VADEMECUM BHP
Spis treści
Wstęp 2
I.
Badania lekarskie pracowników 3
II.
Choroby zawodowe 3
III.
Główne obowiązki pracodawcy 3
IV.
Indywidualna ochrona pracowników 4
V.
Instrukcje bhp 5
VI. Komputer jako stanowisko pracy 5
VII. Kontrola bhp - dokumentowanie 6
VIII. Metody oceny ryzyka zawodowego 6
IX. Organizacja stanowiska pracy 7
X. Pierwsza pomoc 7
XI. Ryzyko zawodowe 8
XII. Służba bhp 8
XIII. Szkolenie bhp 9
XIV. Uruchomienie zakładu pracy 9
XV. Wypadki przy pracy - postępowanie i dokumentowanie 10
XVI. Wypadki przy pracy 11
ISBN 978-83-7572-441-7
Wstęp
Drogi Specjalisto ds. bhp!
Często zdarza się, że specjalista ds. bhp musi wykazać się wiedzą w sytuacjach
najmniej spodziewanych, bez możliwości wcześniejszego przygotowania.
Z myślą o Tobie stworzyliśmy praktyczny informator „Vademecum BHP” zawierający
najważniejsze porady ze wszystkich działów bhp, przedstawione w skondensowanej
formie. Informacje, które w praktyce trudno zapamiętać.
Z „Vademecum BHP” dowiesz się m.in.:
..Od czego zależy szczegółowy zakres celów szkoleń bhp i jakie są sposoby ich
realizacji?
..W jakich przypadkach musisz przeprowadzać okresową ocenę ryzyka zawodowego?
..W jaki sposób powinieneś szacować ryzyko zawodowe według różnych metod?
..Jakie obowiązki ma pracodawca, gdy dojdzie do wypadku przy pracy?
..Kiedy pracownik jest zwolniony ze szkolenia bhp?
..Komu pracodawca musi doręczyć protokół powypadkowy?
..W jakim przypadku pracodawca ma obowiązek utworzyć służbę bhp w firmie?
I wiele innych szczegółowych, interesujących porad.
I. badania lekarskie pracowników
1 . Przeprowadzanie badań lekarskich jest jednym z podstawowych obowiązków
pracodawcy wobec pracowników.
2 . Profilaktyczne badania lekarskie pracowników są przeprowadzane wyłącznie na
koszt pracodawcy.
3 . Podstawą do przeprowadzenia badań lekarskich jest wystawione przez pracodawcę
skierowanie.
4 . Pracodawca może odwołać się od - dotyczącego jego pracownika - orzeczenia
lekarskiego.
5 . Pracownicze badania lekarskie podlegają, ze względu na prawidłowość ich przeprowadzenia,
kontroli PIP i PIS.
6 . Nie można zatrudnić osoby, która chcąc rozpocząć pracę, uchyla się od przeprowadzenia
wstępnych badań lekarskich.
7 .
Pracownik uchylający się od przeprowadzenia okresowych lub kontrolnych badań
lekarskich może zostać zwolniony bez wypowiedzenia.
II. choroby zawodowe
1 . Pracodawca musi niezwłocznie zgłosić właściwemu organowi Państwowej Inspekcji
Sanitarnej i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy każdy przypadek choroby
zawodowej lub podejrzenia o taką chorobę.
2 . Działając w porozumieniu z właściwym organem Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
pracodawca musi ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter
i rozmiar zagrożenia tą chorobą.
3 . W razie rozpoznania u pracownika objawów wskazujących na powstawanie choroby
zawodowej pracodawca musi, na podstawie orzeczenia lekarskiego, w terminie i na
czas określony w tym orzeczeniu, przenieść pracownika do innej pracy nienarażającej
go na działanie czynnika, który wywołał te objawy.
III. Główne obowiązki pracodawcy
1 . Pracodawca musi poinformować właściwego okręgowego inspektora pracy i państwowego
inspektora sanitarnego o rozpoczęciu, zmianie oraz zakończeniu prowadzonej
działalności gospodarczej.
