Ogólne wiadomości z zakresu prawa karnego
Prawo karne
Prawo określa i reguluje stosunki społeczne.
Prawo karne określa zachowania sprzeczne z prawem, które podlegają sankcjom karnym np. :
- zabójstwo
- przestępstwo
- morderstwo
- przestępstwo zgwałcenia
Prawo karne:
- materialne
- procesowe - procedura karna - określa proces zachowania się
- wykonawcze
- skarbowe
- wojskowe
Kryminologia - nauka o przestępstwach.
Wiktymologia - nauka o ofierze przestępstwa
Penitencjarystyka - nauka o karze pozbawienia wolności
Prawo karne dzieli się na:
1. powszechne - dotyczy wielu dziedzin życia i wielu sprawców
2. specjalne - wyróżnia się na szczególną dziedziną sprawców albo dziedziną życia.
Kodeks Karny zawiera:
- Część ogólną
- Część szczególną
- Część wojskową
Żołnierz - osoba pełniąca czynną służbę wojskową.
Postępowanie w sprawach nieletnich jest regulowane ustawą z 26.10.1982 r., która za zasadę przyjmuje, iż nieletni nie ponoszą odpowiedzialności tak jak sprawcy dorośli.
Prawo karne oparte zostało na idei państwa prawa i standardach międzynarodowych.
Podstawowe pojęcia:
- Czyn - wyraz wolnej woli człowieka;
- Wina - więź łącząca świadomość i wolę człowieka;
- Kara - odpowiedź na czyn sprawcy.
Szkoła antropologiczna - przedstawicielem jej był Cezary Lambroso. („Człowiek zbrodniarz”) Na podstawie badań nad rozmiarami i kształtem czaszki stwierdził, że istnieje urodzony przestępca, który posiada określone cechy. Jest on biologicznie uwarunkowany do łamania
Szkoła socjologiczna - twórca był F.Liszt, a w Polsce prof. Makarewicz. Przedstawiciele tej szkoły wprowadzili rozwiniętą typologię przestępców. Wyróżnili trzy kategorie sprawców: przypadkowy - kara powinna odstraszyć; nadających się do poprawy - kara powinna poprawić; niepoprawni - kara ma unieszkodliwić lub odizolować.
Kara ma stanowić terapię dla osoby popełniającej przestępstwo. Przestępca ma prawo do resocjalizacji.
A obowiązkiem społeczeństwa jest zapewnienie odpowiedniego grona, który tą resocjalizację przeprowadza.
Funkcje prawa karnego:
1. kompensacyjna - oznacza, że prawo karne powinno uwzględniać szkodę i jej zadośćuczynienie ( naprawienie szkody w polskim PK).
2. ochrona - polega na tym, że chronione są pewne dobra prawne np. zdrowie, mienie, życie itp., prawo chroni to, co najważniejsze i najcenniejsze społecznie bądź punktu widzenia jednostek
3. gwarancja - polega na ochronie dóbr osobistych przed arbitralnością władzy państwowej, jeżeli nie popełniłem czynu karalnego to nie podlegam odpowiedzialności
Zasady:
1. odpowiedzialność za czyn -podstawą odpowiedzialności karnej jest czyn, zachowanie;
2. winy - umyślne, nieumyślne, należy wykazać winę, aby oskarżony poniósł odpowiedzialność za popełniony czyn;
3. odpowiedzialności indywidualnej i osobistej - każdy odpowiada za swoje zachowanie nie zależnie od zachowania innych, nie ma odpowiedzialności grupowej; kara musi być zindywidualizowana;
4. humanitaryzm - podstawową wartością jest ochrona godności człowieka zarówno pokrzywdzonego jak i sprawcy, prawo ma tzw. "ludzkie oblicze";
5. NULLUM CRIMEN SINE LEGE - nie ma przestępstwa bez ustawy - zasada realizująca postulat legalizmu, powinno przestępstwo być określone, powinno być jasne gdzie się zaczyna a gdzie się kończy; NULLA POENA SINE LEGE - nie ma kary bez ustawy.
Zakaz analogii - analogia jest dopuszczana tylko na korzyść sprawcy.
