Paulina Chrupek p.206

Stawy wykłady

Skład chemiczny wody

• C, N, ca, Mg, Fe, Si, Mn, Mo, Br

• Skład chem. zależy od charakteru podłoża (gleby), miękkości ziemi

• Woda z solami mineralnymi stanowi pożywkę dla roślinności

• Szkodliwe substancje to: amoniak, siarkowodór, żelazo, kwas humusowe i olejki

• Nadmiar Fe powoduje gorsze żerowanie i trawienie, martwice nabłonka i skrzeli

• Wody żelaziste są w rdzawym kolorze

• pH wody

• zależy od CO₂ i związków wapnia

• wody naturalne pH 3,5-9

• do celów rybackich pH 7-8,5

• dobrym wskaźnikiem odczynu wody są występująca w niej roślinność

• tlen w wodzie -źródła

• powietrze to główne źródło

• fotosynteza roślin

• najważniejszym regulatorem powierza w wodzie jest temperatura

• przyducha- niska zawartość tlenu z jednoczesną dużą zawartością CO₂ (najczęściej zimą - śnieg i lód hamują fotosyntezę). Zatem w stawach mocno zeutrofizowanych, zanieczyszczonych, przy zbyt dużej obsadzie ryb intensywnie żywionych najpierw giną ryby o dużym zapotrzebowaniu na tlen (łosoś, pstrąg, troć)

• niedobór -ograniczone pobieranie paszy i trawienie, spadek płodności, uniemożliwione tarło

WSKAŹNIKI JAKOŚCI WODY

• CO₂- jest wypuszczany z formie gazowej a tylko niewielka ilość jego część (<1%) tworzy z wodą kwas węglowy. Za bezpieczną górną granicę koncentracji wolnego CO₂ przyjmuję się:

• 20mg/dm³ łosiowy;

• 80mg/dm³ karpiowatych

• Amoniak - jest produktem gnicia związków białkowych. Do stawów przedostaje się ze ściekami, nawozami organicznymi oraz jako produkt rozkładu odchodów i resztek paszy W wodzie występuję jako niezjonizowany (NH₃) lub zjonizowany (NH₄+) Forma niezjonizowana jest trująca dla ryb, zjonizowana nie powinna przekraczać dla łososiowatych 0,012 a dla karpiowatych i dla pozostałych ciepłolubnych 0,05

• Azotany NO₃ w optymalnych warunkach tlenowych max koncentracja azotanów w odpływie wynosi 20mg (ryby karpiowate) 80 mg NO₃/dm³ (łososiowate)

• Fosfor- występuje w wodzie w postaci fosforanów głównie przez wypłukiwanie z gleby

• Żelazo - w wodach czystych w niewielkich ilościach (kilka mg na dm³ ). Bezpieczny poziom Fe²⁺ to 0,2-0,3 mg karpiowate; 0,1 mg łososiowate

• Zawartość wapnia i magnezu - zawiesina ogólna w zależności od źródła pochodzenia utrudnia rozwój ikry i narybku

Woda i jej skład chemiczny

Woda

Do zbiorników dostaje się ona najczęściej z opadów atmosferycznych (deszcz, śnieg), z rzek i potoków oraz wydostaje się spod ziemi jako woda źródlana, drenowa lub gruntowa. Wody pochodzące z różnych źródeł różnią się składem chemicznym, zawartością tlenu oraz temperaturą, przez co mają różne znaczenie i zastosowanie dla rybactwa

Do podstawowych elementów określających przydatność wody dla celów rybackich należy jej skład chemiczny, odczyn (pH), zawartość tlenu oraz temperatura.

W większości naszych wód powierzchniowych spotyka się w zasadzie te same składniki chemiczne, ale występujące w różnych proporcjach ilościowych.

Do najważniejszych pierwiastków, mających podstawowe znaczenie dla wydajności rybackiej zbiornika, należą:

węgiel, azot, fosfor, wapń, magnez, żelazo i krzem oraz tzw. mikroelementy (mangan, molibden, bor, brom, jod i inne).

Zasobność wody w składniki mineralne zależy głównie od charakteru podłoża (gleby), wielkości zlewni oraz żyzności dopływów.

Woda wraz z rozpuszczonymi solami mineralnymi stanowi pożywkę dla roślin. Rośliny zaś stanowią podstawowe pożywienie dla zwierząt wodnych. Od zasobności zatem środowiska w substancje pokarmowe zależy żyzność i wartość rybacka danego zbiornika.