2 . Pracodawca ma obowiązek zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy
i prokuratora o każdym śmiertelnym, ciężkim oraz zbiorowym wypadku przy pracy.
3 . Każdy przypadek rozpoznania choroby zawodowej lub podejrzenia o taką chorobę
pracodawca zgłasza właściwemu organowi Państwowej Inspekcji Sanitarnej i właściwemu
okręgowego inspektorowi pracy.
4 . Jeżeli w firmie zatrudnionych jest ponad 100 pracowników, to pracodawca musi
utworzyć służbę bhp.
5 . Zatrudniając ponad 250 pracowników, pracodawca ma obowiązek utworzyć komisję
bhp.
6 . Budowę lub przebudowę obiektu budowlanego można prowadzić tylko na podstawie
projektów uwzględniających wymagania bhp i pozytywnie zaopiniowanych przez
uprawnionych rzeczoznawców.
7 . Nie można dopuścić do pracy pracownika, jeśli nie ma on wymaganych kwalifikacji
i potrzebnych umiejętności do jej wykonywania, a także nie posiada dostatecznej
znajomości przepisów i zasad bhp.
8 . Procesy i materiały technologiczne można stosować tylko po uprzednim
ustaleniu stopnia ich szkodliwości dla zdrowia przez upoważnioną do tego
jednostkę.
IV. Indywidualna ochrona pracowników
1 . Odzież ochronna powinna zabezpieczać pracownika przed działaniem niebezpiecznych
i szkodliwych czynników występujących w środowisku pracy lub
wystarczająco osłabiać ich działanie.
2 . Odzież i obuwie robocze nie podlegają obowiązkowej procedurze certyfikacji na
znak bezpieczeństwa.
3 . Środki ochrony indywidualnej powinny być stosowane, w przypadkach gdy nie
można uniknąć zagrożeń albo nie można ich wystarczająco ograniczyć za pomocą
środków ochrony zbiorowej lub odpowiedniej organizacji pracy.
4 . Obowiązki związane ze stosowaniem środków ochrony indywidualnej spoczywają
zawsze na pracodawcy.
5 . Kupując środki ochrony indywidualnej, pracodawca powinien upewnić się, czy
zostały one oznaczone znakiem CE.
6 . Tylko środki ochrony indywidualnej oznakowane znakiem CE można uznać za
zgodne z wymaganiami bezpieczeństwa.
7 . Podstawowym warunkiem używania środków ochrony indywidualnej jest przeprowadzenie
szkoleń w zakresie ich doboru i stosowania.
8 . Nie można samodzielnie dokonywać zmian i napraw w zakupionych środkach
ochrony indywidualnej.
9 . W przypadku występowania więcej niż jednego zagrożenia i w związku z tym
konieczności zastosowania więcej niż jednego środka ochrony indywidualnej
środki te muszą być tak skonstruowane, aby istniała możliwość ich dopasowania
bez zmniejszenia właściwości ochronnych.
10 . Pracodawca ma obowiązek określić warunki używania środków ochrony indywidualnej.
11 . Użytkowanie środków ochrony indywidualnej musi być nadzorowane przez
pracodawcę.
V.
Instrukcje bhp
1 . Główną treść instrukcji stanowią zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.
2 . Pracodawca ma obowiązek udostępniania pracownikom aktualnych instrukcji bhp
na ich stanowiskach pracy, tak aby mogli stale z nich korzystać.
3 . Pracownik powinien poświadczyć własnoręcznym podpisem fakt zapoznania się
z zasadami i przepisami bhp zawartymi w treści instrukcji.
4 . Pracodawca odpowiada za treści zawarte w instrukcji bhp i dlatego warto, by ją
podpisał.
5 . Jako pracownik służby bhp masz decydujący udział w tworzeniu instrukcji bezpiecznej
pracy.