Źródło prawa karnego
Źródłem może być tylko i wyłącznie ustawa. Najważniejszą ustawą jest tylko konstytucja - art. 38, art. 41 § 1, art. 55 § 5, następnie umowy międzynarodowe oraz kodeks karny z 6.06.1997 obowiązujący od 1.09.1998, kodeks karny skarbowy. Rozporządzenia nie mogą wprowadzać nakazów i zakazów gdyż są one zarezerwowane tylko dla ustaw.
11.07.1932 Kodeks karny z komentarzem jako rozporządzenia prezydenta
19.04.1969 Kodeks karny Polski Ludowej gdzie za przestępstwa była kara śmierci
6.06.1997 Kodeks karny III RP
Normy sankcjonowane - jest zwrócona do człowieka „Nikomu nie wolno zabijać człowieka
Normy sankcjonujące - można ją wyinterpretować tylko z przepisu prawa karnego. ”Jeżeli ktokolwiek spowoduje umyślnie śmierć człowieka podlega karze pozbawienia wolności od lat 8…”
Czas i miejsce przestępstwa
- Zasada terytorialności - art. 5 - każdy przestępca popełniający czyn zabroniony na terytorium Polski podlega odpowiedzialności karnej określonej przepisami ustawy karnej polskiej. Różne są przepisy i zasady, co do przestępcy popełniającego czyn zabroniony za granicą.
- Zasada wielomiejscowości art.6 - możliwe są trzy miejsca popełnienia przestępstwa:
- miejsce zachowania sprawcy
- miejsce nastąpienia skutku
- miejsce, gdzie według zamiaru sprawcy skutek miał nastąpić
Immunitet - to uchylenie od odpowiedzialności karnej - czasowe lub trwały. (im. materialny, im. formalny)
Amnestia - ustawodawczy zbiorowy akt łaski polegający na całkowitym albo częściowym darowaniu orzeczonych już kar za pewne przestępstwa popełnione przed określona datą
Abolicja - jednorazowe uchylenie karalności dokonanego czynu zabronionego poprzez wydanie aktu, który odwołuje się do zakazu ścigania.
Przestępstwo musi zawierać 5 elementów:
1) czyn - zachowanie człowieka, nie ma przestępstwa bez czynu (ACTIONE);
2) czyn bezprawny - sprzeczny z normą sankcjonowaną (nie ma przestępstwa bez ustawy) oraz nie mogą zachodzić żadne kontratypy
3) czyn karalny - musi być zagrożone karą opisaną w ustawie,
4) czyn karygodny - który zasługuje na karę w stopniu wyższym niż znikomy
5) czyn zawiniony - nie ma przestępstwa bez winy (CULPA).
Systemy sankcji:
1. bezwzględnie oznaczona - konkretna kara za konkretne przestępstwo
2. sztywna - za zabójstwo kara śmierci
3. względnie oznaczona - ustawa podaje granice kary a sąd dokonuje konkretyzacji w postaci kary określonej co do wysokości co do rodzaju
4. względnie nie oznaczona - ustawa podaje rodzaj kary w granicach od do
5. bezwzględnie nie oznaczona - ustawa mówi, że przestępstwo jest zabronione, a karę wymierza i określa sąd.
Społeczna szkodliwość czynu:
- Art. 115 § 2 - sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra np. zdrowia, rozmiar wyrządzonej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, postać zamiaru, motywację sprawcy, stopień naruszenia reguł.
Teoria psychologiczna winy - wina to przeżycie psychiczne sprawcy w stosunku do jego czynu.
Teoria normatywna - wina to zarzut, czyli możliwość postawienia zarzutu sprawcy postępowania niezgodnego z prawem.
Podział przestępstw ze względu na ciężar szkodliwości czynu:
a) zbrodnia - art. 7 § 2 - zagrożenie karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą
b) występki - art. 7 § 3 - czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc ( nie przekraczającą jednak 3 lat)
Przestępstwo:
1. art. 9 § 1 - umyślne - sprawca ma zamiar jego popełnienia
Są dwa rodzaje zamiaru:
- bezpośredni - chcę popełnić czyn zabroniony
- wynikowy - przewidując możliwość popełnienia czynu zabronionego godzę się na niego
2.art. 9 § 2 - nieumyślne - brak zamiaru popełnienia przestępstwa, nie zachowanie ostrożności, przewidywał możliwość popełnienia czynu zabronionego ( świadoma nieumyślność), mógł przewidzieć popełnienie czynu zabronionego (nieświadoma nieumyślność)
3. umyślno - nieumyślne np. art. 173 § 3
4. nieumyślno - nieumyślne art. 163 § 2
Przestępstwa kwalifikowane przez następstwo - sprawca powoduje katastrofę komunikacyjną w wyniku której ginie osoba. Następstwem jest śmierć, która powoduje podwyższenie kary sprawcy katastrofy.
