Perfumy to spirytusowy roztwór kompozycji zapachowej, która jest ciekłą mieszaniną naturalnych i syntetycznych substancji zapachowych. Ich rodzaj i proporcja jest ściśle określona przez perfumiarzy - kreatorów.

Główne składniki perfum:

• Mieszanina związków zapachowych, które są nazywane olejkami zapachowymi (wybranych części roślin jak np. Kwiat jaśminu, liście mięty, zwierząt, oraz syntetycznymi),

• Środki homogenizujące Zadaniem środków homogenizujących jest uzyskanie jednolitego, nierozwarstwiającego się roztworu mieszaniny związków chemicznych i olejków, które często nie mieszają się z sobą (najczęściej stosuje się tu mieszaniny ciekłych tłuszczów pochodzenia naturalnego zwane balsamami lub bezwonne polimery o własnościach amfifilowych, niektóre naturalne środki wzmacniające takie jak tran czy ambergris pełnią jednocześnie rolę środków homogenizujących).

• Środki wzmacniające Środki wzmacniające to wysoko wrzące, mało lotne związki chemiczne lub naturalne produkty o podobnych własnościach, które same nie posiadają zbyt intensywnego zapachu (bardzo często jest to zapach sam w sobie nieprzyjemny), ale posiadają zdolność wzmacniania zapachu olejków, mniej więcej tak, jak dodawanie soli do potraw wzmacnia inne smaki. Do sztucznych środków wzmacniających zalicza się m.in. Merkaptany i aminy o dużej masie cząsteczkowej, zaś do naturalnych kastoreum, ambrę, cybet i piżmo.

• Rozpuszczalnik, którym zazwyczaj jest etanol lub mieszanina lekkich alkoholi alifatycznych; w zależności od ilości rozpuszczalnika rozróżnia się perfumy właściwe (skoncentrowane), wody toaletowe i wody kolońskie.

RODZAJE SKŁADNIKÓW ZAPACHOWYCH:

Składniki możemy podzielić na trzy rodzaje; roślinne, zwierzęce i syntetyczne

• Składniki zwierzęce:

• AMBRA - substancja z kaszalota, będąca wydzieliną z przewodu pokarmowego tego ssaka. Pozyskuje się ją nie tylko przy odłowie, ale także zbiera na plażach ciepłych mórz np. Australii czy Nowej Zelandii lub kupuje wysuszoną. Świeża ambra ma zapach ryby, ale suszona przez kilka miesięcy nadaje perfumom ciepły zmysłowy aromat. Pełni także rolę utrwalacza zapachu. Obecnie można ją zastąpić np. Wyciągiem z liści fiołkowca połączonych z substancjami syntetycznymi..

• CYBET - substancja pochodzenia zwierzęcego, będąca wydzieliną gruczołów cywety, dzikiego cętkowanego kota z Etiopii. Pachnie ciężko i zmysłowo. Ostatnio zastępowana jest substancjami syntetycznymi. Absolut z cybetu służy do utrwalania zapachów.

• KASTOREUM - substancja, którą bobry natłuszczają swoje futro. Stosowana od niedawna jest świetnym utrwalaczem zapachu. Nadaje mu ciepłą, zmysłową woń, podobnie jak inne substancje pochodzenia zwierzęcego (piżmo, ambra, cybet) wykorzystywane w komponowaniu zapachów.

• PIŻMO - wydzielina pozyskiwana z gruczołów kozła (Moschus moschiferus), żyjącego w Tybecie, Chinach i Nepalu, w Japonii, na Syberii i w Birmie. Ma zapach amoniaku, ale po rozpuszczeniu w roztworze alkoholowym nabiera zmysłowego zwierzęcego aromatu. Znakomicie utrwala kompozycje zapachowe. Piżmo zastępowane jest syntetykami ze względu na ochronę gatunku.

• Skwalan jest substancją aktywną będącą składnikiem ludzkiego sebum (10%). Występuje również w wątrobie rekina oraz niektórych roślinach (oliwie z oliwek, oleju z kiełków pszenicy, oleju ryżowym). Jego rola w utrzymaniu kondycji ludzkiej skóry jest bardzo znacząca. Jest bezbarwny i pozbawiony zapachu.

• Składniki roślinne:

• BERGAMOTA - jest to niejadalna pomarańcza pochodząca z Kalabrii. Jej zapach towarzyszy wielu perfumom. Należy do cytrusów, lecz otrzymywany z niej olejek pachnie kwiatowo.

