Wykład nr 3 - brak jakichkolwiek konkretnych tekstów, wykład przedstawiał jakieś z dupy obszary, w ogóle nie potrzebne nam do szczęścia. Wszystkie slajdy to mapki.

Wykład nr 4 - podstawowe pojęcia

Środowisko — ogól elementów nieożywionych i ożywionych, zarówno naturalnych, jak i powstałych w wyniku działalności człowieka, występujących na określonym obszarze oraz ich wzajemne powiązania, oddziaływania i zależności.

Środowisko:

• przyrodnicze (naturalne),

• geograficzne,

• społeczne,

• zawodowe,

• szkolne itd.

Środowisko przyrodnicze (środowisko naturalne) - całokształt ożywionych i nieożywionych składników przyrody, ściśle ze sobą powiązanych, otaczających organizmy ńnt W jego ramach można wyróżnić następujące elementy:

* budowa geologiczna

* rzeźba terenu

* gleba

* stosunki wodne

* klimat

* organizmy żywe

Jedną z zasadniczych właściwości środowiska przyrodniczego, jest naturalna równowaga, która zachodzi, gdy odpływ i dopływ energii i materii w przyrodzie są zrównoważone.

Środowisko geograficzne — zmienione przez człowieka środowisko naturalne; posiada określone parametry geograficzne, np. wieś, miasto, gmina, powiat, województwo, kraj, kontynent, kula ziemska.

Na środowisko geograficzne składają się:

- elementy środowiska naturalnego - przyrody nieożywionej i ożywionej

- elementy wprowadzone przez człowieka, w tym elementy przyrodnicze (pola uprawne, sady, sadzone lasy, parki, nowe gatunki roślin i zwierząt, kanały, sztuczne zbiorniki wodne) oraz elementy techniczne (drogi, nasypy, tamy, lotniska, cmentarze, poligony, obszary zabudowane).

Natura, przyroda — w najszerszym znaczeniu to świat, wszechświat. Termin ten obejmuje zjawiska świata fizycznego — zarówno nieożywionego, jak życia — w ogóle, bez szczególnego uwzględniania lub z wyłączeniem produktów działalności ludzkiej i ludzkiego oddziaływania na przyrodę. Drugie znaczenie: to zbiór własności pierwotnych i charakterystycznych dla jakiegoś obiektu, procesu czy człowieka.

Ochrona środowiska - całokształt działań (także zaniechanie działań) mających na celu właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów i składników środowiska naturalnego, zarówno jego składników abiotycznych, jak i żywych.

Sposoby ochrony środowiska:

• racjonalne kształtowanie środowiska i gospodarowanie zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,

• przeciwdziałanie zanieczyszczeniom środowiska,

• utrzymywanie i przywracanie elementów przyrodniczych do stanu właściwego.

Nauka o ochronie środowiska to sozologia.

Ekologia — dziedzina biologii, badająca stosunki między organizmami i ich zespołami a ich żywym i martwym środowiskiem.

Oikos (gr.) — dom, mieszkanie; gospodarstwo

Ekologia (gr. oikos + lógos = dom, gospodarstwo + nauka) - nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami, a środowiskiem oraz wzajemnie między tymi organizmami.

Eko— środowisko, otoczenie, zwłaszcza jako czynnik wpływający istotnie na tryb, sposób życia, przebieg rozwoju.

1. Ekologia zajmuje się badaniem powiązań między wspólnotą biotyczną a środowiskiem abiotycznym opartych na różnego rodzaju interakcjach, komunikacjach i informacjach.

2. Określenia ekologia, ekologiczny są często używane w języku potocznym w szerokim i czasem nieprecyzyjnym sensie znaczeniowym, nie zawsze związanym z ekologią jako nauką.

3. Najważniejsze pojęcia w ekologii uważa się: biosfera, ekosystem, biocenoza, populacja, sukcesja ekologiczna.

Biosfera - przestrzeń w której panują warunki sprzyjające życiu.

Ekosystem - fragment przyrody stanowiący funkcjonalną całość, w której zachodzi wymiana między

jej częścią żywą — biocenozą, a nieożywioną — biotopem.

Każdy w pełni rozwinięty ekosystem składa się z elementów:

• abiotycznych (nie ożywionych),

• biotycznych ( żywych ).

