PODSTAWY PRAWA I OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ
Z kolokwia z wykładów dr hab. Inż. Wojciech Chmielowski
POJĘCIE PRAWA
realizm prawniczy - zbiór przepisów prawnych zawartych w tekstach prawnych
psychologiczna teoria Leona Petrażeckiego -jest związana z przeżyciem psychicznym człowieka
prawo natury - zbiór norm słusznych wynikających z natury człowieka
POZYTYWIZM PRAWNICZY (John Austin, Herber Lionek Adolfus Hart) Rozkaz suwerennej władzy państwowej skierowany do obywateli pod groźbą zastosowania przymusu.
Koncepcja Austina
- prawo boskie
- prawo pozytywne
- prawo figuratywne
- prawo moralne (pozytywna moralność)
Prawo (Austina) to reguła ustanowiona dla istoty myślącej przez inną istotę myślącą, mającą nad tą pierwszą władzę.
Prawo - rozkaz poparty groźbą ustanowiony przez suwerena.
Suweren to jednostka, która ma władzę nad innymi jednostkami. Jest to władza ziemska.
Suweren de-inre - władza nadana przez prawo.
Suweren de facto - władza faktyczna, faktyczny posłuch.
HERBER EL. A. HART - pozytywizm prawiczy.
- na pojęcie prawa składają się dwa typy reguł:
a) pierwotne (wady: statyczności nieskuteczności, niepewności)
b) wtórne (zmiany orzekania uznania)
PRAWO NATURY - wynika z niezmiennej natury człowieka, są to pojęcia będące nakazem „prawego rozumu” (Arystoteles, św. Tomasz z Akwinu)
FUNKCJE PRAWA
kontrola zachowań konfliktów
podział dóbr i ciężarów
regulacja
ZAKRESY OBOWIĄZYWANIA PRAWA:
terytorialny (in plus, in minus)
personalny (in plus, in minus)
temporalny (kiedy akt prawny wchodzi w życie:
dzień publikacji
po jakimś terminie - z łac. vacatio legis
z dniem podanym w treści aktu prawnego
z dniem podanym w innym akcie prawnym
RETROAKCJA - ????
KONCEPCJE OBOWIĄZYWANIA PRAWA:
Obowiązywanie w sensie normatywnym
Obowiązywanie w sensie faktycznym
Obowiązywanie w sensie aksjologicznym
REGUŁA HIERARHICZNA - akt wyższy uchyla akt niższy
REGUŁA HRONOLOGICZNA - akt późniejszy uchyla akt wcześniejszy
REGUŁA MERYTORYCZNA - wskazuje, który z przepisów stosować w danym przypadku
NORMA PRAWNA A PRZEPIS PRAWNY
Przepis prawny (artykuł, paragraf, ustęp, fragment jednostki redakcyjnej)
RODZAJE PRZEPISÓW:
- przepisy ogólne
- przepisy szczegółowe
- przepisy przejściowe
- przepisy dostosowujące
- przepisy końcowe
NORMA PRAWNA - reguła postępowania wynikająca z przepisów prawa - koncepcje jej budowy:
- trójelementowa (hipoteza, dyspozycja, sankcja)
- sprzężona
PROCES LEGISLACYJNY - sposób uchwalania ustawy, gdy się zakończy ustawa, wchodzi w życie i obowiązuje w prawie danego kraju (wchodzi do systemu prawnego)
USTAWA - akt prawny o charakterze powszechnie obowiązującym, dzielą się na:
- zasadnicze (np. konstytucja) - najwyższa moc prawna w systemie źródeł prawa
- organiczne
- zwykłe
Zasadnicze:
Konstytucja może określać
Podstawy ustroju społeczno-gospodaczego państwa
Organizacje, kompetencje, sposób powoływania najważniejszych organów państwowych
Podstawowe prawa wolności i obowiązki obywatela
KONSTYTUCJA - ustawa zasadnicza, akt prawny, na jej straży stoi Trybunał Konstytucyjny, najważniejszy akt normatywny
Organiczne - moc prawna: między konstytucją a ustawą. Różni się od nich trybem uchwalania i treścią. Uchwalana jest najczęściej większością bezwzględną. Akty prawne o charakterze rozwojowym, określa się nimi:
Kwestje ordynacji wyborczych
Funkcjonowanie konstytucyjnych organów prawa
Kwestie prawa wolności obowiązków człowieka i obywatela
Zwykłe - ustawy (po Konstytucji i ratyfikowanych umowach międzynarodowych, ale przed rozporządzeniami). Konstytucja RP zna tylko jeden rodzaj ustaw. Wszystko może być jej przedmiotem. Niektóre sprawy mogą być uregulowane wyłącznie nią (np. ustawa budżetowa).
