1. Co to jest nauka?

• dla każdego znaczy co innego, przez to trudno zdefiniować ten termin

• ludzie często mylą naukę z metodologią- metodologia określa, co jest nauką a co nie

• nauka ciągle się zmienia

• nauka to całokształt wiedzy osiąganej za pomocą metodologii naukowej

• słowo nauka pochodzi od łacińskiego „sire”- wiedzieć

• można wskazać 3 sposoby zdobywania wiedzy:

• sposób odwołujący się do autorytetu KTO MÓWI?

• Sposób odwołujący się do wiary JAK SIĘ TEGO DOWIEDZIELIŚMY?

• Sposób odwołujący się do sposobu racjonalnego JAKIE SĄ RÓŻNICE?

2. Modele (koncepcje) wiedzy pozanaukowej.

1. OPARTY NA AUTORYTECIE

• ludzie, szukając wiedzy, odwołują się do osób, które są uważane za źródło tej wiedzy, np. szamani w społeczeństwach plemiennych, królowie w monarchiach

• zdolność generowania wiedzy przypisywana jest autorytetom społecznym, politycznym i religijnym

• sposób w jaki ludzie zdobywają wiedzę, wpływa na tryb jej przekazywania przez autorytety, nie wpływa zaś na zaufanie ludzi do samej wiedzy

• ci, którzy chcieliby zakwestionować autorytet osoby uważanej za źródło wiedzy, muszą być przygotowani na odpieranie zarzutów pod swoim adresem oraz umieć wskazać alternatywne źródła wiedzy

2. OPARTY NA WIERZE

• ludzie odnajdują wiedzę u autorytetów ponadnaturalnych (wróżbici, wyrocznie, media)

• model ten zależy od wykorzystania ceremoniału i rytuału

• w sytuacjach depresji i bezradności istnieje duże zapotrzebowanie na wiedzę opartą na wierze

• zaufanie do takiej wiedzy spada wraz ze wzrostem liczby osób, które ją odrzucają, ze wzrostem poziomu wykształcenia i poprawą kondycji psychologicznej jednostki

3. RACJONALNY

• istnieje możliwość zdobycia wiedzy poprzez odwołanie się do reguł i metod logiki

• u podstaw racjonalizmu leżą dwie zasady:

• Istnieje możliwość poznania świata niezależnie od zjawisk dostępnych obserwacji

• Wiedza jest zależna od naszego osobistego doświadczenia

• model ten dotyczy wiedzy zasadniczo prawdziwej, logicznie możliwej i dopuszczalnej

• jednym z klasycznych racjonalistów był Arystoteles, który studiował podstawy logiki, a co za tym idzie- strukturę wiedzy i prawdy

• Immanuel Kant stwierdził, że „od czasów Arystotelesa logika nie zrobiła kroku wstecz, ale też nie zrobiła kroku naprzód, gdyż w swej osobliwości wydaje się zamknięta i wykończona”

• najwyższe ucieleśnienie racjonalizmu w nauce współczesnej to matematyka, która składa się z twierdzeń uniwersalnych, pewnych i niezależnych od świata empirycznego

4. ZDROWOROZSĄDKOWE DOŚWIADCZENIE

• wiedza zdroworozsądkowa obejmuje m. in. pewną wiedzę psychologiczną i socjologiczną, która jest bazą norm stosunków społecznych, ról personalnych i organizacji grupowej

• jest to wiedza potrzebna do funkcjonowania w określonym ładzie społecznym

• załamuje się, gdy wewnątrz jej powstaje "zbiorowy sprzeciw"

• bywa on wynikiem kontaktów z innymi kulturami i dyfuzji obcych wzorów kultury, np. bunt młodzieży, bunt klasowy lub bunt jakiejś grupy

3. Podstawowe założenia przyjmowane w nauce.

1. NATURA JEST UPORZĄDKOWANA

• istnieje rozpoznawalna regularność i porządek w świecie rzeczywistym- zdarzenia nie pojawiają się losowo

• rzeczywistość (natura) składa się z wszystkich empirycznie obserwowalnych obiektów, warunków i zdarzeń, które istnieją niezależnie od ludzkiej interwencji

2. NATURA JEST POZNAWALNA

• możemy wyjaśniać i rozumieć siebie, tak samo jak badamy inne zjawiska

• jednostki i zjawiska społeczne wykazują wystarczającą powtarzalność, uporządkowanie i dające się empirycznie udowodnić wzorce, aby zostały one poddane badaniu naukowemu