Elementy abiotyczne =biotop: woda, klimat, temperatura, rzeźba terenu, gazy atmosferyczne.

Elementy biotyczne to wszystkie żywe organizmy (rośliny i zwierzęta) pozostające między sobą z

różnego rodzaju zależności. Tworzą one biocenozę czyli ożywioną część ekosystemu.

Nisza ekologiczna = zespół czynników ekologicznych i przestrzeń fizyczną zajmowana przez dany

organizm, niezbędne dla jego egzystencji. Określa ona znaczenie i rolę danego gatunku w ekosystemie (miejsce w łańcuchu pokarmowym), zachowanie się oraz wpływ na środowisko i zależność od innych gatunków.

Nisza ekologiczna = wielowymiarowe usytuowanie gatunku w systemie biocenotycznym - zarówno

elementy przestrzenne, jak i funkcjonalne, fizjologiczno-przystosowawcze; pojęcie określające rolę

gatunku, jego sposób życia, „zawód";

składowymi n. e. gatunku są: jego fenologia, pozycja w układach konkurencyjnych, w strukturze pokarmowej, sposób przetwarzania energii, wpływ na biotyczne i fizyczne czynniki środowiska, podleganie tym wpływom.

Na tym samym obszarze gatunki zajmują różne nisze, natomiast na odmiennych obszarach różne

gatunki mogą zajmować podobne nisze.

Ekosystem naturalny = układ otwarty, funkcjonuje dzięki przepływowi energii i krążeniu materii.

Energia:

• przepływa jednokierunkowym strumieniem w układzie otwartym.

• źródło — słońce,

• część skumulowana (zmagazynowana),

• część przeznaczona na procesy życiowe.

• część tracona w postaci ciepła.

Materia krąży w ekosystemie w obiegu zamkniętym. Krążenie materii w ekosystemie jest

uwarunkowane istnieniem poziomów troficznych.

Biocenoza - naturalny zespól populacji organizmów żywych danego środowiska (biotopu), należących

do różnych gatunków , ale powiązanych ze sobą różnorodnymi czynnikami ekologicznymi i

zależnościami pokarmowymi, tworząc całość, która pozostaje w przyrodzie w stanie homeostazy(czyli

dynamicznej równowagi). Biocenoza wraz ze środowiskiem fizycznym to ekosystem.

Biocenozy:

naturalne (las, jezioro)

sztuczne (park. ogród, akwarium).

Biocenozę tworzą:

• fitocenoza - organizmy roślinne

• zoocenoza - organizmy zwierzęce drobnoustroje

• drobnoustroje

STRUKTURA TROFICZNA

Producenci - organizmy autotroficzne, zdolne do wytwarzania materii organicznej w procesie fotosyntezy (rośliny zielone i bakterie fotosyntetyzujące) oraz chemosyntezy (bakterie chemosyntetyzujące),

Konsumenci - organizmy heterotroficzne, niezdolne do wytwarzania związków organicznych z nieorganicznych, a przystosowane do pobierania gotowej materii organicznej; należą tu wszystkie zwierzęta,

Reducenci (destruenci) - organizmy heterotroficzne, które odżywiają się martwą materią organiczną i rozkładając ją na proste związki nieorganiczne dostarczają je roślinom zielonym; należą tu głównie bakterie i niektóre grzyby.

Populacja biologiczna — zespół organizmów jednego gatunku żyjących równocześnie w określonym środowisku (ekosystemie) i wzajemnie na siebie wpływających, zdolnych do wydawania. Nie jest to jednak suma osobników jednego gatunku, a zupełnie nowa całość.

Cechy populacji:

• rozrodczość,

• śmiertelność,

• areał (obszar występowania),

• zagęszczenie,

• liczebność i jej dynamika,

• struktura płciowa

• struktura wiekowa,

• struktura socjalna,

• strategia życiowa.

Wykład 5 - Stosunki wewnątrz i międzypopulacyjne

Rodzaje oddziaływań między populacjami:

I. Antagonistyczne II. Nieantagonistyczne

- konkurencja - mutualizm

- drapieżnictwo - protokooperacja

- pasożytnictwo - komensalizm

- allelopatia

- amensalizm

Konkurencja - dwie populacje tego samego lub różnych gatunków rywalizują o tę samą niszę ekologiczna = współzawodnictwo o ograniczone zasoby środowiska, np. o pożywienie, miejsce do życia; obie populacje tracą.