Z uwagi na formę przestępstwa można podzielić na:
- przestępstwa z działania np. kradzież
- przestępstwa z zaniechania (brak aktywności) w określonym kierunku np. nie udzielenie pomocy
Przestępstwo skutkowe- to takie dla swego dokonania wymaga nastąpienia określonego skutku,
Przestępstwo bez skutkowe- sprawca odpowiada za samo zachowanie;
Przestępstwa powszechne - podmiotem może być każdy,
Przestępstwa indywidualne - takie gdzie ustawa wskazuje na cechę sprawcy dzielą się one na:- właściwe - tzn., posiadanie cechy decyduje o możliwości karania danej osoby,
- niewłaściwe - zawężenie kręgu podmiotów nastąpiło w trybie zmodyfikowanym i jeżeli osoba posiada daną cechę to odpowiada za typ zmodyfikowany
Przestępstwo:
1. trwałe polega na wytworzeniu i utrzymywaniu stanu niezgodnego z prawem.
2. ciągłe - art. 12 - definiując czyn przestępstwa ciągłego 2 lub więcej zachowań w krótkim odstępie czasu z góry zaplanowanym określa się jednym zachowaniem.
Struktura przestępstwa:
1. podmiot -sprawca musi mieć określony wiek; nieletniość wyłącza winę. Nieletni to osoba do 17 lat. Nieletni który popełnia wyliczone enumeratywnie przestępstwa, może odpowiadać na zasadach przewidzianych w kodeksie. Jeśli sprawca w czasie występku nie skończył 18 lat stosuje się środki wychowawcze.
2. strona podmiotowa czynu zabronionego -przeżycie psychiczne sprawcy, czy działa umyślnie czy nie.
3. przedmiot - dobro, które jest przedmiotem ochrony - porządek prawny, praworządność, ochrona dóbr prawnych, rodzajowy przedmiot - życie człowieka, indywidualny przedmiot - dobro chronione przez konkretny przepis kodeksu karnego; dobro, które jest przedmiotem zamachu
4. czynność sprawcza- musi być opisane zachowanie zabronione np. kto zabija
5. skutek, ale tylko przy przestępstwach skutkowych
Elementy fakultatywne:
- Przedmiot czynności wykonawczej - przedmiot, na którym dokonuje się przestępstwa.
- znamiona modelizujące - określające bliżej czas, miejsce, sytuację
KARALNOŚĆ
Teoria:
1. ekwiwalencji - przyczyną skutkową jest suma warunków koniecznych
2. adekwatna - skutkiem jest to co jest adekwatnym, normalnym następstwem zachowania sprawcy
3. relewancji - żeby skutek właściwie przypisać, należy zrobić to na dwóch płaszczyznach: płaszczyźnie przyczynowej i płaszczyźnie typu czynu zabronionego.
Formy:
1. stadialne - odpowiedzialności karnej podlegają etapy poprzedzające popełnienie czynu zabronionego
2. zjawiskowe - rozszerzenie odpowiedzialności karnej na osoby, które swoim zachowaniem przyczyniły się do popełnienia przestępstwa.
Formy stadialne
Droga przestępstwa:
Na początku musi pojawić się zamiar, który nie jest karalny. Drugim etapem jest stadium przygotowania - co do zasady jest bezkarne chyba, że ustawa tak stanowi art. 16 KK - przygotowanie w sensie ścisłym. Przygotowanie zmierza bezpośrednio do popełnienia czynu zabronionego. To przygotowanie oznacza, że przestępca robi wszystko aby dokonać przestępstwa. Dąży do rozpoczęcia realizacji przestępstwa. Przygotowanie jest karalne wtedy gdy ustawa tak stanowi: art. 148, 118 §3, 128 §2, przestępstwo z włamaniem nie jest karalne, fałszowanie dokumentów i pieniędzy jest karalne,
Art. 17 wprowadza czynny żal, który daje możliwość sprawcy wycofania się, dobrowolnego odstąpienia od popełnienia przestępstwa.