• BÓB TONKA - to owoce drzewa występującego w Brazylii i Guajanie.

• DRZEWO SANDAŁOWE - występuje w południowo-wschodnich Indiach. Sandałowiec jest niemal w każdym zapachu. Ma słodką, żywiczną lekko piżmową nutę.

• FIOŁEK - rośnie na południu Francji i we Włoszech. Do produkcji zapachów używane są liście fiołka, bo przypominają woń angielskich trawników. Same kwiaty niezwykle rzadko służą do zrobienia wyciągów naturalnych, gdyż potrzebna do tego ilość surowca jest prawie nieosiągalna. Zastępuje się je aldehydem wyizolowanym z olejku geraniowego o nazwie jonon. Dzięki niemu powstaje piękny fiołkowy zapach o naturalnej woni.

• IRYS - gatunek wykorzystywany w perfumiarstwie pochodzi z Toskanii, gdzie pola irysów rozciągają się w dolinie rzeki Arno. Wykorzystuje się jego kłącza, a nie kwiaty. Aby otrzymać substancję zapachową 4-5 letnie kłącza suszy się na silnym słońcu, na lnianych dywanach. Następnie 2 lata przechowuje się w piwnicach w lnianych workach. Później kłącza są obierane, dzielone i rozdrabniane, gotowane (doprowadza się je do wrzenia) i wyciskane by wydobyć aromat. Absolut z irysa jest najdroższą substancją zapachową na świecie. Jeden kilogram esencji z irysa kosztuje 100 tys. Dolarów. Kłącza irysa florenckiego dają subtelną pudrowo-kremową nutę, delikatną i elegancką.

• JAŚMIN - ten wykorzystywany przez perfumiarzy, zapachowy to krzew lub pnącze o dużych rurkowatych, białych, żółtych lub różowych kwiatach. Rośnie w strefie podzwrotnikowej lub między zwrotnikowej. Uprawia się go w Grasse we Francji na potrzeby Guerlaina i Chanel, Egipcie, Indiach, Turcji, Maroku i Hiszpanii. Gdy poddaje się go analizie spektograficznej, ujawnia nieprawdopodobną wręcz ilość cząstek zapachowych. Wyciągi jaśminowe są niezwykle kosztowne i coraz częściej zastępuje się je syntetykami. Do destylacji wykorzystuje się jego kwiaty. Otrzymywana z nich esencja jest dwa razy droższa niż olejek z róży. Jeden kilogram esencji jaśminu z Grasse kosztuje 90 tys. Dolarów.

• KADZIDŁO - w jego skład wchodzą aromatyczne żywice, pozyskiwane z niektórych gatunków kadzidłowca. Kadzidłowiec występuje jako krzew lub niskie drzewo, głównie w Etiopii i na Półwyspie Arabskim.

• KARDAMON - to roślina o małych ziarenkach z lekko owocowym aromatem, pochodząca z Azji i Ameryki Południowej. Nadaje perfumom nuty owocowo-korzenne.

• MIMOZA - jest rośliną, której kwiaty zbudowane są z samych pręcików. Rośnie np. We francuskich Alpach, można ją przechowywać tylko 24 godziny.

• MIRRA - żywica krzewu Cammiphora myrrha z Etiopii, Somalii i Jemenu. Jej aromat ma balsamiczny charakter, przypomina zapach leśnego podszycia. Stosowana jest głównie do zapachów męskich.

• MLECZKA - są pochodzenia roślinnego, zaliczyć do nich można np. Mleczko figowe, migdałowe, orzechowe, sok drzewa sandałowego czy śmietankę kokosową.

• LAWENDA - jest rośliną powszechnie znaną jednak ta najlepsza i najwonniejsza pochodzi z upraw we Francji, Hiszpanii i Włoszech. Z jej suchych kwiatów otrzymuje się olejek lawendowy. Do otrzymania kilograma tego specyfiku potrzeba 180 kilogramów lawendy. Wykorzystuje się ją głównie w produkcji wód kolońskich.

• RÓŻA - najbardziej ceniona przez perfumiarzy to stulistna róża (Rosa centifolia) pochodząca z upraw na nielicznie już ocalałych polach Grasse na południu Francji. Ma wręcz astronomiczną cenę i dominuje tylko w nielicznych, najwyższej klasy ekstraktach. Następną jest róża damasceńska potocznie zwana bułgarską. Jej kwiaty uprawiane są m. In. W Indiach, Maroku, Egipcie, Turcji i Bułgarii. Wyprodukowanie kilograma olejku z róży damasceńskiej pochłania 3 tony płatków i kosztuje 10 tys. Dolarów. Aromat róży spotykany jest we wszystkich zmysłowych kompozycjach.