Konkurencja wewnątrzgatunkowa - redukuje szybkość wzrostu populacji proporcjonalnie do częstości spotkań osobników tego samego gatunku; słabsza populacja może być zmuszona do zajęcia przez niszy o mniej optymalnych warunkach.

Konkurencja międzygatunkowa - redukuje szybkość wzrostu populacji proporcjonalnie do częstości spotkań osobników różnych gatunków . Może doprowadzić do zrównoważonego dopasowania się gatunków, albo jedna populacja zastąpi drugą albo zmusi ją do zajęcia innej niszy ekologicznej (np. inne pożywienie, okresy aktywności).

KONKURENCJA:

bezpośrednia - populacje wzajemnie szkodzą sobie ograniczając możliwość rozwoju, nawet jeśli zasoby środowiska są nieograniczone,

pośrednia - populacje wzajemnie szkodzą sobie wykorzystując ograniczone zasoby środowiska.

Konkurencja jest jednym z mechanizmów doboru naturalnego w teorii ewolucji Darwina. Konkurencja jest typowym oddziaływaniem np.: wśród roślin

Protokooperacja - (mutualizm fakultatywny) oddziaływanie między gatunkowe w przyrodzie, polegające na współpracy dwóch populacji odnoszących wzajemne korzyści, lecz mogących żyć także samodzielnie.

Protokooperacja jest rodzajem symbiozy przygodnej (nieprzymusowej). Często występuje okresowo. Współżycie korzystne, lecz niekonieczne.

Jamochłony (ukwiały) z krabami pustelnikami. Mrówki i mszyce - to chyba przykłady są???

Mutualizm - obopólnymi korzyść (symbioza) w takim stopniu, który praktycznie wzajemnie uzależnia istnienie obu populacji.

Przykłady:

• przeżuwacze i ich bakterie jelitowe,

• mikoryza — współpraca roślin naczyniowych z grzybami,

• rośliny bobowate (motylkowe) i bakterie asymilujące azot,

• storczyki i grzyby,

• termity i ich fauna jelitowa (wiciowce rozkładające celulozę).

Komensalizm = symbioza między dwoma lub więcej gatunkami, przy czym jeden z gatunków czerpie z tej zależności wyraźne korzyści, nie szkodząc pozostałym. Współżycie korzystne dla jednego z partnerów, dla drugiego obojętne.

•Rekin i podnawka

•Lew i hiena

•Owady żyjące w ptasich gniazdach, żywiące się resztkami pokarmu gospodarzy lub znalezionymi w gnieździe piórami

Przykłady roślin wykorzystujących allelopatię

allelotopia dodatnia:

• cebula na buraka

• fasola, groch, słonecznik na ogórka

• koniczyna, lucerna na trawy

• ziemniak, marchew, kapusta, ogórek na fasolę

allelopatia ujemna:

• cebula, czosnek na fasolę

• dynia, słonecznik, ogórek na ziemniaka

• fasola na buraka

• koper na marchew

• truskawka, pomidor na rośliny kapustne

• ziemniak, zioła aromatyczne na ogórka.

Amensalizm - obecność i czynności życiowe jednego gatunku wpływają niekorzystnie na drugi gatunek, przy czym jest to relacja jednostronna tj. obecność tego drugiego gatunku dla pierwszego jest obojętna. Dokładne określenie bilansu takich interakcji nie jest proste, gdyż osłabienie przedstawicieli jednego gatunku przez zmniejszenie konkurencji, może przynieść pewną korzyść przedstawicielom gatunku innego.

Przykładem amensala jest pędzlak Penicilium uotatum - produkując penicylinę - ogranicza rozwój bakterii.

Wykład nr 6 - Przepływ materii i energii w ekosystemie

TEMAT Z DUPY! ZNÓW BRAK KONKRETNEGO TEKSTU. Odsyłam do slajdów .

Wykład nr 7 - Zanieczyszczenia powietrza i wód

Ewolucja — rozwój organizmów polegający przede wszystkim na dostosowywaniu się do zmieniających się, a w efekcie nowych warunków.