Usiłowanie (trzeci etap) - art. 13 § 1; sprawca zamierza dokonać przestępstwo i swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, ale ono nie następuje. Usiłowanie jest zawsze umyślne. Usiłowanie jest początkiem dokonywania przestępstwa.
Usiłowanie:
a. z zamiarem
b. zmierzanie do dokonania
c. brak dokonania
Usiłowanie jest zawsze karalne .
Art. 13 §2 - usiłowanie nieudolne - brak przedmiotu lub brak odpowiedniego środka do popełnienia przestępstwa. Nie da się zabić martwego człowieka. W tym przypadku usiłowanie może zostać objęte nadzwyczajnie złagodzona karą lub nawet sąd może odstąpić od wymierzenia kary.
Art. 15 przewiduje czynny żal przestępstwa skutkowego;
Art. 151 - za uszczerbek na zdrowiu przestępca będzie odpowiadał. Takie zachowanie jest karalne ale nie zawsze kara jest wykonywana.
Czwarty etap - dokonanie - sprawca swoim zachowaniem zrealizował zamiar przestępstwa.
Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa (Art. 18 ):
sprawcze
niesprawcze
Ad. a)
- sprawstwo - sprawcą jest ten kto swoim zachowaniem realizuje znamiona typu czynu zabronionego;
- współsprawstwo (art. 18 § 1) - przestępstwo jest dokonane przez co najmniej dwie osoby działające wspólnie lub w porozumieniu,
- sprawstwo kierownicze - jedna osoba kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inna osobę
- sprawstwo polecające - osoba wykorzystując uzależnienie poleca osobie uzależnionej wykonanie czynu zabronionego
W sprawstwie widać kiedy przestępcy dzielą się rolami, np. jeden może skrępować osobę a inny może ją okraść; art. 206 KK, art. 21 §2 KK przewiduje taką sytuację, iż jeśli osoba współdziałająca w przestępstwie wie o tym, iż druga osoba popełnia np. bigamię jest współodpowiedzialna za to przestępstwo. Jednak sąd wobec osoby nie posiadającej danych cech wymierza karę łagodniejszą. Każdy jest sądzony pojedynczo. Od współsprawstwa należy odróżniać sprawstwo równoległe, tzn. kiedy kilka osób popełnia przestępstwo w danym miejscu o tym samym czasie ale nie zależnie od siebie.
Sprawstwo kierownicze - kierowanie przestępstwem przez jedna osobę od początku do końca przestępstwa. Przy sprawstwie poleconym przestępstwa wykonuje uzależnienie innej osoby.
Ad. b)
Podżeganie -polega na nakłanianiu innej osoby do popełnienia przestępstwa
Pomocnictwo - to ułatwienie innej osobie popełnienie czynu zabronionego, może to być pomoc fizyczna - narzędzia, pomoc psychiczna - informacje; ewentualnie poplecznictwo - pomoc po przestępstwie.
Okoliczność wyłączająca bezprawność:
kontratypy - powoduje, że dany czyn bezprawny przestaje być bezprawny ze względu na zaistnienie określonych przesłanek; anuluje bezprawność czynu; typ wprowadza, kontra typ anuluje.
Kontratypy:
- Obrona konieczna - art. 25 KK. To odparcie bezpośredniego zamachu na jakiekolwiek dobro prawne. Zamach jest zawsze zachowaniem człowieka. Musi być on bezprawny lub bezpośredni. Zamach jest bezprawny, czyli sprzeczny z porządkiem prawnym, nie ma wymogu by był opisany w ustawie karnej. Bezpośredniość zamachu jest wtedy gdy przestępca narusza dobra w chwili dokonywania zamachy. Nie można bronić się w gdy sprawca zakończył już czynność zabronioną. Dopóty trwa zamach dopóki trwa niebezpieczeństwo. Zawsze można powołać się na obronę konieczną. Zamach ma być skierowany na jakiekolwiek dobro chronione prawem. Obrona ma być motywowana odparciem zamachu. Nie jest możliwa nieświadoma obrona konieczna. Przekroczenie granic obrony koniecznej: eksces intensywny - np. sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu; eksces ekspresywny - polega na przedłużeniu obrony przez poszkodowanego pomimo, iż zamach bezpośredni się skończył.