6 . Powinieneś starać się zamieszczać w instrukcjach bezpiecznej pracy wykaz prac
zabronionych na danym stanowisku pracy.
7 . Zawsze zapoznawaj pracownika obsługującego daną maszynę lub urządzenie techniczne
ze zmianami, jakie wprowadzane są do instrukcji bhp na jego stanowisku
pracy.
VI. Komputer jako stanowisko pracy
1 . Podstawowym obowiązkiem pracodawcy z zakresu bhp przy organizacji stanowisk
pracy wyposażonych w monitory ekranowe jest zapewnienie pracownikom na
nich pracującym bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
2 . Ocenę warunków pracy przy monitorze ekranowym mogą przeprowadzać jedynie
osoby odpowiednio przygotowane do jej dokonania.
3 . Pracownik może pracować przy monitorze ekranowym nieprzerwanie przez
dłuższy czas, jeżeli pracodawca umożliwi mu czasową zmianę tej pracy lub
przerwę w niej.
4 . Kobieta w ciąży może pracować przy obsłudze komputera nie dłużej niż 4 godziny
w ciągu doby.
5 . Pracownikom zatrudnionym przy monitorach ekranowych pracodawca musi, w razie
zaleceń lekarza okulisty, na własny koszt zapewnić okulary korygujące wzrok.
6 . Okulary korygujące wzrok nie są środkiem ochrony indywidualnej i w związku
z tym nie podlegają wymogom związanym z tymi środkami.
7 . Pracodawca powinien informować pracowników zatrudnionych przy pracy z monitorami
ekranowymi o wszystkich sprawach związanych z ochroną zdrowia i bhp
na ich stanowiskach pracy.
8 . Stanowisko pracy przy monitorze ekranowym trzeba tak wyposażyć i zorganizować,
aby spełniało wymagania ergonomii oraz bhp.
9 . Minimalna odległość między sąsiednimi monitorami ekranowymi powinna wynosić
60 cm.
10 . Minimalna odległość między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora powinna
wynosić 80 cm.
11 . Krzesło na stanowisku pracy z komputerem musi umożliwiać regulowanie pozycji
pracownika.
12 . Każde pomieszczenie pracy z monitorami ekranowymi w firmie należy tak urządzić,
aby wilgotność względna powietrza w nim nie była mniejsza niż 40%.
13 . Prawidłowe oprogramowanie komputerowe powinno odpowiadać zadaniom
przewidzianym na nim do wykonania i być dostosowane do poziomu wiedzy lub
doświadczenia pracownika.
VII. Kontrola bhp - dokumentowanie
1 . Niektórzy pracownicy oprócz szkolenia w zakresie bhp powinni legitymować się
określonymi kwalifikacjami zawodowymi, których potwierdzenia możesz od nich
żądać.
2 . Gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni
przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek współpracować ze
sobą w zakresie zapewnienia tym pracownikom bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy.
3 . W przypadku zatrudnienia przez pracodawcę osób niepełnosprawnych powinieneś
Ocenić, czy pomieszczenia i urządzenia higieniczno sanitarne są dostosowane do
ich potrzeb.
4 . Sprawdź, czy w firmie została opracowana i udostępniona pracownikom instrukcja
bezpiecznego składowania oraz magazynowania materiałów i surowców.
5 . Pracodawca nie może zasłaniać się odpowiedzialnością producenta za dopuszczenie
do ruchu wadliwej maszyny, urządzenia lub narzędzia.
6 . Prawidłowość oświetlenia pomieszczeń i stanowisk światłem naturalnym oraz światłem
sztucznym powinieneś potwierdzić pomiarami kontrolnymi wykonywanymi
przez upoważnioną jednostkę.
VIII. metody oceny ryzyka zawodowego
1 . W metodzie PHA szacowanie stopnia i prawdopodobieństwa szkód odbywa się
według skali na 6 poziomach dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia.