• Składniki syntetyczne:

Są tańszymi odpowiednikami zapachowymi składników naturalnych. Pachną tak samo, ale pozyskuje się je w sposób łatwiejszy - drogą chemiczną. Stosowane są od niedawna i zrobiły prawdziwy przewrót w przemyśle perfumeryjnym. Sztuczne piżmo tzw. Białe ma ten sam zapach co naturalne - trudno dostępne i bardzo drogie. Pozyskiwanie składników naturalnych często budzi kontrowersje, gdyż wiąże się z niszczeniem natury i zabijaniem zwierząt. Użycie syntetyków pozwala w pewnym stopniu uchronić naturalne środowisko przed jego degradacją.

• Przykładem masowo stosowanych syntetycznych związków zapachowych są:

• Alkohol 2-fenylopropionowy (zapach "maślany")

• Geraniol (zapach "geranium")

• Citronelol (zapach z grupy "cytrusowej")

• Mentol (zapach "miętowy")

• Aldehyd 2-fenylopropionowy (zapach "różany")

• 3-etoksy-4-hydroksybenzaldehyd (czyli wanilina)

• Benzaldehyd (zapach z grupy "miętowej")

• Keton metylowo-fenylowy (acetofenon) (zapach z grupy "miodowej")

PODZIAŁ WÓD ZAPACHOWYCH ZE WZGLĘDU NA STĘŻENIE OLEJKÓW I ALKOHOLU:

Perfumy(parfum) 30-40 % olejków zapachowych rozpuszczonych w 90-96 % alkoholu,

Woda perfumowana(eau de parfum) 10-15 % stężenia olejków w 90 % alkoholu,

Woda toaletowa (eau de toilette) 5-10 % olejków rozcieńczonych w 60-85% alkoholu,

Woda kolońska (eau de cologne) 3-5 % zawartości olejków w 70-80 % alkoholu,

Woda odświeżająca (eau fraîche) 1-3 % olejków w 70-80 % alkoholu.

UZYSKIWANIE ZAPACHÓW:

• ESENCJA- powstaje poprzez destylację kwiatów np. Lawendy czy róży lub przez ekstrakcję, czyli wyciskanie bądź odwirowanie skórek świeżych owoców np. Bergamoty czy cytryny.

• KONKRET- to tłuszcz, który wydobywa z kwiatów olejki eteryczne.

• ABSOLUT- powstaje po obróbce konkretu, która polega na rozpuszczeniu tłuszczów za pomocą alkoholu. Otrzymuje się go także z żywic i materiałów pochodzenia zwierzęcego.

• POMADY to olejowe ekstrakty kwiatów (na zimno lub gorąco); chemicznie są to tłuszcze

• TINKTUR lub NALEWKA to roztwór otrzymany przez macerację surowca w obecności rozpuszczalnika (zwykle alkoholu)

Do produkcji esencji, ekstraktów, olejków wykorzystuje się różne części roślin takie jak; płatki (jaśmin, róża), liście (paczula, pomidor, geranium), łodyżki, kłącza (irysy), korzenie (imbir), owoce (mandarynki, cytryny), nasiona (pieprz), całe rośliny (bazylia, mięta), mchy, porosty oraz żywice, korę drzew czy mleczka. Poddaje się je destylacji w celu uzyskania wonnych substancji. Cząsteczki pary wodnej porywają z komórek roślin drobiny olejku, który po schłodzeniu oddziela się od wody. Gotowe olejki przechowuje się w szklanych ciemnych pojemnikach wypełnionych po brzegi i szczelnie zamkniętych, co ma zapobiec przedostawaniu się powietrza. Produkt finalny zależy od tego, jaką kompozycję olejków zmiesza się z alkoholem - mniej lub bardziej procentowym.

Kategorie zapachów/ Nuty dominujące:

Cytrusowe - (określane czasem także zielonymi lub ogólnie owocowymi) to jedna z najstarszych i najpopularniejszych kategorii zapachów. Podstawowymi składnikami perfum należących do tej kategorii są owoce cytrusowe (cytryna, limonka, pomarańcza, itp.).