Ustawa nie może być sprzeczna z konstytucją oraz z:
Ratyfikowaną umową międzynarodową
Prawem ustanowionym przez organizację międzynarodową, której Polska przekazała „kompetencje organu władzy państwowej w niektórych sprawach”
Inne akty normatywne (np. rozporządzenia) muszą być zgodne z ustawami.
PROCES LEGISLACYJNY
Powstaje inicjatywa ustawodawcza (projekt zgłaszają uprawnione do tego organy - senat, prezydent, grupa 100 tys. obywateli, rada ministrów, posłowie (15 osób lub stałą komisja sejmowa)). Projekt ustawy budżetowej - inicjatywę ma tylko Rada Ministrów. Projekt ustawy i zmianie konstytucji - inicjatywę ma c najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, senat i prezydent.
Prezydium sejmu przesyła projekt do odpowiedniej Komisji Prezydium - marszałek - Bronisław Komorowski.
Komisja Sejmowa przesyła sprawozdanie, w którym oceniany jest projekt ustawy, poplenarne obrady sejmu. Komisja Sejmowa (stała nadzwyczajna + nadzwyczajna komisja śledcza).
Pierwsze i drugie czytanie - projekt może zostać uchwalony. Przy dwukrotnym odrzuceniu nie wraca już pod obrady sejmu.
Przy zaakceptowaniu w pkt 4. senat ma 30 dni na zgłoszenie ewentualnych poprawek.
Jeśli senat zgłosi poprawki, sejm je rozważa, może je odrzucić bezwzględną ilością głosów przy obecności 50% wszystkich posłów lub zaakceptować. Jeśli nie zostaną zaakceptowane proces legislacyjny się powtarza.
Ustawa trafia do prezydenta, który może w ciągu 21 dni wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją. Może on również zgłosić veto i w ciągu miesiąca z umotywowanym wnioskiem przekazać ją do sejmu w celu ponownego rozpatrzenia.
Jeśli sejm ponownie uchwali ustawę (uchwalenie większością 3/5 głosów i przy kworum wynoszącym połowę ustawowej liczby posłów) prezydent będzie musiał podpisać ustawę. Jeśli ustawa zostanie ponownie uchwalona zwykłą większości głosów prezydent będzie mógł ponownie skorzystać z veta.
Jeśli prezydent musi podpisać ustawę to ma na to 7 dni i musi zarządzić natychmiastową publikację Dzienniku Ustaw RP (najważniejszy polski publikator aktów normatywnych).Wydaje go Prezes Rady Ministrów i jest dziennikiem urzędowym.
VETO PREZYDENCKIE - zawieszenie w życie aktu prawnego, uchwalonego przez parlament, przez prezydenta. Może być mocne i słabe.
PRAWA AUTORSKIE
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych 1994/2000 r.
Ustawa o ochronie baz danych 2001r.
Ustawa „ prawo własności przemysłowej” 2000r.
Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji 1993r.
Prawo własności intelektualnej - ( prawo na dobrach niematerialnych, prawa autorskie i prawo własności przemysłowej).
Dział prawa
Dobra niematerialne- (intelektualne) to dobra występujące w obrocie cywilno- prawnym, nie posiadające postaci materialnej. Wynik twórczości artystycznej, naukowej, wynalazczej.
Cechą wspólną regulacji dotyczących poszczególnym dóbr niematerialnych jest ukształtowanie praw uprawnionych jako cywilnych praw podmiotowych bezwzględnych chroniących interesy osobiste, majątkowe.
REGULACJE w polskim systemie prawa:
- różne gałęzie prawa, rzeczowego, zobowiązań, spadkowego
PRAWO AUTORSKIE
Dokonane dzieło - utwór
Aktualnie tworzone dzieło
Ustawa 1. z poprzedniej strony
Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.
W szczególności przedmiotem prawa są utwory:
wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi ( literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe)
plastyczne
fotograficzne
lutnicze
wzornictwa przemysłowego
architektoniczne, urbanistyczne
muzyczne i słowno- muzyczne
sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne, pantomimiczne
audiowizualne ( w tym filmowe)
Nie są objęte ochroną, odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania, koncepcje matematyczne.
UTWÓR - jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną!
Utwór to podstawowe pojęcie prawa autorskiego. Rozumiemy poprzez niego niematerialne dobro prawne. To niematerialne dobro prawne powinno być odróżniane od przedmiotu materialnego ( materialnego nośnika - określonego corpus mechanicum), na którym zazwyczaj jest ono utrwalone i za pomocą którego można się z nim zapoznać.