Jako gatunek (podobnie jak inne zwierzęta) dostosowani jesteśmy do warunków, które panowały w czasie, gdy powstawaliśmy, tzn. m.in.:

- Woda H20 — bez domieszek w postaci chloru lub innych substancji, których nie było wcześniej.

- Powietrze o składzie jakościowym i ilościowym „naturalnym": tlen, azot, C02, gazy szlachetne; bez tlenków siarki, tlenków azotu i innych związków i substancji „sztucznych".

- Otoczenie „dźwiękowe" — naturalne odgłosy przyrody

Główne skutki zmiany podstawowych parametrów środowiska, do których organizm przystosowywał się na drodze ewolucji — zaniku adaptacji:

1. Choroby „cywilizacyjne", a wśród nich:

a) choroby układu krążenia,

b) choroby układu oddechowego,

c) choroby nowotworowe.

2. Alergie.

3. Nerwice.

4. „Osłabienie" populacji.

Dalsza część wykładu - ZBĘDNA same wykresy i rysunki.

Wykład nr 8 i 9 - Nie wiem jaki temat

Smog - bardzo gęsta mgła unosząca cząsteczki dymu i spalin, charakterystyczna dla wielkich miast lub ośrodków przemysłowych; niebezpieczna dla człowieka. (Encyklopedii PWN)

Mexico City - 10 tys. zgonów rocznie

Londyn (1952) - 4 tys. zgonów w ciągu kilku dni

80 % ze 105 największych miast w Europie - przekroczone normy zanieczyszczenia powietrza - wpływ na zdrowie 100 min ludzi.

86 °/o polskich zakładów emitujących uciążliwe zanieczyszczenia powietrza nie ma żadnych instalacji do oczyszczania gazów.

Do nowoczesnych oczyszczalni trafia % ścieków:

- w Polsce - 13

- w Europie - 70-90.

Największe polskie miasta (z Warszawy włącznie) nie maja| oczyszczalni ścieków.

W Polsce co roku spływa do rzek, jezior i Bałtyku ponad 520 min m3 nieoczyszczonych ścieków.

Za zanieczyszczanie wód naliczane są śmiesznie niskie kary.

W wielu krajach obowiązuje przepis zmuszający fabryki do pobierania wody poniżej miejsca spuszczania ścieków

Produkcja tworzyw sztucznych:

1983 - 125 mln m3

2000 - 1500 mln m3

Narastający problem:

- jednorazowe torebki foliowe

- aluminiowe puszki

- kartonowe opakowania wzmacniane aluminium i plastikiem

Roczna produkcja odpadów komunalnych - 900 mln ton

Wysypiska śmieci (w Polsce - 60 % objętości śmietnisk już obecnie stanowią jednorazowe opakowania)

Spalarnie odpadów - produkcja dioksyn

Recykling - można odzyskać do 85 % opakowań

Dioksyny — potoczna nazwa grupy organicznych związków chemicznych będących pochodnymi oksatrenu. Składają mię one z dwóch pierścieni benzenowych połączonych przez dwa atomy tlenu oraz od jednego do ośmiu atomów chloru przyłączonych do pierścieni benzenowych. Podobnymi związkami mą dibenzofurany, które niekiedy zalicza się do dioksyn.

Wykład 10 i 11 - Ochrona przyrody w Polsce

Motywy i cele ochrony:

1. Zachowawczy

2. Poznawczy

3. Estetyczny

4. Gospodarczy

Formy ochrony przyrody:

1. Parki narodowe

2. Rezerwaty przyrody

3. Parki krajobrazowe

4. Pomniki przyrody

5. Obszary chronionego krajobrazu

6. Zespół przyrodniczo- krajobrazowy

7. Stanowisko dokumentacyjne

8. Ochrona gatunkowa

Park narodowy — obszar powołany celem ochrony występującej tam przyrody ożywionej, na którym prawnie ograniczona jest możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, osiedlania się itd. Według Ustawy o ochronie przyrody z 2004 roku jest to:

"Obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega ca lat przyroda oraz walory krajobrazowe".

W ramach parku narodowego wyróżnia się zwykle 3 strefy: strefę ochrony ścisłej, strefę ochrony częściowej i otulinę parku.