- Stan wyższej konieczności - związany z niebezpieczeństwem. Źródłem niebezpieczeństwa może być zachowanie człowieka, efekty związane z naturą, zwierzętami, inne zdarzenia niezależne. Naruszenie dobra w sposób nieodwracalny. Stan wyższej konieczności ma dwoisty charakter: w pewnych sytuacjach jest kontratypem - art.26.§1, w pewnych sytuacja wyłączającą winę - art.26§2 Niebezpieczeństwo musi być bezpośrednie, aktualne, w czasie podejmowania czynności.
Cechy:
1. subsydialność - dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego, niebezpieczeństwo można usunąć tylko poświęcając dobro prawne,
2. poświęcenie dobra chronionego prawem.
3. proporcjonalność - okolicznością jest wyłączenie winy lub kontratyp.
Kontratyp: Jeśli poświęcone dobro jest niższej wartości od dobra ratowanego np. ratując życie rozbijamy szybę w sklepie.
Stan wyższej konieczności wyłączający winę gdy dobro poświęcane i dobro chronione są tej samej wartości lub gdy dobro poświęcone jest wyższej wartości, ale nie oczywiście wyższej, to osoba ta nie popełnia przestępstwa.
- Kolizja obowiązków
Działanie w celu uniknięcia konsekwencji zaistniałego niebezpieczeństwa art. 26 §4 - istnieje możliwości wyłączenia winy w przypadku gdy np. lekarz ma dwóch pacjentów w ciężkim stanie i tylko jedną aparaturę do ich uratowania, musi on wybrać jednego pacjenta kierując się szansą uratowania danej osoby ( ratuje tego kto ma większą szanse przeżycia). W przypadku jednak gdy dochodzi do kolizji ratowania własnego życia czy drugiej osoby jeśli człowiek ma obowiązek ratowania człowieka, np. lekarz, strażak, policjant, ochroniarz, (wszyscy, którzy są powołani do ratowania życia człowieka) nie ma kolizji dóbr osoby te muszą ratować innych, gdyż na tym polega ich praca. Kolizja obowiązku gdzie tylko w jednym momencie można ratować dwa dobra.
- Dozwolone ryzyko (eksperyment)
Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu przeprowadzenia eksperymentu, jeżeli eksperyment ten ma charakter poznawczy, medyczny, techniczny lub ekonomiczny, korzyść jego jest bardzo duża, został on przeprowadzony zgodnie z prawem i był zasadny w świetle aktualnego stanu wiedzy.
Okoliczności wyłączają winę:
- nieletniość - to sytuacja kiedy osoba nieletnia popełnia czyn zabroniony. Osoba nieletnia nie popełnia przestępstwa! Nieletniość stanowi więc okoliczność wyłączającą winę. KK ogranicza nieletniość do 17 lat, powyżej tego wieku osoba jest uznawana za dorosłą. W KK nie ma osób małoletnich i pełnoletnich, ale są niepełnoletni i dorośli. Problematyką dotyczącą osób letnich zajmuje się ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich. W prawie karnym można mówić o pewnym uelastycznieniu, które dokonuje się w dwie strony tzn. pociąga się do odpowiedzialności 15 latka (warunki określa art. 10 §2), a wobec 18-latka nie zostanie orzeczona kara dożywotniego pozbawienia wolności (art.54. §2. Wina nieletniego jest niższa niż dorosłego. Kary nieletniego nie może przekraczać 2/3 stopnia winy niepoczytalność.
- stan niepoczytalności - sprawia, iż człowiek nie może odpowiadać za swe czyny. KK wskazuje na źródła i na konsekwencje stanu niepoczytalności. Źródła stanu:
1. choroba psychiczna - psychoza, schizofrenia
2. upośledzenie umysłowe -niedorozwoju, jest stopniowalna, np. upośledzenie głębokie, taka osoba nie jest w stanie popełnić przestępstwa;
3. inne zakłócenia czynności psychicznej.
Następstwa niepoczytalności - osoba nie mogła lub nie mogła pokierować swoim postępowaniem rozpoznać znaczenia czynu
Należy wykazać źródło i ze wywołuje konsekwencje, np. że sprawca nie rozpoznaje znaczenia czynu, brak zrozumienia tego co się z nim dzieje.
