celowości, planowanym przebiegu i dających się przewidzieć skutkach eksperymentu medycznego,
w przypadku uzasadnionych wątpliwości może odmówić uczestniczenia w eksperymencie, podając przyczynę odmowy na piśmie,
powstrzymania się od wykonania świadczenia zdrowotnego niezgodnego z jej sumieniem z, zastrzeżeniem art.19 (nagły wypadek, utrata życia i.t.d). „Klauzula sumienia”.
Odpowiedzialność zawodowa jest konieczna w każdym zawodzie, ale szczególnie ważna jest tam gdzie nie można wszystkiego określić przepisami a bardzo wiele zależy od osobistego wkładu osoby, która go wykonuje. Ten rodzaj odpowiedzialności należy rozpatrywać w kategoriach moralnych.
Z moralnego punktu widzenia odpowiedzialność jest rozumiana jako określona świadomość moralna, że za czyny wykonane, bądź niewykonanie czynów, a więc za zachowania nakazane bądź zakazane normą moralną jest oceniany negatywnie bądź pozytywnie. Podmiotem oceniającym jest, sąd pielęgniarek i położnych, rzecznik zawodowy, odbiorcy usług, a przede wszystkim sam sprawca. Wówczas normą którą się kieruje jest jego sumienie. Reguły moralne pielęgniarek wynikają z ogólnych reguł moralnych i kodeksów etyki zawodowej.
W myśl Ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych (z dnia 19 kwietnia 1991r.) członkowie samorządu za postępowanie sprzeczne z zasadami etyki zawodowej oraz za zawinione naruszenie przepisów dotyczących wykonywania zawodu pielęgniarki i położnej a mianowicie:
upomnienie,
nagana,
zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w zakładach służby zdrowia na okres od 1 do 5 lat,
zawieszenia prawa wykonywania zawodu pielęgniarki i położnej na okres od 6 miesięcy do 3 lat
pozbawienia prawa wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej.
Część ogólna kodeksu wprowadza kategorie etyczne, o których ustawa nie wspomina, są nimi w szczególności:
dbania o godność zawodu,
znaczenie zawodu w społeczeństwie.
Część szczegółowa:
I Pielęgniarka/położna pacjent:
troskliwa opieka,
życzliwość, wyrozumiałość, cierpliwość, zaufanie, zrozumienie,
umożliwienie kontaktu z rodziną,
edukuje członków rodziny,
umożliwia kontakt z duchownym,
humanitarna opieka terminalna,
rodzinna atmosfera w czasie porodu,
nie może żądać dodatkowego wynagrodzenia.
II Pielęgniarka położna a praktyka zawodowa:
obowiązek promocji zdrowia,
błąd w postępowaniu medycznym,
uczestnictwo w organizacjach pielęgniarskich,
współuczestniczenie w rozwoju badań, wystąpienia, publikacje,
otaczać szacunkiem historię i tradycję zawodu.
III. Pielęgniarka/położna a samorząd zawodowy
solidarnie wspierać samorząd,
przestrzeganie uchwał,
wzajemny szacunek, lojalność, koleżeństwo i solidarność zawodowa.
IV. Pielęgniarka/położna a współpracownicy
przekazywać wzorce kultury i poszanowania człowieka,
nawyk odpowiedzialności, rzetelności i dokładności,
nie dyskredytować wobec osób trzecich,,
nieuczciwa konkurencja jest szczególnie naganna,
poczucie odpowiedzialności za rozwój zawodowy i naukowy podwładnych,,
współodpowiedzialność za efekty procesu terapeutycznego.
V. Zasady postępowania wobec społeczeństwa
uczestniczenie w zwalczaniu patologii społecznej,
brać udział w działaniach na rzecz środowiska naturalnego
przeciwdziałać praktykom uznanym przez naukę za bezwartościowe i szkodliwe.
Wnioski:
Przeanalizowanie przez nas składników Kodeksu pozwala na stwierdzenie, że wyrażają one i precyzują zasady zawarte w Przyrzeczeniu,
We współczesnym pielęgniarstwie występują jednak problemy etyczne, co do których kodeks milczy. Są nimi:
nadużywanie leków przez pielęgniarki,
inne uzależnienia: alkoholizm, nikotynizm, narkomania,
niektóre formy przemocy wobec chorych.
W praktyce zawodowej brakuje specjalnych programów zapobiegających powyższym uzależnieniom, ich wczesnym rozpoznawaniem przez współpracowników i wczesnym wychodzeniem z uzależnienia. Pielęgniarka uzależniona jest zagrożeniem dla pacjenta.
Brak w praktyce pielęgniarskiej standardu lub programów postępowania, w przypadku popełnienia przez pielęgniarkę„błędu w sztuce”, bowiem Kodeks jedynie wspomina o obowiązku powiadomienia odpowiedniej osoby z zespołu terapeutycznego.
Postępowanie według standardów europejskich wymaga tworzenia programów zapobiegających powtarzaniu się powyższych błędów poprzez systemy szkoleń, usprawnień wewnątrzzakładowych.
Kodeks nie zawiera żadnych odniesień, co do strajków pielęgniarskich i form tychże strajków.
Moim zdaniem - przeredagowania wymaga - p.1, rozdz. III. bowiem podstawowym zadaniem samorządu jest sprawowanie nadzoru nad należytym wykonywaniem zawodu, a nie „zapewnienie pozycji w społeczeństwie”. Pozycja zawodu jest sprawą również ważną, ale jest ona sprawą wtórną , co do tej pierwszej. Jest jakby wynikiem dobrze wykonanego zadania.
Literatura:
Etyka w pracy pielęgniarskiej. Red. I. Wrońska, J. Mariański. Lublin 2002 s. 179 - 239.
2. Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej Rzeczpospolitej Polskiej. Katowice 2004.