W niektórych wodach mogą też występować nadmierne ilości niektórych skład­ników chemicznych szkodliwych lub trujących dla organizmów wodnych np. amoniak, siarkowodór, żelazo oraz różnego rodzaju kwasy humusowe i olejki. Nadmierna ilość np. żelaza w wodzie (powyżej 1 mg/dm³) hamuje rozwój części roślin, pogarsza żerowanie i trawienie u ryb, a także powoduje martwicę nabłonka skrzeli u karpia. Wódy żelaziste łatwo rozpoznać po ich rdzawym kolorze.

Odczyn wody (pH)

Odczyn wody może być kwaśny (pH poniżej 7), obojętny (pH = 7): i zasadowy (pH powyżej 7). Jest to uzależnione od zawartości w wodzie dwutlenku węgla (CO2) oraz związków wapnia (głównie węglanu wapnia, CaCO₃). W wodach naturalnych odczyn najczęściej kształtuje się w przedziale pH 3,5-9 tj. w granicach tolerowanych przez większość organizmów roślinnych i zwierzęcych, w tym także i ryby. Dla celów rybackich najlepsza jest jednak woda o odczynie obojętnym (pH 7) lub lekko zasadowym (pH 7-8).

ODCZYN WYBRANYCH TERENÓW I WÓD (ZMODYFIKOWANE)

Środowisko - lokalizacja	Ocena rybacka	Odczyn pH
Wody torfowisk wysokich Wrzosowisko w lesie sosnowym Las jodłowy i świerkowy z borówkami Las szpilkowy czysty Olszyny i dębiny Wody torfowisk niskich	wody kwaśne (nieprzydatne)	3,6-3,8 3,54,3 3,6-4,4 • 3,6-5,0 4,9-7,9 4,5-6,5
Las grabowo-dębowy Las bukowy i dębowy Wody potoków na podłożu granitowym Wody terenów bazwapiennych	wody lekko kwaśne	5,8-7,8 6.0- 7,2 6.1- 7,2 6.2- 6,9
Wody terenów wapiennych Wody terenów (gleb) urodzajnych Wody potoków na podłożu wapiennym	wody zasadowe (przydatne)	7.2- 7,8 7,0-8,0 7.3- 8,5

Dość dobrym wskaźnikiem odczynu wody danego zbiornika mogą być występujące w nim rośliny wodne, a zwłaszcza niektóre gatunki wskaźnikowe.

Pomiaru odczynu wody dokonuje się zazwyczaj specjalną aparaturą pomiarową (pehametry, kolory metry). Drobnym użytkownikom wód na ich bieżące potrzeby można zalecić określanie odczynu wody za pomocą specjalnych papierków wskaźnikowych (zanurzanych w wodzie) lub automatycznych sond bateryjnych / jednoczesnym pomiarem tlenu, temperatury oraz pH.

Tlen

Wymagania tlenowe poszczególnych gatunków ryb są dość silnie zróżni­cowane. W porównaniu z karpiem (K= 1,00) wymagania tlenowe ryb innych gatunków wynoszą:

karasie 0,75; wzdręga, płoć 1,46-1,51

węgorz, lin, sum 0,83; sandacz, okoń 1,76-1,80

szczupak 1,10 peluga, sieja 2,20-2,35

leszcz, krąp 1,41; pstrągi 2,83

Indywidualne wymagania tlenowe ryb zmieniają się z wiekiem, z reguły milicją w miarę ich wzrostu i starzenia się. Przykładowo dla dwuletniego kroczka karpia (K2) w stosunku do narybku (Ki) wynoszą 50-70%, a dla karpia handlowego (K3) zaledwie 30-40%.

Podstawowym źródłem tlenu w wodzie jest tlen atmosferyczny pochłaniany przez górne warstwy wody, zwłaszcza w czasie silnego falowania, przelewania lub rozpryskiwania. Częściowo tlen powstaje także w wodzie w wyniku fotosyntezy roślin, które są producentami tlenu, w przeciwieństwie do zwierząt 1 bakterii i tlenowych — jego konsumentów.

Najważniejszym regulatorem zawartości tlenu w wodzie jest jej tempera­, której wzrost powoduje zmniejszenie ilości tlenu rozpuszczonego w wodzie

Stosunek procentowy ilości tlenu faktycznie rozpuszczonego do ilości, która może się rozpuścić w wodzie o danej temperaturze, nazywa się procentem nasycenia wody tlenem. W zbiornikach naturalnych może wystę­pować zarówno nadmierne (np. wiosną) natlenienie, jak i niedobór tlenu w wodzie (% nasycenia).