3. WSZYSTKIE NATURALNE ZJAWISKA MAJĄ NATURALNE PRZYCZYNY

• w podejściu naukowym odrzucamy wiarę w to, że przyczynami zdarzeń mogą być inne siły niż odkryte w badaniach natury

• szukanie regularności i porządku, które posłużą jako dowód związków przyczynowo- skutkowych

4. NIC NIE JEST DOWIEDZIONE SAMO W SOBIE

• wiedza naukowa nie jest prawdziwa sama w sobie

• jej prawdziwość musi być dowiedziona obiektywnie

• myślenie naukowe jest sceptyczne i krytyczne

5. WIEDZA JEST WYPROWADZANA Z NABYWANEGO DOŚWIADCZENIA

• nauka musi być empiryczna, czyli opierać się na spostrzeżeniach, doświadczeniu i obserwacji

• wiedza nie jest jednak zdobywana przez nasze zmysły, bo wielu zdarzeń nie można bezpośrednio doświadczyć i zaobserwować

6. WIEDZA PRZEWYŻSZA IGNORANCJĘ

• wszelka wiedza ma charakter względny i się zmienia; to, czego nie poznaliśmy w przeszłości mamy teraz, a wiedza aktualna może zostać zmodyfikowana w przyszłości

• prawda w nauce zawsze dopuszcza modyfikacje

4. Cele nauk społecznych.

1. WYJAŚNIANIE NAUKOWE

• celem jest znalezienie ogólnego wyjaśnienia dlaczego określone zdarzenie lub zachowanie następuje w sposób systematyczny i empiryczny; analizuje się wcześniejsze czynniki, które spowodowały to zdarzenie lub zachowanie

• termin „wyjaśnianie” opisuje sytuację, w której jedno zjawisko jest wyjaśnianie za pomocą innego poprzez odwołanie się do praw ogólnych

• wyjaśnianie dedukcyjne wyjaśniamy zjawisko, pokazując że może zostać ono wyprowadzone z ustalonego prawa ogólnego; jeśli przesłanki są prawdziwe, to wnioski też zawsze będą prawdziwe

• wyjaśnianie probabilistyczne (indukcyjne) odwołujemy się do uogólnień wyrażających albo arytmetyczny stosunek jednego zjawiska do drugiego albo do uogólnień wyrażających pewne skłonności; wnioski nie mogą być wyprowadzone z całkowitą pewnością

2. PRZEWIDYWANIE

• odwrotność wyjaśniania

• jeżeli wiedza jest nieadekwatna, to przewidywanie jest niemożliwe

• przewidywanie może okazać się nietrafne, gdy prawo ogólne lub generalizacja nie są prawdziwe lub przyczyny zostały źle zinterpretowane

3. ROZUMIENIE

• tradycja Verstehen (empatia) jeżeli w naukach społecznych mamy zrozumieć zachowanie jednostek i grup, to musimy nauczyć się „stawać na miejscu badanych”, musimy zrozumieć cudzy punkt widzenia rzeczywistości, rozumiec cudze symbole, wartości i postawy

• rozumienie predyktywne można uzyskać wiedzę obiektywną w naukach społecznych, badając świat przyrody i świat społeczny; można studiować obie nauki, odwołując się do tych samych reguł metodologicznych

5. Rola metodologii.

• metodologia nauk to system jasno określonych reguł i procedur, do których odwołują się badania będące podstawą ewaluacji wiedzy

• system ten jest wciąż ulepszany

1. METODOLOGIA DOSTARCZA REGUŁ KOMUNIKOWANIA

• dzięki ujawnianiu reguł metodologii, sprawianiu że jest ona publiczna i dostępna, tworzy się podstawa do powtarzania badań i ich konstruktywnej krytyki

2. METODOLOGIA DOSTARCZA REGUŁ WNISOKOWANIA

• głównym narzędziem podejścia naukowego jest logika- system reguł wnioskowania pozwalających na wyprowadzenie rzetelnych wniosków z zaobserwowanych faktów

3. METODOLOGIA DOSTARCZA REGUŁ INTERSUBIEKTYWNOŚCI

• metodologia wyjaśnia akceptowane kryteria empirycznej obiektywności (prawdy) oraz metody i techniki jej weryfikacji tak dalece, że naukowcy nie mogą mówić o obiektywności, dopóki inni naukowcy nie zweryfikują ich wyników

• intersubiektywność- wymiana informacji wśród naukowców

• trafność wniosków wynika z przyjętych wcześniej założeń, ale ich prawdziwość trzeba zweryfikować dowodami empirycznymi

---