Przedmiot materialny - prawo cywilne
Utwór - prawo autorskie
Ustawodawca określił jakie warunki musi spełniać dzieło, aby być utworem. Musi on:
stanowić twórczy rezultat pracy człowieka
mieć indywidualny charakter
zostać ustalony w jakiejkolwiek postaci
Twórczy = oryginalny
Utwór( a, b) ma charakter komercyjny oraz kreatywny
Przesłanka twórczości ( oryginalności utworu) realizowana jest wówczas, gdy istnieje subiektywnie nowy utwór intelektu.
Przedmiotem ochrony jest:
dzieło piśmiennictwa, będące skutkiem indywidualnej twórczości, bez względu na zakres i wartość ( rok 1932)
przejaw działalności duchowej, noszący cechę osobistej działalności, każdy oryginalna myśl ludzka ( 1932 )
każda twórczość umysłowa (…) posiadająca znamiona wyróżniające ją od innych dzieł osobliwością pomysłu i umiejętnością ujęcia tematu ( 1938r.)
każde dzieło wykazujące pewne elementy twórcze, choćby minimalne (1953r.)
każde opracowanie, w którym przejawia się twórcza praca autora, przejawiające oryginalną postać ( 1965r.)
Działalność twórcza o indywidualnym charakterze ; indywidualne jest działo a nie autor.
Sądy dopuszczają możliwość dopuszczania podobnej równoległej twórczości. Nie jest plagiatem działo, które powstaje w wyniku odrębnego procesu twórczego.
PLAGIAT
„ O plagiacie będzie decydowało wykazanie, że doszło do przywłaszczenia oryginalnych elementów cudzego działa, choćby nawet zostały one wplecione w odrębną i nawet orginalną całość stworzoną przez plagiatora”
Czynniki, które nie mają znaczenia dla dokonania oceny, czy dane działo jest utworem:
- okoliczności dotyczące osoby twórcy
- świadomość twórcy o stworzeniu działa
- zamiar twórcy o stworzeniu dzieła
- wartość naukowa, artystyczna, przeznaczenia utworu
- nakład pracy
- fakt, że powstanie lub rozpowszechnienie dzieła stanowi naruszenie reguł moralności
PODZIAŁ UTWORÓW
1. opracowanie ( tłuaczenie, przeróbka, adaptacja) jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. Twórca utworu pierwotnego może lub nie udzielić zgody. Może się wycofać jeśli w ciągu pięciu lat przeróbka będzie nie rozpowszechniona. Wypłacone twórcy wynagrodzenie nie podlega zwrotowi, za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał pod wpływem inspiracji innym dziełem.
Wykorzystanie w utworze cudzych wkładów twórczych:
utwory samoistne
nie zawierają elementów twórczych przejętych z innych utworów. Zaliczamy do nich:
* utwory w pełni samoistne ; także nie powstają w próżni intelektualnej, autor czerpie z dotychczasowego dorobku kulturowego, ale nie nawiązując wprost do jakiegoś konkretnego działa.
* utwory inspirowane ; powstają w wyniku pobódki dostarczonej przez inny utwór. Związek z cudzym utworem może być silny lub słaby w różnych elementach utworu inspirowanego, jednak musi być dostrzegalny
Podkategoria:
Dzieła z zapożyczeniami - jest w nich zawarty fragment lub nawet całość innego utworu
Cytaty dozwolone:
- uzasadnione wyjaśnienie
- analiza krytyczna
- nauczanie
- prawa gatunku twórczości
utwory niesamoistne
opracowania
zbiory utworów
utwory zbiorowe
utwory z zapożyczeniami
A „ dzieła z drugiej ręki, ścisły związek z utworem wcześniejszym, tłumaczenia, przeróbki, adaptacje, antologia, streszczenia, edycja krytyczna, dramatyzacja powieści inscenizacja dramatu, aranżacja muzyczna. Opracowanie cudzego dzieła jest przedmiotem prawa autorskiego”
tłumaczenia ; na użytek własny tłumaczenie nie narusza praw autorskich, ale publikacja i rozporządzenie tak © ; copyright
przeróbka ; np. po zgodzie architekta można przerobić jest budynek
adaptacja ; wymaga zezwolenia twórcy pierwotnego, jest przetworzeniem utworu z jednego rodzaju na drugi. Zwielokrotnianie adaptacji wymaga zgody właściciela praw autorskich oryginalnego utworu jak i autora adaptacji.
Inscenizacja utworu ; Ocena czy wystawienie sztuki nie polegało na twórczym opracowaniu musi być zawsze dokonana w odniesieniu do konkretnego przypadku.