2 . Oszacowane według metody PHA elementy ryzyka wartościujesz na podstawie
matrycy ryzyka na 3 poziomach.
3 . W metodzie 5 kroków prawdopodobieństwo skutków zdarzenia jest przedstawione
przez częstotliwość narażenia oraz liczbę osób narażonych i prawdopodobieństwo
wystąpienia zdarzenia.
4 . Elementami ryzyka w metodzie Graf Ryzyka są czas występowania zagrożenia oraz
możliwość zastosowania ochrony przed tym zagrożeniem, prawdopodobieństwo wystąpienia
niepożądanego zdarzenia oraz wielkość szkód, jakie może ono sprowadzić.
5 . Przy zastosowaniu w firmie środków ochrony indywidualnej wartościowane według
czynników mierzalnych ryzyko zawodowe można zmniejszyć o jeden poziom.
IX. Organizacja stanowiska pracy
1 . Podstawowym obowiązkiem pracodawcy jest organizacja stanowiska pracy w zgodzie
z przepisami i zasadami bhp.
2 . Stanowisko pracy powinno być przystosowane do wykonywanych na nim czynności.
3 . Kupując maszyny i inne urządzenia techniczne, pracodawca powinien zwrócić
szczególną uwagę, czy mają one wymagany certyfikat na znak bezpieczeństwa
lub deklarację zgodności.
4 . Organizując pracę z zastosowaniem maszyn i innych urządzeń technicznych, pracodawca
powinien zwracać uwagę na zabezpieczenia tych maszyn oraz urządzeń,
a także prawidłowy ubiór pracowników je obsługujących.
5 . Stopień szkodliwości dla zdrowia stosowanych w firmie materiałów i technologii
pracodawca może ustalać sam, na podstawie określonych dokumentów, bądź zlecać
jego ustalenie wyspecjalizowanym jednostkom.
6 . Gdy pracownikom zagrożą czynniki rakotwórcze, biologicznie, zakaźne lub inne
równie niebezpieczne, należy w pierwszej kolejności starać się je usunąć przez
takie urządzenie procesu pracy, aby w nim nie występowały.
X. pierwsza pomoc
1 . Najważniejsze w każdej akcji ratowniczej jest jak najszybsze wezwanie pomocy
specjalistycznej.
2 . Wzywając pomoc medyczną, powinieneś poinformować dyspozytora, gdzie pomoc
ma dotrzeć, ile osób zostało poszkodowanych oraz w jaki sposób doszło do
wypadku.
3 . Połączenie z osobą przyjmującą zgłoszenie pomocy powinieneś utrzymywać do
momentu, gdy uzyskasz potwierdzenie jego przyjęcia.
4 . Powinieneś korzystać jedynie z tych podręczników udzielania pierwszej pomocy,
które zostały wydane, począwszy od 2000 r., i oparte na standardach Europejskiej
Rady Resuscytacji.
5 . Warunkiem powstania prawnego obowiązku udzielenia pomocy jest zaistnienie wypadku,
np. urazu lub nagłego pogorszenia się stanu zdrowia osoby poszkodowanej.
6 . Firmę należy zaopatrzyć w taki sprzęt i środki ratownicze, które potrafisz sam
bezpiecznie zastosować.
7 . Powinieneś posiadać możliwość szybkiego dostarczenia apteczki na miejsce wypadku.
XI. Ryzyko zawodowe
1 . Okresową ocenę ryzyka zawodowego powinno wykonywać się na stanowiskach
pracy oraz dla technologii i procesów o dużych zagrożeniach, których skutki mogą
być bardzo rozległe lub katastrofalne.
2 . W przypadku oceny ryzyka zawodowego przedmiotem tej oceny jest stanowisko
pracy z wyposażeniem i warunkami na nim panującymi.
3 . Ocena ryzyka zawodowego pomoże zapewnić pracownikom bezpieczeństwo i higienę
pracy, jeżeli podejmują działania w celu ograniczenia ryzyka zawodowego przez
właściwą organizację pracy, stosowanie koniecznych środków profilaktycznych
oraz odpowiednie szkolenie i informowanie pracowników.