Owocowa - tworzą ją najczęściej aromaty śliwki, porzeczki, maliny, melona

Kwiatowe - kategoria bardzo lubiana przez kobiety i najliczniej reprezentowana. Zróżnicowanie olejków występujących w perfumach tej kategorii jest olbrzymie, ale do bardzo często spotykanych należą róża, jaśmin, fiołek, konwalia, bez, narcyz, tuberoza. Bywają kompozycje oparte na jednym tylko gatunku, bądź łączące ze sobą różne zapachy kwiatów w jeden bukiet.

Szyprowe (Chypre) - specyficzna, drzewno-cytrusowa kompozycja. Samo określenie pochodzi od nazwy wyspy Cypr. Do podstawowych składników należą mech dęby, cytrusy, bergamotka i jaśmin.

Korzenno - drzewny

Aldehydowe - najmłodsza kategoria (powstała w latach dwudziestych XX wieku), kiedy to zaczęto używać aldehydów do tworzenia kompozycji zapachowych.

Orientalne - kategoria perfum bardzo ciepłych, zmysłowych, egzotycznych. Charakterystykę zapachu nadaje wyraźna wanilia w połączeniu z zapachami zwierzęcymi (piżmo, ambra), przyprawowymi (cynamon, przyprawy korzenne) i drzewno-żywicznymi. Jest to kategoria bardzo trwałych perfum.

Paprociowe (Fougere) - Bazą tej kategorii są zapachy paproci i mchu, do których dokomponowywana jest lawenda i zioła. W dużym stopniu jest to kategoria męskich zapachów.

Drzewne- najpopularniejsza kategoria męskich zapachów, choć ostatnie lata pokazują coraz więcej zapachów kobiecych w tej grupie. Bazę stanowią drzewo sandałowca, cedru, paczuli, wetiweru.

Tytoniowo-Skórzane - kategoria częściej występująca w przypadku perfum niszowych niż tzw. Popularnych. Należą do niej zapachy ciepłe, lekko duszne. Skóra i tytoń są w nich wyraźnie wyczuwalne

FAZY ZAPACHOWE: Substancje wchodzące w skład kompozycji zapachowych perfum różnią się trwałością tzn. Szybkością odparowywania i stopniem rozwijania się zapachu na skórze

NUTA GŁOWY (górna) - to tzw. Góra zapachowa, czyli substancje lotne, które najszybciej odparowują i znikają. Jest to pierwszy zapach, jaki się czuje po otwarciu buteleczki, gdy ulotni się już alkohol (to np. Olejki cytrusowe i lawendowy). Jest to zapach najbardziej świeży i lekki.

NUTA SERCA (środkowa) - to tzw. Środek zapachowy, czyli substancje średnio lotne ( modyfikatory). Ta nuta skomponowana jest z woni kwiatowo-owocowo-korzennych i utrzymuje się na skórze około 1 - 2 godzin.

NUTA GŁĘBI (BAZY) - to tzw. Dół zapachowy, w skład którego wchodzą utrwalacze, substancje pozostawiające zapach najdłużej i nadające perfumom ciężkości. Otrzymuje się je z ekstrakcji żywic drzew orientalnych (tony leśne), albo są to produkty odzwierzęce (piżmo, cybet, ambra) naturalne lub syntetyczne (tony ciężkie). Sprawiają, że po rozwinięciu aromatycznego bukietu perfumy długo się utrzymują.

Historia perfum

Perfumeria w dzisiejszym tego słowa rozumieniu rozwinęła się w epoce Renesansu. Przybyła do Europy przez Wenecję ze Wschodu, ale pierwsze perfumy, których nazwę znamy pochodzą już z 1367 roku. Była to Eau de Reine de Hongarie (Woda królowej Węgier). Jak głosi legenda królowa otrzymała ich recepturę od tajemniczego pustelnika. W owym czasie sztuka perfumiarska miała po trosze status czarnej magii. Dopiero wiek XIX przyniósł rozwój perfumerii z prawdziwego zdarzenia Stało się to w roku 1828, gdy Pierre Francois Pascal Guerlain otworzył swą firmę w Paryżu, która istnieje do dziś i jest prowadzona przez kolejnych członków rodziny. W tym czasie perfumeryjni potentaci masowo produkowali olejki naturalne z własnych plantacji. Pod koniec ubiegłego stulecia nastąpił przewrót w przemyśle perfumiarskim. Było nim wyprodukowanie substancji zapachowych na drodze syntezy chemicznej, co spowodowało łatwy dostęp do surowców, ale także znaczny spadek cen perfum. Nie znaczy to jednak, że straciły one na swojej popularności.

---