Art.31 §2 - poczytalność ograniczona w stopniu znacznym nie wyłącza winy jedynie zmniejsza zawinienie i można karę złagodzić
Art. 31 §3 - odpowiedzialność za wprawienie się w stan nietrzeźwy lub odurzenia - to działanie dobrowolne i świadome, sprawca nie jest zmuszany do wypicia czy do zażycia czegoś odurzającego, powinien on przewidzieć, że będzie miał zakłócone czynności psychiczne.
Art. 31 §3 - prowadzenie samochodu w stanie nietrzeźwym jest przestępstwem.
Między stanem poczytalności a stanem niepoczytalności jest poczytalność ograniczona. Nie ma niepoczytalności ograniczonej.
Błąd i jego rola w prawie karnym
Art. 28 - 30
Błąd - niezgodność pomiędzy rzeczywistością a jej odbiciem w świadomości człowieka.
Art.. 28 - błąd co do znamienia typu czynu zabronionego oraz błąd co do typu uprzywilejowanego wyłącza winę umyślną - polega on na mylnym wyobrażeniu rzeczywistości. Błąd może mieć charakter nieświadomości lub urojenia, czyli braku informacji na temat fragmentu rzeczywistości
Art. 29 - błąd co do kontratypu lub okoliczności wyłączającej winę - kiedy sprawca jest przekonany że odbywa się na nim zamach i jest przekonany, że może zastosować obronę konieczną, ale zamachu tak naprawdę nie ma. Jeżeli ta nieświadomość jest usprawiedliwiona to wyłącza to winę, ale jeżeli błąd jest nieusprawiedliwiony to jest on podstawą do złagodzenia kary.
Art. 30 - błąd co do prawa - wyłącza winę- nieświadomość bezprawności tzn. nie mam świadomości, że dany czyn jest bezprawny i ta nieświadomość jest usprawiedliwiona
- nieusprawiedliwiona nieświadomość bezprawności - sprawca odpowiada za popełniony czyn, ale można mu karę nadzwyczajnie złagodzić (nie wyłącza winy)
- urojenie bezprawności - nie ma znaczenia
Typy czynu zabronionego:
a) podstawowe
b) zmodyfikowane
Ad. a) Typy podstawowe to takie gdy jest ogólny, podstawowy opis tego czynu np. kradzież art. 278
Ad. b) Typy zmodyfikowane:
- kwalifikowane - po dodaniu pewnych znamion czynu zabronionego w przepisie, które kwalifikują ten czyn jako gorszy, sprawca ponosi wyższą karę np. art. 279
- uprzywilejowane - z uwagi na szczególne okoliczności sprawca ponosi łagodniejsza karę np. art. 150
Zasady określania czynu zabronionego:
1. przepis szczególny wyłącza przepis ogólny - np. odpowiedzialność za kradzież z włamaniem a nie osobno za kradzież i za kradzież z włamaniem - jest jeden czyn zabroniony
2. zasada pochłaniania - przypadek, gdy jeden przepis pochłania druki i każemy za jeden np. najpierw w wyniku sprawcy nastąpił ciężki uszczerbek na zdrowiu (strata wzroku) a następnie osoba zmarła - sprawca odpowiada za zabójstwo
3. reguła pomocniczości - przepis podstawowy wyklucza przepis pomocniczy - art. 231 § 4, art. 13 § 1.
Katalog kar i środków karnych
Prawo karne posługuje się karą najsurowszą..
Kary art. 32
- Grzywna - zmiana systemu; w 1969 roku była umowną; obecnie orzeka się ją w tzw. stawkach dziennych, najpierw określa się liczbę stawek (10 - 360) przy karze łącznej obostrzonej stawki mogą dojść do liczby 540 czyli o połowę większą od normalnej stawki. Jest również przepis szczególny, który stanowi, że można wymierzyć 2000 stawek jest to kara kumulatywna art. 309. Określając karę grzywny należy znać: stopień i charakter przestępstwa. Ustala się również wysokość stawki dziennej od 10 - 2000 zł. Wysokość jest determinowana dochodami skazanego. Grzywna może być kumulatywna lub samoistna. Samoistna gdy jest przewidziana w przepisie za dane przestępstwo i sąd wymierza ją sprawcy - art. 212, 216, 217. Grzywna kumulatywna - orzeka się ją obok kary pozbawienia wolności trwającej od 1 miesiąca - 15 lat.