Pierwszym i najstarszym parkiem narodowym na świecie jest Park Narodowy Yellowstone w USA, o powierzchni 8980 km2. Ustawa w tej sprawie została podpisana przez prezydenta Grunta 1 marca 1872 roku.

Najstarsze parki narodowe w Polsce

1. Białowieski (1921), (1932), 1947

2. Babiogórski (1921), (1933), 1954

3. Pieniński (1932), 1954

4. Wielkopolski (1933) 1957

5. Tatrzański (1947), 1954

6. Świętokrzyski 1950

Formy ochrony przyrody o znaczeniu międzynarodowym:

- Rezerwaty biosfery MAB

- Obszary Natura 2000

Park narodowy - premier

Rezerwat przyrody - Wojewoda

Park Krajobrazowy - Wojewoda

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy - Burmistrz

Parki narodowe:

1. Woliński Park Narodowy - utworzony w 1960r., powierzchnia 10,937 ha, ochrona ścisła 1,5%

2. Słowiński Park Narodowy - utworzony w 1967, 18,618 ha, 30,2% REZERWAT BIOSFERY UNESCO

3. Park Narodowy „Bory Tucholskie - 1996r., 4.798 ha, ochrona ścisła 0%

4. Drawieński Park Narodowy - 1990r., 11.342 ha, 3,2%

5. Wigierski Park Narodowy - 1989r., 15.085 ha, 2,5%

6. Biebrzański Park Narodowy - 1993 r., 59.223 ha, 6,6%

7. Narwiański Park Narodowy - 1996r., 7,350 ha, ochrona ścisła nieokreślona

8. Białowieski Park Narodowy - 1921 (1947), 10,502 ha, 45,2%, REZERWAT BIOSFERY UNESCO, Wpisany na listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego

9. Park Narodowy „Ujście Warty” - 2001r., 7,956 ha, 0%

10. Wielkopolski Park Narodowy - 1957r., 7,620 ha, 3,4%

11. Kampinoski Park Narodowy - 1959r., 38.554 ha, 12%, REZERWAT BIOSFERY UNESCO

12. Poleski Park Narodowy - 1990r., 9,762 ha, 0% REZERWAT BIOSFERY UNESCO

13. Świętokrzyski Park Narodowy - 1950r., 7.632 ha, 22,7%

14. Roztoczański Park Narodowy - 1974r., 8.482 ha, 9%

15. Ojcowski Park Narodowy - 1956r., 2.146 ha, 11,7%

16. Karkonoski Park Narodowy - 1959r., 5.575 ha, 30,8% REZERWAT BIOSFERY UNESCO

17. Park Narodowy „Gór Stołowych”- 1993r., 6.340 ha, 0,8%

18. Babiogórski Park Narodowy - 1954r., 3.302 ha, 31,3% REZERWAT BIOSFERY UNESCO

19. Gorczański Park Narodowy - 1981r., 7.030 ha, 51,4%

20. Tatrzański Park Narodowy - 1947r., 21.163 ha, 54,4% REZERWAT BIOSFERY UNESCO

21. Pieniński Park Narodowy - 1932r., 2.346 ha, 33,1%

22. Magurski Park Narodowy - 1995r., 9.962 ha, 0%

23. Bieszczadzki Park Narodowy- 1973r., 29.202 ha, 66,2% REZERWAT BIOSFERY UNESCO

Od 1do 11 - Północne Parki Narodowe

Od 12 do 23 - Południowe Parki Narodowe

Górskie Parki Narodowe - od 16 do 23

Rezerwaty Biosfery MaB

1. Babiogórski PN

2. Białowieski PN

3. Jez. Łuknajno

4. Słowiński PN

5. Kampinoski PN

6. Polesie Zach.

7. Karkonoski PN

8. Bieszczady Zach.

9. Tatrzański PN

10. Bory Tucholskie

Obszary wodno-błotne RAMSAR:

1. Jez. Łuknajno

2. Słowiński PN

3. Stawy Milickie

4. Ujście Warty

5. Jez. Swidwie

6. Jez. Karaś

7. Jez. Siedmiu Wysp

BRAKUJE OST WYKŁADU, ALE JAK GO DOSTANE OD RAZU WAM DOŚLE

---