NARZĄD ŻUCIOWY
W skład narządu wchodzą:
zęby i dziąsła
staw skroniowo-żuchwowy
mięśnie żwacze
ZĘBY
podzielone na 4 grupy:
zęby sieczne
kły
z. przedtrzonowe
z. trzonowe
zjawisko to nosi nazwę heterodontyzmu
uzębienie ssaków domowych jest difiodontyczne (dwupokoleniowe)
budowa zęba
każdy ząb składa się z:
korony zęba
szyjki zęba
korzenia zęba
korona jest wyeksponowaną częścią, widoczną ponad linię dziąseł i pokrytą szkliwem
szyjka jest wąska i zlokalizowana na wysokości linii dziąseł, gdzie kończy się szkliwo
korzeń zęba krótkokoronowego zlokalizowany jest poniżej linii dziąseł; w większej części pokrywa go zębodół kostny
powierzchnia zęba skierowana do przedsionka jamy ustnej, to powierzchnia przedsionkowa
powierzchnia styczna, to powierzchnia przylegająca do następnego, leżącego donosowo, oraz poprzedniego, leżącego doogonowo zęba
powierzchnia przylegająca do powierzchni zębów przeciwległego łuku zębowego nazywana jest powierzchnią zwarcia lub powierzchnią żuciową
każdy ząb składa się z 3 zmineralizowanych tkanek, które otaczają jamę zęba; odnogi jamy obejmują każde uwypuklenie korony zęba i każdy korzeń zęba; wypełnia ją miazga zęba, utworzona z tkanki łącznej wiotkiej zawierającej włókna nerwowe i naczynia krwionośne; niewielki otwór korzenia zęba znajdujący się na każdym wierzchołku korzenia pozwala na swobodny pasaż naczyń i nerwów do i z jamy zęba poprzez kanał korzenia zęba
do 3 zmineralizowanych tkanek zęba należą:
szkliwo
zębina
cement
Szkliwo.
wytwarzane przez adamantoblasty
struktura bezkomórkowa , skutkiem czego nie ulega regeneracji
przyjmuje postać charakterystycznie opalizującej, białej, najtwardszej substancji w organizmie
ze względu na rozmieszczenie szkliwa wyróżnia się:
zęby krótkokoronowe (brachydontyczne)
szkliwo otacza mało wyeksponowaną koronę zęba
posiadają długi trzon zdolny do stopniowego wysuwania się z zębodolu kompensujący jego ścieranie (np. zęby policzkowe u roślinożernych, siekacze konia)
zęby długokoronowe (hypselodontyczne)
wyrastają w pełni przed uzyskaniem dojrzałości zwierzęcia i są na tyle długie i twarde, żeby przetrwać całe życie zwierzęcia
posiadają skomplikowaną strukturę architektoniczną, w której zmineralizowana tkanka zęba tworzy fałdy pokryte szkliwem w obszarze całego ich trzonu
Zębina.
tworzy część zęba otaczając jamę zęba z zawartą w niej miazgą, jako żółto-biała warstwa ściany zęba
wytwarzana jest przez odontoblasty, które układają się pod warstwą zębiny, tworząc warstwę otaczającą miazgę
odontoblasty zachowują zdolność wytwarzania zębiny przez całe życie, produkując zębinę wtórną, stopniowo wypełniającą jamę zęba i zastępującą jego miazgę aż do wieku starczego
zębina wtórna posiada ciemniejsze zabarwienie, niż zębina pierwotna, co pozwala na ich odróżnienie
u starszych koni jama zęba jest wypełniona przez zębinę wtórną, a powierzchnia zgryzu zębów siecznych tworzy tzw. gwiazdę zęba, pomocną w określaniu wieku zwierzęcia
Cement.
tkanka o najmniejszej twardości spośród 3 zmineralizowanch tkanek zęba
budowa przypomina strukturę tkanki kostnej
najbardziej zewnętrzna warstwa zęba przylegająca do zębodołu we wszystkich typach zębów
w przypadku zębów długokoronowych wypełnia również lejek zęba oraz pokrywa trzon zęba
Zęby połączone są z zębodołem za pośrednictwem więzadeł zęba lub błony ozębnej, która zawiera włókna kolagenowe wnikające do cementu i tkanki kostnej
Liczba zębów oraz klasyfikacja uzębienia, może być opisana za pomocą wzoru zębowego
gatunek |
wzór zębowy: uz. mleczne (d) |
wzór zębowy: uz. stałe |
koń |
313 313 |
313(4)3 3133 |
przeżuwacze |
- -3 313 |
- -33 3133 |
świnia |
313 313 |
3143 3143 |
pies |
313 313 |
3142 3143 |
kot |
313 312 |
3131 3121 |
(aby otrzymać ilość wszystkich zębów, zarówno „licznik”, jak i „mianownik” mnożymy ×2 )
zęby sieczne konia: cęgi ,średniaki, okrajki
2