- Ograniczenie wolności - stosunkowo młoda kara, pojawiła się w KK z 1969r. oznacza pewne obowiązki i ograniczenia dla przestępcy np. związane z obowiązkiem pracy, ewentualne potrącenia części wynagrodzenia, a nawet polegające na pewnych zakazach, jak np. obowiązku informowania sądu o przebiegu kary; obowiązek odpłatnej pracy na cele społeczne. Praca ma być wykonywana od 20 - 40 godzin miesięcznie. (od 1 - 12 miesięcy).
- Pozbawienie wolności - progresja - może być wymierzona w granicach od jednego miesiąca do lat 15, wymierza się ją w miesiącach i latach
- Kara pozbawienia wolności na 25 lat;
- Dożywotnie pozbawienie wolności.
W kodeksie wojskowym jest areszt wojskowy - od 1997 nie ma kary śmierci.
Kary dodatkowe - art. 39 środki karne. Możliwość orzeczenia zakazu prowadzenia samochodów na zawsze. Są również środki jednorazowe np. obowiązek naprawienia szkody.
Zasady wymiaru kary i środków karnych
1. ustawowy wymiar kary - zagrożenie przewidziane w ustawie za dane przestępstwo
2. sądowy wymiar kary - rzeczywiste orzeczenie kary w konkretnej sprawie w granicach przewidzianych w ustawie karnej
3. zwykły wymiar kary - zagrożenie karami znajduje się w części szczególnej KK, określa górną i dolna granicę kary
4. nadzwyczajny wymiar kary - modyfikacja granic ustawowego wymiaru kary albo w kierunku obniżenia granic ( nadzwyczajne złagodzenie kary) albo w kierunku zaostrzenia granic (obostrzenia kary).
Sądowy wymiar - orzeczenie kary ściśle określonej co do rodzaju wysokości przez sąd przypisanej sprawcy.
Ustawa karna przewiduje za zbrodnie karę w granicach od 3 do 15 lat - sąd konkretyzuje karę1. zasady wymiaru
5. Dyrektywy- wskazówki dla sądu przy wymiarze kary
1. ogólne
-sprawiedliwościowa - kara nie może przekraczać stopnia winy. Ma uwzględniać stopień społecznej szkodliwości czynu - art. 115 §2. Połączenie ich powinno odzwierciedlić stopień kary co do winy sprawcy Dyrektywy.
stopień winy
stopień społecznej szkodliwości czynu
- prewencja indywidualna - kodeks określa ją jako cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć kara w stosunku do skazanego. Ukształtowanie wymiaru kary w taki sposób by sprawca nie stał się recydywistą.
- prewencja generalna - to takie ukształtowanie wymiaru kary, by powstrzymywała inne osoby przed popełnianiem przestępstw- potrzeby ukształtowania świadomości prawnej społeczeństwa; kara nie może być zbyt łagodna.
2. szczegółowe - art. 54 §1 - wobec nieletnich i młodocianych przesłaniem jest wymierzenie takich środków karnych które mają wychować sprawce. Kary nie orzeka się wobec sprawcy, który w czasie popełnienia występku nie ukończył 18 lat.
Dyrektywa wymiaru grzywny -art. 58 § 2, grzywny nie orzeka się kiedy na podstawie dokumentów o dochodach sprawcy stwierdzi się, że grzywny się nie wyegzekwuje wówczas zgodnie z art. 58 grzywny się nie orzeka.
Dyrektywa prymatu kar wolnościowych - art. 58 §1 - kara pozbawienia wolności jest ostatecznością
6. Okoliczności wpływające na wymiar kary
- obostrzenie kary
- nadzwyczajne złagodzenie
Podstawa do obostrzenia kary jest:
- (Art. 64) - recydywa - popełnienie tego samego przestępstwa po wcześniejszy skazaniu za tego samego rodzaju przestępstwo
- Art. 65 - przestępcy zawodowi
- Art. 91 - ciąg przestępstw - sprawca popełnia kilka przestępstw, ale orzeka się jedną karę, która jest obostrzona.
- Art. 178 - odpowiedzialność za przestępstwa komunikacyjne, popełnione w stanie nietrzeźwym lub odurzenia
Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.