Mariusz Karpowicz, Sekrety królewskiej alkowy, w: Sekretne treści…

Niezwykła rola sypialni królewskiej:

1. etykieta dworska

2. miejsce centralne w pałacu i w mieście!

3. protokół dworski

Wilanów jako szczególne miejsce prywatnych audiencji Sobieskich.

• Piano Nobile na parterze, pierwszym pomieszczeniem Wielka Sień

• Na prawo od W. S. antykamera króla

• Na lewo od W. S. antykamera królowej

• 4 główne sale, 2 antykamery i 2 sypialnie ozdobione plafonami z przestawieniami 4 pór roku ,autor JERZY ELEUTER SZYMONOWICZ - SIEMIGINOWSKI, każdemu plafonowi towarzyszą 4 malowidełka w dekor. faset z przedstawieniami prac rolników zaczerpnięte z „Georgik” Wergiliusza.

• Cz. Króla:

• Zima w antykamerze (w postaci króla wiatrów Eola budzącego wichry; kompozycja spiralna) - symbolika króla jako koordynatora wszystkich żywiołów.

• Lato w sypialni (w postaci słonecznego rydwanu Apollina zbliżającego się do „letnich” znaków zodiaku: lwa, panny; pod nimi scena Demeter, ucząca Tryptolema rolnictwa i użyczająca mu swego rydwanu, nad nimi powracająca na ziemię Astrea (ma twarz Marii Kazimiery)) - król jako ten który przywraca jałowej ziemi żyzność - Restituta Agricultura, królowa uosabia powracającą na ziemię sprawiedliwość, która jest podstawą Złotego Wieku.

• Wymowa ideowa fasety: woda, putta siedzące na koniach morskich, trzymające medaliony (zwierze pociągowe rydwanu Neptuna), delfiny - symbolika wody = odpoczynek władcy - wpływ neostoicyzmu.

• Cz. Królowej:

• Jesień w antykamerze(najpiękniejszy plafon), Bachus i Pomona, pomarańcze jako symbol miłości Jana i Marysieńki,

• Wiosna w sypialni, w centrum nie Flora lecz królowa pod postacią Róży, królowej kwiatów (z poematu Giamgattisty Mariniegi La Rosa), pary: Adonis i Hiacynt, Krokus i Smylaks, Ajaks i Clitia, Narcyz i Echo z kwiatami zaczerpniętymi z Przemian Owidiusza, Bardzo intymne znaczenie - przeznaczone dla Sobieskiego.

Karpowicz Mariusz, Sztuka oświeconego sarmatyzmu…, 1986

Gabinet al. Fresco Siemigonowskiego. (północno - zachodni narożnik korpusu głównego pałacu) w Wilanowie - dwa zespoły:

1. Techniką fresco secco wykonano malowidła naśladujące gobeliny w trzech narożnikach - ZESPÓŁ GOBELINOWY

2. W czwartym kominek i malowidło en grisaille imitacja 2 alegorycznych figur. Powyżej 2 odcinki błękitnej kotary. Pary puttów trzymających 2 owalne i 2 ośmioboczne medaliony - ZESPÓŁ RZEŹBIARSKO - ARCHITEKTONICZNY

Narożniki:

• Apollo i Sybilla Kumejska - Metafory Owidiusza - Apollo się w niej zakochał i dał jej tyle lat życia ile ziarenek piachu trzyma w dłoni - inspiracja Antinousem watykańskim, Guido Renim

• Apollo jako pasterz u Admeta, oparty o skałę - najpiękniejszy w Wilanowie, w tle krajobraz województwa ruskiego. Poza muzyką z fujarki Apolla nie dzieje się nic - nawiązanie do rzeźb na Kapitolu - Faun grający i Faun odpoczywający

• Miłość Apolla do młodej pasterki Issy. dialog zakochanych - najbardziej zniszczony.

Inspiracje:

• Putta - Galeria Farnese Carraccich, medaliony nie tylko galerią ale też Poussinem

Malowidła naśladujące gobeliny mają włoską proweniencję. Te z Gabinetu al. Fresco poszukują harmonii, ładu, spokoju.

Wergiliusz czyli o pałacu w Wilanowie

3 warstwy programu Wilanowa:

1. 1681 - 1682 - villa rustica

2. 1684 - 1692 - zasadnicza budowa pałacu, powstaje główny program

3. 1692 - 1696 - modyfikacja programu

Fasada od dziedzińca ma 3 zespoły treściowe, wyznaczone przez 3 elementy:

• 
  2 czterokolumnowe łuki triumfalne

• Czterokolumnowy portyk świątyni

Tympanon Minerwy - słońce z blachy miedzianej złoconej i 2 pary puttów z herbami Janina i 2 anioły dmące w trąby. Napis objaśniający tympanon - zabłysło słońce na tarczach - symol władzy, rozbłysło - cnota, tarcze - herb Sobieskich. Cnota napełniła blaskiem rodzinę Sobieskich, ukoronowanie tej cnoty, rodzina Sobieskich opromieniona blaskiem królewskiego majestatu.

Portyk świątyni - co starożytne miasto czciło teraz zawiera nowa willa. Tarcza i słońce - Minerwa (opiekunka mądrości, dobrej rady, słusznej wojny, strażniczka domu) i Apollo. Portyk świątyni - świątynie Maksencjusza w Rzymie - poprzez Cnotę do Honoru, Wilanów siedzibą władcy.

Południowy łuk triumfalny - MĘSKI - pałac - mieszkanie bogów - triumf Jana III i apoteoza.

• Putta zbierają gałęzie palmy i lauru

• Król jako triumfator w kwadrydze

• Pochód pod łukiem triumfalnym

Apoteoza:

• Sam triumf już jest

• Dziecko naginające palmy

• Laur, palma

• Cierpliwość - spętani jeńcy

• „kiedy płonąca cnota podnosi do gwiazd” - virtus heroica - fortitudo, magnanimitas i temperantia.

• Porównanie z Herkulesem - medalion z głową lwa i jego skórą

• W niszach 4 alegorie fortitudo i valor w zbroi i z lwem na tarczy. Splendor nominis - efekt triumfu z maczugą i złotym łańcuchem, Magnanimitas z lwią skórą na głowie i gubiąca kosztowności, Honos - misterna fryzura na głowie, nagie piersi - nieskalana, laur, złoty łańcuch. Dwie pierwsze pod postacią mężczyzn, dwie pozostałe kobiet.

Południowy łuk - oddany w opiekę Apollowi,

• Jutrzenka pośrodku - uosobienie królowej - uroda umysłu

• Hory na polanie zbierające kwiaty - uroda cielesna

• Śpiewak Arion na delfinie - uratowany przez Apolla od utonięcia - uroda głosu

• W medalionie głowa kobieca w wianku róż - odpowiednik virtus heroica

Wnętrza pałacu oddane są Apollinowi:

Plafony pór roku

Fasada od ogrodu -bezporządkowa

Saturna jako Bóg czasu, ma tkaninę z 3 zegarami słonecznymi - ile godzin upłynęło od ostatniego zachodu słońca, ile od wschodu, znaki zodiaku, dni tygodnia za pomocą symboli mitologicznych.

Symbol życia sielskiego, rolniczego, z tekstu Wergiliusza - symbol natury. Symbol Rzeczypospolitej - Orzeł i Pogoń.

Przedstawienia te zaczerpnięte są z IV eklogi Wergiliusza - kończy się wiek Apollina a wchodzi wiek Saturna - wiek pokoju.

---