4 . Po realizacji działań korygujących lub zapobiegawczych, w celu sprawdzenia ich
skuteczności, musisz wykonać ponownie ocenę ryzyka zawodowego.
5 . Pamiętaj, że po wykonaniu oceny ryzyka zawodowego pracodawca ma obowiązek
poinformować pracowników o ustalonym poziomie ryzyka, jego skutkach i przyjętych
środkach obniżenia ryzyka.
XII. Służba bhp
1 . Służba bhp to wewnątrzzakładowa służba pracodawcy pełniąca względem niego
funkcje doradcze i kontrolne w zakresie wszystkich spraw związanych z bhp.
2 . Każdy pracodawca, który zatrudnia ponad 100 pracowników, musi utworzyć
w swojej firmie służbę bezpieczeństwa i higieny pracy.
3 . Skład i liczba pracowników służby bhp zależą
od liczby zatrudnianych w danym
zakładzie pracy pracowników.
4 . Służba bhp podlega bezpośrednio pracodawcy.
5 . Pracownicy służby bhp nie mogą być obciążani innymi zadaniami niż określone
w § 2 ust. l rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 109, poz. 704 z późn. zm.).
6 . Osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę lub wykonujące zadania służby
bhp na innej podstawie niż stosunek pracy (np. na podstawie cywilnoprawnej
umowy o dzieło czy zlecenia) 1 lipca 2005 r. zachowują prawo do zatrudnienia
w służbie bhp i wykonywania jej zadań u danego pracodawcy przez 8 lat od tego
dnia, czyli do 30 czerwca 2013 r. W tym czasie mają możliwość uzupełnienia
swojego wykształcenia.
XIII. Szkolenie bhp
1 . Szczegółowy zakres celów szkoleń bezpieczeństwa i higieny pracy oraz sposoby ich
realizacji uzależnione są od rodzaju szkolenia oraz kategorii pracowników i osób,
które zostaną objęte szkoleniem. Konkretnych kształtów nabierają one dopiero
w programach ramowych szkoleń i opracowanych na ich podstawie programach szczegółowych.
2 . Programy szkolenia dopuszczają możliwość prowadzenia szkolenia okresowego
w formie samokształcenia kierowanego. Taka forma szkoleń jest wykluczona
w stosunku do pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych.
3 . Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku
podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku, które zajmował u danego
pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem kolejnej umowy o pracę.
XIV. Uruchomienie zakładu pracy
1 . Rozpoczynając działalność lub zmieniając miejsce, rodzaj albo zakres działalności
gospodarczej, a także w przypadku jej zaprzestania lub likwidacji zakładu pracy,
pracodawca ma obowiązek powiadomić o tym właściwe organy Państwowej Inspekcji
Pracy i Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
2 . Przy budowie lub przebudowie obiektów budowlanych, w których przewiduje się
pomieszczenia pracy, dopilnuj, aby prace wykonywane były zgodnie z projektem
zaopiniowanym przez rzeczoznawców ds. bhp, sanitarnych i zabezpieczeń pożarowych,
a o zamiarze przejścia takich obiektów do użytkowania powiadomione
zostały PIP, PIS oraz PSP.
3 . Inspektor pracy PIP ma prawo żądać od Twojego pracodawcy dokumentów dotyczących
zakładu pracy w zakresie budowy, przebudowy lub modernizacji, uruchomienia,
planów i rysunków technicznych, dokumentacji technicznej i technologicznej,
wyników ekspertyz oraz badań i pomiarów dotyczących produkcji bądź
innej działalności.
4 . Pracodawca powinien wyposażać swoją firmę wyłącznie w maszyny i urządzenia
techniczne mające oznakowanie CE oraz deklarację zgodności z wymaganiami
norm technicznych i przepisów.