Nadmier­ne nasycenie wody tlenem (maks. 250-300%) może być także szkodliwe dla większości naszych ryb i nawet powodować ich śniecie. Niską zawartość lub zupełny brak tlenu w wodzie określa się popularnie nazwą przyduchy, którą występuje często w zbiornikach zanieczyszczonych, wypłyconych, zawierają­cych nadmierną ilość obumarłej materii organicznej. Niedobory tlenu wystę­pują zarówno w lecie, jak i w zimie (pod lodem). W pierwszej kolejności giną wówczas ryby o dużym zapotrzebowaniu na tlen: łososie, trocie, lipienie, głowacice, ślizy, a następnie ryby o średnich wymaganiach tlenowych: szczu­paki, leszcze, płocie, okonie, brzany, jelce, jazie, jazgarze, krąpie, klenie. Małą zawartość tlenu wytrzymują karpie, sumy, a najlepiej znoszą ją karasie, liny i węgorze.

Niedobór tlenu w wodzie może powodować ponadto inne ujemne zja­wiska:

— zmniejszenie płodności, uniemożliwienie tarła i zahamowanie rozwoju ikry i wylęgu ryb,

— ograniczenie pobierania, trawienia i wykorzystania pokarmu,

— wymieranie organizmów wodnych stanowiących pokarm ryb,

— ograniczenie aktywności ruchowej i wędrówek ryb (rozrodczych i pokar­mowych).

Do mierzenia zawartości tlenu w wodzie, podobnie jak do pomiaru tem­peratury i pH, używa się specjalną aparaturę kontrolno-pomiarowa, tj. różnego typu sondy tlenowo-termiczne. W terenie, w niezbyt głębokich zbiornikach, ocenia się też zasięg (głębokość) odtlenionej wody przez zanurzenie zwykłego pręta drewnianego. Świeży, okorowany pręt, najlepiej z jasnego dębu, białej akacji, orzecha lub wiśni, obciąża się ciężarkiem i zanurza w wodzie, aż do dna. Wskutek reakcji chemicznej ze związkami żelaza zawartymi w wodzie pozbawionej tlenu, po kilku minutach drewno ciemnieje. Zabarwienie to jest widoczne przez pół godziny, dzięki czemu można zaznaczyć na kiju zasięg odtlenionej warstwy wody. Jest to próba dość czuła, gdyż ciemnienie drewna następuje już w wodzie o zawartości 0,2 mg/l tlenu. Jest to metoda prosta i wygodna, przy czym pręt taki można wykorzystać kilkakrotnie, po każdora­zowym zestruganiu pociemniałej warstwy drewna.

Temperatura

W polskim klimacie temperatura wód śródlądowych waha się w ciągu roku od 0 do 28-30°C. W wyniku zrzutów wód podgrzanych z elektrociepłowni spotyka się też coraz częściej wody o temperaturze przekraczającej 35°C.

Woda ma specyficzną właściwość zmiany swojej gęstości i objętości pod wpływem temperatury. Jest najcięższa i ma najmniejszą objętość w temperaturze 40°C, a poniżej lub powyżej tej granicy staje się coraz lżejsza i zwiększa swoją objętość.

W lecie ciepła woda gromadzi się przy powierzchni, a zimniejsza (cięższa) przy dnie. W zimie zachodzi zjawisko odwrotne, gdyż lód gromadzi się przy powierzchni, a przy dnie woda pozostaje nie zamarznięta i stosunkowo ciepła. Dzięki temu ryby i inne organizmy żywe mogą łatwo przezimować (przeżyć).

Na uwarstwienie termiczne zbiorników wpływa ich głębokość oraz możliwość mieszania się mas wodnych, co ma istotne znaczenie dla gospodarki rybackiej.

Dość duży wpływ na wahania temperatury wody w zbiornikach śródlądowych wywierają rośliny naczyniowe. Wpływ ten szczególnie silnie uwidacznia się w płytkich, silnie zarośniętych zbiornikach wodnych.

Temperatura wywiera poważny wpływ na aktywność życiową ryb, I zwłaszcza na intensywność żerowania, trawienia i przemiany materii, a także rozmnażania się (tarta), tempa rozwoju oraz ruchu. Na ogół każdy gatunek ryb ma swoiste optimum temperatury, powyżej i poniżej którego tempo jego funkcji biologicznych obniża się. Także rozwój ikry i okres wylęgania się larw jest uwarunkowany temperaturą.

Duży wpływ temperatury na uzyskiwane wyniki hodowlane obserwuje się zwłaszcza w stawach. Głównym źródłem ciepła jest pochłaniane przez wodę Promieniowanie słoneczne (około 90% w ciągu sezonu), a głównym źródłem uli ni jest parowanie wody (około 90% strat w sezonie).

1

---