5 . Pracodawca musi niezwłocznie zawiadomić właściwy oddział Urzędu Dozoru
Technicznego o każdym niebezpiecznym uszkodzeniu urządzenia podlegającego
dozorowi lub nieszczęśliwym wypadku związanym z jego użytkowaniem.
6 . Wolno stosować w firmie jedynie te materiały chemiczne i technologie, które posiadają
ustalony stopień szkodliwości dla zdrowia pracowników.
7 . Niebezpieczne substancje chemiczne można stosować w firmie pod warunkiem
zastosowania środków zapewniających pracownikom ochronę zdrowia i życia, na
przykład środków ochrony indywidualnej.
8 . Stosowane substancje chemiczne muszą być oznakowane w sposób widoczny
i umożliwiający ich identyfikację.
9 . Pracodawca ma obowiązek rejestrować wszystkie rodzaje prac w kontakcie z substancjami
i czynnikami o działaniu rakotwórczym.
XV. Wypadki przy pracy - postępowanie
i dokumentowanie
1 . W razie wypadku przy pracy pracodawca musi podjąć działania eliminujące bądź
ograniczające zagrożenia i zapewnić udzielanie pierwszej pomocy poszkodowanym.
2 . Koszty ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków ponosi pracodawca.
3 . Pracodawca ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić właściwego okręgowego
inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku
przy pracy oraz każdym innym wypadku, który spowodował wymienione skutki,
a ma związek z pracą i może być uznany za wypadek przy pracy.
4 . Obowiązkiem pracodawcy jest powołanie zespołu powypadkowego do ustalenia
okoliczności i przyczyn wypadku.
5 . Niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy musi
przystąpić do ustalenia jego okoliczności i przyczyn, w tym między innymi musi
dokonać kwalifikacji prawnej wypadku, kierując się zasadami określonymi w art. 3
ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.).
6 . Zespół powypadkowy musi wykorzystać materiały zebrane przez organy prowadzące
śledztwo lub dochodzenie - oczywiście o ile te materiały zostaną mu
udostępnione.
7 . Protokół powypadkowy powinien zostać sporządzony w ciągu 14 dni od dnia
uzyskania zawiadomienia o wypadku oraz zatwierdzony przez pracodawcę nie
później niż w ciągu 5 dni od dnia jego sporządzenia.
8 . Zatwierdzony protokół należy niezwłocznie doręczyć poszkodowanemu pracownikowi,
a w razie wypadku śmiertelnego - członkom rodziny zmarłego
pracownika.
9 . Protokół powypadkowy dotyczący wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych
pracodawca musi niezwłocznie doręczyć właściwemu okręgowemu inspektorowi
pracy.
10 . Nie przestrzegając przepisów o wypadkach przy pracy, pracodawca naraża się na
karę grzywny, a nawet ograniczenia wolności.
XVI. Wypadki przy pracy
1 . Według ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.)
nieszczęśliwe zdarzenie możesz uznać za wypadek przy pracy, jeżeli spełnia jednocześnie
4 warunki, czyli występuje nagle, jest wywołane przyczyną zewnętrzną,
powoduje uraz lub śmierć oraz pozostaje w związku z pracą.
2 . Śmiertelny wypadek przy pracy to zdarzenie, w wyniku którego pracownik zmarł
w ciągu 6 miesięcy od tego zdarzenia.
3 . Gdy wskutek wypadku nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała pracownika, np. utrata
wzroku, słuchu, mowy itp., to masz do czynienia z ciężkim wypadkiem przy
pracy.
4 . Za zbiorowy wypadek przy pracy musisz uznać wypadek, w wyniku którego zostały
poszkodowane co najmniej 2 osoby.
5 . Fakt, że wypadkowi uległ pracownik nietrzeźwy, nie ma wpływu na uznanie takiego
zdarzenia za wypadek przy pracy.
6 . Jeżeli wypadek pracownika nie miał związku z pracą, to nie można go uznać za
wypadek przy pracy.